Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
NODION EISTEDDFODOL.
NODION EISTEDDFODOL. Dyma dymor yr Eisteddfodau lleol, ac mae pob ardal wledig o nod wedi bod yn cynnal eu "heisteddfod fawr" yn ystod yr wyth- nosau diweddaf hyn a ffurfiant fath o rag- arweiniad priodol i'r Wyl Genedlaethol a gynhelir yr wythnos nesaf yn Abertawe. Mae i'r eisteddfodau lleol a thalaethol hyn eu cenhadaeth arbennig hefyd. Ar wahan i fod yn fath o risiau dyrchafol i'r Wyl Fawr flynyddol, y maent yn hyfforddiant neillduol i ymgeiswyr lleol, ac yn foddion dylanwadol i gadw yr ysbryd Cymreig a'r bywyd eis- teddfodol yn ei lawn fri ymysg gwerin y genedl. Nid ydynt oil, feallai, yn troi yn llwyddiant arianol, ond mae yr aberth a wneir ynglyn a hwy, a'r lies i len a chan a geir drwyddynt, yn werth eu cynhaliad ac yn aros yn golofn parhaol i'r rhai sydd yn eu llywio y naill flwyddyn ar ol y llall. Un o'r cynulliadau mwyaf ar Wyl y Bane diweddaf oedd Eisteddfod Corwen. Caed hin deg i gynnal yr wyl, yr hyn a sicrhaodd gynulliad enfawr. Mae'n eisteddfod gadeir- iol o'r radd flaenaf, a chymaint oedd bri y cystadlu corawl fel y tynnodd un o gorau mawr canolbarth Stafford i ymgeisio ynddi ar y prif ddarn. Beirniadwyd yno gan Dr. Dan Protheroe, o'r America, a Mr. Tom Price, o Ferthyr, ac 'roedd dyddordeb cyffredinol o barthed i'w barn ar y canu a gaed yno. Am y prif ddarn corawl rhoddid gwobr o £50, a daeth corau o'r Cefn Mawr, Tonypandy, a Talke yno-Gogledd, Deheu, a gwlad y Sais yn ymgodymu am y dorch. Gorweddai y gystadleuaeth, meddai Tom Price, cyd- rhwng y ddau gor Cymreig, ac o'r rhai hyn 'doedd yr un amheuaeth nad y Sowth oedd y goreu. Rhoddwyd derbyniad brwdfrydig i arweinydd cor Tonypandy, a bu raid iddo oddef y driniaeth o gael ei gario ar gadair uchel drwy y dref ar derfyn yr eisteddfod. Nodwedd amlwg yr wyl-medd ein goheb- ydd arbennig oedd yn bresennol-oedd yr ysbryd Cymreig a redai drwy yr holl weith- rediadau. Rhoddid ei le priodol i'r iaith yn yr areithiau, a rhan amlwg i ganeuon Cym- reig ynglyn a'r holl gystadlu. Dyma wers deilwng o'i hefelychu gan drefnwyr eistedd- fodau, ac mae'n sicr mai hyn oedd yn gyfrifol am y llwyddiant mawr ynglyn a'r cyfan. Yn yr hwyr caed cyngherdd mawreddog, i'r hwn y tyrai y lluoedd fel ag a wnaent i'r Eisteddfod ei hun. Canwyd yn rhagorol gan Mrs. Eleanor Jones Hudson a Miss Gwladys Roberts, Mri. Harrison a Knowles, ynghyd a Mr. Eli Hudson yn chwareu y chwibanogl fel y gall efe wneud, a rhoddwyd derbyniad cynnes iawn iddynt oil. Da oedd gweled y fath nifer o ganeuon Cymreig yn cael rhan mor amlwg yn yr adran yma eto. 0 Bwllheli ac o Newmarket daw yr un hanes, heb son am Caerfyrddin a lleoedd ereill yn y Deheubarth. Yn Newmarket Elfed oedd yn cloriannu'r beirdd. Testyn y bryddest oedd, Ni lefarodd dyn erioed fel y dyn hwn," ac un o'r enw Gyda'r Llanw" oedd yn oreu. Ni atebodd i'w enw, a thrwy hyn collai yr arian, ond caiff y gadair pan alwo am dani. Rheol dda a wnaed yn Newmarket, sef fod yn rhaid i'r bardd buddugol, neu ei gyn- rychiolydd, fod yn bresennol cyn cael y pres. Mae'r ysbryd herwhela wedi dod tros rai o'n beirdd fel y cant gadeiriau wrth y ddwsin, ond his gwelir hwy ond yn anaml yno i dderbyn yr anrhydedd. Dylai fod yr un mor angenrheidiol i'r gwyr lien fod yn yr wyl ag yw i wyr y gan, onide fe ddylai y pres fyned yn ol i ddwylaw y pwyllgor. Yn Llanbedr-Pont-Stephan y cynhaliwyd gwyl fawr Ceredigion