The Rhos Herald

I I U?«)Cpu6a«. (PULPIT SUPPLIES) I SABBOTH, AWST 22, 1909. ti V MKTHOIHSTTAIT) OALPTN AJÐD, oapel Mater-10 a ft, John Griffiths, Rhos Bethel, Ponhav—»10 a R. H P Roberts. B.A. Aforiafe, Pnnlcev—10 a 6, J A Lloyd, Bryneglwvs Bill-si,-10-30 & 6, Iohnstown-1,0.80 a 6, J Lias Davies, Acrefair PentrefeUn—10 a 6, q,.oes- 2 a 6, D P Jones Tainant-10, D P Jones Bhostyllen—10 a 6, Thomas Jones TB 4/MKTBVVWYR BathUthem, Rhos-10, Isaac Smith. 6, R Roberts Vvnydd geion-10 a 6, J Howell sal,qm, T34nk-st-10, R Roberts, 6, Tsaae Smith Ebeneze/r, Queen St.-lO a 6, J T Owen, 'Lerpwl (Glandwr) Johnstown (8)-10.30 & 6-T Arthur Thomas Rhostyllen-2, V BWDYDDWYR. Fennel,—10 a 6, E Williams Bethania, Qfowrch gt-10 a 6, Stow, Ponkey—10 a Myfyriwr o Got Bangor Tabernacle Poakov-10, W S Jones, 6, T Hughes Soar, Aberdarfyn—10 Cyf Gweddi. 6, Daniel Davies Oalfaria, Rhos-IO, Oyf Cyngbori, 6, James Davies 4ft Ptsasomt, Ponkov-10-30, & 6. J W Humphreys Noddfa, roh"stown-10.20 a 6, 1 Charles Jones Pony cae-10 a 6, W B Jonw gro-es-st 2 W B Jones Rhostyllen—10 a 6, DISGYBLlON CRIST. I Bethel, Campbell 10 a a, V WROLIBYLTD Rhos-10, Edw Moms. 6, Tboraae Brans Job.,nst&wn-10-30, D Humphreys, 6. Wm Lloyd Btryt lua-IO, William Price. S. D Humphreys flasbennton—2 a 6, William Price PRIMITIVE KBTRODIST8 Rhot—10-30 & 6, Oo»f>«?«s—2-30 & 6, B Jones, Afoogoeh, Kuabon VB. flGLWYS SBFYDLHDH*. Vioar, Rev J H Thomas Oumfcee tI Jen kins- Menlove. 8 JTtW Ohureh—Servieeat 10-80, *nd 8. irglwvs St. Gwasanaetham 10 a A St. Mary's OhwehJohnstown.—Sarvia#at3 4 16 PENYCAE vicar-Rev Joseph ENbwim Si Thomas s Chwch—Serrioe afcl0-30 and « SALVATION ASHY. Barracks, Sauvage Street—11-15,2, ft-45 Ensign Shepherd, & Lieutenant R Laazell.

o a .I.I\o"I,N'L.N\I\N\o Gogledd Cymru a'p Gyliideb. Yr wythnos o'r blaen cyfeiriem at y lie amlwg gaiff y Gyllideb trwy'r wlad yn y dyddiau hyn. Nid ymddengys fod y dy- ddordeb ynddo yn myned dim yn llai, yn hytrach cynydda yn barhaus, a chynhelir cyfarfodydd yn mhob cwr yn ei ffafr, y rhai sydd yn arddangos if, brwdfrydedd dyfnaf ynddo, a'r edmygedd mwyaf tuag y gwron Cymreig sydd wedi beiddio dod ag ef o flaen y wlad. Tra y gofidiwn ddifater- wch Rhyddfrydwyr y cylch hwn, mae'n llawen genym am fod Gogledd Cymru yn dechreu ymysgwyd. Penderfynwyd fod dau arddangosfa fawr i gael eu cynal yn y rhan hon o'r Dywysogaeth. CynheKr un yn Mhafiliwn Caernarfon, ar yr 2gain o'r mis hwn. Llywyddir gait Mr Ellis Davies, A.S., hwn. Llywyddir gail Mr Ellis Davies, A.S., ac yn absenoldeb y Canghellydd oh^rwydd ei brysurdeb yn liywtoV Mesur trwy'r Ty, y prtf siaradwr fyad Mr Runcwnan, A.S., Llywydd y Bwrdd Addysg. Y fiiaradwyr eraill fyddant Arglwydd St David, Mr Ellis J Griffith, A.S, Mr William Jones, A.S., a Mr E G Hemmerde, A S. Cynhelir y Hall yn Rhyl ar y 27am o Awst, pryd y dts- gwylir mae M r Runciman fydd y pnf siarad- wr yma hefyd. Oddiwrth yr acbod gwelir fod ein Haelod ni i gymerydd tfian, a mawr hyderwn na arhosa ar hya, ond, y try ei wyheb adref.

