Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
EISTEDDFOD YN PRETORIA.
EISTEDDFOD YN PRETORIA. Myn y Oymro gynnal Eisteddfod ym mha lie bynnag y bo. Yr wythnos hon daw'r iianes o Ddeheu Affrica am Gymry ardal Pretoria yn cynnal gwyl fawr ar y 14eg o Ragfyr diweddaf. Yn y wlad honno, fel ym mhob gwlad arall, mae llu o feibion Gwalia wedi ymgartrefu, ac mae amryw o Gymdeith- asau Oymreig wedi eu sefydlu yn eu mysg gyda'r amcan o gadw yn fyw yr iaith a'r ysbryd cenedlaethol. Dengys rhaglen Eis- teddfod Pretoria fod yr wyl yn deilwng o'r lien sefydliad gartref, y testynau yn lliosog, a'r gwobrau yn anrhydeddus. Cynhaliwyd yr Eisteddfod yn yr Opera House, Pretoria, a chaed dau eisteddiad, un yn y prydnawn, a'r Hall yn yr hwyr. Yn y prydnawn llywyddid gan Faer y dref, Dr. S. R. Savage, a Mr. James Vaughan, cadeir- ydd y Cambrian Society yn y dref. Oaed cystadleuaethau dvddorol, megys unawd i ferched, pedwarawd, unawd ar y berdoneg, adrodd, a chorau'r plant, yn ogystal a nifer o ddyfarniadau mewn celf a Ilea. 'Roedd cynulliad rhagorol wedi dod ynghyd, ac awgrymodd y Maer y buasai'r Gorphoraeth o hyn allan yn cynorthwyo'r mudiad blyn- yddol hwn trwy roddi rhai o'r prif wobrau. Yng nghyfarfod yr hwyr yr oedd y dorf yn enfawr, a bu raid cadw llawer allan o'r adeilad gan nad oedd lie iddynt. Rhedai trens arbennig i Pretoria o drefl. cyfagos, a Johannesburg, gan ddychwelyd am tua banner nos ar ol i'r Eisteddfod orffen. Llywydd yr hwyr oedd Mr. T. R. Price, C.M.G., prif arolygydd y rheilffyrdd, a chaed araith hyawdl ganddo ar werfch yr Eisteddfod a'r fantais o'i chadw yn fyw mewn lleoedd fel Affrica, Yr oedd yn llawenhau wrth weled a fath dalentau yn ymddangos ar y Ilwyfan yno, ac ni fyddai'r mwyafrif o lionynt yn anghlod hyd yn oed i'r Eisteddfod Genedlaethol ei hunan. Awgrymai y priod- oldeb o gynnal Eisteddfod Genedlaethol yn Affrica, ac ond i'r gwahanol Gymdeithasau Cymreig ymuno a chael cyd-ddealldwriaeth, credai y byddai y mudiad yn un llwydd- ianus iawn. Yn ystod yr eisteddiad hwn y caed y prif gystadleuaethau, a dywed y papurau lleol i rai cantorion gwych wneud eu hymddangosiad yn ystod y cyfarfod, er mawr foddhad i'r dorf. Ym mysg yr enillwyr "roedd Saeson ac Ellmyn, yn ogystal a o Dhymry, a chan fod y gynulleidfa mor gymysg cerid y gwaith ymlaen yn bennaf yn Saesneg. Yr oedd yr awr wedi rhedeg yn hwyr cyn dod at y terfyn, ac yn hyn o beth gwelir fod Eisteddfodau Affrica yn dilyn esiampl y cyfarfodydd a geir yn ein plith ni yn Llundain. Trodd yr anturiaeth allan yn llwyddiant mawr, ac mae'r cyfan i'w briod- oli i weithgarwch aelodau y Gymdeithas Gymreig yno, ac yn enwedig i'r ddau ysgrif- ennydd, Mr. Harri Williams a Mr. E. J. Roberts. Yn ystod y cyfarfoiydd cyhoeddwyd y cynhelir Eisteddfod fawr arall ym Mai nesaf, tan nawdd cymdeithas lewyrchus Witwater- strand, ger Johannesburg. Bydd hon yn wyl am ddau ddiwrnod, Mai 23ain a'r 25ain, ac yn ysgrifenyddion mae'r Parch. J. Glyn- dwr Davies a Mr. W. Alun Jones. Ceir holl fanylion ond gohebu a hwy i Box 3552, Johannesburg.
