Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
NODIADAU LLENYDDOL.
NODIADAU LLENYDDOL. Yr oedd yn llawen gennyf ddarllen yr wythnos ddiweddaf fod y Llyfrgell Genedl- aethol yn myned ymlaen mor galonogol, ac fod llawer o drysorau hynafol ein llenydd- iaeth eisoes wedi eu casglu i Aberystwyth. Er hynny, gwaith araf fydd dwyn yr adeilad newydd i ben, a chymer flynyddau lawer i wneud y lie yn addas i efrydwyr. Yn y cyfamser gall y rhai sydd ynglyn a'r Llyfr- gell wneud gwasanaeth llesol pe cy hoed dent restr o'r hen lyfrau sydd eisoes wedi eu cael neu sydd o ddyddordeb i haneswyr. Yr unig lawlyfr llyfryddol sydd gennym ydyw casgliad Gwilym Lleyn, ond gwyddis fod hwnnw yn anghyflawn iawn, a byddai yn werth cael llyfr safonol, dyweder am yr hyn a gyhoeddwyd ynglyn a Chymru yn ystod canrif gyntaf yr argraffwasg ym Mhrydain. A oes rhai o'n llyfryddwyr a gymer at y gorchwyl ? Cywiro gwall. Yysgrifenna "Neander" o Aberdar i gywiro yr hyn ymddangosodd yn y rhifyn diweddaf ynglyn a Chomedau. Rhoddais ddyfyniad o bryddest gan fardd Cymreig yn disgrifio'r Corned, gan osod Islwyn fel yr awdwr. Dywed Neander mai Emrys a'u pia, ac mai dyfyniad o'i awdl ar Y Gread- igaeth" ydoedd y llinellau. Gan fy mod yn ysgrifennu'r cywiriad, fel y gwnes fy nodiad cyntaf, yn unigedd glan y mor, ymhell o gyrraedd fy'm llyfrgell, yr wyf yn ddiolchgar i'm gohebydd am ei gywiriad, a rhodded i Emrys ei eiddo, canys yr oedd yn un o feirdd goreu ei oes ar lawer ystyr. Safon newydd i Feirdd. Mae pob miri eisteddfodol cydrhwng y beirdd yn ddyddorol iawn pe ond am y dat- ganiadau rhyfedd a wneir gan feirdd a beirniaid. Ceir engraifft o hyn ynglyn a helynt Cadair Criccieth. Yr wythnos o'r blaen cyfeiriais at awdl Bwlch-Aberglaslyn, o waith Cybi," yr hon a ddyfarnodd Eifion Wyn yn anheilwng o anrhydedd y Gadair. Yn ei lith condemniol o'r awdl dywed Eifion Wyn Ni roes yr awdl unrhyw gymorth i mi i amgyffred mawredd a gogoniant yr olygfa ym Mwlch Aberglaslyn. A pha ryfedd, gan na fu Cybi, ar ei addefiad ei hun, erioed ar gyfyl y lie Wrth hyn gallwn gasglu nas gall bardd ddisgrifio ei wrthddrych heb iddo ei weled yn bersonol. Dyma safon newydd, yn ddiau, a byddai yn ddoniol gennyf glywed, dyweder yr Athro Morris Jones, yn condemnio rhai o awdlau y Lloer," am na fu'r beirdd yno, neu rywun yn bychanu Dinystr Jerusalem am na fu Eben Fardd erioed yn y ddinas honno Canmoliaeth amheus. A ydyw'r beirdd Cymreig yn darllen gweithiau eu gilydd ? Y mae'n amheus gennyf. Danfonodd Cybi ei awdl fechan i lolo Caernarfon, a Dyfed ac ereill, gan ofyn iddynt draethu eu barn arni fel cyfansoddiad. Gwnaeth rhai o honynt hynny yn dra chef- nogol, ond wedi deall fod yr awdl yn an- fuddugol mewn Eisteddfod leol, wele hwynt fel malwod yn tynnu eu cyrn i fewn ac megys yn ameu cywirdeb eu datganiad cyntaf Os oedd yn werth eu sylw ar y cychwyn, yn sicr nid oedd y ffaith ei bod yn anfuddugol yn ddigon i newid eu barn, canys y mae ami i awdl anfuddugol yn un dda ac yn aros ar gof a chadw cenhedlaethau lawer. Rhaid i'r beirdd yma ymarfer mwy o ysbryd anibynol a .magu tipyn o asgwrn cefn gogyfer a'r dadleuon-wedi- barn yma
-----CYMRAEG Y PULPUD.
