The Rhos Herald

"ghtt>C*mdau, (PULPIT SUPPLIES) SABBOTH, MEHEFIM 6, 1909. 7 HJBTHODXSTIAID OALFINAIDD Oa.pelMa.wr■—10 a 6, R Jonm 3 dhei, Ponk"-10 a 6, E isfryn Williams Af irtafc, Ponkoy-10 a 6. 10^0 & 6, » Williams J hnstown—10-30a 6, W II Lewis Pentrefelin-10 a 6, groes-2 a 6, E Jones, Gronant Ilaincmt-10, E Jones RhostyZle'R-lO a 6, Protr 0 Williasns, Aberystwyth YR AWMIBYNWYS. Bathleh&m, Rhos-6 R Roberts I Mynydd Seim-tO a 6, J Howell Salem, Bank-st-10, R Roberts Ebenezer, Queen■ St:—10 Cyf. Gweddi, 6, 0 J Owen J—10-30 & (i—T Arthur Thomas Rhostyllen—10,0 J Owens 6, Cyf. Gweddi. Y BJSDYDDWYR. Penual,—10 a 6, Bethania, Church St—-10 a 6, Stow, Potikey-10 a 6. E Mitchell Tabernacle Ponkev—10, Daniel Davies, 6, Jas Jones Boar, AborderfV"- 10, WS Jones, 6, Stephen Davies Qalfaria, Rhos-10, James Jooes, 6, John Jones Mt PUasant, Ponksy—10-80, & 6. J W Humphreys Noddfa, lohnstovm—10-30 a 6, J Charles Jones Penycae—10 a <5, W B Jones Groes-st 2 W B Jones Rhostyllen—10 a 6, DISGYBLION CRIST. Bethel. Campbell Strmt-10 a 6, Rich. Williams Rhos. Y WmSLBYAID.. Rhos—10 a 6, • Johnstown—10-30, Cyf Gweddi, 6, Edw Morris Stryt Issa-10, Enoch Jones, 6, Evan Thomas Plasbonsion-2-30 a 6, William Price PRIMITIVE MET H-ST8 8hot—10-30 & 6, J Redhead, Newbridge Qopperas—2-30 & 6, J Longford, Hoabon YB MOLWY9 tiEFYDLMDW. Viaar, Rev J H Thomas Oaratefi „ Jenkins-Menlove. B J( %4e Church—Serviccat 10.4i0c and 6, Ejlwys St. David—Gwae&naetb am 10 a 6 8t .Mary's Ghureh Johnstown—Servioo at 3-15, & PENYCAE Vicat-Rev Joseph Davies St Thomas s Ghureh—Service at 10-30 and 6 SALVATION ARM?. Barracks, Bavmage Street-11-t5, 2, 6-45 Ensign & Mrs Bourne

NODION Y LLUNGWYN. Edrychir ar y Llaagwyo fel aa o wyl- iau mwyaf dymunol y flwyddyn. Yr adeg hon y mae y wlad trwyddi yn dech- reu ymawyddu i gael dianc am ychydig seibiant oddiwrth eugoruchwylion cyff- redin, i ymloni yn nghwmni natur sydd newydd ddadebrt4 ac i yfed iecbyd mewn newid awyr ac ymioniant. Nid ydym ni mewn ardal fel hon yn e&tifod cyoiain|i o hyn ag a wnant mewn fcrefi mawrion. Yr oedd adroddiadau o'r rhai hyn yn hys- bysu fod y gorsafoedd diwedd yr wythnos a dechreu hon wedi ei lianw, a phob cer- bydres yn tucban dan ei llwyfch o rai yn ceisio dianc o fwg gwenwynlg afiach y trefi. Dyma hefyd ddeehreu cynhauaf trefi min y mor, y rhai, o hyn am y mis- oedd dyfodol, fyddant wedi eu llaaw gan ymwelwyr. -0- Yr adloniant penaf defeygwo yn y cylchoedd hyn ar y Llungwyn ydyw Eis- teddfodau, y rhai ydynt yn cynydd mewn rhif bob blwyddyn. Anhawdd dechreu enwi y nifer lluosog a gynhelid eleni yn N. gogleddCymru ya unig, gellir tybio "1 oddiwrth adroddiadau fod y eyfan wedi bod yn hynod iwyddianas. Cynhaliwyd Eisteddfodau yn Bwlchgwyo, Glyndyfr- dwy, Prestatyn, Rhosesmor, Llannefydd, Llanrwst, ac