Cymro a'r Celt Llundain

Mae'r awen yma'n fyw o hyd, Er gwaetha'r byd a'i dwrw Mae'n dal o hyd i ganu'n ber, A'i mgr yn gwrthod marw A thyfu mae heb arwydd tranc, Yn ieuanc ac yn hoew. Fe lawenycha calon Ffrainc, Î Wrth glywed cainc y delyn; Yn swn ei thannau'n ddigon hawdd, Fe dawdd y mwyaf cyndyn Ac am flynyddau fe fydd ol Y garol ar ei goryn. ^Garddwyl Maer Nantes, Nos Sadwrn, ar ol cynnal cyngerdd a chael cyfleustra i weled yr arddangosfa, daeth gwahoddiad cynnes i'r dorf fyned i ardd-wyl y Maer, yr hon a drefnwyd gyda'r bwriad o roddi croesaw dinesig i'r Cymry ■oil. Yr oedd gerddi y neuadd drefol wedi su goleuo gan filoedd o lampau, a daeth cynu Iliad mawr ynghyd. Chwareuodd seindorf fawr ddetholiadau o'r gerddoriaeth lwyaf swynol, a gofalwyd am bob math o foethau i gyfarfod ag anghenion y dorf. Yn ei araith i groesawu'r beirdd talwyd gwar- ogaeth uchel gan y Maer i'r mudiad Celt- aidd, a llawenychai yn fawr fod Ffrainc yn ■cydnabod gwerth y gwaith da wneid gan Lydawiaid ymhob man dros eu harbenigion a'u cenedlaetholdeb. Atebwyd y Maer gan Arglwydd Faer Caerdydd mewn araith tyawdl a swynol. Hyderai ef y gwelid mwy *0 undeb cydrhwng y ddwy wlad ac y gwelid Ilenyddiaeth a gwareiddiad ar eu goreu drwy y cynhadleddau achlysurol hyn. 1Croesaw Arglwydd Faer Caerdydd. Yn hwyr yr un noson gwahoddodd Arglwydd Faer Caerdydd y cynrychiolwyr Cymreig i'w westy fel ag i roddi cyfle i'r oil adnabod eu gilydd. Derbyniwyd y gwa- hoddedigion gan yr Arglwydd Faer a'i briod, ac ymhlith y cwmni yn bresennol yr loedd Dyfed, Mr. a Mrs. Ifano Jones, Coch- iarf," Mr. a Mrs. Evan Davies, yr Henadur D. Harries (Abertawy) a Mrs. Harries, yr Henadur Gwilym Morgan, Mri. D. Hicks Morgan, D. Rhys Phillips, W. Kelfin Wil- liams, Mr. D. Davies (Maer Castellnedd), Mr. a Mrs. D. W. Prosser, Mr. Morris Williams, Mr. Tom Davies, Mr. a Mrs. Trevor Evans, Mr. D. Morris Evans, Mr. Meredith, Mr. Lewis J. Owen (Ap Dyfrig), Mr. Fox, Misses 'Ross, Miss Thomas (Llandilo), Mr. Mathews, Llandebie; Miss E. Hall; Mr. Evans (Y Brython), Telynorion Llanover a Miss Bessie Jones, Mri. D. R. Hughes, Samuel Davies, D. Jones, Kelt Edwards, T. J. Evans, Pepyat W. Evans (o Lundain), Miss Cordelia Rhys, Misses Evans, ac amryw ereill. Rhoddwyd diolch i'r Arglwydd Faer gan Dyfed ac ereill, a mawr fwynhawyd y croesaw caredig a gafwyd. "CALEDFWLCH," Archdderwydd Gbrsedd Llydaw. Pregeth Gymraeg. Nis gwn pa uu a'i hon oedd y tro cyntaf i bregeth Gymraeg gael ei thraddodi yn Nantes ai peidio. Beth bynnag am hynny cafwyd un teilwng o'n pulpud gan Dyfed foreu Sul yn y capel Protestanaidd. Rhodd- odd y bugail gyfle i ni gynnal gwasanaeth, ac yno y tyrrodd y dorf erbyn deg o'r gloch. Gan y tybiai rhai mai yn Saesneg y cyn- helid yr oedfa, daeth yno nifer o Saeson hefyd, ond siomwyd hwy, canys ni chafwyd yr un sill o'r iaith honno o'r dechreu i'r diwedd. Canwyd yr hen emynau Cymreig gyda hwyl, ac am