Papur Pawb

AELWYD HAFOD LAWEN [Gan y SCWLYN.] XVII.—YSTORI AM WllAClI Y RI111! YX. "Ie," med(h1i Mr Davios, gan edrych ar- gyda g'oiwg ddifrifol, ac 01, to I fel pe bae %w lianaer cellwair yn nghil ei lygaid, "ie, ■ji allwch (hi amheu, Griffiths, a chredu nad oes. dim Gwrac'h y Rhibyn i'w chael, ond mae'r &tori wyf am adrod'd yn awr yn °UoI wir, bob gair ohoni." Arosodd i daro'r lludw tybaeo alia.11 o'i wbell, ac yna aeth yn mlaen —. 0 gymerodd y peth wyf yn myn'd i'w aurodd le mewn ardai Wledig- unig, ddim yn annhebyg iawn i hon ao ardal oedd yn cael ei breintio yn fawr a phresennoldeb y bodau dyeithr yr ydveh chwi, Mr Griffiths, yn gWIJthod credu vnddynt. Gwv Idni pawb am eu bodolaeth, a byddai nmr anhawdd ca.e1 ganddynt gredu nad oedd y fath fodau mewn. bod ag a fyddai cael ganddynt gredu na chyfvd yr haul boreu yforu. "Yn nihlitli trigolion y lie yr oedd gwein- ldog ieuanc, o'r enw William Jones, wedi prwdi a mercli i ifermwr eyfrifol yn yr ardal, ac ao yr adeg y sonia'f am dani yr °edd iddynt ldau o blant, yr hynaf rhwng ped'air a phump oed, a'r ieuaf vn ddwy flwydd. "TJn diwrnod oer yn ngwy'Iiau y Nadolig, aetli Mr a Mrs Jones oddicartre yn elm, boreu 1 ymweled a cliyfeillion mewn tref gryn ddeuddeng milldir oddiyno. Gan eu bod yn aros yn y ffenn gvda Mr a Mrs Williams, tad a rmdlll Mrs Jones, gadawsant y plant yn eu gofal hwy, a chawsant geffyl a char i'w cario yn ol ac yn mlaen. Gyd-a'r nos, dechireuodd yr ei-ra, d disgyn yn drwm iawn. Yr oedd yn lioson dywell ao oer anhywaeth; ac i wneyd pethau yn Waeth, diifoddodd goleuni y lamp. Trwy lwo yr oedd heol dida, ganddynt y rhan fwyaf o'r ifordd, ac yr oedd y ceffyl oedd ganddynt yn ddigon cyfarwydd a theithio y tfordd bono, fel nad oedd eisieu iddynt bryderu rhyw kwer. Ond rhyw ddwy filldir o ffbrdd o'r ty, yr oedd yno gamyn. agored llydan, a'r ffordd yn rhedeg drwy ei ganol. Pe collent y llwybr ar y fath noson dywell, gal-lent fod am oriau cyn darganfod eu ifordd yn ol drachefin 'Ody chi'n SiWT ein bod ni ar yr heol, J;on>ss f gofynai'r wraig iddo, canys yr oedd, fel y dywedais, yn rhy dywyll i weled dim. "'Oh, mao'n all right,' ebe fe, 'mi fentra i'r hen gaseg i n'eindio ei tfordd adref, peid- i\Vi:h beeso.' "Gobeithio'ch bod chi'n iawn,' ebe Mrs Jones, gan dynu ei shawl yn dynach illIg c'r blaen dros ei mynwes, a gwasgu yniyl ffedog y ear yn glosach wrth ei liochr, i gael cadw'r gwynt a'r eira maes pe bai'n bosibl. Yn sydyn dyma hi'n ymaflyd yn mraich ei gwr ac yn sisial yn ofnus 'Oh, Jones anwyl, beth sy' na 'Beth hofyd ?' ebe yntau, canys nid oedd wedi gweled dim. 'Hush ebe hithau. 'Dyna fe eto "A daeth rhyw gri oeraiddi tusgatyut at aden yr ystoiim o rywle ar y oomyn. 