Cymro a'r Celt Llundain

CYMRAEG Y PULPUD. Siarad am roddi ei lie priodol i'r iaith Gymraeg mae pob Cenedlaetholwr y dyddiau hyn. Mae ein harweinwyr yn yr ysgolion dyddiol yn dechreu dihuno i'r pwysigrwydd o ddysgu'r iaith i'r plant ym mlynyddoedd -eyntaf eu hefrydiaeth yn liytrach na gadael i hynny gael ei gyflawni ar ol iddynt fyned i'r colegau neu'r ysgolion uwchraddol. Yn ein hathrofeydd diwinyddol rhoddir ttiwy o sylw i'r Gymraeg yn awr nag a wneid rhyw ugain mlynedd yn ol, er fod lie mawr i wella eto yn hyn o fater. Mae'r frydydd diwinyddol yn cael ei gyfyngu bron yn hollol i ddarlithiau Seisnig ar y Beibl a'i esponiad, tra mae'r Gymraeg yn -cael ei chyfyngu fel pwnc llenyddol yn unig. Y canlyniad yw fod nifer fawr o'r pregeth- wyr ieuanc, a droi'r allan heddyw o'n colegau, wedi ei harfer i siarad a meddwl am bync- iau diwinyddol yn Saesneg, a phan y ceis- iant egluro eu hunain ger bron cynulleidfa maent yn syrthio yn ol i hea arferion y ..coleg gan ddefnyddio iaith sathredig ac anystwyth—iaith y gwyddant yn dda nas caniateid ei harfer mewn dosbarth Oymraeg yn y coleg. Mae dau neu dri o wyr mawr" y pulpud y dyddiau hyn yn barod iawn i arfer geiriau sathredig a brawddegau Seisnig er egluro eu cenhadaeth, ond llwydd- ant yn hytrach drwy hynny i greu atgasedd .y gwir Gymro at eu hiaith fratiog, na "gyrru'r hoel adref" fel yr amcenid ,ganddynt. Y dydd o'r blaen clywsom weinidog ieuanc gyda'r Methodistiaid yn dyfynu o weithiau awduron tramorol fel hyn, "Fely canodd y bardd Eidalaidd, &c. ac yna yn rhoi'r dyfyniad yn Saesneg, "ac yn ol fel y dywedai Goethe," ac eto yn rhoi'r cyfieithiad Saesneg o'r darn. Os ei droi o gwbl o'r iaith wreiddiol paham na roddid y dyfyniad mewn gwisg Gymraeg? Rhoddir engraifft nodedig gan ohebydd yn y Goleuad am yr wythnos ddiweddaf o Gymraeg bratiog yn y pulpud. Dyma fel y -dywed Y Sabboth diweddaf yr oeddwn yn ,gwrandaw pregeth yn un o'r trefi mwyaf Cymreig yng Nghymru. A rhywbryd tua chanol y bregeth tarawyd fi gan amlder y geiriau Saesneg ddefnyddid gan y pregeth- wr, ac o gywreinrwydd ysgrifenais hwynt i lawr. Nid wyf yn honni fy mod wedi llwyddo i gymeryd nodiad o'r cwbl, ond mae yma restr dda. Dynoda y ffigyrau rhwng -cromfachau y nifer o weithiau y defnydd- iwyd y gair sydd o'i flaen: Curio, mendio (14); Expulsive power, power, rhwbio, treio (3) permanence, leicio (4); tracio (2) heredity (2); inducement, pathology, diag- nosio, diagnosis (4) wrong, problem, trustio, nipio, handlio, clashio, arrivio, watch-maker, safe, specialist, architect (2); buildio, building, rubbish (5); profession, grip, symptoms (5) process (6) healing power, healio, readjustment (5); adjustio (4) internal organs (2); chronometer (4); motions, charter, tunio, "the adjustment of -the internal organs to the external surround- ings." Tra yn caniatau fod genym gystal hawl i rai o'r geiriau uchod a'r Saeson am mai geiriau ydynt wedi eu benthyca o'r ieithoedd clasurol, ar yr un pryd methwn yn lan a gweled p'am y mae dyn sydd wedi bod yn pregethu Cymraeg am oddeutu 30 mlynedd yn gwneud defnydd o eiriau Seisnig os gall gael gair Cymraeg i ateb yr