The Rhos Herald

PONKEY. DARLITH.—Nos Lun diweddaf daeth .tyrfa luosog yn nghyd i Mynydd Seion, i wraudo y Parch Peter Price, B.A., Dow- fiais, yn traddodi darlith ar Ieuan Gwyn- edd." Llywyddwyd gan y Cynghorwr Thomas Jones, Gwrecsam. Yr oedd yn ddarlith odidog, a disgwyliwn gael cyfle i roddi nodiadau belaeth yn fuan. DADL.—Nos Fercher bu Cymdeithas y Bedyddwyr Albanaidd yn ceisio pender- fynu A ddylid Cenedlaetholi ein Rheil- nffyrdd ?" Agorwyd o blaid gan Mr D Thomas, Ysgol y GraDgo, gydag anerch- iad feistrolgar. yn llawn o ffigyrau an- v wrthwynebol, ac un oedd yn dangos fod Mr Thomas yn feistr ar ei fater; cefnog- v wyd ef yn feistrolgar a hyawdl gan y Mri R W Griffiths a James Davies. Ar yr ochr nacaol agorwyd gan Mr W S Jones {ieu); cefnogwyd yntau yn hynod dde- Jbeuig, ag ystyried mai ar y pryd y gal- I wyd arnynt, gan Mri Thomas Hughes a "Stephen Davies. Pan rodd-yvyd y mater i bleidlais, cafwyd mwyafrif ar yr ochr jQacaol Llywyddwyd gan Mr David Davies, Glasgow house.

Gwarcheidwaid Gwrecsam a I Chapleniaeth y Tlotty. Mae'r cwestiwn o appwyntiad olynydd i Canon Fletcher fel Caplan y Tlotty wedi bod dan sylw Bwrdd y Gwarcheidwaid yn ystod y tri neu'r pedwar eisteddiad diweddaf. Yn y cyfarfod diweddaf cynygiwyd :—" Fod Canon Fletcher yn cael ei hysbysu, pan anfonai ei ymddiswyddiad i law, y byddai i'r Bwrdd hysbysebu am olynydd." Golyga hyn yn ymarferol fod y Bwrdd yn rhwymo ei hun, i Canon. Fletcher, y caiff Offeiriad o Eglwys Loegr ei appwyntio pan yr ymddi- swyddai ef. Fel gwelliant cynygiwyd a ganlyn gan y Parch E K Jones, Brymbo:—" Yn gymaint ag fod yr Ymneillduwyr a'r Pabyddion sy'n pr^swylio yn y ty hwn yn derbyn gweini- dogaeth mewn materion crefyddoi ac ys- brydol gan weinidogion ac offeiriaid o'r un gtysdo, heb unrhyw gost i'r trethdalwyr, yr ydym yn appelio at glerigwyr ac aelodau Eglwys Loegr o fewn yr Undeb i weinyddu i anghenion cretyddol ac ysbrydol y pres- wylyddion perthynol i Eglwys Loegr." Pleidleisiodd pedwar ar ddeg o blaid y gwelliant, sef:—Mri Thos Hughes, Penycae; Watkin Jones, Ponkey D Davies, Ponkey; R Kopley, Cefn Mawr; W Roberts, Stryt- yr-flwch John Allen, Gwersyllt; F A aSturge, Coed Efa T R Fernley, Wrex- ham Revs E K Jones, Brymbo; W Daniel, Tanyfron Mri R Parry, Minera W Reese, Coedpoeth; Daniel Jones, Sum- merhill T Rogers, Rhostyllen. Pleidleisiodd wyth ar hugain yn erbyn, ac felly yn ffafr appwyntio clerigwr o Eg- IWys Loegr, sef:—Mri Morris Kyffin, Rhos; Arthur E Evans, Bronwylfa; Ellis Davies, Cefn Mawr T Buchanan Taylor, Wrex- ham Dr Edwards-Jones. Wrexham; Mri W Fearnall, Rhostyllen; W E Samuel, Wrexham Mrs J Birkett Evans, Wrexham Mrs C Rowlands, Wrexham; Mri W Lowe J Lee; J J Parry. Bwlchgwyn; T R Parry; R T Parry E Babb; H Dyke Dennis, Ruabon; Joseph Edwards Geo Cromar; J S Roberts, Broughton; E Lloyd Jones, Cefn Mawr; T Sumnal, Cefn Mawr; G J Findlay; J Whittinghiim; S Dickens; W Wilde; J Davies: G Bate, Wrexham; T Shone.. Ar hyn o bryd, yn ol y ffigyrau a roddwyd yn ngbyfarfod diweddaf y Bwrdd, yr bedd mwy na haner y cyfarfodydd yn y ty yn perthyn i enwadau heblaw Eglwys Loegr. Eto, trwy fwyafrif, penderfynodd y Bwrdd i beidio gofyn i glerigwyr Elghvys Loegr i wneyd i'r tlcdion hyn vr hyn wneir erddynt gan enwadau eraill. Bydd yn hynod ddy- ddorol ar hyn o bryd i sylwi yn graff ar y i rhestr enwau uchod. G.

