Gwalia

"GWEITHIWR" ARALL YN APELIO AT MR GLADSTONE. Cyhoeddwyd llythyrau yn y Times, ddydd Mawrth, yr wythnos ddiweddaf, yn dangos fod Mr Gladstone wedi aufon anrheg o goeden, yr hon yr oedd efe wedi ei thori a'i fwyell ei hun, i wneuthur cadeiriau yn Walworth, yr hwn. a ddywedai ei fod yn awyddus am wneyd cadair freichiau i'w trosglwyddo yn efcifeddiaeth i'w blant. Dywed yr Yorkshire Weekly Post fod wedi cael ei syrabyhx i ddanfon y llythyr ffraeth canlynol COLECHESTER, Tacliwedd 27ain, 1883. Anwyl FeistriGwXlaf yn y, Tmes heddyw eich bod wadi cychwyn busues fel marsiandwyr coed yn gystal a chymyawyr coed, er mwyn llesiaut y dosparthiadau gweithiol. A welwch chwi yn dda ddanfon, y cyfleusdra cyntaf, ryw- bryd y flwyddyn hon-neu fe wnelai mis Ionawr y tro—mainc Weinyddolnewaid ? Heffwniddi fod o ffawydden Hughenden. Gallwn yn ebrwydd gael tanyagrifiadau yn mhlith fy nghyd-weithwyr i dalu ain ei cliludo i Lundain. Yr wyf yn tybied fod y fainc ddiweddaf wedi cael ei gwneyd o fieri Midlothian wedi ei hys- taenio a French polish, ai haddurno a hoelion Birmingham. Byddai yn well genyf flrael hen arddull Seisnig plaen, gyda'r peis arfau breninol uwch ben, gan ei fod yn gryfach ac yn llai costus.—Yr eiddoch yn gywir, GWEITHIWR. At y Meistri Gladstone a'i Feibion, marsiand- wyr coed, &e. .■■■ ■ — 1.1 m

Y FERCH O'E SCER: nil AM ANT YN DESGRIFIO B YWYD G WLEDIG CYMREIG YN Y DDEU- NAWFED GANltlF. [BUDDUGOL YN EISTEDDFOD LLANGEFNI, 1883] GAN CREIGFBYX HUGHTCS, PONTYPRIDD. TkNNOD III.—W/tTH Y SCElt.—YII YSPRYD YN EULID lIOiYEL. Treuliwyd y dydd canlynol, oddeutu canol y ffordd, rhwng gobaith ac ofn gan Howel, Ond gobaith oedd gryfaf, waith yr' oedd ganddo dyst- iolaeth ysprydoiedig am sicrwydd ei lwyddiant. Ymddangosai yr amser iddo yn llawer iawn hirach y diwrnod liwnw nac orioed o'r blaen. Yr oedd yr haul yn ymlwybro yn arafach drwy fro Assur nag arferoi yn ei dyb, ac yr oedd pobpeth avail yn symud yn llawer iawn mwy araf, ac fel pe y byddai rhyw duiogi wedi cymeryd o bobpeth mewn cysylltiad ag amser. Ond o'r diwedd—ar ol dfsgwyf, hiraethu, ac erfyn, daeth chwech o'r gloch y prydnawn, ac erbyn yr awr hono yr oedd llowel wedi cwblhau ei ddar- pariadau gogyfer Civ daith fwriadedig i'r Seer. Yr oedd wedi gosod ei ddiliad goreu am dano, a chredai am dano ei hun ei fod yn edrych yn fendigedig. Ilngan lwyd-ddu o doriad ffasiynol, a botymau pres gloew yn addurno ei mynwes, a dau y tu ol yn.ineinder ei chefn. Crys llian gwyn, a'i fynwes lydan o liw yr eira yn ymwthio i sylw yr •drychydd, clos peniin, a phantalfrn drosto, ac yn cysgodi ei ben yr oedd mam lioll hetiau y deyrnas. Yr oedd yn foneddwr gwych o ran ymddangosiad fel y tybiai. Yr oedd Twmi y gwas gydag ef, ond heb ymdrwsio fel ei feistr. Teimlai Howel ei hun » yn hyf a gwrol ar ei waith yn cycliwyn o'r ty, ond fel yr oeddynt yn ne&bau at y Seer, teimlai fod ei go-Ion yn euro yn gynym- -a rhyw gryndod rhyfedd yn ymweithio drwy i gyfansoddiad, a diangai ambell i ochenaid dromlwythog o eigion ei galon dros ei wefusau. Nid oedd yn siaradus fel arferol, a deallodd Twmi yn fuan y sefvllfa ag oedd ei feddwl ynddi ar y pryd. Yr ydych yn liynod o ddistaw, meistr." ,« Tyc ¥r yn ceisio cael allan beth a ddywedaf wrth Betti." flowel "'1360'1 W8(^ astuclio hyny er ys amser, J 61 Dyii byw, y mae yr hen garu yma mor ddyeithr i MI, NiS gwn yn y byd beth i'w ddyweyd. Ai ni elh rddl un gair 0 gyfarwyddyd i mi P" 11 Eich mater chwi ydyw, ae,-ef&IW na fyddai yr hyn a ddywedwn i yn taro i chwi." Beth ydyw y gair cyntaf yr wyt ti yn arfer ei ddyweyd wrth ferched pan y byddot yn myned i garu a hwy y tro cyntaf ?" "Bydd hyny yn ymddibynu yn hollol ar yr amgylchiad." Wyt ti ddim yn cofio unrhyw air a ddywedaist un tro?" Na, nis gallaf alw i gof ar hyn o bryd," Beth a ddywedaist wrth Shan o'r Ynys nos Sul pastai y Ddraenen ?' Yr wyf yn sicr mai dyna y tro cyntaf i ti fod gyda hi." Ond y mae eich mater chwi yn hollol wahanol, «c nid yw yr amgylchiad yr un peth o. lawer; ac o ganlyniad y mae yn angenrheidiol i'r ystori fod yn wahanol. Y mae natur a chwaotli merched yn amrywio yn fawr iawn, a'r hyn ag sydd yn dder- byniol gan un a fyddai yn hollol