Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
Cleber o'r Clwb.
Cleber o'r Clwb. Nos FERCHER. Materion Eisteddfodol yn unig fu dan ystyriaeth heno, a'r rheswm am hynny oedd i'r Archdderwydd daro i fewn i gael mygyn cyn myned i noswylio. Yr oedd yn llawen gennym weled Dyfed, a deall ei fod yn edrych ymlaen am gryn hwyl ymysg beirdd Llundain, pan ddaw yma i gynnal Gorsedd ddechreu'r mis nesaf. "A fydd rhyddid i annerch yr Orsedd mewn Lladin ?" ymholai Mr. Llewelyn Williams. "Fel y gwyddoch, tu fewn i'r cylch cyfreithiol mae cylch yr Orsedd i fod, ac mae cyfreithiau ein gwlad yn llawn Lladin drwyddynt. Fe ganiateir Saesneg yng Nghymru bob amser, a phaham na chaniateir i T. E. Morris, neu Arthur Price, wneud araith yn Lladin pan y cynhelir hi ar dir cysegredig y Gyfraith ? Chwythu ei gwmwl mwg yn unig wnaeth Dyfed, ac yna ychwanegodd, yn chwareus, Byddai cael araith Ladin mor anneallus i'r dorf ag yw llith Gymreig yn Ilawysgrif y Cofiadur ei hun Beth am yr urddau anrhydeddus ? ebai Norick, a oes siawns cael un i Ap Shon a minnau heb dalu am danynt ? "Amhosibl," ebe Vincent, yn sarug, 'does yr un o honoch yn aelod o Gymdeithas yr Eisteddfod, a sut gebyst yr ydach chi yn meddwl y gellir dwyn y gwaith ymlaen heb bres ? Eitha gwir," ebe Eifionydd, gyda wine, "ac ni roddir anrhydedd yr Orsedd i neb os na fydd yn barod hefyd i danysgrifio swm sylweddol i gyllid yr Orsedd, ac ar olgwneud hyn, nis gall bleidleisio ar faterion arbennig yr Urdd." A ydi'r arholiadau yn galed iawn ?" holai Tom Davies. Ydynt, yn eithriadol o galed," ebai Cad fan. A oes modd i mi ddysgu'r rheolau barddonol mewn wythnos ? gofynodd Dr. Dan. Mae hynny yn dibynnu ar eich medr," ebe Dyfed, "a allwch chi gyfansoddi englyn ? 0, galla," meddai'r Doctor, yn siriol, a dyna lie y bu yn ceisio cael testyn i'w awen barod ond metbodd yn lari a gweled neb yn y cwmni yn werth y draffertho wneud eoglyn iddo. Tra fu'r Doctor yn cosi ei goryn am air cyrch i'w linell gyntaf, wele Pennant yn awgrymu'r priodoldeb a gael gorymdaith hardd ar hyd yr Embankment. Dewch," meddai, "i ni gael bod yn Gymry am unwaith yn ein hanes. Defnyddir y Clwb hwn i fod yn lie cyfleus i ni wisgo'r gwisgoedd Gorseddol; ac ar ol cael band i chwaieu o'r tu allan i'r Clwb, fe ddaw y miloedd edrychwyr ar unwaith i gydfwynhau y wledd gyda ni. O'r cae yn y Demi gellir ffurfio gorymdaith arall, heibio i swyddfa'r Eisteddfod, a thy Vincent yn Chancery Lane, i fyny i'r Holborn lie bydd y ciniaw yn cymeryd lie. Os gwneir hyn, fe fydd llwyddiant yr Wyl yn 1909 yn sicr." Ond nid oedd neb yn eilio'r cynygiad hwn. Gormod o awydd i gadw'r cyfan yn ddistaw oedd ar aelodau Pwyllgor yr Eisteddfod. Credent fod y byd tuallan mor bybyr tros yr Wyl ag ydynt hwy eu hunain, ond tystiodd Pennant mai eu siomi gawsent, os na ddef- nyddient rhyw gynllun hysbysebol o'r fath a awgrymai efe. Ap SHON.
COR MERLIN MORGAN.
