Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
LLOFRUDDIO YR IAITH GYMRAEG!
LLOFRUDDIO YR IAITH GYMRAEG! Yn adroddiad cyfarfodydd yr Undeb, perthynol i un o'r enwadau, y llynedd, ceir i un gwr graddedig, ac athraw cyfrifol yn ychwanegol at hynny, yn defnyddio yr ymad- rodd a ganlyn Mae pob plank yn eich rhaglen wedi ei ddadleu ar lwyfan ein cym- deithasau mawrion ac wedi cyffwrdd tant yn ein calonnau." Rhaglen yn gynwysedig o blanciau, sylwch Plane wedi cael ei ddad- leu Tant yn ein calonnau wedi cael ei gyffwrdd a phlanc Bobl bach, ai dyma yw ftrwyth diwylliant y prif ysgolion ? Nid rhyfedd fod gwerin Cymru yn methu canfod rhagoriaeth y gwyr dysgedig hyn ar ben gewri athrylithgar yr oes o'r blaen. Brithir yr adroddiad o'r pregethau a'r anerchiadau a draddodwyd a'r ymadroddion a ga-nlyn Ideal Duw." Yr angenrheidrwydd am deeper spiritual life." "Crime yn erbyn Duw." Yn right nou yn wrong Crist yn cadw mewn touch a'i Dad." Ofnid fod taint o lunacy yn y teulu." Perygl y gweithiwr wrth weled y dollar yn almighty yn y byd." Whole hoggers yn y byd eglwysig." "Problems i'w salvia." "Aiff competition yn fwy keen," &c. Yn wir, yn wir, anodd gwybod pa un ai wylo ai ynte chwerthin sy'n fwyaf gweddus o dan y fath weinidogaeth. Arferwn feddwl nad oedd iaith gyfoethocach mewn bod na'r Gymraeg at wasanaeth y pulpud. Sylwch arni yn yr ymadroddion uchod, unwaith eto. Onid ymddengys yn dlawd a gresynus dros ben? O'r braidd yr adwaenwn hi. Ymddengys yn ilesg, yn glwyfus, ac ymron a marw, y tu- hwnt i obaith adferiad. Paham, tybed, y ceisid gwasanaeth dynion mor anwybodus o'u hiaith eu hunain i annerch cynulleidfa- oedd yr uchel-wyl flynyddol ? Ynddi, mi wn, y disgwylid goreuon yr enwad, gan y werin. Deuwch gyda mi yn awr am dro i'r cwrdd dirwestol ynglyn a'r un gyfres o gyfarfodydd. Edrychwch ar y brawddegau a ganlyn:- Rhoddi iawn i'r Hew rhuadwy sydd yn ilechwraidd wylio yr oen diniwed; rhoddi iawn i sarff gyfrwysgall sydd yn lladradaidd gordeddu ei hun oddiamgylch i'w hysglyf- aeth er dirwasgu ei hoedl allan o hono." Yn hytrach na rhoddi iawn i fasnach sydd fel hyn yn lladd yn barhaus, ei lladd hi ddylid wneud a rhoddi ei pherchenogion i farwolaeth hefyd." Mae meddwl fod y fath ymdrech yn cael ei gwneud [i leihau awdurdod yr ynadon] ym Mhrydain Brotes- tanaidd heddyw, yn ddigon i wneud i'r diafol ei hun wrido ac i gythreuliaid annwn gywil- yddio." Yr oedd dyn tylawd wedi syrthio i wendid; ac er mwyn iddo gryfhau cyng- horodd ei feddyg ef i gymeryd brandy ac oysters; ond 'doedd y truan ddim mewn Hordd i'w cael; ond gwnaeth y goreu o'r peth tebycaf iddynt, sef cocos a ginger pop a gw-ellhaodd yn gampus." Y tafarnwr neu y bragwr, onide, all hawlio iawn o dan gyfraith Balfour. Geilw yr areithiwr hwn ef yn Hew rhuadwy, yn sarff gyfrwysgall, ac yn fasnach Sut y gall neb fod yn bob un o'r pethau hyn ? Mewn pentref ym Meirion- ydd, flynyddau yn ol, gwelais, uwchben siop, y geiriau hyn Yoltiz Jones, Grocer, and Refreshment Room." Nid oedd trigolion y pentref hwnnw yn gweled dim byd yn ysmala yn y geiriau. Ac yma, sut yn y byd mawr y gall dyn fod yn fasnach ? Gwyddom nas gall neb llai na pherson hawlio iawn. Eto sylwch, Llew rhuadwy sydd yn llechwraidd wylio yr oen diniwed." Onid yn ddistaw, yn anisgwyliadwy ac yn ddirybudd y gwna pob creadur llechwraidd ei waith ? nid wrth ruo. Ond eto, sylwer mai