Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
NODION LLENYDDOL.
NODION LLENYDDOL. The Nationalist. Cwyna Mr. Robert Roberts, argraffydd The Nationalist, Caerdydd, fod ein hadolygiad ar y misolyn hwnnw yn ein rhifyn am y 7fed -eyfisol yn adlewyrch.11 yn anffafriol arno ef fel argraffydd. Dywedasom fod y rhifyn am Medi sydd newydd ddod i law wedi ei ar- graffa mor wael nes bod bron yn anarllen- adwy." Wrth gwrs gwnaethomeinsylwadau ar y rhifyn oedd ger bron, ond deallwn yn awr mai digwyddiadi oedd i hwnnw fod yn argraffwaith cyffredin. Mae rhifynau ereill a welsom ar ol hyn wedi eu troi allan yn lan a destlus fel arfer, ac mae'n flin genym i'r nodiad beri unrhyw ofid i Mr. Roberts, yr hwn, fel y gwyddis, sy'n troi allan waith rhagorol o'i argraffdy ym Mount Stuart Square, Caerdydd. Ond ys dywedodd un hen gyhoeddwr unwaith "mae colli'n y calla weithiau," felly mae ambell i beiriant -argraffu, boed cystal ag y bo, yn troi'n afler .ar brydiau, ac anhap fa i un o'i gynyrchion ddod i'n llaw y tro hwn. Cymdeithas Lien Cymru. Bydd yn dda gan lengarwyr Cymreig ddeall fod ym mwriad Cymdeithas Lien Cymru ad-argraffu rhai gweithiau tra dydd- orol yn ystod y blynyddoedd nesaf yma. cofas iddi ddwyn allan gyfres tra chymera- dwy o weithiau anghyoeddedig, ac ad-ar- ,graffiadau o ganeuon Cymreig tan olygiaeth Mr. J. H. Davies, M.A., rai blynyddau yn ol, ac yn awr dyg allan gyfres ryddieithol yn «ynnwys pamphledau hanesyddol o gryn bwys i'r efrydydd Cymreig, a gweithiau prinion ereill yn ymwneud a hanes neu .gymeriad y Genedl. Mae chwech o gyfrolau bychain eisoes ar waith, a daw y gyntaf allan yr wythnos nesaf, ond gan nad oes ond 125 o gopiau i gael eu cyhoeddi y maen'n bwysig i'r tanysgrifwyr anfon eu henwau i fewn ar unwaith am y gyfres, pris y cyfrolau fydd ttla 3s. yr un, a gellir eu cael ond gohebu a Mr. John Ballinger, Llyfrgellydd Caerdydd, yr hwn yw ysgrifennydd y gymdeithas. Bedd Owen Myfyr. Ysgrifenna un gohebydd atom i ddyweyd fod beddfaen yr hyglod Owen Myfyr yn myned yn fwy aneglur bob blwyddyn yn mynwent yr hen eglwys yn Upper Thames Street. Gan fod gweddillion y llengarwr -enwog hwn wedi gorwedd yno am yn agos i gan mlynedd, does ryfedd fod y garreg-fedd yn dechreu adfeilio yn enwedig pan ystyriom y difrod mawr wna awyr Llundain ar adeil- adau a chof-feini o bob math. Yr oedd bedd-faen y diweddar lago Trichrug wedi myned bron yn an-narllenadwy, a chostiodd gryn lawer i'r pwyllgor cyn ei hadnewyddu, ac ail dorri'r llythrenau cyn y gellid ei gosod yn amlwg ar fur capel Jewin. Ond, diolch, er y dilei'r y meini hyn, y mae eu coffa yn aros yn ir ac yn beraidd ymysg Cymry'r ddinas trwy bob oes. Celtia." Mae rhifyn Medi o'r cylchgrawn Celtaidd hwn wedi bod ar y bwrdd ers rhai wyth- nosau, ond nid yw'n rhy hen i alw sylw at ei ragoroldeb. Ceir ynddo grynhodeb darllen- adwy am yr Eisteddfod yn Abertawe, ac yn arbennig am ymweliad a gwaith y llwythau Celtaidd yno. Yr wythnos hon, fel yr hys- byswyd, y cynhelid uchel-wyl y cyff Celtaidd yn Edinburgh, a daeth cynrychiolwyr yno o bob gwlad i gadw'r bywyd cenedlaethol yn fyw. Yn y rhifyn hwn o'r Celtia rhoddid yr holl fanylion am y trefniadau, a diau y rhydd adroddiad 11awn yn ei rifyn nesaf, o'r gwaith a wnaethpwyd. Ceir ysgrif ddar- llenadwy ynddo ar "A Strange Land," gan