[No title]
NID yw'r blaid Doriaidd yn hapus iawn y dyddiau hyn. Mae adran gref o honi yn parhau yn bleidiol i Fasnach Rydd, ac yn gwrthod plygu glin i'r eilun o Birmingham. Dywedir nad yw Mr. Balfour ei hun yn bendant iawn y naill ffordd na'r llall, ac feallai y llwyddir trwy hyn i gael math o Iwybr canol ynglyn a'r cwestiwn yn ystod y Senedd-dymor presennol.
A BYD Y GAN.
A BYD Y GAN. GAN PEDR ALAW, Mus.Bac. OERDDORIAETH OFFERYNOL.-O dro i dro yr wyf wedi ysgrifennu ar un o nodweddion mwyaf amlwg y mater hwn, sef nad yw ei genadwri yn un bendant. Os cenir darn o gerddoriaeth ar eiriau, y mae y geiriau hynny yn cario eu cenadwri at y meddwl ar un- waith ac y mae y genadwri honno yn fwy effeithiol am fod y gerddoriaeth o'r tu ol iddi. Nid 03S reswm am ymbriodi y ddwy gelfyddyd yn y ffordd hon os nad ydyw y naill yn gynorthwy i'r Hall. Ond os gwran- dewir chwareuad darn o gerddoriaeth offer- ynol, heb wybod y testyn, y mae y meddwl mewn ystad o ansicrwydd parth neges y cyfryw ddarn. Bydd pump o bob chweoh o'r gwrandawyr yn debyg o ffurfio barnau gwahanol am ei genadwri. Y mae yn hen ddywediad nad ydyw cerddoriaeth, ynddi ei hun, na drwg na da. Geiriau sydd yn ei gwneud yn dda neu ddrwg. Prawf hyn yr achos paham y mae Cerddoriaeth Offerynol mor amhenodol (vague). Rhaid iddi wrth eglurhad mewn geiriau cyn y gellir ei gwerthfawrogi i'r eithaf; rhaid dweyd ei thestyn," er cyfar- wyddyd i'r gwrandawyr. Ac eto dyma'r math o gerddoriaeth ystyrir y mwyaf aruchel —cerddoriaeth nad yw yn cael ei chaethiwo, ei llyffetheirio gan eiriau Yn ol a sylwais, nid ydyw y math hwn o gerddoriaeth yn apelio gymaint atom ni, Gymry, ag ydyw cerddoriaeth leisiol. Tybed mai am y rheswm ei bod mor amhenodol o ran eu chenadwri, neu ynte am nad ydym yn ei hymarfer a'i chefnogi i'r un graddau a'r Ilalt ? Barnwyf mai am y rheswm olaf. Ond hyn sydd sicr, ni bydd unrhyw genedl yn un gyflawn, mewn ystyr gerddorol, os na fydd iddi fod a'i bryd ar y ddau fath hyn o gerddoriaeth ar eu goreu. Yr hyn a'm cymhellodd i wneud y syl- wadau uchod ydyw y prawf a wneir y mis hwa i "ddarlunio" Symphony newydd o'r eidrlo J oeph Holbrooke, yn y Queen's Hall. Fel yr ei y chwareuad ymlaen, teflir geiriau Awdl ar ba un y seilir y Symphony, ar screen, fel y gall y gwrandawyr weled a chlywed ar yr un pryd. Fel hyn bydd y cyfan yn eglur iddynt, ac yn sicr ychwanegir at ddyddordeb y darn offerynol. Nid yw y meddylddrych hwn yn un newydd, canys y mae y "Gan ddarluniedig" mewn bri ers talm ac o'r math hwn o ddarlunio cerddor- iaeth, y cam nesaf, wrth gwrs, ydyw darlunio cerddoriaeth heb eiriau. Os bydd y prawf a wneip yn y Queen's Hall yn llwyddiant, diau y daw cerddoriaeth offerynol ddarluniedig yn beth cyffredin yn ein mysg. COR WILTON SQUARE.—Y mae hwn yn ymarfer y gwaith St. Pedr gan Protheroe. Mr. R. 0. Jones ydyw yr arweinydd. Gobeithio y caf y cyffe i wrando datganiad o'r gwaith pan y cyflwynir ef. MR. TIM EVANs.- Y mae yntau yn dod ymlaen fel Arweinydd Corawl. Bydd ei gor undebol (Jewin a City Road) yn cystadlu yn yr Eisteddfod gynhelir yn Shoreditch Town Hall, ddechreu Mawrth. MADAM JOHN THOMAS, LLANELLI.