un fawr am ddau ddiwrnod yn Amlwcb, Sir Foa. --0-- I'r Bwlcbgwyn yr oedd tynfa pohl ieu- aincy Rhos, a gall trigolion y llanerch brydferth ddioleh, yn fawr iddynt am ddodyno mor gryno. Creclwnmai. stori ddigon anymunol i'w hadrodd fyddai pe jaa bae y Rhosiaicl yno, a hyny nid yn unig ar gyfrif y wedd «riana £ iddi^ hefyd yr un gystsdleuol. Yn wir yr oeddynt yn amlwg bron yn mhob cystad- leuaeth, a phrofasant eu rhagoriaeth mewn amryw o houynt, o bosibl yn yr un yn fwy nag yn yr unawd tenor, pa.n yr oedd tri o'r ardal hou ar y llwyfan. Un arall amlwg iawn oedd yr un am ganu cauig brydferth Gwilyra Gwent Blodeu- yn bach wyf fi mewn Gardd," pryd yr oedd dau barti o'r Rhos yn cystadlu, a't ddau hyn yn cael eu dyfarnu yn gyd- radd. Lied anfoddhaol oedd y dyfarniad i dynu punt oddiwrth y wobr. Yn ein tyb ni bon oedd y gystadleuaeth uwcbaf ei safon yn ystod y dydd, ac anhawdd dyfalu paham y cadwyd cyfran o'r wobr, yn en- wedig pan ystyrid ei bod i gael ei rhanu rh wug y ddau gor. -o- Un peth o ddyddordeb neiliduol yn yr Eisteddfod oedd canfod ein hen gyfaill y Parch Charles Jones, Llanfvttin yn arwain yr Eisteddfod mor glyfar." Ere oedd wrthi drwy'r dydd, a rhyfedd mor ffresh yo oedd ar derfyn y dydd, nid yo, unig 0- ran ei berson, ond hefyd ar gyfrif ei ffraethineb. ei barodrwvdd. a'i ddelieu- iwydd, Tynai joke o'r peth mwyaf. cyff- redin, a gyrai'r gwaith yn mlaen yn ddi- stop. Bydd ambell i arweinydd wedi bod wrthi am ddiwrnod yn edrych ar y di- wedd yn debyg i lemon wedi ei wasgu, a'i holi adnoddau wedi myned yn hesp. Ond am Charles yr oedd yn llawu sugn i'r pen, a'i bertrwydd yn achos o ddigrif- wch digymysg i'r gynulleidfa. -0- Peth ryfedd y tro bwn yn nglyn a'r Eisteddfod oedd byrdra ei chyfarfodydd, ac hefyd wander y rhaglen o gystadieu- aethau barddonol. Yr oedd golwg hynod dlodaidd ar y cyfarfodydd oherwydd hyn. Doedd dim cymaint a chlec englyn! ac am bryddest neu awdl gellid meddwi nad oedd trefuwyr yr Eisteddfod erioed yn gwybod fod y fath bethau yn myd bardd- oniaeth. Edrychai y cyfarfodydd yn de- bycach i Penny Reading gan mor llwm oeddynt o'r elfen farddonol. Gobeithio na wnaiff Gwyr Ieuainc Bwlchgwyn ddim experimentio' yn y cyfeiriad hwn eto. -0- Lied gymylog yr edrychai'r wybren yn gynar y boreu, ac ofnid y ceid tywydd anffafriol. Yn wir, yh ystod cyfarfod y boreu decbreuodd wlawio o ddifrif, ac ni fedr wlawio yn unman fel yn y Bwlch- gwyn Pistyllai yn enbyd pan oedd y C^rau Meibion wrthi yn ngbyfasfod y boreu. Ofnid y ceid ry wbeth tebyg i'r hyn gafwyd yno yn 1900 yn adeg Eisteddfod y Gwlaw Mawr. Ond trwy drugaredd, ciliodd y cymylau, a daeth yr heulwen i wenu, ac am weddill y dydd yr oedd yr hin yn ardderchog, a'r llanerch baradwys- aidd yn edrych yn ei gogoniant.