Mr. T. Huws Davies, ac mae'r ysgrifau ereill yn werth eu hastudio gan bawb a garant y main Iwythau hyn. Dafydd ap Gwilym. Mae argraffiad newydd o waith y prif- fardd Cymreig ar droed gan J. Gwenog- fryn Evans, D.Lit., ac yn sicr fe gaiff dderbyniad parod gan y genedl pan ddei o'r wasg. Un o oreugwyr llenyddol y cylch- oedd Cymreig yw Dr. Evans, ac mae ganddo ar hyn o bryd, nifer o weithiau, ac ad- argraffiadau Cymreig yn barod i'r cyhoedd. Yr oil sy'n angenrheidiol yn awr yw ar i'r Cymry gyduno i gynorthwyo Dr. Evans yn ei anturiaethau costfawr, ac yna fe geir ei holl drysorau addewedig cyn bo hir. Mae ganddo wasg arbennig tan ei reolaeth yn Rhydychain, ac ni arbeda na thraul na llafur er sicrhau fod pob llyfr a gyhoeddir ganddo mor berffaith ag sy'n ddichonadwy ei wneud. Tair erthygl arno. Yn un o rifynau diweddaf cylchgrawn Cymdeithas Anrhydeddus y Cymmrodorion ceir ysgrifau dyddorol ar Dafydd ap Gwilym. Ynghyntaf ceir papur dysgedig a beirniadol gan y bardd Machreth" ar weithiau a chyfnod Dafydd. Dyma'r papur a ddarllen- wyd gan y Parch. J. Machreth Rees ger bron aelodau y Gymdeithas, ac mae ol Ilafur ac astudiaeth arno. Cadeirydd y cyfarfod hwnnw oedd Mr. W. Llewelyn Williams, A.S., ac yn dilyn papur Machreth ceir cip- drem ar hanes Dafydd, a sylwadau ar y lie y claddwyd ef, gan Mr. Williams. Pleidia Mr. Williams, fel un o Shirgar, mai yn Nhaly- llychau y claddwyd y prif-fardd, a gesyd nifer o dystiolaethau dros hynny, tra yn addef ar unwaith nad oes yr un o'r tystiol- aethau yn henafol iawn. Yna ceir ysgrif arall gan Mr. J. H. Davies, M.A., yntau yn dadleu yn gryf tros Ystradfflur fel y lie y dodwyd gweddillion Dafydd i hllno. Nid yw'r mater wedi ei benderfynu i fodd- lonrwydd a bydd yn ddyddorol gweled a all Dr. Gwenogfryn Evans roddi ychwaneg o ffeithiau tros y naill ochr neu'r Hall yn y gwaith a fwriada efe gyhoeddi ar y gwr a ganodd mor ddeheuig yng nghyfnod boreu ein llenyddiaeth.
-------------Cleber y Clwb.
Cleber y Clwb. Nos FERCHER. Myn mwyafrif aelodau y Clwb ddal yn dyn at y rheol nad oes caniatad i ymdrin a phynciau gwleidyddol neu grefyddol o fewn ei furiau. Mae hyn yn eithaf priodol, hefyd, oherwydd does na phlaid nac enwad i'w hadnabod mewn sefydliad mor genedlaethol a hwn. Felly pan ddechreuodd un o'r bechgyn siarad am y Ddirprwyaeth Eglwysig ceisiwyd ei atal ar unwaith fel un oedd yn cyflawni trosedd beiddgar iawn. "Pa reol o'r sefydliad sy'n wrthwynebol i ni ymdrin a'r Ddirprwyaeth Gymreig hon," ymholai. Oh," ebe'r cyfreithiwr o'r Dwyrain, y rheol ynglyn a gwleidyddiaeth a chrefydd 4= Ond protestio wnai'r aelod nad oedd na gwleidyddiaeth na chrefydd yn perthyn i'r fath ymholiad. Seiliai ei farn ar ddatganiad y Barnwr Vaughan Williams ei hun, yr hwn a dystiai fod y Ddirprwyaeth uwchlaw pawb a phopeth, ac mai efe oedd yn ben ac yn bont ar yr holl fusnes. Felly 'roedd yn eithaf teg i ni fel aelodau wybod beth oedd yr ychydig wyr hyn yn ei wneud ar ran Cymru a'i phobl, a pha fodd y rhoddid croesaw iddynt pan ar ymweliad a'r ddinas yn rhoddi tystiolaethau. Addefid gan bawb fod yr holl helynt hyd yn awr wedi bod yn anffodus, ac mae hynny yn bennaf i'w briodoli i'r diffyg trefn ynglyn a dygiad y gwaith ymlaen. Does yr un sicrwydd wedi ei gael pa beth a dderbynir neu a wrthodir fel tystiolaeth, ac