annerbyniol gan y Hall." Ond beth a ddywedaist wrth Shan? Yr wyf yn rhwym o gael clywed." lvel, gan eich bod yn rhwym o gael gwybod, aethum yn mlaen-tuag ati, ac ymaflais am dam gan ddywedyd fod yr yspryd, yn gorchymyn i mi i ym- -jrijldi." Beth oedd yr dwdiaa a Gofynodd a oedd yr yspryd wedi rhoddi nagval i. mi i'w thraethu wrthi, ac atebais inau, fod yr yspryd wedi fy hysbysu y buasai iddi hi ddeall fy negss ar tinwaith, ond os nad oedd yn cleallfy negea, fy mod am gael y fraint o gael ei hebrwng gartref." Beth ddywedodd hi wedi hyny ? Pel pob merch arall, dywed'odd nad oedd hi yn prisio am gwmni yr un dyn, gan ei bod am fyw yn < weddw." A ydynt i gyd yn arfer dywedyd felly y tro cyntaf ? mae naw o bob deg ohonynt yn defnyddio yr un gair." Beth y maent yn ei feddwl, fachgen, wrth eiriad "Ceisio dangos eu bod o YSt ryd a thuedd anni- bynol, ac r.ad ydynt-Wy yn f^isio pa un a ddaw y« iOU beidio, Ond nid yw y cwbl oi A- ffug", "Efallai mai dyna ddywed Betti wrthyf finau. Oad y mae yr yspryc1 wcdihysbYSII yn wahanol." M Gwir. Yr ydych chwi yn iawn, ond cofiwch fod yn rhaid i chwi ddechrea ar y liwybr priodol." Yr oeddynt erbyn hyn wedi cyrhaedd liyd at Seer, ond nid oedd yr un dyn na dynes i'w waled oddeutu y lie. "Beth wnawn nL YA. awr tybed?" ebai Howel wrth ei gydymaith. Y mae yn rbaid i chwi fyned hyd at y ffenestr or cael gweled a ydyw Betti gartref, ac os yw, rhoddi ergyd yegafn ar y gwydr er ei thynu allan." B|K^ Aeth Howel yn ol cyfarwyddyd Twmi at y PIP ffenestr, a thrwy gynorthwy goleuni gwanaidd y ganwyll frwyn a losgai ar y bwrdd, canfyddai y teula yn amgylchynedig oddeuta y bwrdd, yn swpera. Yn nghyfero y foment, collodd Howel bob llywodraeth arno ei hun yn liwyr, pan y gwelodd yr hon ag oedd yn ei charu mor fawr yn eu plith, a rhoddodd y fath ergyd trwagl i'r ffenestr nes tori y gwydr yn ddarn- au matt. Mor gynted ag y gwelodd yr hyn oedd wedi ei wneyd, rhedodd ymaith nerth ei draed gan gyfeirio ei olwg gartref, heb gofio am na gwneuthur yr un ymchwihaa am ei gyfaili Twmi. Gan nad pa faint oedd y braw ag oedd wedi medd- tannu Howel, yr oedd teuiu gwladaidd y Seer wedi Cael llawn cymaint o fraw a dychryn ag yntau. Gwnaeth Howel ei oreu o'i draed, gan xedeg drwy y caeau o dan v ty, heb gymeryd sylwo ddim ar y flfQrdd. Ond cyn hir, arafodd ei gerddediad, ar ei waith yn canfod rhyw wrthrych yn ymwisgedig mewn yn, yn neshau draw yn y pellder tuagato. Safodd am enyd, a safodd y gwrthrych yr un pryd. Safodd eilwaith, ac erbyn hyn, yr oodd braw yn dechreu ymgripian drosto, a theimlai ei wallt yn sefyll yn syth ar ei ben. Nid oedd y pellder yn awr rhyngddo a'r ddrych- iolaeth ond oddeutu deg llath, ac ni wyddai yn iawn pa un ai dychwelyd yn ei ol ai anturio yn snlaen fyddai oreu iddo. Myned rh'ag ei flaen a ystyriai fyddai yn rhyfyg ynddo, ac os troi £ n ol a wnelai, byddai o dan orfodaeth i fyned ar hyd y fFordd fawr tua chartref, yr hyn a yehwanegai fill- dir a haner ar ei daith. Ond nid yu I y bu yn ym^yugliori & chig agwaed, gan fod y dJBychiolaeth yn nesau ato, fel y tybiai, a throdd ytfrei ol ar un- wailb. Parhaodd yr yspryd i'w ddilyn, nes o'r diwedd i Howel lwyddo i dd'od o hyd iYW fawr, pryd y rhoddodd ei draed yn y tir mor gynted ag y gallai. Ond er mor gyflym y rhedai, yr oedd yr yspryd yn ei ddilyn, ac yn en ill tir arno. Er fod yr heol yn cael ei bystyried yn brif heol yplwjrf, eto nid oedd ond un hyuod o gul, a pherthi trwehus o bob ochr iddi, nes ei gwneyd yn hynod o dywyll. Heb fod yn mhell yr oedd pont fechan yn rliy- chwantu nant redegog a ranai y cwm yn ddau. Nid oedd canllawiau yn digwydd bod i'r bont, yr hyn a'i gwnelai yn hynod o beryglus i'w chroesi yn nhywyllwch y nos. Ond yn mlaen elai Howel nert.ii ei draed, a'r yspryd yn parhau i'w ddilyn, hyd nes cyrhaedd ohono i ymyl y bont, ac yn gwbl ddi- ystyr o'r perygl o groesi dros y bont, rhuthrodd yn wyllt dvosti, ond ar ei .v:iit.h yn cyrhaedd o^Ml^u ei chanol, llithrodd ;ivoe'd, a'r eiliad dily \yr oedd Howel yn y i wfr o dan y bont dros e Jfen, ac mor fuan ag i iodd gael ei bea u y Jwfr, gwaeddodd ;t!ln nerth ei geg,— O fy mam a iv. yl, yr wyf wedi taro fy ymeu- vdd, a boddi liefy-i."