Eisteddfod Gadeiriol y Rhos. Yn ol pob arwyddion mae rhagolygon yr uchod yn ddisglaer iawn, ac yn cyfeirio at gyfarfodydd llwyddianus. Disgwylir yn yr adran gerddorol y bydd y cystad- leuwyr yn lluosog, ac yn y rhai corawl o safon tra uchel. Dydd Mawrth diweddaf oedd y dyddiad diweddaf i dderbyn en- wau a chyfansoddiadau. Dywed yr Ys- grifenyddion fod toraeth o gynyrchion wedi dod i law, yn enwedig yn yr adran farddonol. Derbyniasom y rhestr gan- lynol o nifer yr ymgeiswyr yn y gwahanol adranau gan yr Ysgrifenyddion Barddoniaeth 76 Rhyddiaeth 16 Cyfieithiadau.12 Cyfieithiadau Esperanto.20 Adroddiadau.30 Celf. 200

Eisteddfod Glyndyfrdwy. Cynhaliwyd yr Eisteddfod uchod mewn pabell eang. Llywyddion, Mri Edwin Dean, Lerpwl; a J W Lees, Oldham. Dyfarnwyd y gwobrwyon fel a ganlyn:- Unawd ar y berdoneg, Miss Williams, Coedpoeth. Adroddiad i blant, i, Nellie Lloyd; 2, E Lloyd Jones, Glyndyfrdwy. Unawd i enethod, 1, Lizzie Baines, Glyn 2, Mary Edwards, Acrefair. Unawd i fechgyo, Hugh Jones, Ty Canol. Adroddiad, iaf, Lizzie Lloyd; 2, Han- nah Lloyd. Unawd baritone, Guiding Light," Mr J E Jones. Corau Plant, Cor Acrefair, o dan ar- weiniad Mr John Wright. Unawd tenor, Mr Messach W Roberts, Acrefair. Adroddiad i rai mewn oed, Mr Ellis Jones, Cerryg-y-druidion. Unawd soprano, Mrs Willis Jones, Cefn, a Miss Roberts, yn gyfartal. Deuawd tenor a bass, Mri Jones ac Edwards. Deuawd soprano a tenor, Miss Williams a Mr Hughes. Her-unawd, Mr Llew Davies, Cefn. Corau Meibion, rhanwyd y wobr rhwng Cor y Fron, (Mr J E Morris), a Chor Glyn- dyfrdwy (Mr Edwards). Prif Gystadleuaeth Gorawl, Cor Pen- .Y l( Odao'&rMTAiuJad Mr M Edw»r<ds)<

TEYRNGED I MR LLOYD GEORGE. Araeth ddyddorol ar Foreu-oes y Canghellydd. Ymwelodd Mr Lloyd George a Llanys- tumdwy dydd Mawrth, i dderbyn anrheg o Anerchiad ac Album gan ei gyd-ysgolheig- ion boreu oes yn ysgol y Llan. Yr oedd yr ardal yn ferw trwy'r dydd, a'r heolydd wedi eu haddurno a bontydd a baneri. Ar y llwyfan yr oedd plant yr Ysgol, a phan wnaeth Mr Lloyd George a'i gwmni eu hymddangosiad chwifiai y plant faneri a bloeddient eu cymeradwyaeth. tra y cydna- byddai y Canghellydd hyny trwy godi ei het. Y DEYRNGED Gweithredwyd fel llywydd gan y Parch Evan Evans, Rheithior Llans-dwrn, hen ys- golfeistr Mr Lloyd George, Wedi i'r dyrfa ganu Hen Wlad fy Nhadau," cyfeiriodd y Cadeirydd at Mr Lloyd George fel y dyn mwyaf dyrchafedig yn y wlad, ac ychwan- egai mai efe gafodd yr anrhydedd o'i ddysgu darllen ac ysgrifenu, a sut i wneyd cyfriton. Yr oedd yn awr wedi ymgymeryd a swm anferth y byddai yn rhaid iddynt oil gymer- yd rhan i'w dalu—(chwerthin). Dilynwyd gydag ychydig eiriau gan Mr Wm Cartwright un o'i gyd-ysgolheigion. Llongyfarchai Mr W J Crossley, A.S y Dywysogaeth ar feddu y tath aelod a Mr Lloyd George. Ni anwyd ef yn bendefig ac ni chafodd neb i'w wthio yn mlaen, ond ilwyddodd i ddringo trwy ei allu ei hun. Yr oedd yn llongyfarch Mr Lloyd George am ei waith ar ran heddwch, ac am ei Gyllideb ardderchog wnai ddyrchafu y tlodion. Gob