Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
" WEDI'R DON.
WEDI'R DON. Oreodd mynediad anisgwyliadwy ein odiweddar deyrn Iorwerth VII don enfawr o gyffro a galar dros ein gwlad. Drwy. ei natur dda, eangfrydedd ei feddwl, doethineb ei drafodaethau, heddychlondeb ei ysbryd, a'i ffyddlondeb i iawnder, enillodd iddo ei hunan le dwfn yn serch ac edmygedd bonedd a gwreng. Rhoddwyd iddo gladdedigaeth urddasol. Unodd pob teyrnas i anrhydeddu ei goffadwriaeth. Gwisgwyd dynion, tai, pulpudau, asynod, a chwn mewn galarwisg- oedd. Taflodd yr alar-don ddigwyddiadau mawrion megis esgyniad Dr. Alexander Maclaren a than glofa Whitehaven i'r cysgod. Cilgwthiodd miliynau o bersonau i neuadd Westminister i weled brethyn glaagoch, milwyr digyffro, a chanwyllau cwyr yn llosgi. Arhosodd tyrfaoedd allan yn yr heolydd drwy y nos yn y mellt a'r gwlaw, a daeth miliynau ynghyd i gael cipolwg ar yr angladd yn myned i Windsor. Nid ydym heb feddwl na all daioni ddeilliaw o'r alar- don fawr ymdaflodd dros gymdeithas Teimlad y dorf oedd nad yw dyn yn darfod yn angau. Diau fod anhawsterau dirfawr i gredu mewn anfarwoldeb. Os hydd gwr farw, a fydd efe fyw dracliefn ? "Pa fodd y cyfodir y rneirw, ac a pha ryw gyrff y y deuant ? Dichon fod cyfatebiaeth natur yn dangos y posibilnvydd o fywyd wedi bedd. Owyddom mai dyhead ein hymwybyddiaeth ddyfnaf yw byw. Gwrthdystia yn erbyn difodiant. Adgyfodiad Iesu yw yr unig fynegiad o adgyfodiad dyn. Gwyddom fod materoldeb wedi bod ac yn gweithio i ddysgu mai yn y byd hwn yn unig y mae bywyd, ac nad oes fywyd uwch na'r anianol yn bod. Hyn yw baich llawer o'n llenyddiaeth bob- iogaidd ar hyd y blynyddoedd, ac ymgais pregethau agnostaidd ein heolydd a'n neu- addau. Er y cwbl oil parha y byd i gredu nad yw dyn yn darfod yn y bedd. Teimlad y dorf hefyd oedd fod perthynas agos cydrhwng bywyd yn y byd hwn a bywyd :wedi bedd. Ystyr y gair "cynhebrwng" yw cyd-hebrwng—ei gydnabod a'i ewyllys- wyr da yn cydgerdded i anfon ymaith y marw i wlad tuhwnt i fedd. Gair rhyfedd yw "angladd"; diddaearu, heb ei gladdn. Onid oes ynddo ryw awgrym o rywbeth nad yw yn cael ei orchuddio mewn bedd. "Nugladd" hefyd sydd air mynegiadol am fywyd na leddir. Anglawdd sydd hefyd hen enw Cymreig am fynweat. Teimlir sran y werin fod a fynno bywyd wedi bedd a bywyd blaenorol iddo. Arferai yr hen Gyrnry gladdu eu meirw mewn carneddau yn y rhai y gosodid holl gelfi a phopath oedd yn anwyl gan y rhai gleddid. Gesyd yr Indiaid Americanaidd geffyl, bwa saefchu a chleddyfau eu penaethiaid gyda hwynt yu y "bedd fel y gallent gael eu gwasanaeth vn y byd nesaf. Oariwyd esgidiau, cyfrwy, wiilwrwisg, a choron Iorwerth Vll do. &rweiniwyd ei geffyl a'i gi Caesar i'w arwyL yn awgrym fod perthynas cydrhwng bywyd yr ochr hon a bywyd yr ochr draw. Teimlai y dorf hefyd fod dedwyddwch bywyd mewn byd wedi bedd yn cael ei fvyhau gan ddymuniadau da byivyd tuallan iddo- dymuniadau da ereill. Hyn oedd ystyr y blodau, y galarwisgoedd, a'r arddangosrwvdd dros yr holl wlad. Dylasai Iorwerth VII fod yn ddedwydd iawn oherwydd cafodd ddymuniadau da pob dynion. Ni chafodd neb fwy. Nis gwn pa faint o'r ewyllys berffaith sydd yn ewyllysiau y werin. A Oes angen bod yn y perffaith i fod yn ddedwydd ? Teimlai y dorf yn gryf yn erbyn disgyniad Mewn byiyyd. Enynnai gweddw Iorwerth VII dosturi mawr y dorf. Dim coron, dim rnawredd. mwy. Cwymp ffieiddir gan bawb. Edmygir Calfaria yn fwy nag Eden. Ar i iyny y mae bywyd i fyn'd. Teimlai y dorf yn fyw iawn dros ddyfodol ein teyrnas. Gweddiodd miloedd ddydd yr angladd am i'r teyrn Sior V i fod yn frenin da. Mae cydwybod y byd gyda Duw. Vox POPULI.