CYMRAEG Y PULPUD. Rhaid i'r pregethwyr Cymreig sydd yn bwriadu talu ymweliad a'r America ofalu am eu hiaith o hyn allan, canys y mae'r Drych yn dechreu curo ar y fastardiaith glywir o'r pulpud gan ami i ymwelydd; ac mae'n llawn bryd i roddi'r cyngor tirion a ganiyn i rai o'n doniau mawr. Medd y Diych:- Bydd yn dda gennym weled ymweiwyr pregethwrol o'r Hen Wlad yn gadael rhai o'u drwg arferion ieithol ac ymadroddol ar ol pan yn croesi y Werydd, oblegid amlygant ddiffyg diwylliant. Arfer ddrwg yw cym- ysgu iSaesneg a Chymraeg crefydu. Nid oes eisieu Saesneg i Gymro bregethu yr Efeugyl yn ardderchog. Daw ambell i bregethwr o'r Hen Wlad, a'r peth nesaf ganfyddwn yw ei fod fel corned Halley wedi gadael rhyw- beth ar ei ol. Wedi i un fod yma, sylwasom iddo adael 'in touch gyda Duw ar ei ol, a chlywsom nifer yn defnyddio Cymraeg o'r fath, ac o bulpudau hefyd. Mae cymun- deb a Duw' yn llawer mwy sylweddol na bod 'in touch a Duw.' Rhyw ebiaith a ddefnyddir gan bregethwyr o'r Hen Wlad hefyd yw o bosibl.' Gwelwn hyn yn erthyglau papurau crefyddol yr Hen Wlad, ac y mae yn rhan amlwg o ymadrodd ac arawd pregethwyr o'r Hen Wlad. Mae dichon a dichonadwy yn eiriau da am possible' y Sais. Gair chwerthinus hefyd yw 'posibiliad' a 'posibiliadau.' Gymry, gadewch i ni amddiffyn ein hiaith
[No title]
Mae ym mryd Caerdydd i gael gwyl arbennig i "gyhoeddi" Tywysog newydd Cymru. Gan mai yng Nghaernarfon y cyhoeddwyd Tywysog Cyntaf Cymru, onid y dref ogleddol ddylasai gael y flaenoriaeth eto. Ai'r Brenin yw Tywysog Cymru y dyddiau hyn, ynte a ydyw'r teitl yn syrthio yn rheol- aidd ar y mab hynaf ? Dyna bwnc y mae hynafiaethwyr ac ach-drefnwyr yn dadleu yn ei gylch. Yn ol rhai awdurdodau, nid yw'r teitl yn myned i'r mab hynaf ond trwy gyflwyniad y tM yn unig. Beth fydd teitlau ac enwau y Teulu Bren- hinol newydd yn y Llyfr Gweddi Cyffredin ar ol hyn ? Ai y Brenin Sior elwir y Teyrn. ynte George; a pa un ai Mair ynte Mari ddefnyddir i ddynodi'r Frenines ? A beth am weddw y Brenin Iorwerth: bydd hon yn anhawdd ei deffinio yn y Gymraeg ? Bu'r Sais yn cynnal ei Eisteddfod faw r ddydd Mercher, trwy redeg ceffylau ar faes- dir Epsom. Mae'n rhaid iddo ef gael ei rialtwch ni waeth pa un a fydd y Teulu Brenhinol yn eu galar a'i peidio. Yr oedd y miloedd aethant yno yn brawf o boblogrwydd yr wyl. Y dydd o'r blaen cyflwynwyd tysteb i hen wr yn ardal Llanbedr Ceredigion ar derfyn ei hanner-can-mlynedd fel diacon ar eglwys yr Anibynwyr yn y lie. Nid yn ami y clywir am wr wedi llanw'r swydd o ddiacDn dros y fath gyfnod.
