Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
YN OL O'R AMERIG.
YN OL O'R AMERIG. CYMRY YR UNOLDALAETHAU. [Gan Miss ELEANOR WILLIAMS, Castle Street]. Mae ein cyd-genedl yn y wlad tu draw i'r mor, yn llawer lliosocach nag ydym ni yn feddwl, er fod tyrfa aneirif o'r hen sefydlwyr cyntaf, wedi myned yn breswylwyr y myn- wentydd yn ystod y deng mlynedd diweddaf. Mewn sefydliadau bychain, yma ac acw, ar hyd y cyfandir mawr mae y Cymry, a hynny yn ddiau yw y peth goreu i'r wlad, oblegid ymfudodd pobl dda iawn o Gymru i America banner cant a deugain mlynedd yn ol, ac fe aeth yr hen bobl dda a goleuni yr Efengyl gyda hwy i'r anial diroedd hyn. Y peth cyntaf wnaent ar ol cael Log Cabin i fyw ynddo, fyddai dechreu cael cwrdd gweddi yng nghartref un o'r teuluoedd, ac yna yn y Hall, a buan iawn y byddai Capel Log yn cael ei agor, ac allor i'r Duw byw yn cael ei dodi ynddo. Yna yn y Bethel a'r Sion bychain hyn y flachiodd goleuni crefydd lesu Grist ar dywyll leoedd America. Mae yn gorwedd yn yr hen fynwentydd unig lawer o'r gemau disgleiriaf fydd yn harddu coron "Mab Duw." Gwnaeth yr hen Gymry un camgymeriad mawr wrth ddech- reu sefydlu fel gwladfawyr. Chwilio am rhyw ail Gymru yr oeddent, yn lie chwilio am wlad well. Myned i rhyw hen fanciau sal coediog caregog, a gadael y dyffrynoedd breision i estroniaid a llwythau mwy an- turiaethus a hunangeisiol. Yn nhalaeth New York, o gwmpas Remsen, sefydloedd Ilawer iawn, ac mae yno ambell i glwt a chyrriaint o gerrig arno ac sydd ar Foel-y- Caws." Tiroedd gwael lawer, a gwelais yno chwech o ffermydd gweigion yng ngolwg eu gilydd, y bobl yn eu gadael i fyned i'r West i feddiannu y prairies mawr gwastad sydd yn llawer haws eu trin, ac yn rhoddi cynnyrch mawr yn dal am y drin- iaeth. Gellir dyweyd yr un peth hefyd am Ohio. Pobl o ardal Llangeitho sydd yno, wedi sefydlu yn y bryniau sal, a gadael gwlad yn llifo o laeth a mel i bobl ereill. Ceir Ilawer o lo yn nhalaeth Ohio, felly roedd tyrfa o Ddeheuwyr yno. Chwarelwyr wedyn sydd yn myned i Llatington," "Granville," Bangor, Pa, a West Bangor, Mareland. Dyna sefydliadau hollol Gym- reigedd, ac yn llawn o ddisgynyddion pobl y 'Gogledd. Yn nyffryn mawr y Wyoming, talaeth enwog Pennsylfania, mae y glowyr Wrth y miloedd. Y gweithwyr tan wedyn yrl Pittsburgh, Pa., a Youngstown, Ohio. Johnstown, Pa., sydd wedi ei meddiannu a Uiaws o Gymry'r Deheu, yn enwedig yn y Cambria "Steel Works" mawr. Ond yn nhalaeth Wisconsin mae y sefydliadau mawr amaethyddol, ac ym Minnesota mae rhai sefydliadau lied gryfion. Pobl y gogledd, Sir Fon, a Sir Gaernarfon gan mwyaf, sydd yno. Gellir dyweyd hynny, am mai yr enwad Methodistiaid Calfinaidd sydd gryfaf o lawer yn y dalaeth eu capelau mawr hwy sydd yn britho yr ardaloedd. Mae lluoedd o sefydliadau bychain yn Iowa a thalaethau ereill. Pe buasai y Cymry a ymfudasant Wedi cadw gyda'i gilydd mewn un rhan o'r wlad buasai yn fwy o Gymru na'r hen fam wlad, a buasent wedi cadw eu hiaith a'i crefydd yn ddigymysg, a buasai yn wladfa Gymreig rhyfeddol. Ond Ilawer gwell i d-dyfodol America ydyw mai ar chwal yr aethant. Maent, drwy hynny, wedi cario eu Hodweddion rhagorol fel crefyddwyr ac Anghydffurfwyr i gymysgu a bywyd y wlad. A phan gofier fod gwledydd pydredig Europe yn tywallt eu Pabyddion serimoniol Wrth y miliynau i'r wlad, nid oes ond amser hir fedr ddyweyd y rhan bwysig mae ein cenedl ni wedi chwareu ym mywyd goreu y wlad odidocaf tan haul, am gyfnbd i ddod; Nid rhyfedd i'r Llywydd Craffus Roose- velt dalu gwarogaeth mor uchel i ni fel Cymry, gan awgrymu ein bod ni uwchlaw eisiau crefyddol, pan y dywedais fy mod yn cenhadu ychydig i'm cyd-genedl. Pan fydd rhyw un yn y dyfodol pell yn ysgrifennu unfed benod a'r ddeg hanes America bydd rhaid iddo gyfrif yr hen arwyr Cymreig wrth y canoedd. 0 y y caledi mae y tadau a'r mamau wedi ddi- oddef i wneud gwlad i'w plant a plant eu plant yn y rhanbarthau pellenig hyn. Nid heb aberth lawer maent wedi ennill y cymer- iad a'r sefyllfa anrhydeddus presennol feddant fel cynrychiolwyr Cymru yng ngwlad y Gorllewin, ac nid heb ofal a gweddi chwaith y cedwir yr enw da hwn yn ystod y blynyddoedd sydd i ddod.
