Papur Pawb

wyliadwrus, fel y daethai. Dechreuodd Caradoc hefyd, ddialrpam ar gyfer y gwac"haf. (Jit da: yn ddiysgog yn mwriad y morwr gonest i geisio ei ryddhau gynted ag y dygid ef ar fwrdd y llong. Torodd ddalen neu dklwy o'r llogeil-iyir oedd ganddo, ac arnynt, ysigriienodd hysbys- rwydd ei fod wedi cael ei gario ymaith yn gar- chiaror ar fwrdd llong oedd newydd hwyilio o Dre Fenai am twuoereen, yn neheubarth y Werddbn. Eli fwriad yn hyn, wrth gwrs, oedd gollwng y papurau ar v ffordd1 i'r Hong, un yma ac un acw, er mwyn fw gyfeiHion ddeall beth ddaethai ohono. Medrodd', hefyd, ,gyda llawer iawn o driafferth, miae'n wir, gael un o goesau eadiaIr dderw oedd yn yr ystafeJl yn rhydid, a phendierfynodd y byddai raid i'w garcharwyr dalu yn ddrud am-eu lianifadwaith. Ond, mae yn bryd i nli egluro beth. oedd y swn rhyfedd a btarodd i Mrs Kyweil Hum ruthro alllan o dy Simon v Saer mor sydyn. Nid oedd. Bob 'Ffowc a Simon Puw wedi teimioyn dost iawnoddiwrth eu carchariad hyd nesy aaetn (sef y noson flaenorol i'r digwydd'iadau a aiaesgriBwyd eisoes yn y bennod hon) had bedid neb wecfi clywed 11a siw na miw am Gwenith ar ol iddia.dae,lei thad y noson hono yn jel y sir, "Dymla'r dyrnod trymaf eto," ebai y Saer boreu dranoeth. in id oedd wedi cau ei Ivoiaid gymalint ag unwiaith trwy gydol y nos. "Roeddwn i'n imeddwl," ychwanegai ef, "ifod cwpan ckwerwder wedi ei Jlenwi hyd yr ym- ylon eiisoes, a, tbrosodd; ond mi a'i hyfaiis i gyd heB rwgnach. Bob, rhaid 'i. ada'l y lie ma., tasa gynon ni i ymladd am ein rhyddij bob mod- fedd o'r ffordd .i'r stryt. Os bvdda, i yma/n llawer hwy rydw i'n iswr o fyn'd o fy svu wyra.u. Nid, wyf yn hidio rhw lawer am .fwyd gwaeJ. a ;gwelJ caled; ond fy meroh,-fy unig gysur-O i na fuasai'r Nefoedd wedi gwel'd: VIr dda, arbed y dd'yrnod olaf ac ofnadwy hwn A chyda'r eeiriau hyn cydiodd yn mariau haiarn y paiiis nes oeddynt yn ysgwyd gan. rymusder ei fraich, gref. "vhyrog. Clywodd y ddau, yr un pryd, fod (Jaradoc, hefyd, ar goli. "Doedchra inna ddlim yn teimlo'r cta'thiwed ymai mor dost tiam 'rwan. Simom," sylwai Bob "ond cym'rwch gysur, 'machgem i. Roeddwn i'n bmiddwydio neithiwr mod i'n igyru tri o fustycn tew'ion o 'mlaen, a ches i 'noed Ireu- dd^vyd felly eto heb i rwbeth go Iwcus dldi- gwydd. Mi wn i igystal thaswn i'n brophwyd fod rhw lwc ar ddwad, o.mon daw, mi ddaw, igiewch. chi wel'd. Byth o'r fan ma! mi fasa'n ddiai gen i tasa, nhw'n giad&'l :1 ni fyn'd allan am ddimi ond rhw ddeuddeng awr. Mi ddaethwn i'n 011 drano'th, ne dydw i ddim yn Bob Ffowc, a mii faswn yn byta, uwd wed'yn am wsnos gron heb ochneidio, na thuchian, na diwrnu gymin ag unwaith uwch 'j ben o. Mi rydw i'n siwr y ba,sa, ni 'n dwad! 0 hyd1 i Gwenith, druan, yn bur fuan. Fel v baswn i 'n 'i rhoi hi i Stewart, y keeper Mi faiswn yn gneyd i'w esgyro o glecian nes basa-Holo, I 'rwan. Simon bach, ddaru mi ddim deyd fod lwc yn, dwad i ganlyn 'y mreu- ddwyd i? 