The Rhos Herald

;4"1 w fl,-) tt 6 a 1,1 I íf' 44. tJ' ;¡ (PULPIT SUPPLIES) I SABBOTH, GHWEFROR 20, 1910. V MSTHODTSTI AJ.T> OALFIKAITiD OipelMawr—10 a 6, R R Hughes, B.A., Caergybi Bethel, JPonhey—10 a 6, Richard Edwards, Corris gtoriah, Fonkev—10 a 6. John Griffiths, Rhos ffill-st,-10-30 & 6, Richard Williams Johnstown—10-30 a 6, John Pritchard, Oswestry VB ANWTBYNWYK Btfhlehem- 10 J J Roberts, 6, Gough, Caergwrle Bzlem, Fank-st—10 Gough, 6 J J Roberts Mynydd Seion,—10 a 6, J Howell Ebenezer, Queen St.-Ig a 6, 0 J Owen Sohnttoion (S)—10.30 & 6-T Arthur Thomas Y BKnypnwYh. Psnnfll,—10 John Griffiths, Penycae, 6"85 Williams Bothania,-10 E Williams, 6 John Griffiths 8ion, Ponkey-10 a 6, E Mitchell Tabernacle Pt)n4rov-10 John Jonea, 6 James Daviee Boar, Aborderjyn 10 Jos S Jones, 6 James Jones xOalfcuria, Rhos-10 Daniel Davies, 6 A D Fonlkes Aft Pleasant, Ponkay-10-30, & 6, J W Humphreys Noddfa, -Johnstown-10-30 a 6, J 0 Jones Panyead-10 a 6, W B Jones Gross-at 2 W B Jones PRIMITIVE METHODIST. Ithog-10-30 & 6, E Jones, Ruaboa Copperas—>2-30 & 6, G 0 Postle, Cefn YB flGLWYB 8KFYDLKDTG Vicar, Rev J H Thomas Ourates Jenkins-Reulove. 0 JcW Ohureh-—Serriceat 10-80, and ft. Wglwys 8t. David—Gwasanaeth am 10 a Bt 'Mary's Ohurtih Johnstown-Service at 3 & 6

Y SENEDD. Hysbyswyd nos Lun diweddaf fod y cvfnewidiadau angenrheidiol yn y Weiti- vddiaeth, oherwydd penodiad Mr Herbert Gladstone yn Uchel Raglaw dros Dde Affrica, wedi eu cwblhau, a'r rhai canlyn-r ol wedi eu dewis i'r swyddi gwag:—Ys- grifenydd Cartrefol, Mr Winston Church- ill,; Llywydd y Bwrdd Masnach, Mr Sydney Buxton Canghellydd v Duchy of Lancashire, Mr J A Pease; Postfeistr Cyffredinol, Mr Herbert Samuel. Yn ychwanegol at hyn appwyntiwyd The Master of Eiibank, A.S., yn Brif Chwip Rhyddfrydol. Dydd Mawrth ymgynullodd y Senedd newydd am y tro cyntaf wedi'r etholiad. Busnes blaenaf y Ty oedd dewis Llefar- ydd. Ar gynygiad Mr Burt, A.S., Tad y Ty, dewiswyd yn untrydol Mr J Low- ther i ail-lanw y swydd a lanwodd gyda'r fath anrhydedd y Senedd diweddaf. Yna aed trwy y seremoni henafol o hysbysu hyny i'r Brenin a'r Arglwyddi. Y gweddill o'r wythnos bu yr aelodau, hen a newydd, yn cymeryd y llw o ffydd- londeb i'r Brenin, ac yn cael eu cyflwyno i'r Llefarydd. Un o'r golygfeydd mwyaf trist yn nglyn a'r gorchwyl hwn oedd dy- fodiad Mr Joseph Chamberlain yno dydd Mercher. Dygwyd ef at y Ty mewn cer- byd, dan ofal ei briod a'i fab, Mr Austen Chamberlain. Yna cerddodd yn mlaen yn pwyso ar ei fab ac Arglwydd Morpeth, an yn mhob braich. Mor ddiymadferth ydoedd fel y bu raid i'w fab arwyddo y eofrestr yn ei le, a'r oil a wnaeth ef oedd adrodd geiriau y llw, a rhoddi croes a'i law chwith gyferbyn ei enw. Nid oedd ond ychydig yn y Ty ar y pryd, a dywed y rhai a welodd yr olygfa ei bod yn un bruddaidd i'r eithaf. Agorir y Senedd yn ffurfiol gan y Brenin dydd Llun nesaf, pryd y bydd yn myned yno yn bersonoi yn nghanol y rhialtwch arferol. Llawer o ansicrwydd sydd trwy'r wlad beth fydd cynwys yr Anerchiad. Ond mae hyn wedi ei gloi hollol rhwng y Brenin a'i Weinidogion. Modd bynag gellir ymdawelu yn y ftaith y bydd i Mr Asquith wneyd y goreu o'r amgylchiadau dyrys. ac y rhydd ei bolisi foddhau i'w ganlynwyr.