+ I Gwynfryn yn troi'r Byrddau. Nos Wener, yn Llandudno, cynhaliwyd cyfarfod cyhoeddus i wrthdystio yn erbyn y Gyllideb, a'r siaradwyr oeddynt Mr T Mortis a Mr Warren, Newcastle. Cafodd y siaradwr cyntaf wrandawiad lied dda, ond dechreuodd yr ail trwy ddatganiad beiddgar nad oedd efe yn gofalu os cawsai ei aflon- yddu gan bobl ddeallus, ac y byddai iddo ar derfyn y cyfarfod ateb cwestiynau, a bod yn barod i gyfarfod ar y banilawr hwnw, neu rywle arall, unrhyw amser, unrhyw foneddwr a wnai fentro i ddadl ag ef ar deilyngdod neu anheilyngdod y Gyllideb Yr oedd y datganiad hwn yn ddigon, gyda ei fod wedi dechreu, cafodd ei gwestiyno gan y Parch D Gwynfryn Jones, ac hefyd gan Mr E J Roberts, Dinbych. Mor boeth oedd y tan anelwyd arno fel y collodd y siaradwr ei dymer, a dywedai Yr hoffai roddi clowten i glustiau y boneddwr acw gyda'r het wellt" gan gyfeirio at Mr Gwynfryn Jones. Atebodd Mr Jones nad oedd efe yn ymladd ag arfau cnawdol, ond yr hoftai ef gael cyfleusdra i roddi clowten" i ddealldwr- iaeth y siaradwr, ac mai gwell oedd gwisgo het wellt na phen gwellt,—yr hwn atebiad barodd gryn chwerthin. Ar ddiwedd ei anerchiad gofynodd Mr Jones nifer fawr o gwestiynau iddo, ond m ehatodd ateblad i un o honynt. Yna cynygiodd Mr Jones bleidlais o ymddiriedaeth yn y Llywodraeth, eiliodd Mr Roberts, Dinbych, a chafodd ei gario gyda mwyafrif mawr. Yna heriodd Mr Jones y siaradwr i'w gyfarfod mewn dadl gyhoeddus, a rhoddodd y cyfle iddo i ddewis ei le a'i amser ei hun, ac atebodd Mr Warren y cymerai ef yr adeg hono. Ond pan gerddodd Mr Jones i fyny ar y Ilwyfan gorchymynodd Mr Warren ef i lawr, gan ei fygwth os nad elai y galwai ar yr heddgeid wad. Yn ddilynol aeth Mr Jones i gae cyfagos, ac er ei bod yn ddeg o'r gloch y nos dilynid ef gan y dorf, a thraddododd ef a'r Dr Spinther James areithiau hyawdl yn ffafr y Gyllideb er mawr foddhad i'r gyn- ulleidfa anferth.

4— Teyrnged i Mr Ellis Griffith. Nos Lun diweddaf cymerwyd rhan yn yr ymdrafodaeth ar gwestiwn De Affrica gan Mr Ellis Jones Griffith, yr Aelod dros Fon, ac ymddengys iddo greu argraff neillduol ar y Ty. Yn sylwi ar hyn dywed P.W.W. gohebydd Seneddol y Daily News:- But of all these speeches, yes, and of all speeches that came after, the most per- fect came from Mr Ellis Griffith, a Celt whose voice is sheer melody, who pleads with delicate and gentle intonation, play. ing lightly on the chords of pathos, sar. casm and indignation, and concluding with a peroration, so quiet in its rich command of language that the House, which hates perorations, after spell-bound silence broke into unstinted applause Mr Ellis Griffith has always enjoyed a Jiigh reputation as a speaker, but to-day he rose to real and moving oratory, which impressed the judgment as well as the sympathies, and this without a suggestion ol redundancy. After listening for in- _e, numerable hours to the speaking to which the House is accustomed one is glad to recognise that difference which means something more than mere ability."