eithiai eto ei weled, ar y top—(uchel gym). Llawenychai Mr Ellis Davies, A S yn yr anrhydedd a osodwyd ar Mr Lloyd George, ac yn y llwyddiant wnaed gan yr Aelod Gwir Anrhydeddus, oherwydd yr oedd cynydd unrhyw Gymro yn peri yn an- ocheladwy i'r genedl yn gyfan i gerdded yn llwybrau dyrchafiad--(cym). Dywedodd Mr Osmond Williams, A.S., ei fod yn edrych ar Mr Lloyd George nid yn unig fel gwleidyddwr, ond hefyd fel ar- weinydd, cydymaith, a chyfaill. Hir y par- hao yn y safle uchel y mae yn awr yn ei dal-(cym). Sylwodd Mr Wm Jones, A.S., ar y pryder ddangosir gan nifer fawr o leoedd i hawlio Mr Lloyd George fel yr eiddynt hwy. Yn eu plith yr oedd Lerpwl a Manchester. Ie yr oedd hyd yn oed Lerpwl yn barod i'w gydhabod tel ei phlentyn—(chwerthin). Yr oedd eu cesiadau, a dweyd y lleiaf, yn amheus, oblegid, wedi'r cwbl, plentyn Llan- ystumdwy oedd Mr Lloyd George—(cym) YR ANRHEGIAD. Yna darllenwyd yr Anerchiad yn Gym- raeg gan Mr Pritchard, Ysgrifenydd y j Pwyllgor, a chyflwynwyd hi i Mr Lloyd George gan Mr Morris Davies, cyfreithiwr, Rotherham, un o'i gyd-ysgolheigion. Cyf- Iwynwyd yr Album gan Mr Edwin Evans, un arall o'i gyd-ysgolheigion, a chynwysa enwau y rhai a gyfranasant at y dysteb. Darllenai fel v canlvn i I'r Gwir Anrhydeddus David Lloyd George, A.S.—Fel cymdeithion boreu oes a chyd-vsgol- I heigion yn Llanyetumdwy, dymunwn gyflwyno i chwi yr anerchiad hwn, fel arwydd o'n llawenydd cywir oherwydd eich llwyddiant, ae o'a hedmyg- edd dwfn o'ch eymeriad, eioh talentiu, a'ch gwaith. Yr ydyoh wedi dringo bob cam o'r ffordd, gan adael o'ch ol hvybr o olenni arianaidd, ac yn awr llongyfarohwn chwi yn galonog ar eich dyrchafiad i'r swydd uchel o Ganghellydd i'r Tryaorlys. Llawenycha y genedl Gym. reig yn eich dyrchafiad, a dymunant i ohwi. y mwyaf o'i meibion, bob anrhydedd ac edmygedd, ac yn hyn yr unwn ninau, yn o gymaint a'n bod yn eich adwaen chwi gyntaf ac yr edrychwn arnoch fel un o blant Llanystnmdwy, ac ni chy- wilyddiweh oherwydd eich: hen gartref a'ch cys- sylltiadau boreuol. Er cymaint eich anrhydedd parha eich ymlyniad ynom mor frawdol a diym- i hongar a phe baech eto yn un o honom. hanes eich g\ rfa yn esiampl ac yn ys- brydiaeth i genhedloedd etc heb eu geni, yn enw ac yn ogoniant i Gymru a'r Genedl Gymreig. Gyda'r Anerchiad hwn cewch ddarJnniau sydd o ddyddordeb personol i chwi, ac o hyn allan, oher- i wydd eu cysylltiad a chwi, o ddyddordeb cenedl. aetbol. Un darlun sydd o'r ty lie y ganwyd chwi. Ar yr aelwyd hon y trwythwyd chwi a'r cariad sydd genych tuag at eioh gwlad, eich iaith, a'ch cre- fydd. Yr ail yw o'r ysgol lIe y dysgasoch eich gwersi cyntaf mewn hanesiaeth a rhifyddiaeth- gwybodaeth sydd o fudd i ohwi ya awr fel Cang- hellydd y Trysorlys. Y trydydd yw y bont yn mhentref Llanys- tumdwy. Un diwrnod pan. oeddyeh yn faobgen cerfiasoch eich enw ar waith cerrig ei chanllaw. Heddyw mae yr un enw yn gerfiedig ar galon Cymru, ae yn hawlio lie anrhydeddus yn mysg enwau y mwyaf yn y deyrnas. Canfyddwch hefyd ddarluniai