nid oen ddywedir, ond "yr oen hynny yw, rhyw oen arbennig. Pa beth a feddylir wrtho ? Erbyn edrych yn fanylach fyth, ni ddywedir fod y Hew yma yn gwneud unrhyw niwed i'r oen, wedi'r cwbl. Ei wylio yn unig a wna. Ni fyddai, am wn i, fawr o ddim i'w ddweud yn ei erbyn pe gwnelai hynny heb ruo'n Ilechwraidd. Ond gallwn feddwl i'r areithiwr golli ei dymer nes dweyd ohono fod rbyw ymdrech yn cael ei gwneud ym Mhrydain Brotestanaidd digon ei maint i wneud i'r diafol wrido ac i gythreuliaid annwn gywilyddio Onid oes gobaith am adferiad y bodau hyn os gallant wrido a chywilyddio ? Yna dywed hanesyn bach am ryw wr truan yn methu fforddio cael brandy ac oysters yn ol cyngor ei feddyg, ac yn gorfod cymeryd y pethau tebycaf iddynt, sef cocos a ginger pop, ac iddo wella yn gampus drwy'r cwbl. Peth rhyfedd na fuasai'r gynulleidfa yn tori allan i ganu- Ginger wine a chwrw llwyd, Mae o'n ddiod ac yn fwyd. So early in the morning, Before the break of day. Nia gwn am bennill mwy gweddus i der- fynu araith fel hyn. Nid Pantycelyn a'i cant, cafiwch.-(O'r Geninen am lonawr.)
I" Bwrdd y Gol.
I" Bwrdd y Gol. Yn ystod dyddiau cyntaf y flwyddyn bu'r fath dyr- faoedd yn galw yn y swyddfa i ymgynghori a'r Gol., ac i'w longyfarch ar ddechreu blwyddyn arall, fel na chafodd hamdden i fod yn bresennol yn y cynulliad wythnosol er adeg y Gwyliau. Bu hyn yn flinder calon iddo, oherwydd ei unig seibiant ar hyd yr wythnos yw'r awr ddiddan a gaiff yng nghwmni ei gefnogwyr ffyddlon. Pan ddechreuwyd y cwrdd yr wythnos hon 'roedd y Gol. mewn cywair llawen. Adgofiwyd ef gan un o'r frawdoliaeth ei fod yn yr un sedd rhyw ddeu- ddeng mlynedd yn ol yn rhoddi sylfaen y papur i lawr, a gwnaeth yr adgof hyn iddo dynnu'r rhifyn cyntaf o'r CELT allan o'r llyfrgloer i daflu cipolwg arall tros ei gynnwys. Mae llawer tro wedi dod dros Gymry Llundain, fel ynglyn a'r CELT, er yr adeg hapus honno; ond daeth amryw o gychwynwyr y papur ynghyd yn yn y cyfarfod diweddaf i ddathlu agoriad ei 13eg mlynedd. Yn y rhifyn cyntaf caed nodiad tebyg i hyn, fod Mr. Gladstone wedi ysgrifennu at y Parch. Gwynoro Davies y Bermo, yn datgan ei foddbad wrth ddeall am y bwriad i godi colofn goffa i Llewelyn ein Llyw ola' ac yn dangos hynny trwy anfon tanysgrifiad at yr achos. Beth ddaeth o'r tanysgrifiadau a gaed ar y pryd nis gwyddom, ond gwyddom un peth, sef nad oes colofn goffa wedi ei chodi hyd yn hyn. Bu ereill yn casglu at yr un achos ymysg Cymry Llundain, a chaed swm sylweddol tuag at y gronfa. Gwnaed defnydd o golofnau hysbysebol y CELT ar y pryd, ond diflannu wnaeth y pres fel niwl y boreu, ac mae'r cyfrif am hysbysebu yn y CELT heb ei dalu hyd y dydd hwn. Rhifyn yn datgan gobaith a breuddwydion ieu- enctyd oedd y rhifyn cyntaf a gychwynwyd ddechreu lonawr 1895. Priodol y canwyd yn y cyfarfod cyntaf gan "Ieuan," a deil y ghn yn ei bias hyd heddyw. Dyma hi:- HAFDDYDD CYMRU. Mae hafddydd rhyddid Cymru Yn awr yn torri draw, A natur yn dadebru Gan wenu ar bob Haw. Try gaeaf chwerw gormes, A chaddug oesau gynt, Yn ddydd o heulwen, gynnes, braf 0 flaen yr hafaidd wynt. Bu arwyr hen Eryri Yn gwaedu tros eu gwlad Gwroniaid lu 'rol hynny Fu'n dial am y brad. Uwch beddau meib yr awen Perflodau heddyw sydd Yn croesaw'r awr a llawen wledd, Awr hedd i Gymru Fydd. Mae ysbryd ein cyndadau Yn fyw a dewr o hyd Ac un yw cur calonnau Hen Gymry tros y byd. Os ymladd raid, ymladdwn I lwyddiant fel erioed A gormes estron gleddir 'nawr A digter lawr tan dreed. 