Papur Pawb

DYFEISIO A DARCANFOD VII.—DARGANFYDDIAD Y LLWYBR MORA WL I'R INDIA. Nftd oedd miaip y byd, hyd ddiwedd y bym- tihegfed gannf yn danglos o-nd un haimmexgyvch o'r belem ddaeax\>l, ac mid oedd hwrnw wedi ei holllol arohwilio. Yr oedd amlinelljau cyffre- dinol Ewrop ac Asia wedi eu nodi yn lied gywir air y eyfan, gyda'r eithriad o'r gomgi ogledd-ddiwyreimM o Asia, yr hem oedd yn hoiiol wag. Yr oedd glanau Affrioa, y rha. a ojchir gan For y Oamolldir a'r Mor Cooh yn ddigon adnlaibyddus, fel hefyd yr oedd glaniau y Werydd cyn belled i'r dehau a Cape Nun, ar Iran ofllewmol Morocco, tua, chwe' chan uiiLdiir o Gibraltar. Yr oedd y gweddill o'r oyfamdir inawr yn wag, a'r daearwyr wrlih eu pLesieir yn ei leiniwi i fymu a lllundau dreigiau, seirplh, ac amghenfilod o bob math. GyMag aii-nvyd y sonia yr hem forwyr gynt am oroxiau tywyll y d'aheufor, yr hwn oedd yn gorwedd tulliwymlt i derfymau eu gwybodaeibh. "Pwy bynlag a dlai heibio Cape Nun," ebai yr hen ddiareb, "a ddeuai yn ol neu ma ddeuai ddimi;" hyiny yw, os na fyddad gauddo ddigon o synwyr i droi yn ol oyn cyrixaedd y Pen- rhyn hwrnw, ni chalfflai byth mio'r chance wedi liyny. Y mae Gaimoens, prif fardd Portugal, yn desgrifio amturiaetJhau Yasco, ac yn dyiweyd i'r llymges otrifod troi yn ol o Pemrhyn Gotoaith Da, ciherwydd i ryw ddryclhiolaei'tih aruibhrol gylfodi o'r mlor yn ngilnamiott ystorauiydd a tiha,raillau, gyda, phen oedd yn cyrlhasdd y oymlyuaoi, a giwymeib oedd yn eu taro a dych- ryn. Hiwm oedld yspryd y nror, a gwardhodwr y mior anhyfeibys cym hymy, yn siarad, a lrwynt gydia ljaliis fetl taran, yn eu ceryddu ac yn eu biygwLih am aflcinyddu ar y mlofoedd hlyny oedd wedi bod yn ei feddiaint of mor hir, a me3ddilo ardhwil-io oyfrinion y dyfnidler mawr, y rhiaii mad oeddymt erlioed wedi eu dadguddliro i farwcCiom; "hyd yma yr ewolx," ebaii ef, "a dim yn nuheltiaidh, ac onide." Yna y mae yn disgyn i'r diyfnlder gyda iJhwrf fel tanamau. Ac felly aim oeistoedd cyn hyny yr oedd yr hen foroedd Bw:riopeaidd yn siacriad aim Caipe Nun, y peinrlhym hwnfw sydd yn ymesltiym alllam i'r mor o ddefbeubanbh Morocco, ac y byddiai polb llSomg yn gofalu am gadw ddigon tua'r gogledd iddo. Portugal yn y diwiedd .oedd i gaell rhwygo'r item o-edid, yn criogi ditos y rhiam fwyaf o AifFxioa. "Yi: ,012dd yn ddigon i'r deyrimasi feiclnaim lion, helb and rhyw lain gui o 'Ian ar ei pllxen ei hun, o gyrhaedd Mor y Oamioidir, drwy ei bod-o'r tu allan i Gibral- tar, dnoi ei atfc ficirdWIJIo y Werydd. Diolch i didiairipariiSaeitlhiau doeibh ei brenhin- oedd, ac i'w sieifyi'lfa famteisiol wrifti enau yr afon fwiyalf ym yr orymys, yr oedd Lasibom wedi dyfoii1, cyn dHwedid y bedlwairedicl gan- rif ar dldleg, yn borfHMafdd trafnidol pwy.sig. Yr oedd y trigction yin awyddus am ryw ffordd litAyjdd i'r India. Yr oedd y Mwriaid wedi eu gwneyd yn gydmabydldus a dhjrfooth y Dwyrc-'ir. ond pan dorodd y groesgad gref- yddol rliyngddynft a'r oymydogioin duon hyiny, torwyd y fasnaeh be!fyd. Yn y oyfamiser, tra y toimlid y mawr angemrlieidrwydd hwn, yr eedd morwriia-stli yn myned drwy law or o welliantau pwyisig. Yr cedd rhvfeddlcidau y tynfaom yn lied ad- nabyddm, ond tua'r amser hwn yr oedd wedi dyfod yn rhywbeic aingiemach na thegan otvf- yddvdcl, ac y gwnlaied ef yn ddefniyddiiol fed cwmpawd i'r niorwr. Gyda',r otferyn liychan hwn gadai y m'onwr yn awr gyfeirio ei lomg hyd yn nod wedi i'r ser jymguddiio tuhwmt i'r cymyCslu, y r'hai oeidldlynifc erioed oyn byny ei unig arweimydidiiom yn y nios, ac mi byddai arno beliadh ofn mynied aJ-l!am o olwg y tir. (xwistth y d,dyfais hon gynhwrf ma wr a chwyIdroad sydym..i fanwriae'Ch. Dywedid fod pelydriad y