COR MERLIN MORGAN. Gyda'r amcan dyblyg o ddathlu'r fuddug- oliaeth arddeichog, yn Ionawr diweddaf, pan y llwyddodd Cor Meibion Llundain i guro'r holl bartion yn y Queen's Hall, ac i roddi cychwyniad i gor cymysg yn ein plith, caed gwledd arbennig yn yr Holborn Restau- rant inos lau, Mai 14eg, tan lywyddiaeth Mr. E. T. Williams. Daeth dros chwech ugain o wahoddedigion ynghyd, a chaed byrddeidiau llawen o wyr y gan i dreulio noson ddifyr iawn. Rhagor na hyn, cymerwyd mantais o'r cyfle gan y cor i roddi anrheg i Mr. a Mrs. Merlin Morgan. Gwaith di-dal mae Merlin wedi ei wneud ar hyd yr amser ynglyn a'r cor; ond y mae yn ei elfen yn ei wneud. Drwy ei egoi a'i lafur y mae wedi llwyddo i godi un o'r partion mwyaf cerddgar gaed yn ein plith yn Llundain ers blynyddau lawer. 0 dan ei arweiniad ef, y mae'r cor meibion wedi gwneud enw iddo ei hun yn y cylchoedd Eisteddfodol hefyd, ac wedi llwyddo ar ami i dro i orchfygu rhai o'r corau mwyaf enwog sydd gennym. Rai blynyddau yn ol, pan ar ymweliad a'r Deheubarth am y tro cyntaf, caed ar ddeall fod gan Merlin ddefnyddiau campus at ei wasanaeth, ac mae'r modd y mae wedi llwyddo er hynny yn brawf o'i fedr fel un i ddysgu ac arwain cor. Feallai mai y fuddugoliaeth oreu yn hanes y parti oedd yr un a gaed yn Eisteddfod Queen's Hall ddechreu'r flwyddyn hon, pan y gwnaeth rhai o'r partion goreu o'r Deheudir- eu hymddangosiad, ac y caed un o'r cystad- leuthau mwyaf dyddorol. Yr oedd y beirn- iaid yn unfarn ar y pryd am ragoriaeth cor Llundain, ac ni amheuwyd y dyfarniad gan, hyd yn oed, y corau a gollasant. Fel math o atgof am y noson, penderfynodd yr aelodau i roddi anrheg i Mr. Morgan a'i briod o'u lluniau, wedi eu gorffen mewn modd arlunaidd a chelfgar, ac ar derfyn y wledd nos Iau anrhegwyd ef a'r ddau ddarlun. Siaradwyd ar ran yr aelodau gan Mri. D. 0. Evans, T. D. Jones, W. Rees, Stanley Davies, J. T. Jones, a'r ysgrifennydd, Mr. E. A. Jones, oil yn edmygol iawn o Mr. Morgan fel arweinydd ac fel athraw ym myd y gan. Ategwyd eu geiriau canmoliaethu& gan Mr. E. T. Williams, y cadeirydd, yr hwn am flynyddau fu yn gwasanaethu fel ysgrif- ennydd i'r cor. Atebwyd y geiriau caredig mewn araith, hapus gan Mr. Morgan, a diolchodd yn fawr am y rhodd werthfawr, ond dywedodd mai'r tal goreu am ei wasanaeth ef fyddai ffydd- lonueb yr aelodau i'r cor ar bob amgylchiad. Bwriadai gael cor ynghyd i fyned i'r gystad- leuaeth fawr yn Nghaerdydd ym mis Awst, ac os cawsai y ffyddlondeb hwnnw, ni fyddai ganddo yr un pryder am y canlyniadau. Oynygiwyd y llwncdestyn Llwyddiant y cor," gan Mr. Tom Davies, hen arwr cerddorol ym myd y gan, ac un a wnaeth lawer fel arweinydd corawl pan oedd Dr. Parry yn efrydydd yn Llundain. Dymunai Mr. Davies bob llwydd i'r parti, ac ond cael Merlin wrth y llyw ni fyddai angen pryderu am oruchafiaeth. Ategwyd hyn gan Dr.- Dan Thomas is-gadeirydd pwyllgor cerdd- orol yr Eisteddfod, ac atebwyd gan Mr. Luther Evans ar ran y cor. Ar ol hyn yfwyd iechyd dayr "ymwel- wyr," yn cael ei gynnyg gan Mr. R. G. Davies, a'i ateb gan Mr. T. J. Evans, ac yn ddiweddaf rhoddodd Mr. J. Morris iechyd da'r cadeirydd, yr hyn a atebwyd gan Mr- Williams mewn araith fer. Yn ychwanegol at yr areithiau caed nifer- o ganeuon swynol gan Misses Nancy Jenkins) Emily Wheeler, Maggie Pierce, A. Thomas, ac Enid Edwards; a'r Mri. W. Rees, Stanley Davies, James Davies, Gwynne Davies, a. J. Pugh. Gwasanaethwyd wrth y berdoneg gan Miss Sallie Jenkins, a Mr. Idris Lewis, tra gofalwyd am gysur pawb gan yr ysgrifennydd gweithgar, Mr. E. A. Jones.
Am Gymry Llundain.