Dr Spinther James a'r Tir. Nos Jail diweddaf cafwyd y rhagor- fraint arbe'iig o w ran do ar Dr Spinther James, L'aodudoo, yn traddodi ,.Tie-T-clitad fythgoiiadwy ar iiwoc y Tir." Daeth cynulliad iluosog yn nghyd i Ysgoldy Penuel, a da oedd gauddynt ei weled, er ei oedran mawr, yn edrych mor iach, ieuengaidd, ac mor llawn o ysbryd ym- ladd dros iawnderau gwerin gwlad. Lly- wyddwyd gan y Parch E Williams. Mae'r pwnc yn un Lynod amserol, yn ngwypeb y ffaith mai o acbos adranau y trethiant tirol y taflwyd y Gyllideb allan yr wythnos hon gan yr Arglwyddi. Yr oedd a'aeth yr Hybarch Ddr yn myned at wreiddiau y pwnc blin hwu, yn dangos y y modd y daeth y tir yn eiddo yrycnydig, a'r anghyfiawder ddioddefa gwerin y wlad o'r achos. Yr oedd yn enbyd o lawdrwm ar waith yr Arglwyddi, nes peri i'w gyn- ulleidfa ferwi mewn eiddigedd o acbos eu trahausdra. Traddodai mewn hwyl a chyda nerth anaiferol, ac ni wrandawsom erioed anerchiad i'w chydmaru a hon ar bwnc y tir. Byddai yn fantais i Gymru oil glywed y Dr-yo yr argyfwng presenol. Gresynem yn fawr ua byddai yn ei thraddodi yn y Public Hall, Rhos, mewn cyfarfod pol- iticaidd, cyfranai ffcwd o oleuni ar y cwestiwn i'r etholwyr. Feallai y cofia I Cymdeithas Ryddfrydol y Rhos am hyn. Nid yw y Dr mor adnabyddus i'r to sy'n codi ag oedd i'r genhedlaeth o'r blaen. I' Adwaeua y rhai hyn ef fel arwr llawer brwydr ar y Ilwyfan boliticaidd, yr hwn trwy nerth ymresymiad, a min arabedd, a yrodd ar ffo lawer gelyn. Deallwn y bydd yn Sion, Ponkey, heno (Gwener), a mawr hyderwn y ceir nodiadau helaeth yn eich nesaf ami. Diolchwyd yn gynes iddo am ei anerch- iad ardderchog ar gynygiad y Paich E Williams, a Mr J Roberts yn eilio. UN OEDD YNO.

Marwolaeth yn Tyldesley. Bydd yn flin gan luaws yn yr ardal ddeall am farwolaeth Mr Joseph Evans, Tyldesley, yr hyn a gymerodd le dydd Llun diweddaf. Han- ai o deulu adnabyddus yn yr ardal, yn fab i'r cymeriad adnabyddus, Mr Robert Evans (neu Bob y Crydd fel yr adnabyddid ef yn gyffredin) ac yn frawd i Mr John Evans, (crydd) Moun- tain st, Rhos. Yr oedd wedi bod yn Lancas- hire am oddeutu 30 mlynedd, ond nid oedd we- di tori ei gyssylltiad yn hollol a'r Rhos, gan y denai yma ar droion i ymweled a'i hen gyfeill- ion. Mab iddo yw y datganwr enwog Mr Richard Evans, Bolton.