pwrpas. Mae yn profi un o ddau beth os nad y ddau (1) iaith garpiog a salw, neu <2) ymgais at foddio chwaeth rhyw nifer o'n cynulleidfaoedd a ystyrient eu hunain yn rhy falch i arddel the vulgar Welsh tongue." Gellid rhoddi llawer o engreifftiau cyffelyb o bulpud Cymreig y ddinas yma yn enwedig pan. fo rhai o ieuenctyd y wlad ar ymweliad a'r He, ac yn lied awyddus i wneud stroke yn y pulpud, fel y dywedir. Ond mae'n bryd i ni gael rhywbeth gwell na hyn o'r fath le mor bwysig. O'r pulpud disgwylir cael yr arweiniad priodol mewn purdeb iaith, ac os na wna'r pulpud ei hun ym- drech arbennig i gadw'r salon i fynu ofer fydd ymdrechion y rhai a lafuriant mor galed dros gadwraeth a meithriniaeth y Gymraeg ar yr aelwyd, ac yn yr ysgolion dyddiol.

NODION EISTEDDFODOL. Eisteddfod 1907. Yn Abertawe, fel y gwyddis y cynhelir Gwyl Fawr y genedl eleni, ac mie argoalion y bydd yn fawr mewn amryw gyfeiriad- au hefyd. Fel pob Eisteddfod a gynhelir yn y Deheubarth disgwylir i'r adran gerddorol greu yr atyniadau pennaf, a sonir eisoes fod nifer o gorau—bach a mawr-i ymddangos yn y gwahanol gystadleuaethau. Mae'r adran lenyddol wedi troi yn siomiant o ran nifer y cystadleuwyr. Beth sydd i gyfrif am hyn nis gwyddom. Yr oedd testynau tra thariawiadol wedi eu dewis ac yn sicr ni ddylai y cystadleuwyr fod mor ychydig. Mae pob pwnc oedd yn hawlio llafur ac ymchwil wedi ei adael yn llonydd gan y cystadleuydd cyffredin, tra y ceir rhyw wyth neu ragor yn ddigon hyf i ganu ar destynau y Gadair a'r Goron. Ceir gweled a oes gwaith anfarwol" i wneud ei ymddangos- iad ynglyn a'r wyl hon. Rhaglen 1908. Mae pobl Llangollen eisoes wedi cyhoeddi eu rhestr testynau i'r Eisteddfod a gynhelir yno ym Medi 1908. Dyma'r gyntaf i ym- weled a'r lie er '58, pryd yr enillodd Ceiriog ar "Myfanwy Fechan" ac Eben Fardd ar yr awdl fawr i Faes Bosworth." Am y ddau gyrinyrch llenyddol hyn-heb son am ereill-mae Eisteddfod Llangollen '58 wedi hen gyfiawnhau ei bodolaeth. Ond a wna Eisteddfod 1908 anfarwoli ei hun drwy gyffelyb gynnyrch ? Amser yn unig a ddengys, ond gellir dyweyd fod digon o le i wneud hyn, a barnu yn ol rhestr y testynau. Rhoddir X,60 yn wobr am y casg- liad goreu o weithiau barddonol sydd eto heb eu cyhoeddi, a 125 am Draethawd neu waith gwreiddiol o werth parhaol i lenydd- iaeth Cymru. Dau o wroniaid y genedl yw testynau mawr y beirdd. Rhoddir y gadair am awdl ar Ceiriog," a'r goron am brydd- est ar Owen Glyndwr." Am Hanes Sir Ddinbych cynygir gwobr o X,50, a rhoddir deg gini yr un am tua naw o destynau rhyddiaethol ereill. Mae yma ddigon o amrywiaeth yn yr oil i gyfarfod a phob dos- barth o lenorion a beirdd, ac yn sicr dylai gwyl 1908 fod yn dra thoreithog yn yr adran hon. Gwyr y Gan. Gan fod argoelion y daw niter o gorau Seisnig i Wyl Llangollen mae'r pwyllgor wedi trefnu rhaglen atyniadol yn yr adran yma hefyd. Swm y brif wobr yw £150, ac o'r tri darn sydd i'w canu da gennym weled fod dau o honynt yn weithiau awdwyr Cymreig. Dyna fel y dylasai pethau fod bob amser. Cynygir £ 50 i'r ail gyntadleu- aeth gorawl, yn ogystal a swm gyffeIyb. i'r Cor Meibion, fel, rhwng pob peth a'u gilydd, dylai'r wyl hon fod yn hynod o Iwyddianus ac enillfawr. Mae'r rhaglen yn llawer rhy faith i wneud sylw ar y man destynau, ond gellir cael copi cyflawn o'r gwaith ond anfon saith geiniog i'r cyhoeddwyr, Mri. Evans, Sons and Foulkes, Brython office, Liverpool.