Am Gymry Llundain. YR UNDEB.—Heno cynhelir ymgomwest. yr Undeb, a disgwylir cynulliad mawr i'r Holborn Town Hall. EISTEDDFOD. Nos Iau nesaf cynhelir Eisteddfod ein brodyr Seisnig yng nghapel Harlesden. Mae amryw o Gymry wedi trefnu i fyned yno i ymgodymu a'r Saeson am y gwobrau. CAPEL HARLESDEN. Gwir mai capell Seisnig yw'r addoldy, lie cynhelir yr Eis- teddfod, ond mae naws Gymreig ynglyn a'r lie. Gweinidogaethir yno gan y Parch. B. Thomas-un o ddoniau galluocaf y pulpud Seisnig-ac mae ysgrifennydd yr wyl hefyd yn Gymro o waed coch cyfa." FALMOUTH ROAD.-Y Sul olaf o'r mis hwn cynhelir gwyl bregethu flynyddol yr eglwys- hon. Un o wyr mawr Lerpwl sydd i wasan- aethu yma eleni, a diau y tyn laweroedd yma i'w glywed. ENNILL Y MEDAL AUR.-Bydd yn dda gan, lawer o Gymry Llundain glywed am lwydd-
IOLO AR 14 RHUDDWAWR."
rhagori ynddo ar liaws ei frodyr. Amlygodd yn fore ar ei oes duedd gref at ddarllen a chyfansoddi barddoniaeth. Ym- geisiodd ac enillodd liaws o wobrwyon mewn Cyfarfodydd Llenyddol yn y cyfnod hwnnw. Yn ddiweddarach bu yn gystadleuydd llwyddianus lawer gwaith mewn Eistedd- fodau mwy neu lai Ileol. Erbyn hyn y mae wedi cipio Iliaws o dlysau yr Eisteddfod Genedlaethol. Yn Eisteddfod Llanelli, yn 1903, rhoddwyd y Goron Genedlaethol ar ei ben am ei bryddest ragorol ar FicerPrichard. Bu fwy nag unwaith mor agos at y Gadair ag y gallai fod beb fynd iddi. Oherwydd hyn oil, deil safle anrhydeddus ymblith beirdd pennaf ei oes. Caraswn fanylu ar ansawdd a gwerth ei gynyrchion ond nid oes saib na lle. Gellir crybwyll fod mwy o dynerwch nag o aruthredd, mwy 0 haf nag o auaf, a mwy o sir Gaerfyrddin nag o sir Gaernarfon, yn ei farddoniaeth. Nis gallaf rifo ei gyfansoddiadau rhyddiaethol. Y mae, drwy y blynyddau diweddaf, yn cyfoethogi ein prif gyfnodolion ag erthyglau-ysgryth- yrol, daearyddol, diwinyddol, llenyddol, &c. Cyhoeddwyd llyfryn da o'i waith amser yn ol ar "Lyfr Oyntaf Samuel." Efe a ddar- parodd Gyfrol Goffa (ac un ragorol ydyw) y Parch. Thomas James, M.A., Llanelli." Y mae ar hyn o bryd yn ysgrifennu cofiant, ac yn golygu gweithiau yr hen esboniwr hyglod James Hughes. Blwyddyn yn ol penododd y Corff ef yn olygydd Y Drysorfa, a theimlaf yn gwbl hyderus, er ei fod yn dilyn dyn cryf a medrus iawn, na chaiff y Gymanfa achos i edifarhau oblegid ei dewis- iad o hono. I fynd gam neu ddau yn ol. Ar derfyn ei yrfa golegol, ymsefydlodd yn weinidog ar eglwys Siloh, Llanelli. Ordeiniwyd ef yn 1880. Priododd un o rianod goreu a phar- chusaf sir Gaerfyrddin yn 1881. Ffrwyth yr uniad hyfryd hwn ydyw pedwar o blant- dau fab a dwy ferch-addawol a charuaidd dros ben. Hyd 1886 yr arhosodd Mr. Davies yn Llanelli. Bu hwn yn dymor nodedig o lwyddiannus ar ei weinidogaeth, oblegid ychwanegwyd yn y cyfamser ugeiniau at yr eglwys. Yn y flwyddyn a nodwyd dilynodd y Parchedigion James Hughes, Owen Thomas, D.D., D. Charles Davies, M.A., fel gweinidog eglwys Jewin, Llundain, ac yno y mae hyd y dydd hwn-bron ers chwarter canrif-yn fawr ei barch ac yn eang ei ddy- lanwad. Duw yn unig a wyr pa mor bwysig a gwerthfawr a fu ei wasanaeth i grefydd a moes ein cydgenedl ar hyd y cyfnod hwn. Efp ydyw gwir esgob Methodistiaeth yn y Ddinas fawr.