♦ Ymgeisydd Meirionydd. Ymddengys fod Mr Howell J Williams, Llundain, wedi penderfynu profi ei gymwys- der i sefyll fel ymgeisydd Rhyddtrydol dros Sir Feirion. Yn sicr gwnai Aelod rhagorol dros etholaeth Gymreig, gan fed pob mater Cymreig yn agos at ei galon. Nos lau bu yn anerch cyfarfod lluosog yn Mlaenau Ffestiniog, pryd y cymerwyd y gadair gan Mr W Owen, llywydd Cymdeithas Rydd- frydol y Sir. Yn ystod ei anerchiad ym- I driniodd Mr Williams gydag Ymreolaeth i Gymru, Cwestiwn y Tir, yr angen am Blaid Annibynol Gymreig gref, a'r Gyllideb. Gof- ynwyd amryw gwestiynau gan Mr David | Jones, Ceidwadwr lleol adnabyddus, gan y Parch R Silvn Roberts, ac eraill, y rhai a atebwyd gan Mr Williams. Gofynwyd i Mr T E Morris, enw yr hwn oedd o flaen yr etholaeth yn 1900, pryd yr anerchodd luaws o gyfarfodydd trwy'r Sir, i osod ei olygiadau gerbron yr etholwyr. Atebodd Mr Morris, fodd bynag nad oedd yn barod, o dan yr amgylchiadau prcenol, i aneich unrhyw gyfarfod politicaidd yn Meirion.

Eisteddfod Gadeiriol y Rhos Nos Wener diweddaf cyfarfyddodd j Pwyllgor Cyffrediuol yr uchod yn y Pub- lic Hall, Rhos, i'r diben penaf 0 dderbyn adroddiad ariauol yr Eisteddfod diweddaf gan y Trysorydd, Mr Samuel Jones. Lly- wyddwyd gan y Cynghorwr C Morgan, yr hwn wrth agor y gweithrediadau a ddat- ganodd ei lawenydd wrth weled cynulliad mor gryno yn bresenol. YR ADRODDIAD ARIANOL. Galwyd ar Mr S Jones i ddarllen y cyfrifon, crynhodeb o'r hon sydd fel v canlyn :—Cyfanswm y derbyniadau, £ 308 3s 5c; cyfanswm y trealiau, Y,244 4s 2c; I yn gadael gwedriiil o £63 143, yr hyn wrth ei ychwanegu at y swm oedd eisoes mewn llaw sydd yn gadael gweddill clir o £ U8 13s 3c yn y banc. 1 Ar gynygiad y Parch R Williams, yn cael ei eilio gan y Parch R J ones, pen- derfynwyd yn unfrydol i dderbyn yr adroddiad. Cyflwynwvd adroddiad y Pwyllgor Ar- ianol, yr hwn oedd wedi cyfarfod y pryd- naWn hwnw, gan yr Ysgrifenydd, Mr W Jones, Brynhyfryd, a derbyniwyd hi. DIOLCHGARWCFE. Pasiwydniferobenderfyniadau o ddi- olchgarwch am wasanaeth yn nglyn a'r Eisteddfod ddiweddaf. Yn eu plith yr oedd:-Cynghorwr C Morgan, Llywydd Cyffredinol; Mr Samuel Jones, Trysor- ydd Mri Joseph Davies a J T Edwards, Ysgrifenyddion; Swyddogion vr Is- Bwyllgorau; Parchn Richard Williams a Charles Jones, Arweinyddion; ac yn neillduol i Dr a Mrs Davies, Plas-yn- Rhos, am eu haelfrydedd a'u gwasanaeth gwerthfawr i'r mudiad. APP-WYNTIADAU. Dewiswyd y Swyddogion canlynoI yn unfrydol ar gyfer Eisteddfod 1910:— Cadeirydd Cyffredinol, y Cynghorwr C Morgan Is-Gadeirydd, Mr W Edwards, Hall street; Trysorydd, Mr Saml Jones; Ysgrifenyddion, Mri Joseph Davies a J T Edwards; Archwilwyr Mri D Bowen a John Davies, Lodge.

