Papur Pawb

Y SWEL SWIL, neu Adgofion Jeroboam Jones, Ysw (Ap Nebat). PENNOD XYIII.—"CHANGE HERE FOR LLAN 'SimiOG. IISTEDDAI mam a fine yu y galeri isaf o bedair oedd yn yr ad- eilad mawr hwnw, ac yr oedd y lie yn bur llawn, hyd yn nod pan gyrhaeddasom ni yno, j er fod amryw fynydau rhyngddi ag wyth o'r gloch, sef amser dech- reu y performance. Deuai mam i feun mewn dull mor ddefosiynol a phe yn myn'd i'r odfa nos Sul yn hen gapel y Llan. Tybio yr oedd ci bod yn myred i lywle amgen na "lie drwg," fel y geilw hi chwiaireudai hyd heddyw. Nid rhyw gysurus iawn oeddwn innau pan welads hi YJl gwneyd hyn, oblegid eyhuddai fy ngbyd- wybod fi o dwyllo fy hen fam ae o'i harwain i 10 Bet fuasai hi bylth yn dod iddo pe gwybu- asad beth ydoedd y eyfryw le mewn gwir- ionedd, er nad wyf fi o law,er iawn yn eiti- feddu ed rhagfarn eithafol hi yn erbyn pob mafth o chrwiareudad. Ond rliaid maddeu llawer 'i hen bobl am eu rhagfarnau, yn enw- edig hen bobl wedi byw oes faith rliwil, -1 mynyddau Cymru, ac hieb weled dim erioed mwy bywiog na cliyferfod llenyddol. Gyda llaw, byddai mam bob amser pan yn myn'd i gyngherdd neu gyfaifod llenyddol, os meiWn capd y cynnelid y cyfryw, yn plygu ei phen air ymyl y set am edliad gyda y byddai wedi eistedd. Gofynais iddi y dydd o'r blaen pa- ham y gwnai hi hyny, ond yr unig ateb oedd, "Hidiadli befo Dyna fel mae pawb yn gneyd os bydda nhw wedi eu gem mewn gwlad efengil." Wn i ddim ai dyna y owbl wyr mam am y mater, ond gwn na wiw i mi agor y ewes* tdwn efo hi by till eto rhag ofn cael tafod. Wedi i'r parafboadau uchod fyned heibio, ac i mam set,lo ei hun yn gysurus ar yr eis- teddle, a chaeil lie dyogel i osod yr ymbarelo gwyndd i orphiwys, weie hi yn dechTeu edrych o'i chwinpas. Gwelwn hi yn edrych gyda. syndod i fyny i'r tair gal,eri oedd uwchben y galeri lie yr eii-ifteddem ni; agorodd ei llyg- aid mown syndod aruthrol pan ganfu y tor- feyelid pdbl oedd yn bresenno'l—y llawr eang yn oiflawn, ein galeri ninnau yr un f,.itih, a rhes uwchben rhes o bobl yn ymddYFchafu uwah ein pena/u bron i'r cymylau fel y tybiai mam. "Jerry," meddiai withyf, ar ol edrych a gweled yr olygfa, "mae y bikini yma gymint beder gwaith a chapel mwya y Methodus yn y Blaenau." Dilynais ei golygon dradhefn. Gwelwn hi yn edrycih i gyfeiniad y 11 wyf an, dros ffr^nt yr hon yr oedd qyiten mawr—un darlun prydferth, anfieifthol o faint—yr hwn oedd eto- heb ei godi gan nad oedd y performance wedi d'echreu. Tor oedd yr adeilad, hyd y foment hon, wedi cael ei gadw braidd yn dywyll— y cannoedd goleuiada-u nwy heb eu troi i fyny ar eu Jlawn nerth (hyn er mwyn aa-bed traul y nwy y male yn debyig); ond y foment y digwyddbdd mam cdnyich Itu!a'r llwyfan, dyma'r afrifed oleuadau yn oael eu t'roi i fyny fel fflacihiad me'lilten, nes, yr oedd yr ad- eillad bron mor oileu a dydd, ac ar yr un adeg dyma'r seindorf, y