'Drychwch 'dryohwch! mewH difri, pw sv'n dwad! Sut 'rydach chi er's cant odd, Mr Wlilliams ?" Trodd Simon ei ben, a. phwv welai yn nesu, yn nghwmii^i llyiWodriaieithwr y eairchar. ond Mr Watktin Williams, o De Fenai. Cynhes i'w l'y\feodd'ul oedd yr ysgwyd Maw rhwng bariau y paffisi, fel y gellir yn hiawdd ddvobmygu. Adi- roddodd Mr Williams fel yr oedd gwrai,g: Simon Wedi anfon gweddill yr arian benthyg yn ol; ididio ar ddym.uniad! eii gwr, a mali dyna'r mynyd C!'ntaf idd!o glywed fod ei hen ffryndiau yn jel y Blr; a sut yr oedd yntau wedi dyblu, y swm a'i anfojn yn gl i dy'r Saer, yn enwediiig gani fnd:. y penteulu yn ngharchar. "A 'rwan, Simon," ychwanegaj ef, "dim un geiniog o'r arian yn oil eto. cofiwch chi, nes bydd gynoch chi g;kn' punt clir vn elich meddiant—cofiwch hyn, ne na i byth edl,ra,ch arnoph chi eto." "Na, nnna, chwaith, byth o'r fan mla, sylwai Bob, a/i wynebpryd yn .gweithio yn mhob ystumi, iel ne na. wyddai ei berchen p,a, un ai chwerthiiin ad crioi wnai a. Liivn'atdi gwylbion Simon, nidi elii daiiod, a, ddiiolichentam y carediigrwydd neilach hwn a,c yn wir, yr oedd d'wlfr wedi dytfod i lygaid yr yml- welyd!d o Dre Feinaii, hefyd, ond y gowt, oedid) yn caM y bai i gyd am hyn ganddo ef. Yna, trod'di Bob i siarad am Gwenith, a, Gharadoo Herbert, ao fel yr oedd y dd,au iar goll. "Tydw i'n hidio fawr mod i f' hun mewn lie fel liyn,, Mr Willliams," ebaj ef: "ond "rhyn sy'n gneydl i ngwaed i ferwi yn y ngwythiema i ydi mod i'n methu myn'd! allan, sut 'n y byd, i roj help llaw i edrach am danyn nhw." Caradoc Herbert, hefyd, lar gioil'l!" sylwiai Mr Watkin Williams, yn fawr ei syndiod. "Fynwn i er puirn' cant o bunna i ddim drwg ddigwydd iddo iio. W'n i ddim sut ma hyny 'n bod, ond mi rydiw i wedi cym'ryd yn rhyfeddol at. y 'gwr 'o ifanc hwnw—mor fbneddigedd a chartrefol efo, phawb, rhagor y crach-;fyddiisr:ioiis ffroen-uohei mai dyn yn 'u cyfairfod mor ami. A Gwenith t druan ohoni hii! Be fedra i neyd, Bob, dan 'r amigylchiada?—dim ond i oh.i'c'h daiu ddeyd, a chaiff pres ddim; sefyll rhyngddo i a rhyddidl hen ffryndiia. A mi1 wn i'n dda ma felly fasa Mary Ann, y nitih tacw'n d'deyd, hefyd, tasa. hi yma." 