CYFARFODYDD.
CYFARFODYDD. CYFARFOD MISOL LLUNDAIN. Jewin Newydd, Mai 25ain, 1910. Llywydd, Parch.. J. Thickens. 1. Dechreuwyd gan y Parch. R R. Parry, Ruthin. 2. Cyflwynodd yr ysgriiennydd y penderfyniad canlynol: "The Ministers and Elders. of the Welsh Presbyterian Churches of London in Presbytery assembled, on their own part and as re- presenting their Churches, resolve to place on record their profound grief for the death of His Majesty King Edward VII, their gratitude to Almighty God for His righteous and peaceful reign, their deep sympathy with the Queen-Mother, the King and the Queen, and all the members of the Royal family in their sorrow and bereavement, and their loyal con- gratulations upon the accessson of His Majesty King George V. It is the humble and fervent prayer of the Presbytery to the God of our Fathers that He may graciously grant King George V to reign long over his people, that He may abundantly prosper and pro- tect the King and his subjects, that He may give peace in our time and at all times; and that the reign of King George V may be specially marked by in- creasingly evident signs of the coming of the King- dom of God They further direct that their resolution may be forwarded to the Right Honourable the Secretary of State for the Home Department, with a view to the favour of its submission to'the King and the Royal family." Safodd y gynulleidfa i basio y penderfyniad hwn. 3. Cadarnhawyd cofnodion y cyfarfod blaenorol. 4. Darllennwyd llythyrau oddi- wrth Mr. Tudor Hughes (Llanelwy), Dr. M. Hughes, (Ruthin), Mr. H. T. Lewis (Falmouth Road), a Mr. T. H. Jones, Clapham Junction, yn cydnabod cydym- deimlad y C M., a llythyr oddiwrth Mr. Prydderch Williams yn cydnabod llawenydd y C.M. oherwydd y newydd fod Mrs. Williams yn gwella yn foddhaol ar ol ei chystudd blin. Darllennwyd llythyr oddiwrth Mr J. Bunell yn hysbysu ei fod yn cadw at ei benderfyniad i dorri ei gysylltiad a'r cyfundeb ar hyn o bryd. Awdurdodwyd yr ysgrifennydd i hysbysu Mr. Burrell fod y C.M. yn caniatau ei lythyr gyda gofid, a'i fod yn hyderu y gwel Mr. Burrell ei ffordd yn glir i ymuno drachefn yn fuan a'r M.C. yn Llun- dain. 5. Datganwyd cydymdeimlad a Mr. Davies (Praed Street), Shirland Road, oherwydd colli ei fam, a Mr. J. Griffiths, Caerdydd (gynt yn flaenor yn eglwys Lewisham), oherwydd marwolaeth ei unig blentyn; a'r Parch. Llewelyn Edwards, MA., Ruthin, yn ei waeledd mawr yntau a'r Parchn. Dr. Edward Williams a J. Geilan Williams, B.Sc., oherwydd gwaeledd Mr. Edward Williams a Mr.. Geilan Williams, a'r angenrheidrwydd gofidus a osodwyd arnynt mewn canlyniad i adael y meusydd cenhadol ar hyn o bryd. Hysbyswyd y C.M am farwolaeth Mr. Rees Davies, yn Talyllyn, Sir Frych- einiog. 