PEITNOD IY,—GWYL MABSANT Y 11 LLiow DU." Yn amser y Ferch \'1' Scer,yr oeddyr hyn aelwid yn Wyl Mabsant mewn bri mawr gan drigolion y wlad, ac ymdyrai holl drigolion y cymydogaethau, ynfWyr ac yn wragedd, meibion a marched, gwreng a. boneddig, cyfoethog a thlawd, iddynt. Nid wyf erioed, ac nid oes yr un henafiaethydd ychwaith, wedi cael allan i foddlonrwydd pa bryd y declireuwyd eu cynal, na pha beth ydoedd amcan eu sefydlwyr. Y lie y cynhelid hwy ydoedd mewn tafarnau, a pharai yr wyl am wythnos nea ychwan- eg, ac nid oedd y fatli beth a stop tap yn adnabyddus, fel ag y mat yn yr oes "oleu" hon. Parhai y rhai ag oedd wedi ymgynull i olwynaw eu cyrph o flaon y delyn, hyd nes y byddai i lygad aur y wa.wr i ymagor dros gaerog fynyddoedd y dwyiain. Yr oedd diagwyliad mawr yn mhlwyf Llansamled am y Gwyl Mabaant blynyddol. Pan fyddai yr adeg i'w gynal yn nesau, byddai holl drigolion y plwyf yn sefyll megys ar flaenau eu traed mewn awydd a dif-gwyliad am dano. Rhifid yr wythnosau, ac hyd yn nod cyfriiid yr oriau a'r mynudau; ac yn wir, rl,iifai ambell i hen frawd gorselog yr eiliadau all oedd rhyngddo a'i hoff wyl. Yr oedd yr wyl i idecbreu nos Lun, am saith o'r gloch, yn ngwesty y Llew Du, ac yr oedd gwr y ty wedi sicrhau gwasan- aeth un o'r teijmwyr goreu yn y gymydogaeth, o'r entr Thomas Bhn, yr hwn oedd a'i glod yn uchel am ei fedv\i?rwyM i dria y tannau. Yr oedd ein hen ffl-jjfv" r: yn bwriadu bod yno. ond thtddiwyj I • of yn ei fwriad i roddi ei bresanoldeb yn yr wyl gan effaith y niweidiau ag oedd newydd eu derbyn wrth syrthio dros y bont, yn ei ffoedigaeth rhag yr yspryd ar y noson fythgoliadwy liono. Yn wir, er cymaint ydoedd bwriad gwasanaeth- ddynion, yn nghyda merched y Seer, i fod yno, methasant a magu digon o wroldeb i anturio tuag yno, gan eu bod yn credu yn sicr rnai rhyw arwydd o flaen rhyw dryebineb, neu So allai -angladd un ohonynt ydoedd drylliad disymwt-h gwydr y ffenestr ycliydig o no3weithiau yn flaenorol i'r wyl. Amser lied annymunol a dreuliwyd ganddynt noswaith lied annymunol a dreuliwyd ganddynt noswaith gyntaf yr wyl. Yno yr oeddynt o ran eu meddyliau, jl er fod eu cyrph yn mhell oddiyno. Ond, yn ngwyneb yr awydd a phob peth, yr oedd yn an- mhosibl iddynt aros gartref yr ail noswaith, a phendorfynodd dwy ferch y ty yn nghyda'r ddwy forwyn i anturio tuag yno; yn nghwmni y ddau- was, y rhai oeddynt i tod yn fath o warchodlu iddynfc rhag pob yspryd, anvydd, a chaiiwyliau cyrph. Yr oedd y He yn llawn pan gyrhaeddasant. Ar y llawr yn y gegin yr oedd gv/ehilioa y gymydogaeth wedi ytngynujl, ac yr oedd yr olwg 'atiach ag oadd arnynt yn ffiaidd, ac yn t'wy cydnaws iig anianau a thueddfryd preswylwyr y twlc," nag a bodau rhesymol, a phob un ohonynt yn tynu allan lonaid ei enau o fwg o'i Milol pridd,- gan ei chwythu allan bob yn ail, nes peri i'r lie yinddangos yn t'wy tebyg i weithfa haiarn nag i gegin tatarn. Dim ond caniadau anfoesol, ymadroddion anllad, a rhegfeydd arswydlawn oedd i'w clywed yn yr ystafell hon. Yn y parlwr yr oddd amaethwyr y plwyf yn ymgynull- odig, ac nid oedd oud dadwrdd parhaus a diorphwys am aredig, trin tiroedd, &c., oedd i'w-glywed yma. Yr oedd y llofft wedy'n yn Uawn o ddynion ieuainc yn ymddifyru mewn dawnsio o flaen y delyn. Nid oedd gair o'r glust i'w gtywed yma-dlm ond swn y traed yn dyfod i gyffyrddiad a'r llawr, ac yn awr a phryd avail, yn nghanol y stwr, gellid clywed swn Piethiadau y tannau tynion y del rn yn aDeglur. Ond cyn hir biinodd y dawnsyddion, a gorfu arnynt gymeryd ychydig seibiant, er mwyn rhoddi ychydig orphwys i'w cyrph blinedig, ac er cadw yr hwyl i fyiiy, ac lief yd ar cael ychydig o amrywiaeth, neidiodd llanc yn mlaen tuagat y delyn er rhoddi can. Yr oedd hwn yn tybio ei hun yn dipyn o fardd yn gystal a dadganwr, a chanodd can o'i gyfansodd- odd ei hnn i fachgen arall o'r gymydogaeth, yr hwn oedd wedi ceisio dwyn ei gariad, ae wedi llwyddo hefyd ychydig amser cyn