Mr Lloyd George fel landowner. Mae Mr W George wedi rhoi cerydd llym i Capten Godfrey Drage, Parciau, Cric- cieth, yn nglyn a sylw a wnaeth y diwedd. af mewn papur Toriadd fod Lloyd George wedi prynu tir i adeiladu ty arno yn Nghriccieth, ac fod hen wraier o'r enw Elizabeth Williams wedi gorfod ymadael o fwthyn ar y tir am fod Mr Lloyd George ei eisio o bosibl i gadw ei gar motor." Anfonodd Mr Wm George at y Capten i ddangos ei gamgymeriad ac i alw arno i ymddiheuro, ond fel y rhan fwyaf o'r gwyr mawr ni wnaeth y Capten yn ei atebiad ond curo o gwmpas y twmpathau a cheisio gwyrdroi ei eiriau. Ysgrifenodd Mr George ail lythyr ato, gan ddweyd iddo ddisgwyl ymddiheurad, "ond." meddai, mae'n debyg fod hyny yn or- mod i mi ei ddisgwyl oddiwrthych chwi." Y mae Elizabeth Williams wedi ar- wyddo y mynegiad canlynol: Nad oes y sail lleiaf i gyhuddiad Capten Drage fy mod, i wedi fy ngorfodi i ymadael o Parc- iau Bach. I'r gwrthwyneb sicrhawyd fi gan Mr Lloyd George yn fuan ar ol iddo brynu y tir nad oedd angen i mi ymadael o gwbl, ac ymadewais yn ddiweddarach o fy ewyllys fy hun, ac ymddygodd Mr Lloyd George yn anrhydeddus iawn ataf as yr amgylchiad."

RHOS MARWOLAETH—Bydd yn flin gan lawer yn y cylch ddeall am farwolaeth Mrs Pritchard, gweddw y diweddar Mr Eben Pritchard, j Market Street Rhos, yr hyn gymerodd le yn I ei chartref yn Market Street dydd Mercher diweddaf. Rhagflaenwyd hi gan ei phriod ers llawer o flyiiyddoedd, ac er hyny bu yn cario yn mlen fusnes yn Market Street Yr oedd yn adnabyddus iawn yn y cylch, ac yn uchel ei pharch. Cydymdeimlir yn gyffredinol a'r teulu yn eu trallod. Cleddit ei gweddillion yfory prydnawn (Sadwrn) am bedwar o'r gJoch. MARWOLAETH.—Dydd Gwener diweddaf cymerodd marwolaeth Mrs Ann Cartwright, priod Mr John Cartwright, Market street, le. Bu yn aelod, gyda'i phriod, yn eglwys y Capel Mawr, am lawer o flynyddau, lie yr oedd yn uchel ei parch. Daeth cynulleidfa fawr yn nghyd i'r cynhebrwng prydnawn Llun, pryd y rhoddwyd ei gweddiHion i orphwys yn Nghladdfa y Rhos. Gwasan- aethwyd ar yr amgytchiad gan y Parch R Jones. HENAINT HEINYF.-Yr oedd yn llawen- ydd gan luaws weled yr Hybarch Benjamin Hughes, Llanelwy, yn edrych mor gryf a heinyf er ei 87 mlwydd. Llanwai bwlpud y Capel Mawr foreu a nos Sul diweddaf. Mae yn un o weinidogion hynaf y Methodistiaid Calfinaidd yn Nghymru. GWYL DEwi. -Mae undeb wedi ei ffurfio rhwng Eglwysi Gwladol Cymreig y cylch i ail sefydlu y gwasanaeth cyssegredig arferid ei gynal yn flynyddol yn Ngwrecsam, i ddathlu coffadwriaeth Dewi Sant. Bydd y gwasanaeth y tro hwn yn un corawl, a deall- wn fod Cor Eglwys Dewi Sant, Rhos, (yr hwn sydd dan ofal Mr T E Jones, Post Office, Johnstown,) yn cymeryd rhan. At- weinydd y corau unedig yn y gwasanaeth fydd y Parch Francis, Gwrecsam. DADL UNDEBOL.