'Roedd Mr. Davies, cyn symud i'r wlad flwyddyn yn ol, yn flaenor ymroddgar yn eglwys Lewisham, yn un o sylfaenwyr yr achos yno, ac yn un yr erys ei enw yn berarogl drwy hanes yr eglwys. Pasiwyd i sicrhau y weddw a'i phlant amddifad odad rhagorol, am weithfawrogiad y C.M. o gymeriad a gwasanaeth Mr. Davies, ac am ei gydymdeimlad a hwy fel teulu yn eu profedigaeth fawr. 6. Croesa- wyd y Parchn. John Davies, Racine, U.D.A., ac R. R. Parry, Ruthin. Darllennwyd llythyr o Gyfarfod Misol Dosbarth Waukesha, Wisconsin, yn tystiol- aethu i'r llwyddiant mawr ddilynodd lafur 'Mr. Davies yn yr Unol Daleithau, a'r golled olyga ei ymadawiad i'r cyfundeb yno. Dymunwyd cysur a llwyddiant Mr. Davies a'i deulu yn ystod ei arosiad yn y wlad hon. 7. Penodwyd y Parchn. J. E. Davies, M.A., a J. Thickens, Mri. W. Price ac S. D. Morgan (Hammersmith), i gynrychioli y C.M. yn y Gymanfa Gyffredinol yn Castellnedd; y Parch. D. Davies, Walham Green, a Mr T. Broadbent, Strat- ford, yng Nghymdeithasfa Llanfaircaereinion, a'r Parch. D. Tyler Davies a Mr. Samuel Davies, Fal- mouth Road, yng Nghymdeithasfa Tyddewi. 8. Caniatawyd cais y Parch S. E. Prytherch, Falmouth Road, am lythyr trosglwyddiad i undeb a Chyfarfod Misol Deheu Aberteifi, ar ei waith yn setydlu yn weinidog ar Eglwys barchus Llanbedr. Datgan- odd y Parchn. D. Oliver, J. E. Davies, M.A., a Mr. M. Morgans, Falmouth Road, deimladau gofidus ac hiraethus y C.M. yng ngwyneb ymadawiad Mr. Prytherch. Gwasanaethodd Mr. Prytherch y cyfundeb yn Llnndain gyda medr, ffyddlondeb, a llwyddiant anarferol am bymtheng mlynedd. Teim- la'r C.M. fod un o'i golofnau yn ein gadael yn Mr. Prytherch, yn ogystal ag un o'r pregethwyr galluocaf ac un o'r gweinidogion mwyaf ymroddedig i bob gwaith y Deyrnas. Dymunwyd bendith Duw i orffwys yn helaeth eto ar Mr. Prytherch a'i deulu yn eu cylch newydd, gan hyderu y bydd symud i Sir Aberteifi yn adferu iechyd Mr. Prytherch, yr hwn sydd wedi dioddef cystudd lawer, a hynny gydag amynedd mawr, yn ystod blynyddoedd diweddaf ei arosiad yn Llundain. Penderfynnodd y C.M. i roddi
Am Gymry Llundain.
OANU FFARWEL.—Yn y Cyfarfod Misol diweddaf, rhoddwyd ffarwel i'r Parch. S. E. Prytherch, Falmouth Road, gan y bydd wedi ymadael o'r ddinas cyn dyddiau y Cyfarfod Misol nesaf. SHIRLAND ROAD.—Cafwyd odfeuon llawn yn y capel hwn yn ystod y cyfarfodydd pregethu ddechreu yr wythnos hon. Mae'r Parch. W. Prytherch yn un o gewri y pulpud yn y Deheudir, ac nid syndod felly oedd deall ei boblogrwydd yn y lie. EIN POBL IEUAINC A'U RHAGOLYGON oedd testyn darlith a draddodwyd gan Mr. Pryth- erch, yn Shirland Road, nos Lun, i derfynu ei gyfres o bregethau. Disgrifio y gwahanol gymeriadau ymhlith ein ieuenctyd oedd ergyd y ddarlith, gan nodi rhagoriaethau y rhai oeddent "yn meddwl," yn ddarllen- gar," ac yn grefyddol." Cadeiriwyd gan Mr. 0. Morgan Owen, a daeth cynulliad boddhaol i'r lie.