'Hawyr bach ebe fe, 'beth all e fod, wys T "'Hatwch yn rmlaon,da, chi,' meddai hith- au. 'Yeh y fi! Does gen. i gynnyg fod fan I hyn yr amser yma o'r nos.' "Ond gyda hyn, dyjua'r swn yn dod y drydedd waith i'w clustiau, fel swn wylo- fain. 'Mae e fel swn plentyn yn Uefain" (crio), ebe Mrs Jones. 'Beth os oes rhyw blentyn wedi colli ei ffordd ar y comyn ?' Tientyn wir ,ebe'r wraig. 'P,vy blen- tyn y chi'n feddwl fuasai 111raes ar y fath nOswaith a hyn mewn lie or fath! Na,! mi wn i yn eitha da beth sydd yna I' "'Beth?' gofvnai ei gwr. 'Gwrach y Rhibyn erbe hithau mewn siibrwd isel, gan daflu edrycliiad dychrynedig dros ei hysgwydd, ganhanner disgwyl can- rord rhyw fed aniia,earol yn dynesiu ati o'r tywyUwch caddiigawl a'i hamgyliehent. "Gyda hyn dyma'r swn yn dod drachefn, ac fel pe yn nes atynt. "'Oh, Jones' anwyl llefai ei wraig, 'cy- merweh y whip a halwch am eielii bywyd! Mae yn y fan yma 'Cvdiwcli yn y reins, Mari,' ebc fe, gan ryddhau y ffedog oedd o tano. "'B'le ry chi'n myn'd'?' gofynai hithau mewn braw. 'Myn'd i edrych am y plentyn yna syi, Jlefain,' ebe yntau. "'Oh, Jones anwyl.! Nid plentyn sydd yna, rW"Y'll gweyd! Ond taw Gwrach y RJiibyn sydd yna Dyna shwd mae hi'n gwneyd I.lefaiii fel nienyw neu fel plentyn nes tynu rhywun maes oddiwrtli bawb ati, ac wed'yn eu lladd nliw.' 'Wna.etli yn un wTa,c'h ■erioed y swn Uefain plentyn yna,' meddai yntau. 'Fuas- wn i byth. yn maddeu i mi fy hun ami fyned heibio ar ol clywed aptd fel yna aim help. Cydiwehi yn y reins. Mi af i cliwilio ar y comyn, a phan "byddai i'n galw, atebwch chwithau fel y galla i ffeindio fy ffordd yn ol, waeth mae hi yn rhy dywyll i wel'd fy Haw o flaen fy ngwynob.' "Ac ar wa,ethaf ei wraig, mynodd y dyn ffol ddisgyn o'r cerbyd." Arhosodd Mr Da,vies am fynyd i edrych o'i gwrnpas er cael gweled pa effaith oedd ei stori wedi gael. Yr oedd yr hen wraig yn eistedd gan edrych yn ddigyfFro i ganol y tan mawn wrth ei thraed Gwen, hithau'n eistedd a'i phen wedi ei blygu yn mlaen Jros. ei gwaith feddyliwn i; Rhys Williatms yn s'mocio am ei fywyd, ond yn gwrando' a'i d'dwy glust yn agor lied y pen a'i wraig yn edryieh mewn dylddordeib bji-awyclmis yn ngwyneb y siaradwr. Yn juhen enyd, aeth Mr Davies yn litla,eii "Wel, mynu disgyn o'r cerbyd wnaetli Mr Jones, ta beth;, a. chyn pen y mynyd1 yr oedd we,li cael ei lyncu i fyny yn y tywyll- well Aiphtaidd. Yr oedd yn galed iawn aT Mrs Jones druan. Yr oedd ei hofiiau yn ei chymhell 1 yru tuag adref am ei lieinioes, and ei sereii a'i phrydter am ei gWT yn ei chymhell i aros i estyn cynnorthwy iddo os bydrlai angen. Ceisiai yn ofer dreiddio drwy'r duwch few er canfod pa lei yr oedd ei gwr, and gan nas gallai weled hyd yn nod y