unwaith bu Dyfed mor ddiwinyddol yn ei draethiad ag ydyw o farddonol yn ei ysgrifau, a chafodd wran- dawiad siriol gan ei gynulleidfa. Ychydig yw nifer yr eglwysi Protestanaidd yn Nantes, gan mai Pabydd rhonc yw'r Llydawr yn ol ei elfen. Myn ef lynnu wrth ei gredo mor gyndyn ag y glyn y Cymro wrth ei Ymneill- tuaeth, a pho fwyaf y rhwystrau osodir ar ei ffordd gan ddeddfau Ffrainc, tynnaf oil yw ei sel dros y Babaeth a dylanwad Eglwys Rhufain. Gan na chafwyd cynullfan i'r Cymry yn y prydnawn, rhoddwyd mantais i ni weled rhai o brif addoldai'r ddinas a gwylio eu defodaeth oeraidd a'u hysbryd Y TELYNORION CYMREIG YN NGORSEDD LLYDAW. yagafn a siriol o ymwneud a phopeth perth- ynol i'r eglwys. Yr Orscdd. Foreu Llun, Calan Awst, oedd diwrnod mawr yr adran Farddol. Daeth galwad yn blygeiniol arnom i ymwisgo yn addas o aelodau Gorsedd Beirdd Ynys Prydain, a chyn naw o'r gloch yr oedd pawb yn ei le. Os mai mintai fechan oedd yno ar ran y Cymry-rhyw hanner cant-yr oedd Gorsedd Llydaw yno yn gatrawd gadarn a golygus. Yr oedd gorymdaith fawr i fyned drwy y ddinas, a blaenorid y dorf gan y seindyrf a'r pibyddion Celtaidd, a chwyfiai y baneri yn siriol gan ymddangos yn urddasol dan belydrau tanllyd yr haul, yr hwn oedd yn ei anterth y boreu hwn. Cyrhaeddwyd y maes milwrol-y Champs de Mars-ac yno yr oedd gorseddfeini golygus wedi eu trefnu, a daeth miloedd ynghyd i wylio y gweithred- iadau cywrain. Yr oedd cerddorfa Lydawaidd yno, ynghyd a chor o leiswyr dan arweiniad Lamartine, a chanasant ddarnau swynol iawn wrth agor gweithrediadau yr wyl. Safai Dyfed a Caledfwlch, y ddau Arch- dderwydd, ar ben y Maen Llog, ac yno yr unwyd y cledd yn ol defod y llwythau, a bu ,r holl weithrediadau yn Ilawn swyn a dydd- ordeb o'r dechreu i'r diwedd. Canwyd penillion gan Eos Dar, a chanwyd y telynau gan ein cynrychiolwyr yn hynod o felodus, tra y bu'r areithiau oil yn fyr ac i'r pwrpas, gan gael eu traddodi yn Gymraeg, Saesneg, Llydawaeg, a'r Ffrancaeg. Urddwyd nifer o wyr enwog a buddugwyr yn y gwahanol gystadleuon, a phrin yr ydym yn barod i addef, i ni erioed weled Gorsedd a mwy o hwyl o'i mewn na Gorsedd Llydaw y Calan Awst eleni. Brwydr y Blodau. Ac am y gweddill o'r gwleddoedd a'r cynulliadau ynglyn a'r Beirdd, amser a ballai i mi eu disgrifio. Bu yno frwydr flodau ar raddfa anhygoel, a gorymdaith na fu ei rhagorach erioed yn y wlad hon. Bu'r cantorion Cymreig yn dyddori'r miloedd unwaith eto, a chyn canu ffarwel i'r ddinas a'i rialtwch galwodd y Cymry eu brodyr Llydawaidd i wledd yn eu prif westy, lie y traddodwyd areithiau edmygol y naill am y llall, ac y caed detholiadau hapus o alawon gwerin gan gantorion y ddwy wlad. A phan orffennwyd y daith adref ar ddiwedd yr wythnos, teimlai pawb eu bod wedi cael wythnos hapus ddigymhar, a phriodolid y rhan fwyaf o'r hapusrwydd i arweiniad deheuig Mr. Mathews, y trefnydd, a sirioldeb diymhongar yr Archdderwydd Dyfed.