Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

11 erthygl ar y dudalen hon

RRUDDLAN. -

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

RRUDDLAN. XIII. Bennod o lilin y Plwyf.- Y ffarm nesaf y caf alw sylw y darlletiydd ati yw yr Abbey (Mynachlo^, yn Gymraeg). Plasnewydd v byddeta ni yn ei galw. Mae y lie yma wedi b( d yu lie enwogr yn yroesoedd gfyot, a hanes dyddorol iddo a,in y Pabyddion. John a Mr8 Roberts wyf yn gofio jn bvw yma, a dan fab a thair o feiched. Y mae mab a merch yn byw yn hapus yn Abbey House, wedi cael yr addewid, a 'rwyf vn siwr Dad oes neb.yn y plwyf yn foddlawn eu colli am lawer o flynyddoedd eto. Yr wyf yn sicr na ddywedaf ddim allan o fylle wrth ddweyd mai John Roberts oedd y ffarmwr goreu yn y plwyf; ie, mi ddywedaf nad oedd ei well yn Nvffrjn Clwyd. Dyn iach, cadarn, heb fod yn fawr nac yn fychan, yn gwis-L) i elos pen glnn, cot pig fain, ac esgidiao, tipyn o o war ganddo, catnrao go fras, ac yn cerdded yn frysiog, heb ddim diogi mewn migwrn nac asgwrn ynddo. Yr oedd wedi ei dempro yn o uchel- fel y I'yddem yn arfer dweyd, ac yn hawdd ei gyffroi. Byddai yn hawdd jjwybod pan fyddai rhywnn wedi ei ddigio: mi fyddai ei het yn ei lygaid a'i nchau wedi gotwog, a tendied pob un oedd o dano ei hun y diwrnod hwnw; byddai yn gweled rliywbeth allan o le ym mbob dyn a bogyn, ond tratioeth yn all right, a bytb yn edliw dim. Rhwng pob busnet- oedd ganddo mi fyddai yn cadw cymaint o weithwyr 3. haner y plwyf fedrai ddim goddef gweled neb allan o waith. Yr oedd vn arfer d od ben bore trwy y dref wrth fyn'd i'r yard glo, neu i'r morfa, ac yn ami iawn byddai baner dwsin neu ychwaneg, druain, yn metha cael diwrsod o waith yo sefyll yn segnr wrth y Groes yma. Gofynai iddynt, 'Allan o honi ydycb chwi, ddynion bach '?' Ie, meiatar," fyddai yr wttfbiad. TVel, os ydych yn dewis, ewch i'r Abbey i hel gwraidd, neu i chwynu i'r cae a'r cae mi fyddai ganddo rhywbeth i bob un i wneud, a phan ddeoai U08 Sad^rn talai bob un o honvnt. jfna byddai yo dweyd wrthynt, Os cewch ryw- bftb i fyned ato erbyn dydd LIon, ddynion. cym. merwcb ef fH na chewch mi wyddoch lie i fyned.' Cof genyf glywed fy nhad yn dweyd i Mrs Roberts ofyn i John Roberts p'am yr oedd yn cadw cym. maint o ddynion ? Taw, Mary,' meddai, y 'nhw svdd yn ein cadw ni.' Yr oedd yma amryw yn ffarmic yn dda. ond gellir dywedyd am John Roberts. Ti a ra!oraist arnynt oll.' Nid rhyw eithriad oedd iddynt gael usain bobet o wenith o bob acer, ood dyua oedd v rheol ganddo ef Yr oedd hefyd yn codi cnydau da o haidd r'.jgorol. Byddai yn arfer prynu bob blwydd3n wertb miloedd o haidd i wneud brag. Son ').\0. orentis o ffarmwr yn wir pe dase facbgen a llygad yn ei ben yn cyflogi am flwyddyn yn yr Abbey mi fase yn well ffarmwr na llawer Myd^ wedi bod luews rll eJ; am bedair nen chwe lilyuedd. Yr oedd ganddo fuches ragorol. Welii," i cynt na chwedyn ddim barddach deg ar huga",n o wartheg nag oedd ganddo ef. Byddai yn t'^ ceud caws brawf, ac yn fi ddanfon i (iaer, tel II awer eraillyn yr oes hono. Y tlodion fyddai yo a rfer cael y maidd a'r we, y pydoem yn ei alw. \Vyr llawer o hub! vr 088 bon ddim am y pethau byn mi fyddai pobl dlodion yo d^foyddio llawe> arnynt yn yr haf, ac ar ddydd tSadwm yn mvT>_e(l am lon'd tinn o i wneud pwdin erbyn y,S(ii, yn cynwys pwya o rice, dyrnaid o siwgr ac o gyrens, yn llon'd dysgl braf, ac i bobtv v drrif ag ef wed'yn, gan nad oedd ond ycbydig o elai yr aD-fier hyny a. phobty ynddvnt. bon am w*Jeu(j eaws wn i ddim p'am