Cymro a'r Celt Llundain

DIHUNO'R GENEDL. Beth bynnag fydd canlyniadau terfynol y Ddirprwyaeth Eglwysig, rhaid cydnabod ei bod eisoes wedi llwyddo i greu adfywiad yn y rhengoedd'Ymneillduol yng Nghymru. Mae'r holl enwadau wedi ymuno yn un gatrawd gref gyda'r amcan o ddwyn pwnc Dadgysylltiad i sylw yn ystod y tymor Hydrefol yma; ac, a barnu oddiwrth y croesaw a roddir i'r syniad o gael cynhad- ledd yng Nghaerdydd ddechreu y mis nesaf, mae pob argoelion y llwyddir yn y gwaith hefyd. Gan mai pwnc mawr y Cymro yn y blyn- yddoedd o'r blaen oedd cwestiwn Dadgys- ylltiad, y mae'n syndod mor lleied o sylw a roed iddo ar adeg yr etholiad cyffredinol diweddaf. Yn wir a rhai o'r aelodau mor bell heddyw a bostio na wnaethant hwy yr un addewid pendant ar y pen hwn yn ystod eu holl gyfarfodydd, ac na chaed yr un holiad ar y mater oddiwrth na phregethwr na lleygwr. Os yw hyn yn wir, mae cyfrif- oldeb arbennig ar arweinwyr Ymneillduol y genedl, a hwy o bawb ddylent fod yn ddistaw yn awr pan y mae'r Weinyddiaeth yn gohirio ymdrin a'r pwnc. Ond y mae y genedl erbyn hyn yn dechreu blino ar yr ymraniadau crefyddol yma, a'r dadleu parhaus, fel ydym wedi ei gael yn ddi- weddar ynglyn ag addysg-a phob cwestiwn pwysig arall bron. Mae'n gweled nad oes bosibl cael gwir gynnydd tra pery'r anhaws- terau enwadol yma ar y llwybr. Rhaid dechreu'r ornest trwy dorri cysylltiad yr Eglwys a'r Wladwriaeth, a rhyddhau'r ysgolion o afael yr offeiriadaefch; a dyna, fe gredwn, ddylai fod y cyweirnod i Wleidydd- iaeth Gymreig, hyd nes y symudir hwynt. Rhaid cario'r ornest ym mlaen ar linellau. hollol genedlaethol. Hyd yn hyn, y mae tuedd yr arweinwyr Ymneillduol fod yn rhy gyfyng a mympwyol. Edrych ar bob ewes- tiwn o safle'r enwad yn hytrach na lies y genedl, ond os gofala'r Ymneillduwyr yng Nghaerdydd i osod banlawr eang i'w traeth- iadau, y maent yn sicr o gario'r genedl i fuddugoliaeth.