A BYD Y GAN.
A BYD Y GAN. GAN PEDR ALAW, Mus. BAC. YR ARWEINYDD CANU. (Parhad).—Dywed Nikisch ddarfod iddo, amser yn ol, arwain Symphony o waith Brahms, ac yr oedd y cyfansoddwr yn bresennol. Chwareuwyd y gwaith mewn modd a barrai.syndod mawr i'r Meistr, a gofynai iddo ei hun a ydoedd yn bosibl mai ei gyfansoddiad ef ydoedd y darn ? Ar y diwedd aeth at Nikisch mewn teimlad brwd ac yn llawen hynod, ac meddai: "W el, gwnaethoch bopeth mor anhebyg, ond yr oeddych yn iawn-dyna fel y dylid dehongli y gwaith Parodd sylwadau Nikisch, a'r rhyddid gymerodd gyda gwaith Brahms gryn syndod i ni, nid am na chredwn y rhaid i bersonol- iaeth yr arweinydd fod yn amlwg iawn yn ei ddehongliad o'r gerddoriaeth ond y mae y cyfaddefiad gan Feistr fel Brahms nad oedd ei syniad ef ei hun o'i waith yn un cywir, ac mai yr Arweinydd roddodd iddo yr un iawn, yn gwneud i ni ryfeddu Dengys gymaint y rhaid i'r cyfansoddwr druan ymddibynnu ar eu esbonwyr. Ni ddeuai drwg o hyn pe byddai yr 611 wedi eu donio fel^Iikish—ond nid ydynt! < SAESON LLUNDAIN A'R EISTEDDFOD. -Y mae y Saeson yn Clapton, sef yr United Metho- dist Free Church, Pembury Grove, yn trefnu i gael Eisteddfod yno ar yr 21ain o Dachwedd. Credwn fod yno ddefnyddiau da, canys clywsom rai o'u lleiswyr yn un o'r Eisteddfodau Ileol Cymreig y fiwyddyn ddi- weddaf, a thybiwn iddynt fod yn fuddugol. I y Hyderwn na fydd i bwyllgor un Eistedd- fod berthynol i ni, Gymru, benderfynnu ar yr un dyddiad, er rhoddi cyfle i gystadleuwyr Cymreig i fyned i'r ymdrechfa yn Clapton, a hefyd rhag rhwystro y Saeson o Clapton i gystadlu, o bosibl, mewn cyrddau Cymreig. Fel y gwyddis, y mae y Saeson yn myn- ychu'r Eisteddfodau yn lied gyson, ac hyd yn oed yn yr un Genedlaethol ni raid iddynt gywilvddio. Yn wir, mynych yr a y brif wobr gorawl iddynt. EGLWYS RYDD" Y SGOTLAND. Deallwn fod hon yn dangos arwyddion o afiechyd lied beryglus i'w chynnydd. Y mae, yn ol y Musical Times, newydd gyhoeddi casgliad o Salm-donau i leisiau yn unig, pob llais ar ei ben ei hun, a dyma'r ddau reswm: (1) Fel nas gellir chwareu y Salm-donau gyda rhwyddineb ar yr Organ; (2) Y mae y short score ynddo ei hun yn gymhelliad i rai i chwareu tonau ar y Sul er difyrweh Y mae'n debyg fod y bobl hyn yn credu eu bod yn gwneud gwasanaeth i grefydd drwy hyn! Yr oedd y mwyafrif yng Nghymru hanner can mlynedd yn ol o'r un farn a hwy. Credent fod chwareu offeryn yn y capel yn yr addoliad i'w gondemnio. Cofiwn yn dda i gmryw o Fethodistiaid Dyffryn Clwydadael y capelau y perthynent iddynt, oherwydd y box canu." Erbyn hyn credwn fod bron bob capel yng Nghymru yn meddu offeryn-organ. os gellir ei chael modd yn y byd. Y mae hyn yn profi fod y Cymry erbyn hyn yn argyhoeddedig fod offeryn yn gynorthwy, ac nid, fel y tybia yr Ysgotiaid sych a ennwyd uchod-yn faen tramgwydd neu yn fagl. Yr ydym ni o'r