nhai eis,tieddent yn ddwy res fawr yn ffrynt y llwyfan, yn dech- reu ehwareu. Elfieithiodd y fflachdad goleuni sydyn yina a swn peraidd y semdorf yn Tchyfedd ar mam ta,flodd edryichVadl dyidhrynedag arnaf, glwn estyn alt ei hymbarelo fel pe ar fedr diancVr lie. Ond yn gweleid nad oeddwn i wedi cy- meryd unrhyw gyffro nac jn ofni mellt na than nia itl).atfanau na, dim arall, rhoddodd yr ymbarelo yn ei ol, a dechreuodd syll- dremu i gyfeiriad y llwyfan. 0 bobtu i'r llwyfan yr oedd dwiy ddel-w o ryw ihgyrau clasurol wedi eu oerfio mewn marmor. Delwiau o ferched oedd y ddwy, ac fel y liian fwyaf o'r pethau "clasurol" yma, ychrydig iawn o ddiUlad oedd ganddyiit am danynt, os dim, tii wir. Yr oedd goleu- ni claer y nwy yn ty wynu ar y ddwy ddelw dilynais olygon mam tuagatyiut; gwelwn, hi yn llygadiythu arnynt, yn ymestyn ailan dros ymyl y galeri gan feddwl cael gwell golwg arnynt, yna wedi deaill yn iawn sut bethau oeddynt, diyma hi yn troi ataf— "Jerry," meddai yn gynhyrfus, "be mae'r ddwy ddynes acw yn neyd yn y fan acw ? Weldi, does gynyin nhw ddim am danynt. Bedi peth. fel hyn, dywed ?" "Nid inerched mohonynt, mam; dim ond delwau o farmor." "Oh, felly Wel, pa'ni na roith pobol y lIe yma rw hen gyrten ne rwbeth am danyn nihw, ne eu oym'ryd nhw i'r eefn ailan o'r gollwg, yn lie eu gadel nlnw feina. yn warth i ddyniolietli." Yn y man dyma gloch yn oanu yn rhywle y tu oefn i'r llwyfan—dim ond tine neu ddwy. Ac ar amrantiad wele y seindorf yn peidio ehwareu, a'r eyitten mawr paenMedig oedd dros ffrynt y llwyfaai yn codi fyny fel pe ohono ei hun a dyna Me yr oedd goiygfa brydferth ar y llwyfan—gerddi liedirdd yn fifrynt rhyw bailasd^ ardderchog, a boneddiges mewn gwdsg yspllenydd yn sefyll wrch ochr pistyll yn y gerddi ac yn ymddyddaii a bonedd- wr, yr hwn, yr oedd yn hawdd dean ar un- waitli, oedd ei gwr. Yr un, foment trowyd i lawr yn isel holl oleuadau yr adeilad ond y rhai ■olouent y llwyfan;; goleuai yr olaf yn fwy ilachr nag o'r blaen, nes peri i'r gerddi a ffrynt y palas ar y llwyfan sefyll allan yn nhywyllwich yr ade?.lad! fel iliyw bicMwr ar- dderchog yn cael ei oleuo fel dydd gan oleu- adiau oeddynt alllan o dlwg y gynnulleiidfa. Dechreuodd y foneddiges anerdli ei gwr. Erfyniiaa arno beidio difetha eu hamgyich- iadau drwy fetio a mynyohu rhedegfeydd, ac felly yn mlaen. "Gwelwch mor gysurus yd- ym yn awr," meddai, "ond os garhewch chwi i fyn'd yn mlaen fel hyn am dipyn eto, bydd- wn wedi ei.11 darwsitrvvnig >i dlodi, ac wedi oolli y cartref prydferfch yma,"—gan dd&ngos iddo efo ei 11 aw y gerddi a'r palasdy. Aeith yr olygfa hon yn mlaen yn bur dda am enyd, ond gwelwn mam dechreu an- esmuytho. d. "PryiJ y maiex ddau acw am dewi, dywed, Jerry ? Does gen i yr un dirnadaetii be maie nih w yn dreiio wneyd." "Eyddan. nhw ddim yn hir eto, mam; maenffc bron wedi gorphen, a wed'yn mi gawn werd