-No-, Wener diweddat bu y Ford Gron a Chymdeithas Ddiwylliad- ol M.C. y Groes, Penycae, yn ceisio pender- fynu y cwestiwn "A ydyw Dadleuon Duw- inyddol yn fanteisiol i Grefydd?" Cyfar- fyddwyd yn Nghapel y Groes, o dan lywydd- iaeth y Parch D Pritchard Jones, ac yr oedd nifer luosog wedi ymgasglu. Cymerwyd yr ochr gadarnhaol gan Gymdeithas y Groes, pryd yr agorwyd gan Mr Thos J Williams, a'r Mri T Jones Roberts, D E Roberts, ac eraill yn ei gefnogi. Y Ford Gron a amddi- ffynai yr ochr nacaol, ac agorwyd iddynt gan Mr Wm Hughes, Pentredwr, a'r Mri J W Tones, Tom Phillips, a John Davies. I Lodge, yn cefnogi. Rhoddwyd y mater i'r cyfarfod, a'r ochr gadarnhaol a gafodd y mwyafrif. YR YSTORM.-Nos Fercher chwythodd ystorm ddifrifol o wynt dros y wlad yn gyffredinol, a pharhaodd hefyd am y rhan fwyaf o dydd Iau. Ceir adroddiadau o lawer o leoedd am goiledion mawr a wnaed trwyddi. Yn yr ardal hon yr oedd i'w theimlo yn drwm iawn, ond nid ydym yn deall i ddim difrifol ddigwydd. Heb- law nifer fawr o lechi a chwythwyd oddiar y tai, ac i rai simneai gael eu dymchwel, ni ddigwyddodd dim colledion eraill. CYNGHERDD.-Nos Lun diweddaf, ya Nghapel Penuel, cynhaliwyd cyngherdd o dan lywyddiaeth y Parch E Williams. Daeth nifer dda yn nghyd, a chymerwyd rhan gan y rhai canlynol:-Unawd ar yr Organ, Miss Annie Rogers, can, Miss Rose Roberts; rhangan, Parti Meibion Penuel, o dan arweinyddiaeth Mr J Lloyd Jones can, Miss Annie Jones; can, Mr Thos Griffiths, Penycae can, Mr George Williams; adroddiad, Mr John Williams; deuawd, Mri Jairus Jones a Jos Garner anerchiad gan y cadeirydd; can, Mr Robert Hughes; can, Miss Rose Rob. erts can Mr George Williams; can, Mr Thos Griffiths; adroddiad, Mr Robert Hughes; can, Miss.Annie Jones; rhan- gan, Parti Meibion Penuel. Cyfeiliwyd gan Mr Wm Jones, Brynhyfryd, yr hwn hefyd a draddododd ddetholiad ar yr organ. Yr oedd y trefniadau yn nwylaw Mr David Jones, High Street, yr Ysgrif- enydd. CYNGHERDDAU'R BOBL.—Eglwys Beth- el, Ponkey, oedd yn darparu rhaglen at nos Sadwrn diweddaf, a chafwyd un rag- orol ganddynt. Daeth cynulleidfa dda yn nghyd yr hon a ddangosai ei gwerth- fawrogiad uchel o ymdrechion y rhai a gymerent ran. Llywyddwyd gan y Parch R R Jones, Abergynolwyn, yr hwn oedd yn gwasanaethu yn Bethel y Sul, ac yn darlithio yno y Llun canlynol. Yr oedd y rhaglen fel y canlyn :-Can, "Y Tair Mordaith," Mr John Williams, Brynhyf- ryd can, Nant y Mynydd," Mrs Jennie Roberts adroddiad a chan, h Cymru fo am Byth," Mr Robert Edwards (hynaf), Opencast; rhangan, Pan ddywedem