hyny yn Mhastai y Ddraenen. Yn w hlith y penillion a gynwysai y gan, yr oadd y rhai awenyddol (?) a ganly-a Al enw yw Will Robert diiobaith, Didoraeth ysywaeth rwy'i yn son? Pe gwelwn y t llwgryn un Ilygad, Ymaflwn mewn cry-maid o'i groen, Am iddo nos Sul pastai'r Ddraenen, I ymaflyd mor gymhen am Gwen, Dangosodd ddrwg falais fel lilain Drwy 'i phwnjan yn ocitr ei phen." Rhag-brophwydai yn y gan y byddai i'w carwriaeth derfynu mewn priodas, a diweddai fel y canlyn Er mwyn i'n gael neithior ddifyras, Gysurus o fewn i'w bwth, Cain chwareu'n eu priodas ddyn enwog, Shon Arthur fawr greithiog a'i grwth." Tra y canai y bardd, yr oedd y dyetawmydd Uwyraf yn teyrnasu, ond pan y byddai peiriant chwerthin ambell i un mewn ysgogiad, a phan orphenodd y cantor, adseiniai muriau yr ystatell gan daranau byddarol o gymeradwyaeth iddo. Ond nid cystal a hyny yr oedd pob un oedd yno yn mwynbau y gan. Yn llechu mewn congl o'r ystafell yr oadd y Will Robert" a oganid ynddi, ac mewn congl arall yr oedd yr eneth a ddirmygid, sef merch yr hen grythwr fel ei gelwid, yn nghyda'i brodyr. Yn mhen ychydig amser wedi i dawelwch gael ei adferu ar ol datganiad y gan, cyfododd "Will Robert" ar ei draed, gan ddynesu yn araf at y man lie yr oedd y cantor yn eistedd, a phryd y daeth yn ddigon agos ato, rhoddodd' anerehiad'gwresog yn ei dau<vm«0.(\ w'1i a'i ddwrn cauedig, nes ei ddwyn i'r llawr fel marw. Yr oada cy^cMUon y cantor ar eu traed mewn eiliad yn barod i ymdduiy sarhad di- aehoa a dialw-am-dano ag oedd eu cyiaiv. wedi ei dderbyn od liar law Will; ond erbyn hyny yr d.d brodyr yn nghyda chyfeillion yr eneth i iyny yn barod i'w derbyn. Y canlyniad ydoedd, ymladdfa law-law drwyddi draw. Tra yr oedd yr annrhefn a nodwyd yn myned yn mlaen yn yr ystafell, gellid canfod gwr a golwg wladaidd arno yn dyfod i fewn drwy ddrw# yr ystafell, a'i lygaidyn fflamio gan dan digofus, ac ar ol cyrhaedd hyd at y telynor, tarawodd y llawr "yn gryf a'r pastwn mawr a gariai yn ei law, gan waeddi yn uchel am ddyatawrwyud. Ye oedd rhywbetll yn hynod o awdardodol yn ngolwg & th6n y gwr dyeithr ag a barodd ddychryn mawr i bawb o'r g .vyddfodolion, aeyr osdd yr ystafell mewn y chydig amser yn borffaitli ddystaw a llonydd. '• Fechgyn a merched," taranai a'i lais, "03 na fydd i chwi rad ii 1 fyny eich hannuwioldeb a'ch paehod, bydd pob un ohonoch yn sefyll ar ei bea yn mhwll y domen cyn pan chwarter awr." Nid oedd eisiau rhagor, waith adnabyddodd y rhfin ef, fel yr hen batriarch hynod a adnabyddid wrth yr enw l "Siency» Penhydd," a chredai yr holl wlad atn dano ei fod yn berffaitli gyfarwydd ac hyddysg yn holi gyfrinion consuriaeth, a chyda fod y gair diweddaf yn ymadael ■ a'i wefusau, ymwthiaaant allan bob un am y cyntaf. Yr oedd merched y "Seer" yn digwydd bod yn mhlith y rhai olaf yn yrenciliad disymwth. Wedi iddynt gyrhaedd i gegin y tafarndy, nid bychan oedd eu syUdod wrth weled y lie oedd mor llawn pan ddaethant yno gyntaf, heVneb ynddo yn awr ond yn unig y gwr dyeithr, yr hvm a-eisteddai yn dawel yn y gomal wrth y tan, ac heb ryfygu sia- rad yr un gair aethant ymaith. Ar ol iddynt fyned yniaith encyd 0 ffordd oddi- wrth y ty, wele ddau o wyr ieaainc yn eu cyfarch, gan ofyn iddynt, osnad oedd ganddynt wrthwvnab- iad, a fuasent yn caniatau iddynt hwy i'w hebrwng adref. Gan eu bod wedi colli eu cwmni, ac yn ofni tywyllwch y nos, derbyniasant y cynyg yn 1 la wen. Nid oedd y gwr iauanc ymaflodd yn Elizabeth yn neb amget1 na Tomos Ifan, y telynor, yr hwn oedd wedi ei gyflogi i chwareu yn yr Wyl Mabsant. Yr oedd Tomos yn ddyn glan a theg yr 01Wg- arno, ac yn llawn bywyd ac Ifoander; yn wir yraserchodd hi ynddo ya yr olwg gyataf ar gafodd arno. Yr oe(ld yn Ilawn 0 arabedd, ac mor swynol a deuiadol ei ymadroddion ag y gailai un o feibion Adda fod. Y fath blr a fwynhai yn ei gwmni nes yr oedd wedi cyrhaedd i ymyl y Seer cyn ei bod yn meddwl ei bod wedi cerdded haner y ffordd. Safasant ychydig