nis gelwir ar dystion goreu y gwahanol bleidiau yng Nghymru, eithr cymerir hwy ar antur o'r naill ardal a'r llall. Mae argoelion, er hynny, y dygir y cyfan i derfyn o hyn i ganol mis Tachwedd, ac ar ol gorffen a'r tystion mae gobaith am yr adroddiad hir ddisgwyliedig ei hun. Y syniad cyffredin am y Barnwr yw fod yr Ymneillduwyr wedi ei gamesbonio yn ddirfawr. Gwr cadarn cyndyn yw yr hen Vaughan Williams, yn deall natur tystiol- aeth i'r blewyn, ac yn dal at ei ddaliadau ar waethaf pob gwrthwynebiad. Ni fu erioed yn rhyw or-selog ar ran yr Eglwys. Mae'n wir mai eglwyswr yw, ond y mae yn ddigon eangfrydig ei feddwl i dderbyn barn pobl ereill ar bynciau diwinyddol, ac yn wir cyhoeddodd droion y dylai pob gwlad gael ei rheoli yn unol a barn mwyafrif goreu y wlad honno. Ceir gweled beth fydd ei farn am Gymru a'i Hymneillduaeth ar ol cyhoeddi adroddiad y Ddirprwyaeth bresennol. Dyna beth sy'n aros yn hir yn y wlad yw celwydd! Hyn oedd sylw Bangorian ar araith Esgob Llanelwy yn Colwyn Bay ddydd Sadwrn diweddaf. Pan yn siarad ar gynnydd addysg yng Nghymru yr oedd megys pe am gyfiawnhau yr hyn draethid yn llyfrau glas 1846—adroddiad a adnabyddir yn lied gyffredin fel Brad y Llyfrau Gleision. Yr oeddem wedi arfer meddwl fod Ieuan Gwynedd druan wedi hen brofi'r anwiredd gaed yn y rhain, ac na feiddiai, hyd yn oed Esgob, i'w dyfynu fel gwirionedd ar ol hynny. Ond mae Esgob Llanelwy uwchlaw pob deddf a rheol, a rhaid gadael iddo yn ddisylw y tro hwn eto. Pa rai o'r aelodau Cymreig sydd i dder- byn ffafrau oddiar law y Weinyddiaeth hon yn nesaf wys ? Bu'r cwmni heno yn dadleu hawliau y naill a'r Hall o'r rhai mwyaf tebygol, ac ni synem pe deuai un neu ddwy o'r etholaethau yn wag ar fyr rybudd. Yr ofnau cyntaf oedd ynglyn a Chaerdydd. Pe digwyddai i Mr. Ivor Guest gael ei ddyrch- afu i blith yr Arglwyddi, diau y collid y y sedd i'r Rhyddfrydwyr, ac hwyrach y byddai hynny yn fendith. Yr unig obaith yno fyddai sicrhau aelod o blith y Llafur- wyr, dyn ieuanc, ac yn Gymro glew hefyd. Dyna angen mawr Caerdydd heddyw. O'r ochr arall y mae pob tebygolrwydd, meddir, y caiff Syr Alfred Thomas ei ddan- fon i set fawr" y Senedd, sef Ty'r Ar- glwyddi, ar ddechreu y flwyddyn, ac yns. rhaid cael Cymro arall yn barod i lanw'i le. Wedyn dacw Mr. Sam Evans a'i lygad ar y fainc farnol, heb son am Syr Brynmor Jones a Newnes i gael eu codi i leoedd uwch, ac yn olaf wele Mr. Lloyd-Morgan, yr aelod tawel tros ranbarth o Sir Gaerfyrddin. Y mae'n hen bryd iddo yntau syrthio i dir bras y gyfraith, ac hwyrach mai Barnwr y Cwrit Bach y gwelir ef cyn pen ychydig amser. Byddai yn ei le mewn swydd o'r fath. Off daw rhai o'r seddau hyn yn wag dylai fod cynrychiolwyr yn barod cynrychiolwyr Cymreig, ac nid rhyw haid o bobl Seisnig- aidd, na wyddant ddim am ein hangenion cenedlaethol. Rhaid i Gymru godi ei llais bellach. Mae wedi bod yn ddigon hir yn chwareufwrdd y naill blaid boliticaidd a'r Hall. Ac onid yw'r adeg wedi dod iddi fynu Plaid Genedlaethol Gymreig i'w chynrych- ioli yn Nhy'r Cyffredin ? Ap SHON.
[No title]
MEWN cyfarfod Cymdeithas y Beiblau, y dydd o'r blaen, dywedodd Dr. Cynddylan Jones ei fod yn hyderu y byddai casgliadau Cymru y drydedd ran yn fwy eleni nag yr oedd o'r blaen. Mae y doctor wedi gorpen 21ain mlynedd yng ngwasanaeth y Gym- deithas. m