Y Ddyfrdwy, o'i Tharddiad Fw Hymarllwysiad. [Gan DAVID ROBERTS, Plas Issa.] Yn nesaf deuwn at le o'r enw Bangor-is- y-Coed. Nis gallaf basio y lie hwn yn ddisylw heb ddweyd ychvdig o'i hanes boreucl. Ceir fod ystyr i'r enw Bangor. Y mae yn rhaid gwahaniaethu rhwng y Bangoran a'r Mynachlogydd sefydliadau y cynoesoedd oedd y rhai cyhtaf, a sefydliadau y canoloesoedd oedd y rhai diweddaf. Y Bangorau oedd cyn cael y Mynachlogydd, ac wedi hyny fe ddarfu am danynt, ond y rhai a droisant i fod yn Fynachlogydd. Bangor y mae "Cor" yn dynodi cylch, neu gauadle. Enw ar gor ychain yw beudy, a gelwir y lleoedd cauedig mewn Eglwysi yn Gor. Cor canu yw llu o gantorion, a gelwid cynulleidta mwy na Llan cyffredin yn Gor o Saint. Y mae Bangor yn golygu Cor uchel. Cor Mawr, y Prif Gor. Yr oedd Ilanau cyffredin yn Gorau, ond gelwid y Prif Eglwysi yn Fangorau Y mae tri lie yn Nghymru yn cadw yr henw hyd heddyw, sef Bangor Fawr yn Arfon, Bangor ar lan y Teifi, a Bangor-is-y-Coed. Gosodir y Bangorau allan yn gyffredin fel math o Golegau Duwinyddol i ddysgu myfyrwyr yn mhrif addysg yr hen oesoedd, a thybir eu bod mewn cyflwr blodeuog o ran rhif eu myfyrwyr. Gallwn enwi pump ar hugain o Fangorau, ond a Bangor-is-y- Coed y mae a fynom ni ar hyn o bryd. GeJwid Bangor-is-y-Coed ar wahanol enwau, megis Bangor Maelawr, Bangor Dunawd, Bangor Fawr ym Maelawr, Bangor Maelawr yng Nglan Dyfrdwy. Dyna yw y gwahanol enwau a roddid ar y Fangor hon. Dywedir fod yn hon unwaith ddwy fil a phedwar cant o ddisgyblion. Dunawd Fawr ap Pabo Post Prydain oedd ei Llywydd. Ac ar cl hyny danfonwyd Gwarthan ap Dunawd a'i frodyr Deiniol a Chynwyl i lywyddu Bangor yn Maelor yng Nglan y Ddyfrdwy, ac o ddoethineb, agallu, a duwioldeb y tri brawd hyn aeth Bangor- is-y-Coed yr mddasolaf ac amlaf ei saint o holl Fangorau Ynys Prydain Yr oedd yn Mangor-is-y- Coed lyfrgelloedd mwyaf cyf- oethog yn Nghymru. Yr oedd yn y He pan ddaeth byddin greulon y Sneson i'w chym- eryd oddiar y Cristionogion, 1200 mewn nifer, a II addwyd hwv oil cddigerth haner cant, y rhai a fu rnpr ffortunus a llwyddianus i allu dianc am eu helnlol-s. Dmystriwyd yr athrofa, a llosgwyd y llyfrau gweithfawr oedd yn y llyfrgell, a gwasgarwyd yr haner cant a lwyddodd i ddianc, yn nghyda naw cant eraill y rai oedd yn absenol ar y pryd, yn cyflawni eu goruchwylion tymhorol, ac yn pregethu yr efengyl mewn gwahanol barthau o'r wlad. Gwasgarwyd hwy fel defaid yn mysg y mynyddoedd tiIw BARHAU. I

f THERE IS BEEAD AND BREAD, 3ut the gest WW f\\ W f CL ^read of all 15 k g\j V f fcjT j 1 housands of Leading Bakers of Great Britain and Ireland have sent samples of their Ho vis Bread to the Bakers' Exhibition, j London, and the Judges considered OUR HO VIS BREAD | was amongst the best submitted to them and award- I us a SPECIAL PRIZE and DIPLOMA. < We make f f IF f Q* Fresh Daily, and res- and deliver Jri i ^5 pectfully solicit a trial. We are also noted for the High Quality of all our Goods. Below are a few Special Lines :— PRIZE DAIRY CHESHIRE CHEESE, 9d lb BUTTER MILLENIUM FLOUR (Best in the world) Arthur Edwards, LIVERPOOL HOUSE. JOHNSTOWN. THE STORES, MARKET-ST., RHOS i -i .v. Revolution IN THE BOOT TRADE. WINTER SALE GREAT BARGAINS. Special Purchase of Travellers' Samples of BOOTS and SHOES I of all kinds at 25 to 30 per cent below regular price, which I will be offered for 21 DAYS ONLY, commencing on SATURDAY, NOVEMBER 27th. The following are a few of the leading lines :— Mens' Best and Working Nailed Boots 3 ilj, 4/6 2 Womens' Best and Nailed Boots 2/11, 3/11, 4/11 Youths' Best and Nailed Boots 3/11, 4/11, 5/11 Boys' School Boots sizes 11 x 1, 2 5), 3/6, 3/11 Girls' School Boots siZtS 11 x I 2,,51, 2/11. 3/6 do do do do 7 x 10 l/IO}, 2/6, 2/11 c Childrens' Boots from 1/4t per pair. 4 py A most favourable opportunity to secure Boots much below cost of production for CASH ONLY. -ift SEE OUR WINDOWS. JDD TBristol House ITIKlKsML,, Hall St., Rhos i I