A BYD Y GAN.
A BYD Y GAN. [GAN ALAWYDD]. Er mai tymor yr Opera a'r cyngherddau mawr ydyw mis Mai yn y cylchoedd Seisiiig, cafodd y cyfan eu taflu i anrhefn drwy far- wolaeth y Brenin, a'r canlyniad yw, fod amryw o'r bwriadau cerddorol wedi eu gohirio am beth amser, rai o honynt hyd ddechreu y flwyddyn nesaf. Er hynny, nid ydym wedi bod yn hollol ddistaw. Rhodd- wyd dau gyngerdd coffa yn Albert Hall, cyngherddau o nodwedd gysegredig ar nosau Sal, a chanwyd ynddynt gan Madame Ada Crossley, a chan Mr. Ben Davies Ni raid egluro i'r miloedd dyrru yno, ac i'r neuadd enfawr gael ei llanw ar y ddau achlysur y rhoddwyd y cyngerdd. Ar Ian y mor, I Ian y mor y bydd tyrru ar ol yr wythnos hon. Mae'r hin bleserus ydym eisoes wedi ei f wynhau yn arwydd fod yr haf yn dechreu, a golyga hyn mai ar Jan y mor y gwelir mwy- afrif ein cydgenedl o hyn i ddiwedd Medi Y dydd o'r blaen cyfarfum a Mr. Philip Lewis, y crythor, a dywedai ef wrthyf fod tref Aberystwyth eisoes yn dechreu llanw, ac fod pob argoelion y ceir tymor tra lwyddian- nus yno Efe sydd a gofal y trefniadau cerddorol ynglyn a'r dref honno dros dymor yr haf, a dealiaf y gwelir amryw gyfnewid- iadau ar y traeth yno. Daeth Mr. Lewis am dro i Lundain ddechreu yr wythnos ddi- weddaf i gyflawni rhai ymrwymiadau un o honynt oedd chware alawon yng nghyfarfod pen-tymor y Seiri Rhyddion. Mr. Herbert Emlyn. Y cantor poblogaidd hwn fu'n rheoli dros weithrediadau yr adran Oymreig o Urdd y Seiri Rhydd yn Llundain am y flwyddyn hon, ac yn ol yr hyn a glywaLs gan y brodyr y mae wedi cael tymor hynod o lewyrchus. Nos Iau yr wythnos ddiweddaf oedd noson rydd yr Urdd, pryd y gwahoddwyd nifer o foaeddigesau a chyfeillion i fwynhau'r wledd olaf am y tymor. Yr oedd nodwedd gerddorol y noson yn chwaethus dros ben, a chanwyd yno gan Misses Doris Clayton, Tilly Bodycombe, Mri. Tim Evans, Cynlais Gibbs, Pater Dawson, ac ereill, a gofalwyd am y cyfeiliant gan Mr. David Richards. Lly- wyddid gan Mr. Herbert Emlyn, pensaer yr Urdd, a siaradwyd gan Mri. Tom Hinds, John Hinds, a Syr E Vincent Evans, ac atebwyd ar ran y merched a'r ymwelwyr gan Mrs. Winton Evans. Mr. Meurig James Bydd yn flin gan lawer o gyfeillion y cantor enwog hwn glywed am ei farwolaeth,. yr hyn gymerodd le ddydd Gwener diweddaf ar ol ychydig ddyddiau o gystudd, yn ddyn cymharol ieuanc. Gwir ei fod wedi ymneill- tuo i fesur helaeth o'r llwyfan gerddorol, ond yr oedd ganddo gylch eang o edmygwyr yn y brif ddinas, a chwith yw meddwl na cheir ei glywed mwy. Daeth Meurig i fri fel baritone o'r radd flaenaf, ac er mai fel enillydd yn yr Eisteddfod Genedlaethol y daeth i sylw gyntaf, ni foddlonodd ar addysg gyffredin, eithr biitt 'traulio ysbaid ar y Cyfandir ar ol gorffen ei yrfa yn yr Academy yn Llundain. Wedi dod allan fel cantor, cymerodd ran flaenllaw mewn nifer o'n prif wyliau cerddorol, a