'Dwn i ddim be sy'w nevd," ateba] Bob; "taswn i unwaith allan, mi faswn yn gwbodl. Ond dydw1 i ddim yn meddwl y bydd Simon, yma/r hir, achosi ma'r hen Ustus T'omkinsi wedi deyd y talith, o hanner v ffein. at 'i gael Qi aHan. Do, a mi a'th 'r hen wr bynheddig y'mhellaoh, a, 'mi myna i o allan,' ebra fo, 'tasa raid i mi dalu'r swmj i gyd f hun.' A fasa wedi gneyd cyn liyn, reiit, siwr, tasa'r sglyfa'th mab sy' gyno fo heb robio 'i hen dad gymin, ag y mae, o wedi gneyd." "A m!a.'r hen Ustus yn 'addo talu'r hMincr. ydi o?" ebal iAIr Watkin Wiiniams; "o'r £ -,ra, mi dala inna'r hanner arall. and be am danat ti, Bob-sut. v cawn ni ditha, hefyd, a !an Mae arna i isio i chi'ch dlau ddwad allan efo'ch giil- ydd." "Wn i ar wyneb a ddaear ma sut y bydd hi efo; m:i," atebai Bob "ond! neis i ddim byd ond faro; un o ddynion y lie mai i larwr am iddo fo'n gynta' wthia Gwenith i lawr, a; ewrWiod i nli ddwad i fewn i wel'd Simon. Mi ddeyda i chi gymin a hyn, Mr Williams, mi iglywis i'n ddis- taw bach, felly, fod rhw ustus wedli igalw yma a deydt 'wrth wr y jel ma y bydda'n well iddo fo ada'li i mi yn'd allan yforu ne drenydd'. Ond aiml daria, i fyn'd allan heb Simon ma efo mi, choelia i fawr— nag a, byth, cyn stored ag fod1 poro Imewn mochyn!" "Mi. fyna i'ch cael chi allan ill dau," ebai'r cyfaiSI o Dre Fenai, "cyn pen awr o amser," gan daro ei ffon nid ar y llawr cerig, ond ar y droed oedd yn ddrwg efo'r gowt. Ac ymaith ag eif dan limpio yn dost, oherwydd y tro trwstan hwn. "Bendiitli lawer ar y'ch nen chi!" gwaeddaji Bob "mi fiaswn i'n leicio bod allan er mwyn Gwenith a Charadoc — baswn, wir-ion-edd i Simon." Gydla, fod Watkin Wilnams ar guroi wrth ddffwfe yst^iMl :lywod!raejthwr y mirdh/ar, yr oedd un o'r swyddoigion yn dyfod allan, 'ro[ oymeryd nodjyni yr oedd newydd ei dderbyn wrth y drws1 oddiwrth yr Ustus Tomikins.' Newydd: da iarwn, gan hyny, gafoddi Mr iiWl- liamis; c.anys. hysbyswyid ef fod yr Ustus wedi anfop cheque am y ffein, ond yn cyngfeori y Uywodraethwr i'w gadw nesi clywed oddiwrtho ef dracheifn, wedi iddo gael cyfle i weled rhaii: o'i gydrustusiaiid gyda'r amcan o gael lleihau swm y ddiirwy, yr hon a ystyriai efe yn rhy drom am v "trosedd" bach a gyilawnwyd, os ydoedld yn drosedd yn ngwir ystyr y gair, yr hyn .ni dhredai ef (yr ustus), "Felly," meddai 11 uywodraethwr. "v mae rhyddid i Simon Pawl ymadiaei ar unwiaith, iac y mae genyf awdurdod, yr un pryd, i ollwng Robert, Ffowc." A chyda dyweyd hyn,, aeth y Uywodraethwr .ar unwaith i ryddhau y ddau garcharor. Anhawddi oeddi oaell Bob oddiyno ar unwiait-h obleig-id ei Iod: yn ysgwyd llaiw o leiaf ddwsin