A BYD Y GAN. GAN PEDR ALAW, Mus.Bac. CaNEUON CYMREIG.—Yn unol a'r addewid yn y rhifyn diweddaf, wele fi yn cyhoeddi'r ddau lythyr dderbyniwyd. Nid wyf yn gwneud hyn am fy mod yn hollol gytuno a'r oil a ddywedir: Abertawe, Medi laf, 1907. Anwyl Syr,—Digwyddais weled y KELT," a'r sylwadau wnaethoch ar safon ein caneu- on. Y mae yr awgrym fod yr Artistes Cymreig yn edrych i lawr ar Ganeuon Cymreig yn un cywir, yn ol fy marn i. Pe buasent yn ddigon da i gyngherddau pwysig, fe'u cenid yn ddiymwad ac onid yw y ffaith ei bod yn arferiad mor gyffred- inol i'r unawdwyr redeg ar ol caneuon Seisnig yn profi eu bod, fel dosbarth, yn barnu fod y cyfryw ganeuon yn rhagori ar yr eiddbm ni? Y mae i'r rhan fwyaf o'n caneuon eiriau Cymraeg a Saesneg, fel nas gellir dadleu diffyg iaith fel rheswm digonol dros eu hanwybyddu. Mewn gwirionedd 'does gennym namyn dwy neu dair o ganeuon safonol. Cymerer caneuon y diweddar William Da vies, pa sawl un o honynt a genir y tuallan i gylchoedd Cymreig ? Yn ei brif gan-' 0 na byddai'n haf o hyd,' ni cheir ond brawddegau cyffredin o'r dechreu i'r diwedd. Os wyf yn anghywir yn yr hyn a ddywedaf yr wyf yn agored i argyhoeddiad. Na, y mae ei ganeuon ef, fel caneuon R. S. Hughes, wedi gwasanaethu eu dydd, a chawsant yrfa led hir. Y mae masterpiece R. S. 'Y Golomen Wen' bron yn nhir anghof. Nid fy amcan ydyw rhoddi advertisement rhad i neb cyfansoddwr, ond credaf pe deuid a rhai o ganeuon John Henry i fwy o sylw, gwelid ynddynt lawer o ragoriaethau. Nid wyf yn cyfeirio at ei 'Wlad y delyn' yn gymaint a'i ddarnau diweddarach. Nis gwn am un gan arall neilltuol, ac y mae hono yn sicr o fod yr oren a gyfan- soddwyd gan Gymro a phe gellid cynyrchu rhai cyffelyb o ran arddull a chwaeth, byddai rhyw obaith am ddyfodol caneuon Cymreig. Cyfeirio yr wyf at Lead, kindly light,' gan D. Puw Evans. Dyma'r math o fiwsig a'n cwyd yn uchel.—Yr eiddoch, Eos FACH." Llundain, Medi 8fed, 1907. Anwyl Syr,—Yr wyf ers talm o'r farn nad yw Cymru wedi codi ond un cyfansoddwr caneuon uwchraddol, ac y mae hwnnw yn ei fedd. Cyfeirio'r wyf at y diweddar D. Pughe Evans, cyfansoddwr y gan Lead, kindly light. Caneuon cartref, o wneuthuriad cyffredin, yw y mwyafrif mawr o'n caneuon. Gwnant y tro i'r lliaws, ond prin y gwel yr Artiste ddigon yddynt i'w foddhau, nac i'w osod o flaen gwrandawyr mewn cyngherddau mawrion allan o Gymru. Y mae yr Eisteddfod bob blwyddyn yn cynnyg gwobrau am ganeuon, ond araf iawn y mae safon yr hyn a gynyrchir yn codi. Rhyw ganu cartref ol" yw hi byth a hefyd. Yr wyf bron a meddwl y rhaid i ni ddal ati i ymffrostio yn unig yn ein canu carawl am amser eto i ddod.—Yn fyr, CANTOR. ITALIAN OPERA. Gwelaf fod y tymor viewydd yn dechreu ymhen ychydig ddydd- iau. Ymhlith yr artistes nid oes ond un enw Cymreig, sef Miss Ada Davies (soprano). A all rhywun o'n darllenwyr ddyweyd ai Cymraes yw hi ? MOODY-MANNERS.—Deil Mr. Manners ati yn flynyddol i gyflwyno yr Operaon goreu yn "iaith y bobl," sef y Saesneg, er y dywed mai colli arian a wna o hyd. Y mae yn ffodus ei fod yn gallu cario ei gynliuniaa. allan yn anibynol ar elw H. W. OWENS, Mus. BAc.-Cefais y pleser o gyfarfod y cyfaill hwn rai dyddiau yn ol Adnabyddwn ef pan yn y ddinas hon bymtheng mlynedd yn ol, pan yr oedd yn efrydu cerddoriaeth. Y mae bellach wedi graddio, ac yn Broffeswr Cerddorol yn Chicago. Y mae wedi addaw ei ddarlun, ac y mae gennyf ddefnydd ysgrif ddyddorol arno a'i waith, i'r golofn hon. MWYNION CERDDORIAETH. — Darllenais a ganlyn mewn papur cerddorol Saesneg y dydd o'r blaen. Y mae mor dda fel nas gallaf beidio ei osod gerbron darllenwyr y CELT The delights of music are our own creation. We become for the time poets ourselves, and enjoy the high privilege of inventing, combining, diversifying at pleasure the images which harmonious sounds raise in our minds. The selfsame melody may be repeated a hundred times and inspire each time a train of thought different from the last. Forms of delicate loveliness, things such as dreams are made of, float before the mental vision. Thoughts too noble to last, high and holy resolves, alternately possess our minds with emotions all different, yet equally delightful." 0 gerddoriaeth! yr wyt yn deg. 0 nad ymgrymai y byd ger dy fron mewn addoliad! EISTEDDFOD PEMBURY GROVE, N.E.—An- fonwyd y testynau imi. Cynhelir hi ym mis Tachwedd. Y Saeson sydd yn ei chynnal, ond hyderaf y bydd Cymry yn cystadlu yno, ac yn trechu eu cymdogion! Anfoner am restr at yr ysgrifennydd, 86, Rushmore Road, Clapton. CARDIFF FESTIVAL.—Dyma un o uchel wyliau cerddorol ein gwlad ar hyn o bryd, a deallwn fod rhagolygon am wyl lwyddiannus ym mhrif dref y Deheudir yr wythnos hon. Rhoddwn air o'i hanes yn ein nodiadau yr wythnos nesaf.

MAE y Parch. T. J. Wheldon, B.A., yn well y dyddiau diweddaf nag oedd ddechreu yr wythnos ddiweddaf. Y MAE Mr. W. C. Cryer, Coleg St. loan, Rhydychain, wedi ei benodi yn ddarlithydd mewn diwinyddiaeth yng Ngholeg Dewi Sant, Llanbedr, allan o ddeg o ymgeiswyr. Y MAE Mr. Carnegie wedi anfon at y Parch. T. Edwin Jones, M.A., Caergybi, y bydd iddo gyfranu yr hanner at gael organ newydd i Eglwys St. Seiriol, os bydd i'r gynnulleidfa gyfranu yr hanner arall. Cyst yr organ tua 715p. MAE y Parch. Robert Williams, M.A., Llanllechid, wedi cael galwad unfrydol i fugeiliaeth Eglwys Methodistaidd Calfinaidd Bryn, Ebenezer, fel olynydd i'r Parch. J. D. Owen, yr hwn a symudodd i Bodfari. Mae y gwr parched ig wedi derbyn yr alwad. CLYWAIS,medd y Golcuad,fod cwyno ymhlith clerigwyr Llanelwy oherwydd fod yr Esgob yn cadw ei holl fendithion tymhorol i ryw gylch bach o ffafrddynion. Gwelais y rhestr o'r cylch-cyfrin hwn, a gallesid tybio oddi- wrthi mai ychydig iawn o bersoniaid gwerfch cael eu symud sydd yn yr Esgobaeth- Mae'n ddigon posibl fod yr Esgob yn deaii ei nod yn well na'i feirniaid, a'i fod o Dan len Rhagluniaeth gudd Yn dwyn ei waith i ben.