na tbalai y dyddiau "hyn, gan fod pris da arno. Bum yn meddw,! yoof fy bun pe baswn yn ffarmwr y base -v,u,- ell genyf wneud caws na hocio o gwmpas ut, wyl. a gwaith hefo Ilfcfrith. Wn i ddim, Mr Golygydd, a glywsoch chwi am Mr Williams (Caledfryn) yn myned i Lundain yn weioidog at yr AnDibynwyr. Yr oedd yrhan fwyaf o'r eglwys y y 21 yn gwerton llefrith ar y Sol, ae f, ddywedir iddo ea tori allan bob un o honynt. Nid dyn an peth, fel y byddid yn arfer dweyd, oedd John Roberts na, yr oedd gauddo lawer o heyrn yn y tan,a phob chware teg iddo hefyd, fe daliodd hwy heb losgi llawer. Yroedd yn biagn ac yn uarllaw cwrw da. ac yn arfer eyflenwi Ilawer o dai. Gwedd o fulod fyddai yn cario y cwrw, a dau ful rhagorol oedd- ynt hefyd; Tobi a Thos oedd eu henwan. Yr oedd vn di-fer eadw ugeiiiiiiu o to,Ii i fwvta'r soiv ac i yfed golchion y barilau fe welwvd llawer o'r moch wedi meddwi yn chwyl. Y mae llawer o ragor rhwng y mociiyn a'r bwch gafr y elywais am dano i fywan ei feddwi. Ond 'doedd dim perygl iddo ef fyned yn agos i dafarn wed'yn mochyn ydi mochyn, fel mae yn ddrwg genvf feddwl am lawer dyn, ac yn enwedig dynes. 0', ddynoliaetb, i ba le y syrthiodd! Yr oedd gan Jofcn riOo«fts longau yn cario yn ol a blaen adeiladodd ddwy long i mi gofio am danynt- 'Lord Mostyn' a'r 'Abbey.' Byddai yn arfer gwerthu pob math o ddefnyddiaa at adeilado tai adeiladodd amryw o dai ei hunan, ac efe a fildiodd y '.Nl ost vn Arms' yna. Yr wyf yn sier nad 0(6 yn y Rhyl ddim gwell bildin o gerig j FoeJ. nid rbyw fricfI wedi haner en crasn. Fe) yr awgrymais, yr oedd yn cadw yard glo, ac yn cyflenwi llawer a'r wlad a. glo. Yr wyt yn codo ganddo un o'r enw Abel Williams, o Abergele, yn glere-un o'r dynio-n ysgafnaf ar ei droed a welais yn fy oes. Byddai yn arfer d'od mewn awr o amser o bont Abergele i bont Rhnddlan-pnm milldir o ffordd, bob bore. Yr oedd John Roberts yn gymydog da, ac fe gadwodd ben aml'i ffarmwr. Cof genyf am uu yn neilldaol, yr hwn oodd wedi cael rhybudd i fyned i ffwrdd, druan. Aeth ef ac un neu ddan i eiriol drosto, ond 'doedd dim yn tycio, a phaD wflodd yntau hynoy, meddai, O eisiau Brian svdd, dyma hwy i chwi,' ac yna tynodd god allan yn llawn o aur melyn. Dywed- odd fy hjsbysydd wrthyf ei fod yn dychmygu y y codaid aur i un o'r mangles fyddai yn tyfu ar ei ffarm. Wedi hyn fe gafodd y gwr ei ffarm eto. Yr oedd John Roberts yn ffarier da iawn at esgyrn a doluriau ar anifeiliaid a dynion. Cof genyf am facbgen oedd wedi torri ei fraich, ac yr oedd y doctoiiaid am ei thorri ffwrdd. Ond fe aeth John .hoberts yno i gael goiwg arni, ac meddai, Cym- erwch ofal na tborrwch chwi mo fraich y bachgen, os na fedrweh cbwi ei fendio fo mi wna i.' ac felly y ba hofyd. Collad fawr gafodd yr ardal ar ei ol yn y cyfeiriad yma, fel Ilawer cyfeiriad arall Eglwyswr selog oedd ef, ond ym mhell o fod yn rhagfarnilyd tuag at enwadau eraill. Yr oedd Mrs Roberts yn ferch y Shop Isaf, ac wedi ei dwyn i fynu befo'r Methodistiaid. Bu hi farw yn wraig gymbarol ieuangc; ond fe gafodd ef yr addewid, a mwy. Mae yn debyg nad aeth neb i'f pridd ag y gellir dweyd am dano gvda mwy o briodoldeb, fod priddellaa v dvffryn yn felus iddo, ddim gwell nag' ef. Y mae y ddau yn gorwedd yn dawel ym mynwent isaf Llanelwy. Heddwch i'w llwch -(I'w barhau.)

; INSURE YOUR LIFE. -

-----__--__---Y "GENINEN"…

Advertising

ST. ASAPH BREWSTER SESSIONS.

Advertising

Advertising

" The Children's Bill."

Advertising

ST. ASAPH PETTY SESSIONS.…

ST. ASAPH BREWSTER SESSIONS.