owmpa-w-d ar ei gerdyn fel Ilewyreh o'r mefoeidid1. Fel rhyw ddatgudd- iad iiewydd tynrwyd y goirichmdd oddiar ddir- gehvch byd aaihysbys, ac yr oedd y dewr- t.n wedfl eu 'hjysipiriydoji i arwaiii iiia,siiacii i fuddugoliaietih. Y mae Diaz yn cylchfordlwyo i>onrhyn yr YsltJorimyidd (Gape of Storms), De G-ania yn gwel'd ei ffordd i'r India Ddwy- reinio', Oolumbuis yn siangu Ymysbedd Ba- hama, ac nlid ydyw deuddemg aniliymedd. yn gwailianu y dargaaifyddiiadau liyn. Dywecliir maii nionwr o'r eUIW Marco Polo, yn y flwyddym 1260, a ddyfeisiodd y cwm- pawd ond yr oedd y modwydd yn mofio ar vent miewm dwfr hyd 1302, pryd y dyfeis- iodci FMro GS'oja, o Naptes, y ffordd i'w chrogi yn rhydd ar begwm sefydlog. Dlairfu i Domi Henry, "Y Mordwywr" fel y geliwir ef yin gjyfFnedin, pummed mab y Biremihin Portugal, roddi rpolb cefmogaeth i ardhwillio Affrioa. Yr oedd ef yn cnedu mad oedd y oyfamid'ir yn terfynu yn Calpe Nun, fed yr oedd y mapiau yn djangos, a thirefn. oiclid lamunyw foirdteiijHiau diariorianfy,-dd?oll, a gfwnlaidtlh ei gartref ar B,emrhym, Sagres, yn Neheiubiairltih LPiortug;aiJ!, oddiymo y byddai yn Cn 'Al '10 gwiyiilo hwiyldau gwynion y llongau pef-li yn sudldjo o dan, aic yn codi uwcililaw y gorweL fel yr oed'dynt yn miyn'd a dyfod ar eu miegeis- eu'on amlburliaetlhus. Tlua'r flwyddym 1416 y ÛJldhwynodld yr ym- gyrcih gyimltaf, a phran fu fairw y Tiywyslog ETemny yn 1463, y pwynlfc pelliaf a gyrhaecM- aisiid oedd' Oape Vierd a'r ynyaoedd cyflaigiois. Yr oeldd y dyn dealCus hwmw wedi treulio ei hbJl amsier a'i lafur meddylBol am dbou- ddeng mllyimedd a deugaan, ac ebo heb ddiar- gamf[cid, drios bymlrineg oaimfc o fiGLdiiroedd o lan- au AtfritJa. Wedi hyiny, o benltur i bentir gyd)a"r larn o hyd, yr oeddl y Podtugeaid, dan Biar!t3io-io- mew Dilaz, yn 1486, yn: yimCusg;o yn' mlaem tua gwtad Pireisifcer John (loam yr Off eiriad, breinhin CrisJtiioin:ogol dychymygol, yr hwn, y Dylbid Y11 y oamdjoQ^oedd, oedd yn teyrnasiu mewm rlh'yw wiHaid. d'dw<yreiimiiol b elll), nes yn ddiairwiyfbod idilyiinfc eu hiumaim yr oeddync wedi dyibllu pellileir aiibhaif Ddheudir Affrica, heib ddeald eu Jiwyddianlb nm, oeddynib wedi triad Yl1 ol yn ddiglaiom, gan gredu fod eu mor- dUiitlh yn ofer. Weidi gCiamio ym Talbl'e Bay, plamodd Diaz faner St. PMEip dam gysgod y Table Moun- tain, lie male dinias flodeuiog wedi codi er's lH^my.'ddbiedd beli^aeh. Ediag i a!R?hwjiIwyt diyfodol gyimexyd eu digalomi glan y gair Cape of Sltorms, yr hwn oedd Diaz wedi noddi ar y panrilryn. hwnw, mewidiodd y Brenhim Emi- anueil yr emw ym. Cape of Good Hope. Nlid oedd cyjo'hifiordwyad y oyfamdir, a'r drainwyfiai umitoxiigyxdhlol i India wedi ei chyf- lawni ami ddenig miynedd wedi hyiny. Yr oedd Yaswa dlel Garaa, yr hwn oedd wedi hiwyliio o Lishon gyda ahwre' long ar yr 8fed I o Oi'pllienlnf, 1497, wedi oyi'haedd Caiicut, ar dmieltlhiau MaPiabar, yr 20fed o Fai, y flwydd- yn giaiilyaiiol. Yr oedd y ffordd i'r dwyrladn beCach wedi ei darganfbd, ac yr oedd y PortugeaidYll -Hiwyddiiamxius iaiwm yn eu miasnac'h am, beth aimser. qyn. pen, pymcihemg mSynedd llawn, yr oedldymt Wledi sefydL'u eu haiwdurdod yn IlldJa, dTOB yr hldll ianiau o Ormus i OeyCon, o Cape Coimoxim i MoCuooas, ac yr oedd lioll drafnidlaelbli o'r bron yn eu dwjCaw hwy. Yr oedd ymlherod'rae!ch dramor Portugal yn ddiisgflaer cmd ber. GWlelodd un ganrif ei chodiad, -eli hawr atlterth, a'i maiciMudiaid. Tlerfysgoedd caritreifoil a gwrtihryfell, diffyg dy,sigyMae!lh, diffiyg amrldiffynfevdd, yspeil- iaidau, drwy ba mi yr oedd rhai pobl yn Ylll- gyfoiet'hloigi ar gbEft y Llywodraetih baldhder, hutiamojdeb. a dhfybydd-dod. oedd prif acihos- ion ei datllfeiliad.