farn fod defnyddio yr harmoneg neu'r organ gyda'r canu yn gaffaeliad ond cawsom fwy nag un prawf fod gwneud i ffordd a'r Dechreuwr Canu a rhoddi'r holl awdurdod yn Ilaw yr organydd, yn gamgymeriad. Yr oeddym mewn gwas- anaeth yn ddiweddar mewn capel Cymraeg, a chredem nad oedd yr organydd yn ddigon gofalus gyda'i ddarlleniad o'r Emynau. Hoffem yr hen ddull yng Nghymru, pryd y byddai y dechreuwr yn myned nos Sadwrn i lety y pregethwr dieithr, neu i dy y gwein- idog, er cael yr emynau y bwriedid eu canu y Sul. Treuliau y dechreuwr gryn amser uwch ben yr emynau, ac erbyn y gwasan- aeth drannoeth yr oedd wedi eu deall yn bur dda. Nis gwyddom arferiad pregethwyr y dyddiau presennol, ond pe dewisent yr emynau, a'u rhoddi ymlaen Haw i'r dechreu- wr neu yr organydd, ac i hwnnw aros uwch- ben y cyfryw ddigon o amser i'w deall, byddai y canu yn fwy effeithiol. EISTEDDFOD GENEDLAETHOL 1909.-Hyder- wn y llwyddir i gael yr Eisteddfod i Lunden y flwyddyn honno. Gall y Gogleddwyr ddod yma mor rhad ag y gallent fyned i'r Deheu- dir i'r Eisteddfod, a'r Deheuwyr ddod yma am gan lleied ag a gostir i fyned i'r Gog- ledd ac os gofelir y tro nesaf i godi pris tocyn am fynediad i mewn i'r Eisteddfod yma gyda pris tocyn rhad y tren, credwn y ceir elw i'r drysorfa. Yr ydym fel Llundeinwyr wedi profi eisoes y gallwn ddarparu gwledd Eistedd- fodol ddiguro ac nid yw ond teg i ni yma gael yr anrhydedd o gynnal yr Wyl Genedl- aethol yn ein tro. Tybed y diystyrir cais y Brifddinas ? Anhawdd gennym gredu. Miss MARGUERITE EVANS.-Bydd cyfeillion lliosog y gantores addawol hon yn falch i ddeall ei bod wedi llwyddo eto i ennill y medal arian am ganu yn y Royal Academy, yr hwn a roddwyd iddi yn y Queen's Hall ddydd lau diweddaf gan y Due o Connaught. Dyma yr ail fedal iddi ennill yn ystod y deunaw mis diweddaf, a sieryd hyn yn uchel am ei medr a'i chynnydd. Un o ferched Falmouth Road yw Miss Evans, merch i Mr. a Mrs. John Evans, Albany Road, ac mae pob arwyddion y daw yn enwog ym myd y gan. Pob llwydd iddi eto yw dymuniad ei hedmygwyr yn y ddinas. EIN TAITH.—Byddwn yn ol ymhen ryw bythefnos. Anfoner pob gohebiaeth i'r golofn hon, fel arferol, i 40, Scarborough CD Road, Leytonstone, N.E.
[No title]
BAICH araith Mr. Lloyd-George ym Mhont- ypridd ddydd Sadwrn diweddaf oedd apel at Ymneillduwyr Oymru i fod yn unol ac i roddi eu hyder yn addewid y Prif Weinidog. MAE llawer o Ymneillduwyr yn ceisio bod yn bybyr tros Fesur Dadgysylltiad, tra ni chvmerid yr un dyddordeb yn sefyllfa anfoddhaol yr Ysgolion Enwadol ar hyn o bryd. A YDYW Cymru yn foddlawn ar yr adran addysg Gymreig, fel y mae ar hyn o bryd ? Cofier y gellir ei diddymu mor hawdd gan y Toriaid ag y crewyd hi gan y Rhyddfrydwyr. Cyn penderfynnu- cwynion Cymru rhaid wrth drefniant mwy parhaol nag sydd yn awr yng ngofal Mri. A. T. Davies ac 0. M. Edwards.