eleni, a gwlad fras am ei heisteddfodau yw gwlad y Cardis bob haf. Daeth cynulliadau mawr ynghyd i'r gwahanol gyfarfodydd, a gwelwyd cannoedd o'r dinasyddion ym mysg y nifer. Beirniaid y canu oeddent Mr. David Evans, Mus.Bac. (gynt o Jewin), a Mr. Madoc Davies, A.R.C.M., a chawsant waith caled drwy y dydd, am fod nifer y cystadleuwyr a'r corau yn lliosog iawn. Ceir adroddiad gan ein gohebydd arbennig mewn colofn arall. Y teimlad cyffredinol oedd fod gormod o ganu Saesneg yn y cyngherdd yn yr hwyr. Mewn gwyl mor Gymreig dylid cadw at feithrin yr hen iaith mor bell ag y bo modd. Mae rhagolygon am gynulliad mawr yn Abertawe. Dechreuir ddydd Mawrth gyda'r ail gystadleuaeth gorawl; dydd Mercher ceir y corau mawr dydd Iau cadeirir y bardd; a dydd Gwener fydd diwrnod y coroni, a cheir seindyrf pres y dydd Sadwrn i chwythu diweddglo yr Wyl. Trefnir llu mawr o gyfarfodydd bychain ynglyn a'r Wyl ar wahanol adegau, a bydd adran y Cym- mrodorion eleni mor atyniadol ag erioed. Sonir llawer am ddiwygio yr Eisteddfod, ac mae amryw lythyrau wedi ymddangos eisoes yn y Wasg yn cyhoeddi fod angen ymdrin a'r pwnc hwn. Fel y gwyddis, bu Mr. W. Llewelyn Williams, A.S., yn siarad y llynedd am gael safon newydd ynglyn a'r canu, ac mae'r beirdd hefyd am gael diwyg- iad ynglyn a'u hadran hwythau. Ca'r ddau achos eu gwyntyllu yn yr Eisteddfod hon, a sicr y byddant yn destynau y ceir llawer o siarad arnynt. Trefnir i babell Eisteddfod Abertawe, yr hon sydd wedi ei gosod yn Victoria Park, i gynnwys tua 15,000. Dosrennir y seddau i 1,000 o rai coron; 1,000 am 3s. 6d. yr un 1,700 o rai dau swllt, a phum mil o seddau swllt. Bydd i'r llwyfan gynnwys 500, a'r orielau rhyw 650 ychwanegol. Mae'r babell yn un o'r rhai harddaf sydd eto wedi ei chodi, a disgwylir cynulliadau mawr ar y gwahanol ddyddiau i'r lie.
EISTEDDFOD GADEIRIOL CEREDIGION,…
EISTEDDFOD GADEIRIOL CEREDIGION, 1907, yn Llanbedr=Pont=Stephan. Yn yr hen amser gynt cyfrifid Llanbedr Ceredigion yn daith chwe niwrnod o ddinas Llundain. Dyna fesur amser yr hen borth- myn gwledig a theithwyr yr ardal amaeth- yddol hon pan nad oedd son am drens, a chyfleusterau teithio yr hen goach mawr yn gyfyngedig i wyr arianol yn unig. Heddyw, rhyw chwe awr yw'r pellter o Lundain, diolch i drefniant newydd y G.W.R. a'r trens cyflym i Abergwaun ac Aberystwyth, ac nid syndod felly i lu o'r dinasyddion, sydd a'u cartrefi yn y sir hon a'r amgylchoedd, ddod i'r wyl a gaed eleni yn y lie hwn. Hon oedd Eisteddfod Gadeiriol Ceredigion am y flwyddyn, a chynhaliwyd hi mewn pabell eang ar y Bryn gerllaw y dref, dydd Iau, Awst 8fed, a daeth'torf enfawr o bobl o'r tair sir cylchynol, ac o ardal gweithfaoedd y Deheudir, i gyduno er cadw urddas yr hen wyl mewn bri. Dechreuwyd yr eisteddiad cyntaf oddeutu un-ar-ddeg o'r gloch y boreu, dan lywydd- iaeth Mr. Evan Davies, maer y dref, yn ei wisgoedd swyddogol, yr hwn a draddododd araith fer, ond pwrpasol, ar yr achlysur. Yna aed ymlaen a'r gwaith yn ol trefn y rhaglen dan arweiniad Mr. Wm. Lewis, yr hwn a wnaeth ei ran yn y modd mwyaf teilwng, gan gadw y dorf drwy y dydd mewn hwyl dda—er nad yn arweinydd eisteddfodol proffesedig. Da gennym allu dwyn tystiolaeth i ym- ddygiad gweddus y cynulliadau yn y gwahanol gyfarfodydd, yr hyn o bosibi sydd i'w briodoli, i raddau pell, i'r ffaith fod y gweithrediadau yn cael eu cario ymlaen gan mwyaf yn hen iaith yr Eisteddfod, ac hefyd i gynllun y