amser wrth y ty, ac wedi iddi roddi addewid iddo y byddai iddi ei gyfarfod y tro nesaf y deuai, ac i nifer 0 gusanau gael eu hargraphu ganddo ar ei gwefusau ceiriosaidd, ymadawsant. "Twlc," gwerinair a arferir yn Morgaawg am letty y moehyn. t t Liwgryn," gwermair yn gyfygtyr ft "chefngrwm." I Mae yr hane3 hwnya hollol wir. Pragethwr «yda v M«thodiatiaid CalQnaidd ydoedd Siencyn, a plireswylia, mewn amaethdy o'r enw "Penhydd" yn ngorllewin Mor-* ganwg. Casglwyd lianea ei fywyd yn ng'ayd gan y Parch E. Matthews, o C%nt>OR, a chyhoeddwyd 6f ya llytryu swlit can Mri Hughei a'i Pab, Gwrecaam. o

Cyrhaeddodd Mr a Mrs Gladstone eu preswylfod yn Nghymru, sef Castell Penarlag, nos Fawrth, yr wythnos ddiweddaf. Ymadawodd Mr John Bright, ar ol bod yn aros yn Llandudno am tua wyth diwrnod, nos Fawrth, yr wythnos ddiweddaf, am Keighly, swydd Gaerefrog, ar ymweliad fi. Mr Isaac Holden, A.S. Bwriedir gosod cerf-faen, er coffadwriaeth am y diweddar Archesgob Tait, yn Eglwys Qadeiriol Caer- grawnt. Daliwyd morfil mawr, yn uiesur oddeutu pedair troedfedd ar ddeg o liy yn afon Monai, yn ymyl Porthaethwy, boreu ddydd S-vlwrn diweddaf,

iitamon iEirlurgiou Due WBSTMINSTEB A'l I)AYARNDAT. ]Wewlt lKthyr a yagrifenodd i'r Chest? -Chronicle, dywed ei Raslonrwydd ei fod, yn ystod y chwe' blynedd diweddar, wedi gwrthod adnewyddu prydlesi 25 o dafarndai ar ei ystad yn Llundain, ac fod adran wedi ei rhoddi yn mhob prydles a adnewyddir na chan- iateir i'r tafarndai fod yn agored ond yn unig am ddwy awr ar y Sul, a byny i werthu diod i'w vfed allan yn unig. MR GLADSTONE A DEWISJAD LLROL.—Mewn canlyniad i benderfyniadau yn ffafr dewisiad lleol gael eu hanfoa oddiwrth nifer liuosog o ganghenau Cymdeithas Ddirwestol Eglwys toagr i Mr Gladstone, derbyniwyd yr atebiad canlynol oddiwrth yserifen- ydd y Prif-weinidog: Yr wyf i'ch sicrhau fod Llywodraeth ei Mawrhydi yn cydnabod yr hawliau sydd gan welliannau yn ngliyfjsithiau trwyddedol ar sylw y Senedd, ac y gwn* Mr Gladstone a'i gydswyddogion ystyried yn fanwl yr holl ddatgan* iadau o opiniwn, tebyg i'r rlai gorphorir yn v penderfyniadau hyn, y rhai a wmnt eangu eu barn ar bwnc o'r fath bwy&igrwydd." CFMOKIT^T AS DDIRWBSTOL Y SHOWMEN Eisteddodd dros ddau gant o "showmen," neu ar- i ddangoswyr cyhoeddus, i gyfraoogi o bryd danteith- 10I yn y Victoria Hall, Caerefroc, ar \T achlysur o gynhaliad Ffair Gwylfarthin. Ithoddwyr y wledd gynhaliad Ffair Gwylfarthin. Ithoddwyr y wledd oeddynt garedigion sobrwydd w, ewyllyswyr da v dosbarth yma o gymdeithas. Fel mae'n hysbys, aefydlwyd cymdeithas ddirwestol oddeutu blwyddyn yn ol, yn gyfyngedig yn hollol i arddangoswvr cyhoeddus, ac yn y cyfarfod c ybwylledig darllsn- odd Mia$ ]Wlingtdn, ysgrifenyldes y gymdeithas, adroddiad, *yr hwn a ddangosaifod 1500 o bersonau yn aelodau ohoai, ac fod oyfarfodydd/Juosog wedi eu cynal bron yn fnhob tref drwy Loegr. Tvstiol- aethai Miss Millington f d mwy na hAx: Y rhai a ymunasant WAtti cacfv t. eu hardysaad, ac fod Iluaw,g 1, )n yn ei meddiant fod llaw fomliH' yn y gweithrediadau. BEN MELLDITII.—AI- yr achlysur o k haliatt i gylchwyl Cymdeithas Lglwys Loeg, yn Westminster Abbey, n03 I traddodwyd pregeth ar ran cyllil y gymdeithas gan yr Hybarch Archddiacon Farrar, D.D" Canon West- iddiar y geiriau, Wele, rhoddi yr ydwyf fi o'jpiT blaan chwi heddyw fendith a melldith," Deut xi. 20,. 