sydd yn fwy cyssegredig. Yn gyntaf, eich anwyl fam. Heb 08 mae eich coffadwriaeth am dani yn gynes a thyner, ac o hyn allan gelwir hi yn wynfydedig yn myle mamau Cymru. Yn nesaf daw eich hybarch ewythr, Richard Lloyd. Ownaeth ef yr un modd ei ran yn anrhydeddus tuag atoch, a llawenychwn ei weled ef mor rymus yn hwyr- ddydd ei fywyd, ao yn medi mor doreithiog o ffrwyth ei ofal am danoch, a llafur ei gariad yn eich dygiad i fyny. Ac yn olaf David Evans, athraw yn ysgol y pentret, ac nid yn ami yn y dyddiau hyny y ceid ysgolfeistr mor alluog a chydwybodol. Cyflwynwn i chwi hefyd album bychan sydd yn cynwys enwau yr oil o'ch cydyegolheigion y geltir cael hyd iddynt, ac eraill o'ch cyfoedion yn y pentref. Eixi dymuniad mwyaf calonog yw ar i chwi fwynhau hir oes yn llawn o ddedwyddwch a ffyniant yn y dyfodol, aoerfyniwn ar i'r Holl- allnog eich arwain a'i gynghor, a'ch amddiffyn dan orchudd Ei adenydd." ARAETH MR LLOYD GEORGE. Dywedodd Mr Lloyd George fod yr am- gylchiad iddo ef yn orlawn o ddyddordeb. Er mor anymunol ydoedd yr oedd yn rhaid iddo addef fod mwy na deugain mlynedd er pan aeth gyntaf i ysgol. Llanystumdwy—' (chwerthin). Cofiai yn ada pwy oedd ei athraw cyntaf. ac ychwangai yn fawr at y pleser a fwynheai i weled ei athraw cyntaf yn 1Iywyddu-(cym).. Iddo ef yr oedd y tangre yn llawn o adgofion, mor llawn fel y teimhi hi yn orchwyl anhawdd i siarad (J gwbl. Fan acw (yn cyfeirio a'i fys) yr oedd yr efa.il, yr hon oedd ei Senedd gyntaf—' (chwerthin)-Ile y dadleuent ac y pender- fynent noson arol noson yr holl gwes iynatt dyrys perthynol i'r byd hwn a'r nesaf, mewn gwleidyddiaeth, duwinyddiaeth, philosophy a chelf-(chwerlhin) Nid oedd dim yri rhy I eang na chynwysfawr iddynt hwy eu trafod, a setlent hwy yn eu plith eu hunain heb [ yr amheuaeth !eiaf Cofiai yn dda pa fodd yn ystod un o'r dadleuon hyn y cafodd ei fys mewn olwyn cog, ac mae eto yn dwyrt nodau y ddamwain—^chwerthin). Cofiai hefyd am y rhytel rhwng Ffrainc a Germani yn 1870. a'r modd y cariwyd y frwydr yn mlaen yn ysgol Llanystumdwy- (chwerthin). Rhanodd y bechgyn eu hun- ain yn ddwyblaid,—Ffrancod a Phrwsiaid, Gosododd y Ffrancod eu hunain y nghyn- tedd yr ysgol, a (yn cyfeirio at ffrynd yn 1 dyrfa) dyna Napoleon, Harry Jones- (chwerthin). Nid oedd yn fwy llwyddianus nag oedd Napoleon y Trydydd-(chwerthiny Yr oedd bachgen arall fel yr Ymherawdwf Germanaidd, ond ni Iwyddodd i fyned i mewn i Paris, am fod Harry Jones yn ei gadw allan-(chwerthin). TEYRNGED I YSGOLFEISTR. Yn cyfeirio at ysgolfeistraid ei amser dy- I wedodd Mr Lloyd George na fu gan un ysgol erioed well meistr nag a feddai Llan- ystumdwy. Yr oedd y plant yn feddianol ar y syniad uchaf am dano ar yr adeg, aC yr oedd ef (Mr Lloyd George) yn ystyried mai camgymeriad mawr oedd anwybyddtl gwybodaeth plentyn. Yr oedd tuedd i ang* hofio dyled un at ei ysgolfeistr. Yn rhy fynych edrychid arno fel gweithiwr oedd yi* gwneyd rhan o'i orchwyl am gyflog. Ari- fynych y cydnabyddir y rhan a gymer i ffurfio y bobl sydd yn gwneyd i