Siom yn Manchester. At y Sadwrn #wasddaf trefnodd Ceidwad- wyr Gogledd Jter gytetod mawr. 7 ..14I1&;b.IICd.IIIIltll .& eddog i wrthdystio yn erbyn y Gyllideb, prydybernirfod o 8 000 i 10,000 o bobl wedi ymgasglu i'r Queen's Park. Pan j wnaeth y siaradwyr eu hymddangosiad ar y llwyfan, ac yn eu plith Mr Joynson Hicks, j A.S., yr un a orchfygodd Mr Winston Churchill yno yn ddiweddar, edrychent yn llawen odiaeth, gan y tybient fod Mancein- ion, gyda'r fath dorf, yn myned i seinio cnul marwolaeth y Gyllideb. Ond nid hir y buont cyn y chwalwyd y breuddwyd, yn He bod yn erbyn y Gyllideb yr oeddynt bron fel un gwr o'i blaid, a chafwyd un o'r cyfar- fodydd digrifaf gynhaliwyd yn y ddtnas erioed. Gyda fod Mr Joynson Hicks ar ei draed dechreuodd y dorf yn yr ysbryd goreu ei groes-ddweyd. Yr oeddynt yno ebai i vstyried a fynent i'r Gyllideb basio yn ei ffurf bresenol, a gofynai a oeddynt am iddo gael ei basio? Gyda'r gair dyna'r atebiad iddo yn glir ac unfrydol-" Ydym Dy- wedai ei fod yn caru siarad gyda y rhai oedd yn wrthwynebol iddo, pryd yr atebwyd ef ar amrantiad fod ei gyfle wedi dod y diwrnod hwnw Haerai mai y blaid Geid- wadol fu am flynyddau yn blaid y bobl yn y wlad hon, ond gwaeddwyd yn 01-" Dim o'r fath beth." Wedi bod yn siarad am y t.reuliau gofynol oedd i'w cyfarfod trwy y Gyllideb a chael ei wrth ddywedyd yn fyn- ych, cyfeiriodd at Mr Lloyd George, ond nid oedd hyn ond arwydd i'r dorf enfawr ddangos ei chymeradwyaeth, a neidiodd ar ei thraed ac mewn banllef ar ol banllaf coll- odd pawb bob gair yr ymgeis:ai Mr Joynson Hicks ei ddweyd am Mr Lloyd George. Wedi hyn dywedodd y siaradwr yn sarhaus —" Feallai y rhoddwch un arall tra y cym- eraf fy anadl I ac ar unwaith mae'r dorf enfawr dro ar ol tro yn tori allan mewn banllef gymeradwyol i'r Canghellydd. Yn diweddu ei anerchiad dywedodd Mr Joyn- son Hicks fod y fath gyfnewidiad yn dod dros y wlad-ac hyd yn oed dros Gymru fechan bybyr!—fel yr ysgubid y Rhydd- fryn wyr o fodolaeth pan ddeuai yr etholiad cyfffedinol; ond chwarddodd y dorf yn galonog am ei ben. Wedi i amryw siarad- wyr eraill fyned dan yr un driniaeth rhodd- wyd penderfyniad yn gwrthdystio yn erbyn y Gyllideb i'r cyfarfod, ond cafwyd fod mwy na dwy ran 0 dair yn erbyn y penderfyniad, ac o blaid y Gyllideb. Achoswyd gryn ddi- grifwch pan ddywedodd y Cadeirydd fod y penderfyniad o gondemniad wedi ei gario gyda mwyafrif mawr v

