Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
2 erthygl ar y dudalen hon
Y COD NEWYDD.
Y COD NEWYDD. Gyda chryn ddyddordeb yr agorasom gyhoeddiad newydd adran Gymreig y Bwrdd Addysg am y flwyddyn hon-a adwaenir yn y dyfodol fel The Welsh Code "-am y gwyddem y caem weled y tro yma faint o gyfiawnder allai un o'n bechgyn ni ein hunain hawlio i ni. Gwyddom yn dda fod yna lawer estron tra yng ngofal y Bwrdd Addysg yn Whitehall wedi bod mewn cyd- ymdeimlad a'n dyheadau addysgawl fel cenedl. Nis gall neb wadu nad ydym fel cenedl o ddifrif gyda'r cwestiwn yma. Y mae ein haberthau diflino dros, a'n rhoddion hael tuagat, ein sefydliadau addysgawl fel gwerin yn ddigon o brofion o hynny. Ond er gwaethaf y cydymdeimlad parod a'r geiriau meddal, gwir oedd yr hen adnod o hyd na newidia mor Ethiopiad ei groen na'r llew- pard ei frychni." Estron oedd yr estron yn barhaus, a chul rhyfedd ei rodd i ni fel cenedl bob blwyddyn. Erbyn hyn y mae pethau wedi newid llawer. Dyma adran Gymreig o Fwrdd Addysg yn eiddo i ni, a Chymro fel Mr. A. T. Davies yn gofalu am dani. Faint, ynte, y mae ystad pethau wedi newid ? Addefwn ar unwaith fod yma lawer i ddiolch am dano yn y code newydd. Er engraifft, dyma'r tro cyntaf mewn hanes i frawddeg fel yma ymddangos mewn cy- hoeddiad addysgol o Whitehall. 37 (iv). Provision for the teaching of the Welsh language and Literature should be made in districts where Welsh is spoken. Any of the subjects of the Curriculum may be taught in Welsh,"a, thraehefn yn y rhagnodiad i'r gyfrol. The Board wish that every Welsh teacher should realise the educational value of the Welsh Language and of its literature, which, from its wealth of romance and lyric, is peculiarly adapted to the education of the young." Ardderchog, onide ? Dyna oruchafiaeth o'r diwedd y tu hwnt i'n breuddwydion .gwylltaf! Efallai ond dylem sylweddoli mai rhyw hanerog ei ysbryd wedi'r cyfan yr oil yna. Nid oes yna unrhyw anogaeth arbennig i ysgolion amrwd eu hysbryd i gymeryd y Gymraeg i fyny o'r newydd, a chredwn yn ddiysgog na fydd i unrhyw ysgol i wneud hynny o herwydd y New, -Code. Gwnaeth ein Harolygwyr Cenedl- garol gan mwy dros yr iaith a'n lien yn ystod y deng mlynedd diweddaf yma yn ddistaw ac yn answyddogol nag a wna can' Code o'r fath yma. Pam yn enw pob rheswm na fyddai yna rhyw gyfeiriad arbennig at Hanes Cymru yn y paragraph canlynol, mewn Code Cymreig Syllabus. (7). History, which should include, in the tower classes, the lives of great men and women and the lessons to be learnt there- from, and in the higher classes a knowledge of the great persons and events of British History, and of the growth of the British Empire. The teaching need not be limited to English or British History, and lessons on -citizenship may be given with advantage in the higher classes." 0! na: dim cymaint a murmur am Hanes Cymru. Dywedwn eto, ac yn ddifloesgni, mai an- foddlon yr ydym. Nid digon enw Cymro ar waelod y ddalen i ni. Yr ydym yn teimlo nad ydyw'r cyfansoddiad, na oer na brwd, ac felly rhaid i ni obeithio a breuddwydio am flwyddyn arall eto. Rhydd y code yma rhyw argraff o fod yn glytwaith i ni. Code Seisnig ydyw, a chyfeiriadau at Gymru wedi eu gwasgu i mewn i rhvw fan neu ddau, a chwareu a phethau cysegredig y galwn ni hyn. Y mae dengwaith fwy o le i dan gwlad- garwch hyd yn oed mewn Government Publication for Wales nag a geir yma. Daw'r hen bill Cymraeg i'n meddwl yn gryf ar ol rhoi'r llyfryn coch i fyny ar astell lychlyd. Disgwyl pethau gwych i ddyfod Croes i hynny maent yn dod." A
BYD Y GAN.