o weitlxiau a pliab un o'r carcharorion ereill. "Rwan, Bob, ma'r amser T'll rhedeg," gwaedd- ai Mr Watkin Williams, a, phrysurwyd iaMan heb fwy o oedi. Aeth Mr Williams i'r nrif westy yn y dref, am ei ;fod yn bur gydniafoyddus a, hwy yno, a chy- tunodd i Iga,el cerbyd a phedwar 01 geffylau, yn nghyda miarchogwyr, "i fyned a'i hen ffryndiat adre mewn style," chwedl yntau. Yr oedd gan Bob ychydiig bres yn ei, boced pan ddaeth allan o'r carchar, a'r peth eyntaJf a. wiiaeth efe oedd myned i sio-p ia, phrynu aani-yw lathenli 0. ruban glas. Pan ddeaJllodd gwraig beth oedd mewn golwg ganddo, hi a diorodd y ruban i fyny, ac ,a'igwnrueth, yn y ffordd hwylusaf a mwyaf di- diraiferth, yn rosets mawriion, 'gy'd'a darnau go lew o hirion yn hongian wrth bob un, a rhodid- odd bapuraiid o binau i'r prynwr fel "mendin." Piniodd Bob un roset ar ei het. o'r tu blaen, ae un arall ar ai frest, tra yn y siiop; yma, aeth i'r iard lie yr oeddynt yn paratoi y cerbydi. Yno, perswadiodd y ddau faichogw,r i ddodi un roset bob un ar eu cotliau a, dau bofa un yn mhenau y eeffylau^biiaen a, farchogid1 igaiiiddynt. Pryder a goiid a lanw'ai feddwl Simon Puw mewn perth- ynais j Gwenith, a,c nid oedd1 yn cymeradwyo y rhialti hwn o eidldta Bob mewn modd yn y byd. Ond, gweiai ef ai Mr Watkin Williams mai gweli, hwyrachi, oedd g,adael yr hen gyflaill ffyddilon gael ei ffordd ei hun. Er cymiaint ei 'd'fa-Hod, nis gallai" Simon Iaii: na chwerthin vn galonog wrth weled Bob am droi adref mewn "style." "Cofiwch chi hyn, Simon anwvl." ebai Dob. yn ferw igan frwdfrydedd; "nid fel Hadron ai scrowndrals rydan ni'n dau 'n dw.ul allan o'r jel. 'Moro'l bywoliialth i'ch teulu 'ro<-ddach chi, ac amddiiffyn y'ch merch roedfdwn in ia— ùyna sut rhoeson nhw ni'n diau T'U jel Rwan, trw g'redig- .rwydd^.Mr W!Llli{inbs mja., /djyma, Jnii'ir mjyni'd mewn "coach, ,amd four," fel dynion gonest byddigfons' A mi ddangosith y rubana, ma i bawt> ma nid diau ddyn ydan ni yn dwad allan » r iel a ch'wilydd arnia ni i bobol onest yn gwel d ni. RWlan, ewch chi'ch dau, i fewn, a. mi a, inna ar y dici efo'r gyrwr." Felly fu ac yn y dull hwn y cyohwynasant, ac ugeiniau o blant y dref yn rhedeg ar eu holau gan lefain "hwre!" nerth' eu penau. Yr oedd cysgodion yr hwyr yn prysur ymgasglu pan y cyrhiaeddodd y cerbyd i 'Lan Ddewi, ac nid rhyfedd fod dvfodiad mor anghyffredin wedi achosi i bawib redeg allan— ai hyn, hefyd', sy'n esbonio'r cynliwrf, a glywodd gwraiig Hywel Huws, pan y -rhutlirodd aliatti mor sydvn ,ar ganol ei hyinddydda.n a, gwraig y Saer. (Fw barhau.) raTpffirnrmi