fyny y genedl. Ond er mor dda oedd yr hen drefrt ar bethau, y mae cyfleusderau addysgol y presenol yn anrhaethol fwy. Ond y boretl hwnw yr oedd y bachgen a weithredai fel caddie iddo yn Pwllheli yn efrydydd o'f Ysgol Ganolraddol, ac yr oedd y bachgert a weithredai yn yr un cylch yn Harlech dim ond dwy flynedd yn ol yn awr yn Nghaer- grawnt—(cym). YrOfcdd y cyfleusderau a fwynheid gan ein hieuenctid yn trawsnewyd Cymru. ,Ni I fedrai beidio a gweled y cyfnewidiad pan ddeuai i lawr i Gymru wedi bod yn ymgip- ris yn y Senedd dros destynau oedd wedi eu setlo yn mhell cyn hyn yn efail y pen- I tref—(chwerthin). Yn ystod y deng m!yn^ | edd a'r hugain daeth y genedl yn genedl fawr, ac nid oes dim na fedr Cymru ei gyf- I lawni unwaith y gwna ei phlant eu meddwt i fyny i'w wneuthur—(cym). Yr adeg yr aeth gyntaf i ysgol Llanystumdwy yr oedd John Bright yn Llywydd y Bwrdd Masnach. Ni feddyliodd erioed y biusai ef (Mr Lloyd George) byth yn llanw y swydd hono. Fel y cyfeiriodd eisoes yr oedd llawer ct gyfnewidiadau wedi cymeryd lie er hyny, Y diwrnod hwnw yr oedd wedi cyfarfod mwy 0 gyfoedion ysgol nag a wnaeth er dyddiau ysgol. Yr oeddynt wedi dioddef llawer tro ar fyd, ac wedi dwyn curiad yf ystorm yn ogystal a llawenydd yr heulwen. Ond mae cyfuniad o'r elfenau hyn yn an- hebgorol i ffurfiad dynoliaeth iach. Yr oedd llawer o'i gydysgolheigion yn llanw safle- oedd pwysig yn y byd, a phawb o honynt yn gwneyd eu dyledswydd, a chyn y bydd farw y genhedlaeth a fagwyd gydag ef yo ysgol y pentref, credai y bydd wedi ar- I graffu ei hun yn ddwfn ar hanesiaeth y wlad, y gwna ei rhan i ddiorseddu llawer o'r ang", I hyfiawnder sydd yn awr yn cadw i ffwrdd oleuni Duw o ffenestri cartrefi y werin- (uchel gym).

Marwolaeth Mr Thomas Price, Prifweinidog Deheudir Awstralia. Derbyniwyd gair o Adelaide, ddechreu yf wythnos hon, yn hysbysu marwolaeth Mr Tr Price, Prifweinidog Llafur yn Neheudif Awstralia. Yr oedd iechyd Mr Price yn lied egwan ar ol ei ddychweliad o'r wlad hon. Ganwyd Mr Price yn Brymbo, ger Gwrec- sam, 57 mlynedd yn ol. Treuliodd y rhan- fwyaf o'i ddyddiau boreuol yn Liverpool, lIe yr oedd ei dad yn dilyn yr alwedigaeth 17 saer maen. Pan yr oedd y bachgen yn ddigon hen aeth i I ysgol geiniog,' ond bu raid iddo adael, er rhoddi help i'w dad, pan yn naw mlwydd oed. I fyny hyd nes yr oedd yn naw ar hugain oed dilynai Price ieuangc yr alwedigaeth o saer maen yn ac fr gwmpas Liverpool. Treuliai gryn lawer o'i amser hamddenol mewn ysgolion nos, a gwaith oyhoeddus. Fel dyn ieuangc daetb i deimlo dyddordeb mewn gwleidyddiaeth^ ac ymunodd a'r gymdeithas Ryddfrydig yl* Liverpool. Pan yn 3iain mlwydd oed yf I oedd yn feistr saer maen, ac yn cadw gryn lawer o weithwyr; ond torodd ei iechyd r lawr, ac ar gynghor ei feddyg moriodd gyda'i wraig a'i blentyn i Awstralia, lie y gweithiodd ei hun i fyny i'r safle uchel 0 Brifweinidog. Y mae llawer yn cofio am ymweliad Mf Price, ryw ddwyflynedd yn ol, ag amryw ranau o Gymru, a'r derbyniad gwresog roddwyd iddo gan ei gyd-genedl.