-Os bydd o ryw gymaint o galondid iddi glywed, dywedodd Mrs. Mary Davies wrthyf am dani ei bod yn ei hystyried yn gantores ragorol. "Such a voice," meddai, Such warmth! Why it was wonderful. Why does she not sing at Co vent Garden"? Paham, hefyd ? Eisiau rhywun sydd yma, fel mewn am- gylchiadau ere ill, i fwrw i'r llyn"! Y mae barn un fel fel Mrs. Davies yn ddigon o gyfiawnhad imi ddweyd y gobeithiaf y ca Madam Thomas le mwy amlwg o hyn allan yn y cylch cerddorol yng Nghymru. MR. MERLIN MORGAN.—Fel y gwyr nifer o'm darllenwyr, efe ydyw Arweinydd y Gerddorfa yn chwareudy Daly, lie y cenir y gwaith byd-enwog, "The Merry Widow" (Lehar). Bydd gofal y gerddoriaeth perth- ynol i ddau chwareudy ereill arno yn fuan. Y mae Mr. Morgan yn gwbl deilwng o'r fath ymddiriedaeth. Cymer ddyddordeb yn Eisteddfod Llundain 1909." YR EISTEDDFOD GENEDLAETHOL.—Os gallaf drwy y moddion hyn helpu y pwyllgor cerddorol i lynnu wrth y penderfyniad i wneud hon yn un Gymraeg, bydd yn llawen gennyf. Ni fuasai angen am ysgrifennu dim ar fater y gerddoriaeth ond ei bod yn lied amlwg-mor foreu a hyn o'r dydd—na fydd yr Eisteddfod hon fymryn mwy Cym- reig na'i rhagflaenwyr—llai o bosibl. Yn fy marn i, dechreuir gweithio ar gam linellau. Aberthir ymlyniad at (er engraifft) Feirniaid Cymreig, er mwyn cael personau y bydd gan y corau ffydd ynddynt. Pa gorau ? Wrth gwrs gwn mai y corau Seisnig a olygir. Ond nid er mwyn denu y oyfryw gorau y cynhelir yr Eisteddfod, eithr er lies cenedl y Cymry Y mae gan gorau Cymru brofiad o alluoedd addfed beirniaid Cymreig, a gwybodaeth am danynt, ac os na wna y rhai hynny y tro i'r Saeson fyddont yn dymuno cystadlu, bydded iddynt sefyll o'r neilldu. Credaf fod gweithio ar linellau gwahanol i'r rhai hyn yn gam a Chymru, ac yn aarhad ar Feirniaid Cerddorol Cymru. Gwir nad ydyw y Beirniaid wedi eu dewis eto, ond dyma yr amser, gan hynny, i ofyn i'r pwyllgor cerddorol i fod yn ffyddlon i gerddorion Oymru yn hyn o beth. Barn rhai ydyw y gall Saeson a thramor- wyr roddi urddas i'r fainc Feirniadol. Nid dyna'r pwynt pennaf. Y cwestiwn ydyw: A oes un adran o waith cerddorol yr Eistedd- fod ag y mae y Oymro yn anabl i'w gwblhau yn deg ac yn llwyr ? Os oes, yna ymofyner am y Sais. Os nad oes, ni raid i ni wrth y gwr hwnnw. 0 ran y gerddoriaeth, ni raid bod mor gul a chau allan bob math ond un Gymreig. Byddai hynny yn rhwystr i gynydd y gelfyddyd gerddorol, a rhaid i'r Eisteddfod gydfyned a hynny. Ond y mae yn aros ddigon o gerddoriaeth Gymreig ddiweddar, sydd yn hawlio ystyriaeth ddyladwy a blaenaf oddiar la.w pwyllgor pob Eisteddfod -yn enwedig yr un genedlaethol.
[No title]
MAE gweithwyr y Deheudir wedi cael llawer o wersi gwleidyddol yn ystod y pythefnos diweddaf, Mri. W. Brace a WM, Jones fu'n athrawiaethu iddynt yn bennaf, a chaed llawer o eglurhad ar bynciau llafur a materion cymdeithasol ganddynt. ER fod y Parch. Job Miles, Aberystwyth, wedi rhoddi heibio ei fugeiliaeth yn Aber- ystwyth, bwriada barhau yn aelod, o'r hen eglwys. Fel arwydd o barch ei eglwys tuag ato, etholwyd ef yn ddiacon y Sul diweddaf. DECHREUODD y Parch. J. E. Davies, M.A., Jewin, ar ei dymor fel golygydd y Drysorfa gyda rhifyn lonawr—a rhifyn rhagorol yw. Mae mantais ac anfantais o newid golygydd. Un fantais yw cael syniadau newyddion, ac y mae hynny o werth mawr. Y Mis yw y penawd newydd geir yn rhifyn lonawr, a thano ceir cipdrem ar y prif ddigwyddiadau yng Nghymru. Ceir darlun da o Mr. Peter Roberts, U.H., ac ysgrif ddyddorol arno gan lolo Caernarfon.