Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
,II. BYD Y GAN.
II. BYD Y GAN. [GAN ALAWYDD]. CJyngerdd y Cor Cymreig. Nos Fawrth nesaf cynhelir y cyngerdd cyntaf rhoddedig gan y Cor Cymreig yn Llundain, a hyderaf y rhoddir iddo y gef- nogaeth haeddiannol. Er adeg cor Pencerdd Gwalia, yr hwn oedd mewn bri ugain mlynedd yn ol, nid oes yr un cor cymysg wedi ei sefydlu yn Llundain. Mae'n wir fod nifer o fan bartïon wedi eu crynhoi am dymor byr, ond ni wnaeth yr un o honynt unrhyw ymgais at ddysgu yr un darn, rhagor nag oedd eisieu cystadlu arno mewn Eis- teddfod leol. Gan ein bod bellach ar y ffordd i sefydlu Cymdeithas Gorawl teilwng o'r Cymry, y mae awydd arnaf weled y cor hwn yn cael pob cefnogaeth gan ein cyd- genedl. Madame Laura Evans Williams. Yr wythnos ddiweddaf cefais gopi o'r cylchlythyr mae'r foneddiges hon wedi ei baratoi gogyfer a'r rhai sydd yn awyddus i wybod ei hanes ym myd y gan. Mae wedi casglu ynghyd nifer o ddyfyniadau o'r wasg ynglyn a'i chanu, a rhaid addef na cheir ond ychydig o'n merched cerddgar sydd wedi Ilwyddo mor rhagorol i dynnu sylw y beirc- iaid Seising. Mae Madame Evans-Williams wedi bod o flaen y cyhoedd ers cryn amser bellach, ond prin y mae wedi ennill ei safle haeddiannol hyd yn hyn, a da yw deall ei bod wedi casglu barn y criticyddion am ei gwaith. 0 Dde i Ogledd, ac ymhob tref y mae wedi ymddangos yn ystod y tair blynedd hyn, y mae'r wasg wedi datgan ei chlodydd mewn llais hynod unol. Yn ystod 1909 cafodd yr anrhydedd o ymddangos yn rhai o'r cymanfaoedd mwyaf pwysig ym myd y gan, ac mae ei gwasanaeth wedi ei sicrhau am 1910 mewn nifer o gyngherddau uwch- raddol. Pob llwydd iddi esgyn i fri yn y cylch lie y mae yn fath addurn i ni fel pobl. Cyngerdd Mr. Vincent Davies. Yr oedd yn 11 a wen gennyf weled nodiad am y cyngerdd hwn yn eich rhifyn diweddaf. Yr oedd yn haeddu pob gair canmoliaethus a draethwyd, canys yr oedd yr oil o'r un- awdwyr yn canu yn rhagorol. Afraid n fyddai dethol o'r fath restr o gantorion, a chadwyd y cyfarfod i fyned hyd yn hwyr. Yr unig ball y teimlwn oedd yn ddiffygiol yn y cantorion oedd gweled mor ychydig o weithiau Mr. Davies ei hun wedi eu dewis ganddynt. Mae Mr. Davies yn gyfansoddwr hipus iawn, ac mae amryw ganeuon yn dwyn ei enw, a phriodol fyddai eu gwneud oil yn hysbys ar amgylcl i ld fel hwn. Cyngerdd Castle Street. Hwyrach mai pobl Cattle Street yw'r rhai mwyaf anturiaethus ynglyn a cbyngerddau o unrhyw eglwys yn Llundaia. Yr wyf yn cofio am gyngerddau hynod poblogaidd ganddynt cyn hyn, rhai yn wir y caed nodded a phresenoldeb rhai o'r teulu bren- hinol iddynt. Eleni nid oedd eu nod mor uchel; er hynny, rhoddasant arlwy beni- gamp yn St. James's Hall yr wythnos ddi- weddaf. Yr unawdwyr y tro hwn oeddent Miss Edith Evans, Miss Phyllis Lett, Mri. Thomas Thomas ac Ivor Foster. Anhawdd fuasai cael gwell pedwarawd, ond y bechgyn oedd yn rhagori y tro hwn. Nid oedd Miss Evans mor gartrefol ag arfer, a bu raid iddi frysio drwy ei rhan er myned i gadw ym- rwymiad pwysig arall yn yr opera yn Covent Garden. 0 dan yr amgylchiad nis gallai fod yn hamddenol iawn. Yn ychwan- egol at y cantorion hyn rhoddwyd unawdau ar y crwth gan Miss Mary Law, a hon oedd prif artiste y noson. Ohwareuodd yn rhag- orol, a rhoddodd y dorf dderbyniad croesaw- gar iawn iddi. Cafwyd amryw ddarnau hefyd yn dra swynol gan Gor Meibion Merlin Morgan, a gofalwyd am y cyfeiliant gan y gwr medrus Mr. David Richards.