ni Nos Da," Parti dan arweiniad Mr W A Hughes; can, Y Bugail," Mr Edw W Williams, Ponkey; adroddiad, Mr Thos Evans, Bank street; can, H 0 na byddai'n Haf o hyd," Mrs Jennie Roberts; tri. awd, Duw bydd Drugarog," Mrs M J Williams, a'r Mri John Hughes a John Williams; adroddiad, Ceisiwch yn gyntaf," Mr Robert Edwards, Opencast; can, Y Fam a'i Baban," Miss Mary A Thomas; rhangan, "Dyddiau'r Haf," Parti Mr W A Hughes. Wedi gwrando Mr John Williams, fel hyn y caoodd y Llywydd iddo:— Gwr a ddyry gerddoriaeth-eneidiol Yn nod i w astudiaefch, Nes a'i swyn ei fynwes aeth Yn delyn i'w fodolaefch.

DARLITH YH BETHUL, PONKEY. Daeth tyrfa fawr yn nghyd i Bethel, nos Lun diweddaf, i wrando ar y Parch R R Jones, Abergynolwyn, yn traddodi ei ddarlith boblogaidd ar "V Ddau Deil- iwr," Yn absenoldeb Dr E D Evans, Gwrecsam. yr hwn a anfonodd lythyr yn ymddiheuro am na fedrai fod yn bresenol ac yn amgau swm sylweddol tuag at yr amcan, cymerwyd y gadair gan y Parch R Jones, Capel Mawr, yr hwn mewn anerchiad bwrpasol a alwodd ar y darlith- ydd at ei waith. Pan gododd y dariithydd rhoddwyd iddo dderbyniad gwresog, ac amlwg ydoedd fod cryn ddisgwyliad wrtha, Wedi ychydig sylwadau agoriadol dywed- odd y darlithydd mai y cymeriad cyntaf o'r ddau y gwnai sylwi arno fyddai yr Englynydd dihafal TREBOR MAI. Ar fyr eiriau rhoddodd fywgrafKad o oes Trebor Mai, ac yna aeth ar ei union i ddifynu o'i weithiau. Cytyngodd eihuD yn gyntaf at ei gynyrchion yn y Mesurau Rhyddion, ac adroddodd lawer iawn o'i ganeuon byrion syml, y rhai fel y tystiai oeddynt yn dangos fod yr awdwr yn fedd- ianol ar wir athrylith bardd, yr oeddynt mor glir a'r ffynon risialaidd, ac mor ystwyth a rhediad yr aberig. Cafodd ei adroddiad o Mynd yn Hen ddylanwad neillduol ar y gynulleidfa, yr hon gyda'i tharawiadau ffraeth-bert a barai ysgafn- der ond YIfunyd nesaf a gyffroai y teim- ladau mwyaf dwys. Ond er mor dda ydoedd yn y Mesurau Rhyddion credai ef ei fod yn tra rhagori yn ei gynyrchioo Cynghaneddol. Yn y rhai hyn yr oedd wedi gadael cynysgaeth o farddoniaetb oreu y genedl. Nid oedd odid neb fel Trebor Mai am fedru crynhoi ei feddwl i lebychan. Gorweddai cryfder ei athrylith yn yr englyn, a phwy yn debyg iddo am fedru dweyd llawer yn y cylch cyfyng hwn ? Nid oedd y cynghaneddion yo rhwystr yn y byd iddo, canai mor naturiol ynddynt a byrlymiad y ffynon. Adrodd- odd gyfres faith o'i englyuion wedi eu dewis ar antur megis o'i waith, a rhyfedd y meddwl coeth ac aruchel a gynwysent oil. Yr oedd nodiadau y darlithydd ar- nynt yn wir eglurhaol ac yn ychwanegu yn fawr at ddyddordeb ei ddifyniadau. DEWI HAVESP. Hwn oedd yr ail gymeriad yi, ymdrin- iodd ag et. Dywedai nad