bu ar daith drwy America, lie y cafodd groesaw cynnes iawn. Yn fuan wedi iddo briodi, ymneilltuodd i fwynhau bywyd gwledig yn ardal Llanfair- muallt, ac yr oedd yn fawr ei barch yn y cylch. Mab ydoedd i Mr. D. James, mas- nachwr, Llangadock, a'i frodyr ydynt Mri. W. James, arwerthwr, Abertawe, a Walter James, y cyfreithiwr, o'r un dref. Miss May Morgan. Yr oedd yn llawen gennyf glywed y dydd o'r blaen fod Miss Morgan yn graddol ennill ei lie haeddiannol ymysg ein cantoresau. Mae'n meddu ar lais soprano cyfoethog, ac mae'n gantores ddiwylliedig gyda hynny. Ychydig amser yn ol bu'n cymeryd rhan flaenllaw mewn gwyl gerddorol yn Wolver- hampton, pryd y caed perfformiad o Joan of Arc (Gaul), a hi oedd yn cymeryd rhan "Joan," a dywed y wasg leol iddi wneud hyn i foddlonrwydd mawr. Yn yr un cyfar- fod canodd y Waltz Song" (Tom Jones), ac alawon ereill, yn effeifchiol iawn. Hyderwn y ceir ei chlywed yn ami yn ein cyfarfodydd Cymreig yn ystod y tymor nesaf. Gwyl y Plant. Nos Iau yr wythnos ddiweddaf cynhaliwyd yr Wyl flynyddol hon, dan nawdd Ysgolion Sul y Methodistiaid Calfinaidd yn Llundain, a daeth tyrfa fawr ynghyd i gapel Jewin. Nid yw yn syndod fod yr Hen Gorff yn myned ar gynnydd yn Llundain, a barnu wrth y cannoedd plant welais y noson honno a gwyl ragorol ydoedd, hefyd, ar lawer ystyr. Pe buaswn mewn hwyl beio, nid beio'r plant fuaswn chwaith, canys yr oedd eu cyflawniadau hwy yn rhagorol; ond yr oedd lie i wella'r trefniadau. Yn un peth, yr oedd angen am arweinydd byw a hwyJiog i gadw'r dorf yn rheolaidd, a dylasid ar bob cyfrif gael rhagbrawf ar rai o'r cystadleuon. Nid teg a'r plant oedd eu brysio drwy y gwahanol alawon fel ag y bu raid yn y cyfarfod hwn; ac yn bennaf oil, dylasai'r pwyllgor ofalu am feirniad a galon- ogai'r plant yn hytrach na'u condemuio am faa frychau Nid yr un safon ddylasid ddefayddio ynglyn a phlant ag a wneir a. chantorion profedig, ac mae brawddeg lem ar ddechreu gyrfa yn ami yn ddigou i wan- galoni y mwyaf gobeithiol. Ar y cyfan, yr oedd gwaith y plant i'w fawr ganmol y nos honno.
Am Gymry Llundain.
Am Gymry Llundain. AIL DDECHREU—Disgwylir nifer o'r aelodau Cymreig i ardal Westminster yrwythnos nesaf. YMGEISWYR NEWYDD.—Wedi deall y bydd sedd Syr Alfred Thomas yn wag yn yr etholiad nesaf, mae amryw o'r ymgeiswyr yn talu ymweliad rheolaidd a'r awdurdodau yn Llundain y dyddiau hyn. SIR ABERTEIFI.—Taenwyd y newydd yr wythnos ddiweddaf fod Mr. Vaughan Davies ar fin ymddiswyddo. Dywedir fod yn agos i hanner cant o Gymry Llundain yn bwriadu cystadlu am y sedd YSBRYD BRAWDOL.—Nos Sul ddiweddaf, yng ngwasanaeth Eglwys St. Padarn, Hollo- way, rhoddwyd unawd o flaen y bregeth, yn wir effeithiol, gan Mr. Tim Evans, y baritone poblogaidd. Da gennym ddeall fod y gynulleidfa yn yr Eglwys newydd yn myned ar gynnydd dan fugeiliaeth y caplan, Parch. W. Griffith.