" GWYNETH VAUGHAN."
GWYNETH VAUGHAN." Ohwith fydd gan bawb o gyfeillion yr awdures dalentog hon glywed am ei mar- wolaeth, yr hyn gymerodd le nos Lun ddi- weddaf yn ei phreswylfod ym Mhwllheli ar ol hir nychdod. Ymhlith merched Cymru sydd wedi bod ger bron y cyhoedd am y deng mlynedd diweddaf nid oes yr un yn fwy adnabyddus, nac yn fwy ei pharch na Gwyneth Vaughan. Yn Gymraes ddiwyro, yn Eisteddfodwraig bybyr, yn areithydd hyawdl ar lwyfan ein cyfarfodydd Dirwestol, cymerai ran flaenllaw yn holl fudiadau ein cenedl, ac yr oedd sirioldeb ei gwedd ac ieuengrwydd ei hysbryd yn ei gwneud yn gwmpeini diddan ar bob amgylchiad. Ond fel awdures y daeth Gwyneth Vaughan i fri. Ysgrifenodd lawer i'r newyddiaduron ac i'r amrywiol gylchgronau, a chyhoeddodd rai nofelau sydd yn sicr o gael darlleniad am gyfnod maith. Ei phrif nofel oedd Plant y Gorthrwm," yn yr hon y portreadai rai o helyntion etholiadol y 60's gyda manylder hanesyddol a greodd gryn gyffro pan ddaeth y llyfr o'r wasg. Ac mae ei hysgrifau ar Ferched Rhamant Cymru yn ddisgrifiadau byw o'n cymeriadau llenyddol. Er gwaetha ei hapusrwydd ymddangosiadol bywyd caled a phryderus fu bywyd Gwyneth Vaughan. Nid oes neb a wyr y degwm o'i blinderau, na neb a all amgyffred ei hym- drechion dibaid dros ei theulu a'r rhai oedd mor anwyl ganddi. Pennod ofidis fu pennod ei phriodas, a gadawyd hi a thri o blant i ymiadd brwydr bywyd. Drwy ei hymdrech- ion yn darlifchio ac ysgrifennu cadwodd ei phlant rhag eisieu, a rhoddodd iddynt yr addysg oreu o fewn ei chyrraedd. Gradd- iodd ei mab hynaf, Arthur Hughes, yn B.A. gydag anrhydeld yn y Gymraeg. Bu raid i'w merch adael y coleg pan ar fin graddio, oherwydd i'w chlyw ballu, ac mae'r mab ieuengaf yn wanaidd ei iechyd fel ei frawd hynaf a'i chwaer. Yn cael ei chylchynnu gan y fath afiechyd, a gweled ei thri anwyl- iaid heb nerth i ennill eu bywioliaeth, nid. rhyfedd i iechyd y fam ballu. Am rai mis- oedd cafodd ei chaethiwo gan gystudd blin y llynedd, a gwnaed ymgais gan rai o'i chyfeillion i wneud tysteb iddi yn awr ei chyfyngder. Casglwyd ychydig arian, ond prin y gellir dweyd fod y genedl a wasan- aethodd mor siriol wedi gwneud ei rhan yn ol yr angen a'r haeddiant. Ers rhai wythnosau teimlai ei pherthyn- asau agosaf fod y diwedd yn agoshau, a dydd Llun daeth yr alwad i'w henaid, a chollodd Cymru uu o'i chymeriadau mwyaf anibynol ei ysbryd a mwyaf gwral ei phen- derfyniad o blith gwragedd y genedl.
[No title]
Pregethwr hyawdl iawn yw'r Parch. D. Jones, Abererch, yr hwn lanwai bulpud St. Padarn y Sal a nos Lun ddiweddaf. Mae cyfarfodydd Mai wedi dechreu yn Llundain, a llenwir ein heolydd y dyddiau hyn gan glerigwyr a phregethwyr o bob cwr Z:5 o'r deyrnas. Cymro sydd wedi ei ddewis yn llywydd Undeb y Bedyddwyr Seisnig am y flwyddyn nesaf, sef Dr. Edwards, prif-athraw Coleg y Bedyddwyr, Caerdydd. Cenir yr Anthem Genedlaethol, Hen Wlad fy Nhadau," ar achlysuron rhyfedd weithiau, a nos Lun ddiweddaf cenid hi i ddathlu buddugoliaeth yr ymladdwr Cym- reig, Fred Welsh, yn King's Hall, Llundain.
EGLWYS ST. PADARN.