rhywbettti aiull ar y ,stage." Xid oedd genyf fi yr un dychymyg yn nghylch helth geid iweled nesa-f ar y stage, yohwaith, heb- law fy mod yn vralo, tawelu mam gael iddi aros yno dan y diwedd, acihos mod i yn dech- ne cael bias ar y dhwMIÐ oedd yn myn'd yn mlaen. Wedi edrych o'i ohwmpas dipyn yn hwy; shyfilo ei thraod fel y bydd yn gwneyd bob amser pan ar fin blino air ,iywlbetli estyn ei hymbarelo a'i hanner agor, er mwyn ei gau eilWadth a, dhael ei blygiladau yn iawn-a'r hobl o'n hamgylch yn dechreu edrycih yn syn- edig arni yn myn'd drwy'r motions hyn— dyma hi yn tori allan drachefn, fel pe new- yiddl gofio rhywboth o bwys: "Jerry," meddai, mewn ton oedd braidd yn rhy uchel, "lie rydan ni, dywed ? Rhw 10 ithyfedd [lawn ydi hwn, fedra, i ddim ei ddallit o yn tol. Ddaru'r gynilleidfa yma ddim cymint a chianu ton i ddechre'r cyfarfod." "Tewoh, mam," meddwn wrthi, "mae drwg am siairad yn uioheil fel yna; rydech clii yn tynu syilw pobol." "Bedi ods gen i am danyn nhw, dYWfd 1" "Wel, gwrandewch am fynyd—cewch giyw- ed y bands, yn chware cyri bo lidr." Darfyddodd y scene gyntaf. Yr olygfa nesaf oedd gwelod gwr y foneddigellli welsom o'r blaen yn y gerddi, wedi myn'd i ryw glwb beitio, a dyma 111eyr oedd ef a lluoedd o rai tebyg iddo yn yfed o'i hoehr hi, yn gmoc- io, yn dhwhrou oardiau, ac feNy yn mlaen, fel y bydd rhai o uchelwyr ein "gwlad Grist- ionogcl" yn arfer gwneyd. Siaradeiit yn uchel ar draws eu gilydd | ceid ambell awg- rymiad UedchAvith yn eu hymddyddanioai, awgrymiadau a, geiii'au efloi diau ystyr iddynt fua^ent yn codi gwrid ar ruddiau boneddig- esau rhinweddol. Yn wir, yn ystod y scene hon daeth arnaf fi gywdlydd bod yn y lie ond wed'yn eofiais mai port-read oedd y cwbl o'r hyn sydd yn myn'd yn mlaen mewn gwir- ionedd yn mhlith llawer o'r doepaith diwerth yna a elwir "y boneddigion" yn Lloegr, ac fod y portread byw yma ar hvyfan chwareudy yn fwy o bregeth i mi yn erbyn rhai mathau 0 beohodau na'r araeth fwyaf tanllvu allasai neb dmiLliêtüdi-yr oedd y pedhodau a'r ples- crau bydiol yn oael eu hanldangos :nor nod- edig o gywir; a phe buasai mam wedi gadel i mi aros hyd y diwedd cawswn weled y pleiserau hyny yn graddoi esgor ar ondiau, y pechiodlau. hyny yn ymddadblygu yn gesp- edigaielthau, y gyfeddaich \IIi'r diota yn troi yn seirph a gwiberod, a ffyrdd rliosynaadd p&n- irhyddid peiehadunu'S yn troi yn ffyrdd celyd troseddwyr yn yr ystyr fwyaf ymairferol a phresennol. Ond ni chefeis aros i wieled y diwedd, a thrwy ddlarllen y ddrama ar ol hyny yr wyf yn gwybod sut y terfynai; helbdaw, wrth gw-rs, fy mod yn gwybod mai rhywbeth fel yna y terfyna |aob llwybr y gwelads ei gyøh- wyri yn lianes gwr y foneddiges uchod yn y ddrama. Ae1;h ymddygiad mam o ddrwg i waeth. Md oedd yn edrycih ar y llwyfan o gwbl, a da. oedd genyf am hyny, oblegid pe buasai yn edrycih, ac yn gweled yr actors ym. yied,