babell, yr hwn oedd yn eithriadol o gyfleus i bawb weled a gwrando. Dyddorol iawn oedd gweled anrhydeddu dau o hen arweinwyr cerddorol enwocaf y cylch, sef Mr. T. Price, Wernfendigaid, a Mr. John Jones, Aberayron, drwy eu gwahodd i eistedd ar yr esgynlawr a'u gweled yn mawr fwynhau y gweithrediadau. Y mae y ddau bellach tua 80 oed, ac wedi cymeryd rhan flaenllaw mewn cysylltiad ag eisteddfodau a cherddoriaeth ers dros hanner canrif. Cafwyd cystadleuaethau rhagorol bron ar bob testyn, a gwobrwywyd y rhai buddugol yn y drefn a welir isod. Disgwyliwn y bydd i rai o'r cyfansodd- iadau gwobrwyedig weled goleu dydd trwy yr argraffwasg, o herwydd rhoddodd y beirniaid ganmoliaeth uchel i amryw o honynt, megis Traethawd ar y Canghell- ydd Silvan Evans," Guide to Lampeter," a "Llafar Gwlad Sir Aberteifi." Gresyn fuasai i bethau mor werthfawr gael myned ar ddifancoll. Felly, hyderwn y cymer y pwyllgor y peth i ystyriaeth yn fuan. Yn yr hwyr cafwyd cyngherdd uwchraddol, ym mha un y cymerwyd rhan gan Miss Alicia Cove, Miss Eva Hall, Mr. John Roberts, a Mr. Madoc Davies, ac hefyd gwahoddwyd Miss Jennie Evans, Canonbury (yr hon a wobrwywyd yn y boreu am ganu Angels, ever bright and fair "), i roddi can, a chafodd dderbyniad brwdfrydig, er nad yw eto ond prin 15 oed. RHESTR Y BUDDUGWYR. Unawd ar y berdoneg—1, Miss Sallie Davies, Llan- ybyther 2, Miss Nesta Howells, Aberayron. Adroddiad i blant—1, Miss Jane Rees, Mydroilyn; 2, Mr. T. Glyndwr Thomas, Llanelly. Unawd i ferched dan 15-1, Miss Jennie Evans, Canonbury 2, Miss Jennie Jones, Llandyssul. Cor y plant, "Plant y Wlad "-I, Cor plant Rheidiol (Mr. Lewis). Unawd Soprano-Trevor Watkins.Ystrad Rhondda. Englynion i "Gwinllan y Bardd "-Eiddo An- eurin ac Alltud" yn gyfartal. Traethawd "Llafar Gwlad Sir Aberteifi "-Mr. Owen Davies, Walthamstow, a T. Davies, Dremddu- fawr, yn gydradd. Unawd tenor-Mr. E. Lewis, Capel Curig. Llawlyfr, Guide to Lampeter"—Parch. T. D. Davies, Tydwelliog, a Miss Price Lewes yn gydradd. Ail gystadleuaeth gorawl, Y Gwlkhyn"—Cor Aberystwyth (Mr. D. Richards). Pryddest, "Y Cwmwl." Gwobr £ 5 a chadair dderw-Mr. T. Cennech Davies, Llangennech, yr hwn a gadeiriwyd yn ol y ddefod farddol. Unawd i fechgyn dan 15-1, Trevor Watkins, Ystrad Rhondda; 2, D. T. Thomas, Caerfyrddin. Unawd contralto-Mrs. J. Williams, Capel Curig. Marwnad ar ol y diweddar D. Lloyd-Mr. Cennech Davies, eto. Adroddiad, "Robert Wyn yn Shafio "-Mr. Roderick, Llanbedr. Pedwarawd-Mr. W. H. Protheroe a'i gyfeillion. Corau meibion-Cor Henllan (Mr. T. Luke), allan o bedwar. Deuawd—Mr. Protheroe, Llanelly, a'i gyfaill. Traethawd ar "Bywyd a Gwaith y Canon D. Silvan Evans"—Parch. J. Myfenydd Morgan, St. Dogmael's. Cor merched-Cor Aberystwyth (Mr. Jenkins). Unawd baritone-Mr. Ernest Jones, Llanelly. Prif gystadleuaeth gorawl, "The many rend the skies" (Handel) -Ped-war 0 gorau yn cystadlu. Goreu, Cor Dyffryn Cothi; ail, Cor Tregaron. Yn yr adran gelfyddydol enillwyd amryw wobrwyon gan gystadleuwyr lleol.
[No title]
MAE'N ieithegwyr am ddileu canlyniadau anffodus Twr Babel. Yr wythnos hon cyn- helir cynhadledd Esperanto yng Nghaer- grawnt. MAE ein gohebydd, Sarnicol," wedi bod am daith ar draws Llydaw yn ystod yr wythnosau diweddaf. Disgwylir ef yn ol erbyn Eisteddfod Abertawe, a diau y bydd erbyn hynny wedi dysgu digon o'r iaith i fod yn gyfieithydd swyddogol i'r frntai o Lydawiaid fyddant yn yr Wyl Genedlaethol eleni.