CORRESPONDENCE '-0- POSTAL FACILITIES AT RHOS. To the Editor of the Rhos Herald. Sm:-1 am glad to see that the above matter is being- taken up by our Parish Council. The wonder to me is that they have not moved in the matter earlier. Just imagine a place like Rhos, with its 12,000 population, having such poor ac- commodation in this respect. If the claims of the inhabitants were to be put before the Postal Authorities at London in the proper light, I think they would soon erect a new Post Office like they have now done at a small place like Men- ai Bridga, Bala, and numerous other parts or on the other hand they would convert some other premises for the purpose. At Rhos the accommodation is very in- adequate. There ought to be proper and private apartments similar to those at Ruabon and Wrexham, where you may be able to write out your telegrams, &c., with ease and comfort, without having to be subjected to such unpleasant experien- ces as we now have. Now for the remedy. Let our Parish Council take the matter with real earnest- ness, and try and surmount any obstacle, I which might be thrown in the way, and carry it through to a successful issue. If I we get a new Post Office erected, other improvements with regard to deliveries i and despatches of letters will naturally follow. j CITIZEN. I

j LABOUR AND LIBERALISM. In South Wales, the relations between Labour and Liberalism are not so simple as in North Wales but both parties are absolutely at one over the battle cry of Peers v. People." Sir Alfred Thomas and Mr D. A. Thomas express themselves delighted at the prospect of a struggle for supremacy on so clearly defined an is- sue. Mabon says the Lords have never been in sympathy with Labour. Mr Keir Hardie welcomes the fight. North and South Wales realise the importance of the issue and are eager and ready for the fray.

RHOS. MARWOLAETH. Drwg genym ddeall dJm farwolaeth Mr Robert Allen Williams, ail fab y diweddar Thomas a Sarah Wil- liams, 56, Mountain st, Rhos, yr hyn a .gymerodd )e dydd Mercher diweddaf yn yr oedran cynarol o 28 mtwydd. Cleddir ,sf yn Mynwent Mynydd Seion, Ponkey, yfory (Sadwrn). Mawr gydymdeimlir a'r ,r £ eulu yn eu trallod blin. Y FORD GP-oT.-Nos Wener treuliwyd #ioeon ddifyrus gyd»g. Emynau Cymreig. Yn ddiau mae'r maes yn cynwys hufen Jlenyddiaeth ein gwlad. Llywyddwyd 0-an y Parch R Jones. DADL UNDEBOL.-Nos Wener teith- ,aodd Cynideithas Bethlehem a Salem i £ 5aer i gyfarfud mewn dadl Gymdeithas JEglwys Albion Park. Y testyn oedd "A ,,Vdyw Mesur Dadgysylltiad y Llywodraeth I)reseDO] yia deg ait- Eglwys Sefydledig?" _Amddiffyowyr y cadarnbaol oedd yr ym- welwvr, ac ar yr oellr bon cyrnerwyd rhau .gran Mr DHvid Edwards (as/orwr), a'r Mri Milton Thomas, James Edwards, a W E Jones yn cefnogi. Llywyddwyd gan I Mr Wm Edwards. I CYMDEITHAS PENUEL A BETHANIA.— "Cynhaliwyd yr uchod Nos Wener diwedd- af yn ysgoldy Penuel. Daeth cynulliad anarferol yn righyd gfan fod y ddadl yn ,ddyddorol i'r lluaws aelodau. Cymerwyd y gadair gan Mr John Davies, Queen st, Rhos, yr hwn a wnaeth ei waith yn gan- cnoladwy. Testyn y ddadl oedd, "A .ddylid caniatau pleidlais i Ferched." JVgorwvd yr ochr o blaid c^rnatau y bleid- lais gctti Mrs Thomas, Johnstown, yr hon a ddarllenodd anerchiad oedd yn adlew- -yrchu yn neillduol ar ei gall.u a gosododd y mater mewn dull meistrolgar neillduol. oosodwyd yr ochr arall gerbron gan Mr Jairus Jones, School street, mewn modd ihyf iawn yn nodweddu person o'r America. -Ond ymddengys mai wedi adeiladu ty ar y tywod yr ydoedd. Attegwyd Mrs Thomas gan Mrs Emma Davies. Mrs H ,Rowley, Miss Davies, Ponkey, Mr Alfred -Williams, a Mr J T Edwards. Attegwyd Mr J Jones gan y Mri S Jones, King st, Mr S Rowley a D Jones, High street. -sGwnaeth bawb eu gwaith yn ardderchog. ^leidleisiwyd ar y diwedd a chafwyd y .mwyafrif o blaid caniatau y bleidlais. Diolchwyd yn gynes am yr anerchiadau gan y llywydd y Parch E Williams, a Mr T Roberts.