BYD Y GAN. GAN PEDR ALAW, Mus. BAG. Wele air o Rwssia, gwlad nas gall neb sydd heb fod ynddi amgyffred ei maint, o ran ei hyd a'i lied, yn ogystal a'i phosibil- rwydd. Wrth edrych o'n cwmpas awgrymir ini y cwestiwn, beth fydd tynged y genedl fawr wasgarog hon ? Y mae arwyddion ei bod ar fin chwyldroad megis ag a gafwyd yn Ffraingc ddwy ganrif yn ol—a'r un ydyw y gri: rhyddid ac iawnder a brawdoliaeth Y mae y dosbarth isaf yn isel iawn. Math o anifail yr ystyrir y Moujik-y mae yn edrych yn debyg i un hefyd. Dywedir wrthym ei fod yn eithaf hapus a dirwgnach hyd nes y daeth rhai ymlaen i wenwyno ei feddwl yn erbyn ei feistriaid, pan yr awgrymwyd iddo fod ei gyflwr isel i'w briodoli i'w ddifrawder ef ei hun. Ac er ei fod wedi ei ddihuno, wedi cario pethau yn rhy bell, yr oedd, ac y mae, yn iawn dysgu iddo nad anifail y bwriadwyd iddo barhau, eithr ei fod i ymgeisio at fyw bywyd dyn- dyn ar ei oreu-Lin ddylai godi oddiar y stepping stones of our dead selves to higher things, fel y dywedodd y bardd Seisnig. Y mae ymladd, mewn rhyw ffurf neu gilydd, yn beth hanfodol yn hanes pob dyn, mor rheidiol i'w gynnydd a'i burdeb ag ydyw i'r afon redeg. Y mae difaterwch a hawddfyd ym myd y meddwl, fel cwsg yn yr awyr agored yn amser y rhew a'r eira, yn angeuol. Rhaid i'r Moujik, fel pob dyn arall, sefyll dros ei iawnderau. Y perygl, yn ol ein barn ni ydyw iddo ddysgu ei wers yn ol Efengyl Cymdeithasiaeth (Socialism) yr ugeinfed ganrif, ac nid yn unol a'r gorch- ymyn fod yr eiddo Caesar i'w barchu! Y mae yr hwn a geisia ddysgu'r byd fod pob dyn i feddu yr un faint o'r byd, neu o bethau'r byd, yn curo ei benglog yn erbyn carreg. Cydymdeimlwn a'r Moujik yn Rwssia, ac yng Nghymru, yn ei ymdrechion o blaid rhyddid ac iawnder, ond rhaid iddo wrth athraw i'w ddarbwylloyn fynnych. Gyda'r engraifft ganlynol o dymer bresen- nol y Moujik yn y wlad hon gadawaf y mater hwn yn lIonydd. Hysbyswyd fi gan deulu parchus heb fod yn byw ymhell oddi- yma eu bod, yn ystod y terfysg oedd yn y trefi a'r pentrefi ddwy flynedd yn ol, yn ofni am eu bywyd bob awr o'r dydd a'r nos; a hynny heb eu bod yn ymwybodol o ym- ddwyn yn anghyfiawn tuag at neb o'u gwasanaethyddion. Byddent yn arfer myned oddiamgylch mewn cerbyd a phedwar o geffylau yn ei dynnu. Ond yr adeg dan sylw, 'doedd wiw iddynt fyned oddiamgylch felly, canys lluchid hwy a cherryg, ac nid anfynych y seithid atynt. Yr eglurhad ydoedd nad oedd ganddynt hawl i feddu pedwar ceffyl tra nad oedd gan y pentrefwyr cyfagos gymaint ag un ceffyl! ZD Y mae heddyw yn Sul yn nhref fawr hardd a phwysig Riga, y lie pwysicaf ond St. Petersburg, yn rhandir y Baltic o'r wlad hon. Ac er y gwelir wrth edrych oddiam- gylch ein bod ymhlith y Rwssiaid, eto deallir yn fuan mai lie ydyw hwn gyda'r elfen Ell- mynaidd yn amlwg iawn ynddo. Mae yn ddi- ogel dweyd y siaredir yr Ellmynaeg gan y mwyafrif mawr o'i thrigolion, rhyw fath o goffa i'r Rwssiaid nad ydyw yr Almaen wedi maddeu i Rwssia am ei hysbeilio o'r rhan hon- o'r wlad yn yr amser a f a! Dywedir nad yw yn deg barnu y Rwssiaid oddiwrth bobl Riga, nac hyd yn oed pobl y brif-ddinas. Rhaid myned i Moscow i weled y type goreu o'r genedl; ac y mae y Rwssiaid, o'r dos- barth uwchaf, yn ddynion a gwragedd ysblenydd. Aethum i Eglwys Gadeiriol