Canlyniad y Strele yu Øglofa Brynkinallt. Mae canlyniadau anymunol wedi dilyn y streic o bum wythnos gymerodd le yn ddiweddar yn Nglofa Brynkinallt. Dydd Sadwrn diweddaf, pin ddaeth y gweithwyr i fyny o'r pwll am ddau o'r gloch, cyfarfydd- wyd hwy gan Mr W Y Craig, y perchenog henaf, ei ddau fab, a'r goruchwyliwr Mr Yates. Manteisiodd Mr Craig ar y cyfle i anerch y dynion ar fater y streic, a rhodd- odd ddatganiad plaen i'w deimladau oher- wydd eu hymddygiad. Dywedodd i Ddeddfyr Wyth Awr ddod i rym oddeutu chwech wythnos yn ol, a'i bod yn Ddeddf anmherffaith am nad oedd yn darparu ar gyfer amser i fwytta. Yn nglyn a'r mater hwn, fodd byhag, yr oeddynt hwy fel perchenogion wedi eu cyfarfod fel dynion rhesymol, gan ganiatau bwyd-amser iddynt. Yn ychwanegol gofynasant am awr ar ddydd Sadwrn i roddi hamdden iddynt i chwareu football, cricket, neu rywbeth arall. Dywedwyd wrthyntnedrid caniatau hyn, ac ar hyny ataliasant weithio heb roddi rhybudd, yr hyn oedd yn angyfreithlon. Achosodd y weithred hoogolled o ^1,680 i'r perchenogion, ac nid swm bychan oedd hyn fel mae sefyllfa masnach yn bresenol. a byddai yn rhaid iddynt ei enill yn ol ryw. fodd. Yr oeddynt yn mynd i atal y lleoedd mwyrafcostfawr yn y lofa, a gwnai hyn ht yn angenrheidiol i droi ymaith nifer o weithwyr, tra. y cawsai y rhai oedd yn aros gyfle i wneyd yn dda eu hymddygiad blaenorol. Yna aeth y dynion, y rhai oedd wedi der. byn argraff ddofn ac wedi eu synu yn fawr, at y swyddfa i dderbyn eu tiyflogau," ac mewn perthynas a thros gant o honynt. y rhybudd y cyfeiriodd Mr Craig ato.

-n_ -r_ RHOS. GWIBDAITH.—Cymerodd Ysgol Stil Eg- Iwys Disgyblion Crist eu gwibdaith biyn- yddol dydd L!un diweddaf, pryd yr ym- welwyd a Chaergwrle. PRIODAS —Cymerodd priodas le boreu Mercher diweddaf, yn Nghapel Penuel, cydrhwng- Mr J Titus Jones, trydydd mab Mrs Jones, priod y diweddar Mr John Titus Jones, Mountain street, a Miss Sarah Jane Jones, merch hynaf y diwedd- ar Mr J a Mrs Emmanuel Jones, High st, Rhos. Y gwas a'r forwyn briodasol oedd- ynt Mr David Jones (brawd y priodfab), a Miss Maggie Williams, Campbell st, Rhos. Gweinyddwyd y seremoni gan y Parch E Williams, gweinidog. Chwar- euwyd y Wedding March ar yr organ gan Mr William Jones (cefnder y priod- fab). YMDDISWYDDIAD,-Gyda gofid dwys y deallodd Eglwys Bethlehem, Rhos, nos Sul diweddaf, am benderfyniad eu parchus Weinidog i ymddiswyddo. Yn ystod ei bregeth nos Sul gwnaeth Mr Roberts gyfeiriad at yr hyn oedd ar fedr eu wneuthur, yr hwn benderfyniad y daeth iddo oherwydd ei oedran, a sefyllfa ei iech- yd wedi yr hyn a ddioddefodd yn ddiw- eddar, ac hefyd iechyd ei anwyl briod. Yn ddilynol yn y cwrdd eglwysig rhodd- odd Mr Roberts ymddiswyddiad i'r swydd- ogion yn ffurfiol. Bu yn gwasanaethu yr Eglwys bwysig hon am 28 o flynyddoedd, a hyny er clod iddo ei hun, cynydd ac ad- eiladaeth y frawdoliaeth, dyrchafiad moes- ol a chymdeithasol y gymdogaeth, a lhvyddiant y deyrnas nad yw o'r byd hwn. Fel y gwyddis, mae Mr Roberts yn breg- ethwr gwych, ac yn cael ei ystyried yn y rheng flaenaf gan ei enwad, ond credwo ni yn y gymdogaeth hon, sydd wedi byw cymaint gydag ef, fod rywbeth mwy yn- ddo, a hyny ydyw, ei ddylanwad cymdeith- asol, a grym cymeriad disglaer a goruch- el. Un o nodau llwyddiant ei weinidog- aeth yn ddiau oedd ei fugeiliaeth ffyddlon a chyson. Ond odid nad oes ty yn y gym- dogaeth na bu Mr Roberts yn ymweled ag ef. Nid oedd gwahaniaeth iddo pa enwad y perthynent, ystyriai hi yn ddyledswydd grefyddol arno roddi ei bresenoldeb yno, Telid iddo y parch dyfnaf gan bawb, ac ar hyd ein heolydd gan bob dosbarth yn y gymdogaeth, moes ymgrymid iddo ar gyfrif ei ledneisrwydd cristionogol, ai gyffyrddiad personol a phawb yn ddiwa- haniaeth. Tra nad oeddym ond ychydig wythnosau yn ol yn ymlawenhau oherwydd ei ddyrchafiad i lenwi anrhydedd uwchaf ei enwad, sef cadair yr Undeb, yr ydym heddyw yn gorfod gofidio oherwydd y golled anadferadwy yr ydym fel cymdog- aeth yn rhwym o'i ddioddef wedi y tyr Mr Roberts ei gysylltiad a hi. Er hyny teirrt* lir diolchgarwch cyffredinol am gael gwas- anaeth mor ffyddlon a dyrchafedig am gynifer o flynyddau. Dymuniad penaf pawb ydyw ar iddo ef a'i briod fwynhat* hwyrddydd tawel a nef fendithiol.