Y diweddar Mrs Catherine Parry, Stryt Issa. Prydnawn Sadwrn diweddaf priddell- wyd gweddillion y chwaer uchod, yn Z!1 ftiangre lonydd y Groes. Cynhaliwyd ogwasanaeth byr wrth y ty, ac wrth y bedd. Yn y ty cymerwyd rhan gan y Parch T Nicholls Roberts a'r Parch R t | Roberts (A), Rhastyllea. Ar lan y bedd t cyrnerwyd rhan gan y Parch W Price, a'r P irch Huw Parri, Rhosymedre. Yr oedd yn bresenol hefyd y Parch W B Jones, Penycae, Anfonwyd wreath hardd gan athrawon y Rhos Council Junior School. Yr oedd y chwaer yn un o gymeriadau mwyaf hynod y Stryt. Ar hyd ei hoes o 62 bu yn dra gofalus gyda phethau y byd hwn, ac er iddi gael ei gadael yn weddw ers blynyddau lawer, eto Ilwyddodd i ddwyn ei phlant i fyny gan eu gosod mewn safleoedd anrhydeddus. Meddai y chwaer gymeriad tlws iawn, Hawn o rin- weddau da. Yr oedd cynildeb, unplyg- rwydd, cymwynasgarwch a'i ffyddlondeb i bob peth crefyddol ivedi eu cyfrodeddu yn ei chymertad nes ei wneyd yn berarogl hyfryd yn y fro. Coron ei chymeriad ydoedd ei duwioldeb. Cafodd gystudd trwm, ond melus ydoedd ei phrofiad pan yn tynu i'r diwedd. Ond y mae y tafod parablus wedi distewi bellach, a'r bywyd gwyn wedi terfynu. Na teimlwn ei bod er wedi marw yn llefaru eto, ac y bydd felly yn hir ynmucheddau ei phlant, ei chymydogion a phreswylwyr y Stryt. Aelod gyda y Wesleyaid ydoedd hi a I bydd colled mawr ar ei hol yn Nghapel y Stryt. Bellach huned y chwaer mewn hedd hyd ganiad yr udgorn dlweddaf. CYFAILL.

BARDDONIAETH. TY'R ARGLWYDDI. Ty Arglwyddi, Ty arogledd,—y swta Satan yw, dirinwedd Dim da i fyd, damaid fedd, and i friw nod fawredd TftEBOR. ER COFFADWRIAETH Am y diweddar Mr Hezekiah Jones, Liverpool House, Rhos. Un caredig, addfwyn, ydoedd, Llawn tynerwcho bob rhy w Hiraeth deimlir gan laweroedd Heddyw, am mai marw yw. Mi debygaf 'nawr ei glywed Yn ymuno a chor y nef, Ac yn diolch am gael gwared, Uwchlaw byd a'i storom gref, Gwag yw'r cartref ar ei ol ef, 'Roedd e'n cadw cartre'n glyd Ond gair tad sydd heddyw'n wagder, Yn y ty y mae yh fud. Duw fo'n Dad i'r plant amddifad Heddyw sydd Tiiewn galar dwys, Nerth.rho iddynt oil i orphwys, Arnat ti i roddi eu pwys. IoUWERTH I UDDEWIG.