4)ywedodd y pregethwr ->nwog, ar y dechreu' ei fod yn bwriadu i'w bregeth y aosoa hono gynwys dim ond ffeithiau plaen a mynegiad plaen, ac nid apelio at ddrychfeddyliau, rev. deimladau, ond at reswm, at ymdeimlad o ddyledsn-rydd, ac at gydwy- bodau CriatiOllOgLOn gwlad Gri'itioricgol I ddechrau, ymclrlmfdd a'r 11. vel ^0,000,000p yn cael eu gwario bob blwyddyn v.. y deyrnas hon am ddiodydd meddwol, ac fod y trigolion yn yorfod talu 100,000,000p yn yebwanegol am effeithiau y fasnach. Yna aeth yn mlaen i brofi fpd gwyddon- iaeth a meddygiaath a rhesymoliaeth yn datgan yn gryf fod yn well gwneyd heb wirf yn ei wahanol ag- weddau. Sylwodd yn fanwl ac yn faith ar dystiol- aethau y barnwyr a Changliellwyr y Trysorlys gyda golwg ar y troseddau a gynyrchir gan wirodydd ac ar y lies a ddeilliai i'r Llywodraeth trwy atal eu harferiad. Mae yn ofidus genym nas gallwn, o ddiffyg gofod, roddi lie i'r sylwadau rhagorol a wnaed gan y Dr Farrar. DECHREUAD YR ARDYSTIAD. Tarddodd yr ardystiad oddiwrth arferiad fel y canlynGwedi i'r Daniaid ddarostwng y wlad hon, ymlgymysgent a'r brodorion, ac yn ami trywanent hwy i farwolaeth wrth yfed gyda hwy; gan hyny, nid y'fai y Sacson- iaid mewn cymdeithas oddieithr i rywun personol wneuthur gwystl neu ardystiad o sicrwydd na dder- bynient un niwéd, Dyddia eraill y peth oddiwrth farwolaeth y brenin Edwyn, mab Edgar, vr hwn trwy fradgynllun Elfrida, ei lysfam, a drywanwvd yn farbaraidd yn ei gefn tra yn yfed. ESIAMPL. Cyhuddid aelod gan eglwys yn America o feddwi, pryd y rhoddodd yr eglurhad addysgiadol canlynol Yfwn wrth ochr fy ngweimdog yn y ciniaw, ac yfodd efe un wydriad yu ychwanegol na iili ni feddwodd ef, ond gwneuthum i!" YFED YN ARW AIN I W ALLGOFnWYDD. Gan fy mod wedi gweithredu fel dirprwy gwallgofrwydd am 20 mlynedd, yn nghyda gwasanaethu fal cadeir- ydd y ddirurwyaeth am yspaid 16 mlynedd, a chenyf yr holl drafodaeth o dan fy sylw a'm gofai persoaol, yr wyf yn aiarad am fy mhrofiad a'm gwyboda^tli fy hun pan ddywedwyf fod llawn chwe' rhan o ddeq o holl achosion gwallgofrwydd yu y tiri^aetbau byn .1 yn cyfodi yn gyfangwbl oddiav yr ir^erion YTTI- edrol ag y mae y bobl wedi \tV/ilwnw iddraf." Iarll Shaftesbury, °

DYJSTI0i\ CYHOEDDUS AE BYNCIAU CYHOEDDUS. ARGLWYDD G. HAMILTON YN IlAitnow.-Nos Ferchcr diweddaf, traddododd yr Arglwydd George Hamilton araeth yn Harrow, a dadleuai y dylai per- chenogion tai afiacb gael eu cospi, fel y cospid person- au a weHhentgigfwyd llwgr a pheryglus i iechyd. Efe hefyd a gondemniai estyniad yr etbolfraint newydd i'r Werddon, oblegid y byddai hyny yn gyfartal ag estyniad dyfais er sefydlu yno Lywoof vh elynol o fewn cylchdremiad o'n gororau ein hunain. MR THEVELYAN A'R ETHOLFRAINT SIBOL.— Mewn araeth faith a draddododd y Prif-Ysgrifenydd dros y Werddon yn Kelso, nos Fercher diweddafj dywedodd nad oedd efe yn siarad fel swyddog, eithr fel aelod o'r blaid Ryddfrydol, ac fel y cyfryw, nid oedd yn petruso dywedyd na ddylai pobl a breswyl- ient o'r tu allan i unrhyw sir feddu hawl i bleidebu dros aelod Seneddol i gynrychioli'r sir hono. Dadl- euai hefyd nad oedd ad-drefniad yr etholfeydd i gael ei ystyried yn hanfodol i eangiad yr etholfraint, ac y dylid estyn yr un fraint etholiadol i'r Werddon ag i bob parth o'r ymherodraeth. Mn CAMPELL BANNERMAN A'n LLYWODBAETH. —Yn ystod ei anerchiad i'w etholwyr yn Stirling nos Fercher diweddaf, dywedodd Mr Campbell Banner- man, Aiver nad oadd y Llywodraeth wedi llwyddo i leiliaii costau'x Wladwriaeth, na gwnsyd diwyc- iadau cyflym, yr oedd y Llywodraeth wedi gwneyd y goreu oedd yn bosibl o dan amgylchiadau ac anhawsderau dyrus a dybryd, Y rheswm ydoedd fod y Rbyddfrydwyr wedi methu vmryddhau oddi- wrth yr ymrwymiadau eenedlaethol a wnaethpwyd gan eu rbag-flaenoriaid mewn swydd ac awdardod. Dywedodd hefyd ei fod ef yn barod i ddelio a phwnc eangiad yr etholfraint yn y Werddon. CANQHELLYDD Y TBY80RLYS A'I ETHOLWYR,— Yn ei anerchiad i'w etholwyr yn Pontefract., yr wythnos ddiweddaf, cyfeiriodd Mr Childers yn benaf at y rhyfel Aiphtaidd a diwygiadau yn y fyddin, a gwnaeth wrthgyferbyniadau fligyrorrhwng cvllid- aeth y Toriaid a'r eiddo y Rhyddfrydwyr. Dywed- odd fod y Llywodraeth Ryddfrydol vn gwario 2s lIe y pen yn llai o drethi ar y llynges, ond yn gwario 58 3c y pen yn fwy ar addysg, cymhoith y tlodion, it thatu r ddyled wladol. Yna aeth y boneddwr gwir ahrjiydeddus yn mlaen i sylwi ar v cyfreithiau a WLl yn ddiweddar mewn perthynas ilr Werddon. a 'wedodd fod y, Werddon mewn angen am