oedd yn dy- muno sylwi ar fywyd Dewi, yr oedd fel llawer un arall o feibion athrylithgar Cymru y cyfnod hwn yn rhy agored i ryw bechod neillduol. Yr oedd yn Dewi Havesp, ebai y darlithydd, gyfuniad ardderchog o'r anhebgorion i wneyd bardd-arlunydd; meddai lygaid i weled anian, calin i deimlo, ac eofndra i roddi datganiad. Gwisgai ei feddyliau mewn cynghanedd mor ystwyth a helyg y dyff. ryn. Difynodd yn helaeth o weithiau Dewi yn neillduol ei englynion. Yr oedd un peth tarawiadol yn ngweithiau Trebor Mai a Dewi Havesp,—nid oedd y cyn- yrchion a gyfansoddwyd ganddynt ar gyfer cystadleuaeth yn haeddu eu gyffel- ybu a'r rhai a ganasent yn wirfoddol ac heb gymelliad mwy nag a gawsent gan yr awen ei hun. Adroddodd nifer o englynion I Dewi i ddangos mor drylwyr y deallai natur, ac mor gywir oedd ei bortread o honi, rhai o'r neillduolion yn y dosbarttf oedd ei eiddo i'r Milgi a'r Geinach, a'r Aderyn Du. Ysywaeth bu Dewi yn y carchar, ond er mor ddu oddi hi arno medrodd ganu yn y fan hono. Wedi dod 0"£ carchar y canodd "Cyffes y Medd- wyn," englynion nad oedd mo'i hafal yn yr iaith o ran dwysder teimlad ac edifeir- wch. Yr oedd yn y rhai hyn yn canu ya debyg i wnai awdwyr ysbrydoledig yn y Beibl dan deimlad dwfn o'u heuogrwydd. Anhawdd oedd credu na chafodd un fed- rai deimlo ei bechod mor ddwfn, ac a ymbiliodd mor angherddol am drugaredd, fel yr amlygir yn y llinellau hyn, faddeuant am ei holl wendid. Dywedai y darlithydd wrth derfynu ei fod yn rhyfeddu at bwyllgorau cyfarfod- ydd cystadleuol ac Eisteddfodau yn eio gwlad. yn medrupigo darnau i'w hadrodd o farddoniaeth oeddynt yn rhy tynych heb fod yn yr ail na'r trydydd dosbarth, tra yn medr pasio heibic emau mor dryloew a'r rhai hyn. Nid oedd llawer o'r pethau ddewisid ond sothach o'u cyferbynu a'r I rhai hyny, oblegid ynddynt ceid yr hyn oedd gyfoethocaf mewn meddwl ac iaith. Byddant byw tra bydd byw acenion swyn- 01 y Gymraeg. < Nis gallwn lai na thalu ieyrnged uchet i chwaeth y gynulleidfa hefyd, yr hon fed. rodd eistedd yn dawel ac amyneddgar am oddeutu dwy awr o amsr i wranda adroddiadau barddonol. Yr oedd yn profi, fel y dywedai y Cadeirydd fod ryw reddf naturiol yn y Cymro at farddon- iaeth. Vn sicr cafodd pawb oedd yno werth yr hyn dalasant, a chredwn y bydd darlith D'r fath yn foddion i godi chwaeth pobl ieuainc yr ardal at farddoniaeth eu gwlad, yr hon yn rhy. fynych a esgeulusir am sothach isel a rhad y wasg Seisneg. Cyflwynwyd diolchgarwch calonog j'r: Darlithydd ar gynygiad y Cadeirydd, a'r Parch E Isfryn Williams yn eilio ac i'r Cadeirydd ar gynygiad y Darlithydd a'r Parch W H Lewis, Johnstown yn eilio Elai yn elw i drysorfa y Capel at ddileu v ddyled.