PONKEY- MARWOLAETH.Wedi cystudd byr btt farw Mr Edward Dodd, Bank st, Ponkey. prydnawn Sadwrn diweddaf, yn 68 mlwydd oed. Yr oedd yr ymadawedig yn frodor o'r Ponkey, ac yn gymeriad ad- nabyddus iawn yn y cylch. Cymerodd yr angladd le yn Mynwent Newydd y Rhos, prydnawn dydd Mawrth, pryd y gwein- yddwyd gan y Parchn W H Lewis, E r Mitchell, E Williams, Penuel, a 0 f Owen. PERSONOL.-Deallwn fod y Parch John Griffiths, B.A. B.D., Ammanford, ar ym- weliad a'r gymdogaeth, lie y bwriada ef a'i briod dreulio eu gwyliau. Hyderwn y caiff y ddau bob mwyniant ac adgyfnerth- iad tra yma. SION. -Cynhaliodd Ysgo'l Sul yr Eglwys uchod ei The Parti blynyddol prydnawn dydd Llun, ar gae perthynol i'r Talwro Lodge, drwy ganiatad caredig y Parch 0 J Owen. Eisteddodd oddeutu tri chant wrth y byrddau. Yr oedd y byrddau a dan ofal y chwiorydd canlynol :-Hannab Griffiths, Margaret Parry, Ann Williams,, Elizabeth Jones, Maggie Powell, Mary Jones, Elizabeth Morris, Sarah Parry, Elizabeth Roberts, Jane Jones, E Han- naby, Ellen Morris, a Sarah Williams, yn cael eu cynorthwyo gan y Misses M E Williams. Maggie Morris, Sarah Tunnah, Susie Williams, Sarah Jones, Florrie Williams, Blodwen Onslow, ac eraill. Yr oedd y wledd (yr hon a barotowyd gaff Mr Edw Jones, Stationer, Bank street), yn un ardderchog, ac yr oedd iddi gan- moliaeth gyffredinol.

Streic y Tanwyr. ,Í Dydd Mercher cyrhaeddodd 68 o ddyn- ion i Lanbradach, Deheudir Cymru, a t: Manchester, i weithio yn y coke ovens pertHynol i'r lofa. Yr oedd anghydweled- iad wedi codi yn y lofa, yr hyn a derfyn- odd yn streic y tanwyr yr wythnos ddiw- eddaf, ac anfonwyd am nifer o unemployed o Manchester i gymeryd eu He. Pan ? gyrhaeddasant ceisiodd y streic wyr eu perswadio:;i ddychwelyd, ond cymerwyd hwy i fewn- i,'r gwaith lie y dechreuasant Sir eu gvVaith yit ddirwystr.. Yr oedd X: lofa, lie y gweithiai 2,000 o ddynion, we^f • bod yn segur o herwydd streic y tanwyr* ond yo awr byddant yn ail ddechreu.