EGLWYS ST. PADARN. EGLWYS NEWYDD Y GOGLEDDBARTH Nis gall neb ddweyd fod yr Hen Fam yn esgeuluso ei dyledswyddau yn Llundain yn yr oes bresennol. Os bu yn ddifraw yn y gorffennol i groesawu y Cymry unwaith i'r ddinas hon y mae bellach wedi dechreu gwneud iawn am yr oerfelgarwch gynt. Am flynyddau lawer nid oedd gan yr Eglwys Sefydledig ond un adeilad yn Llun- dain at wasanaeth y Cymry. Dechreuwyd hwn mewn lie bychan yn Ely Place, Holborn, ac yn ddiweddarach symudwyd i Eglwys St. Benet—un o adeiladau Syr Christopher Wren-yn agos i'r Eglwys Gadeiriol ei hun. Yno, fel y mae'n hysbys, y llafuria'r Parch. J. Crowle Ellis fel ficer gyda chryn lawer o lwyddiant. Yn ychwanegol at y brif eglwys hon yn Queen Victoria Street, ceir pedair o eglwysi ereill yn awr, sef St. Dewi (Padding- ton), St. Mair (Camberwell), St. Padarn (Holloway), a'r Genhadaeth yn yr East End. Ar ol addoli am rai blynyddau mewn adeilad bychan yn Hornsey Road, mae Eglwys St. Padarn wedi ei s: mud i adeilad hardd ac eangach yn Gloucester Road, Seven Sisters Road—yn agos i'r N tg's Head. Dydd Iau yr wythnos ddiwedc af oedd dydd agoriad yr Eglwys, a daeth tyrfa liosog yno i gymeryd rhan yn y gweithrediadau. Ar hyn o bryd mae'r Eglwys yng ngofal y Parch. W. Griffith, yr hwn a ddechreuodd ar ei lafur yma yn 1908, ac i'w ymdrechion diflino ef y mae i ni briodoli y mudiad newydd hwn a'r cynnydd mawr yn nifer y rhai sydd yn addoli yno. Un o fechgyn ardal Pontardulais yw Mr. Griffith, a'i frawd yn ficer yn Llangynwyd ar hyn o bryd-y ddau yn haneswyr gwych ac yn cymeryd dyddordeb arbennig yn hynafiaethau a hanes eu cenedl. Llwyddodd Mr. Griffith i gael cydweith- wyr ffyddlon ynglyn a'r adeilad newydd, yr hwn a wnaed gan y mri Rhys a Davies, yr adeiladwyr poblogaidd o Canonbury. Mae'r addurniadau mewnol yn hynod chwaethus, a rhoddwyd y pulpud derw gan Mr. a Mrs. John Hughes; y ddarllenfa gan Mr. J. Pennant Jones y fedyddfaen gan Mr. D. Davies llestri'r cymun gan Mr. Maurice- Jones Llyfrau i'r cor gan Mr. H. Chap pell Evans, ac amryw anrhegion ereill gan Mrs. Griffiths, Camden Town, a Miss Maggie Griffiths, ac ereill. Ger yr allor y mae ffenestri lliwiedig hardd ddisgrifiadol o St. Padarn, yr hwn, yn ol y traddodiadau eglwysig, fu ar ymweliad a Jerusalem yng nghwmni Dewi Sant, ac iddo gael ei arwisgo gan Esgob y Ddinas Sanctaidd a gwisg cantor, canys yr oedd yn meddu ar lais swynol iawn. Yn y gwasanaeth agoriadol ddydd Iau llafarganwyd y gwasanaeth gan y Parch. W. Griffith, y caplan, a chymerwyd rhan gan y Parch. J. Crowle Ellis, ficer St. Benet; Parch. L. Roderick, Camberwell; Parch. T. Smith, Dewi Sant, a'r Parch. W. Davies, cyn gaplan y lie. Traddodwyd y bregeth yn Saesneg gan yr Archddiacon Sinclair, yr hwn a dalodd deyrnged uchel o glod i'r Cymry am eu crefyddolder a'r aberth arbennig wnaeth y genedl drwy ei chenadon Ymneilltuol i gadw i fyny ei chymeriad a'i dylanwad ysbrydoL. Addefai i'r Eglwys esgeuluso ei dyled- swyddau yn fawr yn yr oesau boreu, a phriodolai hynny yn bennaf i fudiadau gwleidyddol yr oesau hynny. Gobeithiai fod gwawr newydd ar dorri yn awr, ac y ceid undeb llwyr eto cydrhwng yr holl enwadau rnaes o law. Ar derfyn ei bregeth darllen- odd yr Archddiacon y gweddiau yn Gym- raeg gan gyflwyno yr addoliad at wasanaeth y Cymry. Yn yr hwyr yr un dydd, pregethwyd yn Gymraeg gan y Parch. G. Hartwell Jones,