eeffyl yn y shafts, nid rhyfedd ei bod yn methu ei ganfod. ef. Aeth mynyd ar ol mynyd heibio, a pliob .mynyd yn ymddangos iddi hi fel awr, heb un arwyild' ei fod yn dychwelyd. Ceislodd alw arno, ond glynai ei thafod yn nhaflod ei genau. O'r diwedd, diyula lais o'r tywyUwch yn galw, 'Mart!' "Ni bu sam melusach, erioed iddi na llais ei gwr yn disgyn ar ei chlustiau. Cafodd nerth i alw yn ol, ac wedi cael ei arwain gan ei llais, dyma Mr Jones yn dod yn ol i'r cerbyd ac yn dringo ati. 'Rhyw blentyn Ibach yw e,' meddiad, 'Trowch y shawl am dano, mae just a cholli ei fywyd, yr un bach ag e.' 'Oh, Jones ebe hi, 'beth os ta-w un o blant y Tylwytli Teg yw e tt 'rpwt,' ebe fe. "Ond pan deiimlodd hi y gwyneb bach, crwn, oer, yn nythu yn ei mynwes, defi'rodd calon dyner y fenyw o'i mewn nes gorchfygu ei liofnau. "'O'r un bach.' ebe hi. 'Mae e just a rhew'i! Halwch naw, Jones, gynt a gallodh chi.' "Trodd y shaiwl yn gynhes am y plentyn crwyd'rol, gan ei wasgu yn dyn at ei myn- wes. "Yr oedd, with gwrs, yn rhy dywyll idd- ynt we I'd pwy na pha fath un oedd y plen- tyn ond cyn hir cyirhaeddasant ben y daith. "Deaillasant pan ddaetliant i'r clos fod rhvw gyffro. anarferol yno. Yr oedd iantern- au o gwmpas yn y bendy, y stabi, yr ysgub- or, a'r ydlan. 'Hawyr bach, beth sy'n bod ?' ebe Jones. "Gyda. hyn, dyma Mrs Williams allan o'r ysgubor. 'Marl! Ti sydd yna ?' ebe'r hen wraig. "'Ie, mam. Beth sy'n bod ?" atebai Mrs Jones. 'Oh, merch anwyl i Dere gyda fi i'r ty," ebe ei mam. "'Beth sy'n bod?' gofynai hithau wed'yn. 'Oes dim maes o Ie, oes ?' 'Nag oes,' meddai ei thad, ddaeth i fyny ar y foment. 'Jones, cymerwoli Mari i'r tv.' "'B'le mae'r plant ?' gofynai Mrs Jones, calon y fam yn eymeryd dychryn greddfol. 'Dere i'r ty merch i,' ebe ci mam. 'Beth yw liwiia sy gen ti ?' gan sylwi ar y plentyn yn y shawl. 'Rhyw blentyn bach oedd ar goll ar y comyn,' ebe Mrs Jones. 'Plentyn ar goll ar y comyn ebe Mrs Williams. 'Beth os taw Jane fach yw hi!' "Enbyn hyn, yr oed'dynt yn y gegin, ac yn ngoleu'r ganwyll 8,'1" tan gwelodd Mrs Jones am y tro cyntaf wyneb y plentyn oedd ei gwr wedi ei achulb ar y comyn, a/r hwn oedd yn awr wedi cysgu yn nghynhesrwydd y shawl a'r fynwes. 'O'r nefoedd anw'yl elbe hi. 'Jane fach yw hi 0, mhlentyn anwyl i l' "A fu dim y fath gusanu ar blentyn na chynt narh wedyn ''Yr oedd Jane fach, plentyn hynaf Mr a Mrs Jones, wedi crwydro heb yn wybod i neb o'r teulu, ac ni welwyd ei heisieu liyd o fewn ychydig amser i ddyehweliad ei thad a'i mam, a chwilio am y plentyn colledig yr oedd pawb yn y tai allan pan ddaeth y car i'r clos. Ac felly trwy ofal Rhagluniaeth y gwnaed y tad yn foddion i achub bywyd ei blentyn ei hun yn nhywylhvch yr ystorm.