y Rwssiaid boreu heddyw am ddeg o'r gloch. Yr oedd y clychau yn galw fel ag y geilw'r clychau yn Lloegr, ond yn arafach a mwy swynol. Y mae yr adeilad yn addurn i'r dref, er cynnifer yr adeiladau gwych sydd yma. Priddfaen (brick) ydyw ei brif ddefnydd oddiallan, gyda rhai lliwiedig yma a thraw, hefyd cerryg. Y mae iddo bum nendwr (dome), un mawr yn y canol, a phedwar o rai llai y naill ochr a'r llall iddo. Y mae y rhannau uwchaf iddynt wedi eu cylchu ag aur, a phan y mae'r haul yn tywynnu arnynt y mae eu disglaerdeb yn darawiadol iawn. Oddimewn i'r adeilad hwn y mae ei addurn yn gyfryw nas gall yr ysgrifell hon ei ddisgrifio. Y mae yn rhaid fod gan y bobl hyn barch dwfn iawn at eu teml i'w haddurno yn y fath fodd Er yn ddydd goleu, goleuid y lie a chanwyllau, mewn canwyll-brennau aur. Y mae y canwyll- yrrau (chandeliers), a'r rhan fwyaf o'r gwaith o gylch yr allor yn aur. Y mae y gwaith Mosaic yn odidog, a thra gwerthfawr, fel y gellir deall. Yr Eglwys Roegaidd y gelwir Eglwys sefydledig Rwssia. Ni cheir yma eistedd- leoedd. Saif y dorf yn wylaidd ac mewn ystum addolgar. Gwelir y dynion yn symud yr het oddiar y pen wrth esgyn y grisiau oddiallan, er fod ganddynt ddwy gyntedd i'w tramwyo cyn cyrraedd y lie cyssegredig. Yn y cynteddau hyn gwelir cardotwyr: lleoedd manteisiol i ddisgwyl am garedig- rwydd rhai fyddont yn dod allan gyda'r teimlad wedi ei ddwyshau a'r cydymdeimlad wedi ei fywiogi. Wrth fyned i mewn y mae yr addolwyr yn croesi eu hunain lawer gwaith ac yn ym- grymu'r pen. Fel yr oedd y gwasanaeth yn myned ymlaen sylwasom yn arbennig ar swyddog milwrol. Credwn ei fod yn Gadfridog. Yr oedd ei fraich dde yn symud bron. o hyd i fyny ac i lawr ac yn groes. Ni welsom neb erioed mwy defosiynol. Beth bynnag ydoedd cenadwri'r offeiriad yr oedd yn gwneud i hwn anghofio ei urddas dym- horol. Ond yr oedd pawb ereill yn ddefos- iynol, a phawb yn gydradd y tylotyn yn rhwbio penelin a'r gwr cyfoethog. Mewn rhai mannau yn y gwasanaeth elai nifer ar eu gliniau, ac ymgryment nes i'w pennau gyffwrdd a'r llawr. Dyma wers mewn gostyngeiddrwydd i ni y Cymry, a'r Saeson hefyd, o ran hynny. Yn bersonnol, carem weled rheol i orfodi pob addolwr ym mhob capel i fyned ar ei liniau, fel y dysgir ni yn y Beibl i wneud. Ni raid ofni fod Pab- yddiaeth mewn peth fel hyn. Y mae ym- grymu ar y gliniau yn hynach na Phab- yddiaeth yn hanes crefydd Cenid y gwasanaeth drwyddo, mor belled ag y sylwasom. 'Doedd neb yn canu ond y cor a'r offeiriaid. Yr oedd dau offeiriad yn canu rhannau o'r gwasanaeth ar ffurf Corgan, ond nid ar brif nodyn (megys A) fel yn Eglwys Loegr. Canai un mewn llais cymedrol uchel o ran pitch, a'r llall mewn ton ddofn, dofn iawn. O'r holl leisiau bass a glywsom erioed, yr oedd hwn yn un o'r rhai goreu. Ni allem weled y gwr, ond tybiem mai cawr o ddyn ydoedd Ac fel y y disgwyliem, yr oedd y basses yn y cor yn ysblenydd. Y mae y wlad hon yn hynod am ei basswyr. Da iawn hefyd ydoedd y tenors, Braidd yn rhy dreiddgar ydoedd lleisiau'r bechgyn, ac nid oedd y donyddiaeth bob amser, yn y lleoedd cryfaf, yn berffaith. Galarus ydoedd nodwedd y gerddoriaeth gan mwyaf. Ni allwn roddi eglurhad am hyn gan mai yn y Rwssiaeg y cenid, ac nid ydym eto wedi cymaint ag iawn ddeall llythrennau. ei egwyddor!