gyf- i Oder cydymdeimladol-y diclion y byddai p ydd;,M arall yn ddigonol i ni weled yr anhaws- oerau wedi eu symud, a heddweh a chymydogaeth ii-a wedi eu hadferu a'u dfogelu, fel ag i gael trefn gymdeithasol newydd yn y Werddon heb gael v chwyldroad y dadleuai aelodau plaid yr "Hom." Rule" drosto. Nid oedd efe yn gwrthwvnebu y rbyddbad oddiwrth amryw drethi ag yr oedd yi Werddon yn ei fwynbau, ond fe fyddai yn JlaWer haws gwneyd mesuiau ymarferol a daionus yno<~pe y cedwid o'r golwg yr ellyll o ymwalianiad oddiwrth y rhelyw o'r Deyrnas Gyfunol. Wrth darfynu, cyfeiriodd y boneddwr gwir anrhydeddus at bwysig- rwydd diwygiaclau yn yr etholfraint sirol, Uywodr- aeth Llundain, a llywodraeth sirol, yr hyn yr oeddys wedi ymrwymo i'w dwyn yn mlaen, ac efe a ychwanegai nad oedd ya ofni"r canlyniadau.

ARDALYDD LORNE AR GYFLWR CANADA. Traddododd Ardalydd Lome ddarlith yn Birming- ham, ar: Canada a'i chynyrchion, Sylwodd fod yn hen Ganada ddigonedd o goad at danwydd o fewn cyrhaedd pob llecyn y byddai trefedigwyr yn debyg o ymsefydlu, Dywedodd fod glofeydd Nova Scotia yn cynyrchu symiau rhyfeddol o'r glo goreu, a bod y cynydd yn parhau beonydd. Dylai ymfudwyr fyned allan tuag yno yn y Gwanwyn. Yr oedd yno ddigonedd o waith i'w gael i bawb a ewylliasent woithio. gyda chyflogau da, yn enwedig ar Beil- ffordd Ganadaidd y Mor Tawelog. Os y byddai ymfudwyr yn bwriadu arwain bywyd ffermyddol, dyient gvmoryd gyda hwynt, os yn ddynion sengl, o 50p i lOOp ac os yn wyr priod, o 250p i 500p. Yr oodd Ileoeid- da iw otel ya mhob man o'r bron, i ddynion a merched, ond, os oedd y menywod yn dymuno llwyddo yno, rhaid iddynt fed yn alluog 'ac ewyllysgar i weithio. Wedi desgrifio nodweddion yr amryfal ranbarthau, dywedodd yr ardalydd urddasol ou bod, gyda'a gilydd,'yn ffurlio un wlad gvfanol, oblegid nad oes yno unrhyw achos o anfoddogrwydd na chweryl yn mhlith amryfal aelodau y teulu mawr hwn. Mae gauddynt boblogaeth o tus phum' mil- two, a bydd y nifer yn llawer mwy yn fuan; yn wir fe amcangyfrifwyd yn ddiweddar y bydd v boblog- aeth yno. cyn pet: Win' mlynedd, yn llawer mwy nag yw poblogaet. yr ynysoedd hyn yn awr. Y maent yn Qrwyaul fiyddlawn ac ymroddedig i'w cysylltiad i'r hen fam-wlad, yr hon a ganiataodd i'w phlant. y rhyddid mwyaf. Oni buasai mai felly yr oedd, buasent hwy wedi dryllio y rlvwymau a thaflu y rheffynau oddiwrtbynt er's amser maith, on(Lyn lie hyny, y maent yn glynu wrth y cysylltiad sydd mor fanteisiol iddynt hwy, ac a fydd o'r fantais a'r Ilea mwyaf i'r wlad hon yn y dyfodol. Ein dyledswydd ni ydyw meithrin y teimiad hwn o jmilymad serchog hyd yr eithaf, oherwydd fod eu hundeb hwy a nym yn un o berffaith ryddid. Rhaid j ni, gartref, gofio y fath genedl ryraus a fydd eu disgynyddion hwy yno, a pha mor lesol i ni fydd eu dysgu i barchu'r faner o dan ba un yr ydym yn cydwasanaethu, canys y mae trafnidiaeth bob amser yn canlyn y faner a bydd trafnidiaeth a masnach cydrliyngom ni a hwyat-hwy yn rhwym ogynyddu yn ol fel y glynom wrth yr un a'r unrhyw faner. Y mae eu tiriogaathau hwy yn cynyg i'n ieuenctyd ni, y rhai nas gallant gael meusydd i'w hegnion gartref, feusydd liderfyn gyda phob sicrwydd o lwyddiant. Nid oedd nemawr ddyn a addav 1,1 y traathellau hyn, gan daflu ei lot gyda hwy, ar anfl-ddodd hyny yn llesol iddo ei hun ar eiddo. Vr eithriad o'r ychydig Chineaid arlanau'r Mor Tav»clog—nifer oedd yn rhwym o ymleihau, oherwydd fod ymfudiaeth Chineaidd vn cael ei aaghefaogi,-y mae'r boblogaeth yn gyn- wyaedig o'r elfenau sydd wedi gwneyd yr eiddom ni mor rymns ac yn arddangos gwaed eymysgediff v cenhedloedd goreu yn Ewrop. Bron yn mhob man yr oedd yr iaith Saesneg yn cael ei siarad, ac arfer- ion rrydemig yn cael eu dilyn a'u parcliu. Gyda lairiogaeth Canada a'r cyfandir Awstralaidd mewn cysylltiad agoaa Lloegr, nid oedd raid iddi byth ofm y gellir byth siglo'r safle aruchel yr oedd hi wedi eienill yn mhlith prif wladwriaethau'r byd.