11 Gwel hafddydd rhyddid Cymru Yn gwawrio yn ei rym Daw tymor o foliannu Ar ol y blwyddi llym. Ni thynnwyd cledd yn ofer,— Ond nerth yr awen rydd A deimlir tra fo ser y nen Yn gwenu ar Gymru Fydd. Swn ffydd yn y dyfodol geir yn y gan, ac mae'r un nodyn gobeithiol wedi nodweddu'r CELT o'r awr honno hyd heddyw. Ar adegau mae rhai pobl wedi bod yn ein beirniadu, a chynghorwyr caredig oeddent bob amser. Bu ereill a Haw yn nygiad y papur allan am beth amser, ond daeth galwadau ereill i hawlio eu hamser a'u talentau Am dymor bu y CELT ar encil o'r swyddfa, a phriod- wyd ef a'r CYMRO LLUNDAIN, ond profodd y flwyddyn gyntaf o'r undeb mor gostfawr fel bu lawen ganddo ddod yn ol i'w hen gartref, ac yma y bwriada aros tra bo ei gydgenedl yn ffyddlon iddo. Nid yw'n credu mewn areithiau hirwyntog, eithr rhydd ei genhadaeth yn syml, eto yn glir a phendant. Gwydd- om ei ffaeleddau, a gwyddom hefyd yr anhawsterau ynglyn a chyrraedd Cymry Llundain, ond ar y cyfan nid oes gennym ni na'r derbynwyr lawer o le i gwyno. Gan fod tymor bywiog yn ein haros fel cynrychioJ- wyr y genedl yma yn ystod y ddwy flynedd nesaf boed i'n cefnogwyr barhau yn eu ffyddlondeb, ac i'n derbynwyr ofalu am gyfeillion o'r newydd i ddod yn gefnogwyr cyson o'r CYMRO LLUNDAIN A'R CELT. Bu raid gadael llawer o ohebiaethau o'r neilldu yn ddiweddar oherwydd diffyg lie, neu eu diweddarwch yn dod i law. Cofied ein cyfeillion ein bod bob amser yn dra awyddus am roddi cyhoeddusrwydd i'w llith- oedd, ac mai nid yn fwriadol y gadewir dim allan, eithr o anghenrhaid. Prysurog.-Fe gyhoeddir enwau ysgrifenyddion y gwahanol Eisteddfodau yn y CELT o dro i dro. Dewch chwi yn dderbynnydd rheolaidd ac fe ddysg- wch y cyfan am danynt. J. J. (Kilbttrn).- Nid ydych yn rhoddi'r ffeithiau am Bwyllgor yr Eisteddfod, ac am hynny nis gellir cyhoeddi eich llith. Pan yn ceisio beirniadu plaid neu berson dylai'ch ffeithiau fod yn gywir i ddechreu. S. Richards (Pretoria).-Diolch am y manylion am yr Eisteddfod, a llawen gennym weled yr ysbryd Cymreig mor fyw yna. J. Leivis.—'Roedd y newydd yn hen, ac felly fe'i gadawyd allan y tro diweddaf. Os bydd gennych bwt o newydd rywdro arall dewch ag ef yma yn brydlon. Dyw'r CELT yn malio fawr am gawl ail- dwym.
Advertising
LONDON WELSH Rugby Football Club DATE. FIXTURES. GROUND 1908. 18 Gloucester Home 25 Northampton Away Feb. 1 Devonport Albion Home 8 Oxford University Away 15 Old Millhillians Home 22 Bedford Away 26 Cambridge University Home 29 Cardiff Home Mar. 7 Rosslyn Park Home 14 Blackheath. Away 21 Leicester Away 28 London Irish Home Apr. 4 Catford Bridge Away 11 17 Gloucester. Away 18 Newport Away 20 Bristol Away The 1st XV. HOME matches will be played at Memorial Athletic Grounds, West Ham. Frequent trains from City. Nearest Station West Ham. Fifteen minutes' run on the District Railway, Fenchurch Street, &c. Ground adjoining Station. Also from St. Pancras, Dalston Junction, &c. Admission, 6d. Covered Grand Stand 6d. extra LADIES ADMITTED FREE to all parts of the ground. Hon. Sec.-W. H. TRICK, 108, New Oxford Street W.C. Telephone 3853 Gerrard. Cyfeirier pob Gohebiaeth a fwriedir i'n colofnau, The Editor"; pob Hysbysiad, a phob Archeb, The Manager," a'r oll i'r Swyddfa, Celt Office," 211, Gray's Inn Road, London, W.C.