A BYD Y GAN. GAN PEDR ALAW, Mus. BAC. "SONGS OF WALES."—We have received for Review a copy of a new collection of Welsh National Airs, edited by A. W. Tomlyn and D. Emlyn Evans. The pub- lishers are Messrs. Valentine and Sons, Ltd., Dundee, Edinburgh and London. It is the handsomest volume of music we have yet seen. The cover is of Satin the music is clearly printed on paper of good quality; and about a dozen excellent views are given of places famous in Welsh song. The price of the work is not indicated but we hope it is not very high, as we should advise our readers to become possessed of copies without delay! Whilst admiring this latest collection, we are conscious that it reproduces the defects that are to be found in other collections. We allude chiefly to the English transla- tion of Welsh words and to the use of English words, the subjects of which bear no relationship to the subjects of the original words. Observe the following :— Air:" CADER IDRIS." Welsh- Hen Walia anwylaidd, gwlad anwyl y Brython, Mor hyfryd ymddengys dy ddolydd gor-heirdd, &c. English- I lay on that rock where the streams have their dwelling, The birthplace of phantoms, the home of the cloud, &c. Again. Air: "YR ENETH DDALL." Welsh- Mi giywai'r plant yn siarad Am haul ac awyr las A chyda hyn am gwmwl gwyn A du gymylau cas, &c. English— Ah! many a one remembers The blind and gentle child None other was so good and wise, So beautiful and mild, &c. Again. Air:" SERCHHUDOL." Welsh— Serch hudol swyn Sy'n llanw'r llwyn, Pan fo myrdd o adar mwyn Yn canu yn y coed, &c. English- Not for his gold, Nor that he's bold, Nor for his looks though handsome As a morn of spring is he, &c, And in a collection of National Welsh Airs, it seems to us strange that several should have English words only, e.g.- Hunting the hare." The Monk's March." Cainc Dafydd Brophwyd." Wyres fach Ned Puw." II Breuddwyd y Frenhines." Grisial Ground." Adieu to dear Cambria," and others. We mention this despite the remarks anent- the Air The Emigrant," &c., in the Notes" at the commencement of this volume. It is, of course, possible, with varied ex- pression, to adopt a song to words, in another language, which bear no relationship to the subject of the original words but National Airs should, in our opinion, be wedded only to such words as are a faithful translation of the- original ones. If this were done, it would give the English people a truer idea of the value of the Welsh music. It is suggested that there are no words in Welsh fit to be printed beside the English ones to the Airs named ? If so, our lyrical writers must indeed be a poor lot, and the Eisteddfod has done less to foster the poetic talent of the Welsh than we had thought! In making these remarks we do so simply as a matter of duty. There is enough left in this volume that deserves our heartiest