ME TREVELYAN Â'R WEEBDON. Dydd Iau diweddaf, traddododd Mr G. 0. Tiwel- yan, A S., Prif-Ysgrifenydd y Werddon, ei äd blynyddol i'w etholwyr yn Galasiuels. Decme^d y boneddwr gwir anrhydeddus ei araeth gyfemo at y beirniadaethau "annheg" a wnaed arl ^ithredoedd y Llywodraeth yn y&tod y seibiant Adol, pan nad oedd gan yLlywodraeth gyfleus- A,w hateb. Yr oedd y Milwriad King-lfarrtian, jhresenoldeb Syr Stafford Nortlioote, wedi dv- weyd ei fod ef yn credu yn ddiysgog fod y Llywodr- aeth wedi myned i gyfamod a'r Pamelliaid, fel v gelwai efe hwynt, ac mai telerau'r eyfamod hwnw oeddynt, gan belled ag y gallai efe (Mr Trevolyan) eu gwueydsallan, ar fod i'r Arglwydd Spencer ddiprddel rhai swyddogion cyhoeddus ag oeddynt yn adgas vn ngolwg y Parnelliaid, a gadael iddynt hwy (y i nelliaid) gynal eu cyfarfodydd fel, ac yn y man y mynent, tra yr oeddynt hwythau, ar y llaw arall. yn ymrwymo i ddefnyddio iaith addfwyn a chymedrol. Yr oedd yn rhaid fod y Milwriad King- Harman, erbyn hyn, wedi cael ei argyhoeddi nad oedd y Parnelliaid wedi ymgadw yn fanwl iawn at eu cyfran hwy o'r fargen. Yna cyfeiriodd y boneddwr aurhydeddus at iaith hynod glef a chwerw a ddefnyddiwyd gan Mr Harrington, Mr Healy, a Mr Biggar, a dadleuai nad oedd yr iaith hono wedi cael ei haeddu. Dywedodd hefyd nad oedd un math o wahaniaeth wedi cael ei wneyd cydrhwng Saeson a Gwyddelod, mewn penodi personau i ewyddi cyhoeddus, Efe a anturiai ddyweyd, am bob Sais a gyflogid gan y cyhoedd yn y Werddon, fod ugain o Wyddelod yn llenvri swyddi yn yr India, yn Lloegr, ae yn y Trefedigaethau. Y chydlg iawn oedd niter y Saeson a gyflogid yn y Werddon. Gwyddelod oedd y Pedwar Dirprwywyr Tirol. Allan o'r wyth a phedwar ugain o Is-Ddirprwywyr, efe a amheuai a °honynt yn Saeson (cymeradwyaeth). Cyhuddid y Llywodraeth yn bariums yn Nhy'r Uyffredin o fod yn anewyllysgar i gyflogi Gwydd- elod a broffesent y grefydd Gatholig Rhufain (Pab- yddion). Fel mater o ffaith, nid oedd derfyn ar y drtifferth ar gofal a gymerid i ddethol dynion cy tad das, a r rhai hyny yn Wyddelod, heb wahan- laetlkrhwng Protestant a Pliabydd. Y na cyfeiriodd at benodiad Mr O'Shaunessey, Gwyddel a Phabydd, fel Cadeirydd Pwyllgor yn Nhy'r Cyffredin, ac wedi hyny i swyddogaeth bwysig yn y Tryiiodraeth, ac ychwanegodd trwy ddywedyd mai y bobl hyny a gyhuddent y Llywodraeth o ballu rhoddi swydd i Wyddelod a Phabyddion, oeddynt yr unig ddynion a barhaent i erlid Mr O'Shaughnessey am iddo dder- byn swydd o gwbl o dan y Llywodraeth Seisnig. Nid oedd gan neb ddim ond gair 6.- ,r ddyweyd am yr 13-Ysgrifonydd presenol dros y Werddon, Mr Hamilton ond fe achwynid ei fod yn Ysgotyn ac yn Brotestant. Yr oedd y diweddar Is-Y. 'fenydd dros y Werddon, Mr Thomas Burko, yn ii;' ydd ac ya Wyddel, ac efe (Mr Travelyan) a anturiai ddy- wedyd, fod Mr Burke wedi derbyn llawer mwy o eiddigacJli a c-hwerwdar. mewn aroitliiau ac mewn j erthyglau ya y newyddiaduron. nag a dderbmia Mr 1 Hamiilon ya awr 0-3 y b'.< Owy M-l a fCit'W-ig ymroddgar a diffuant erioed, Mr O'Conor Don oedd hwnw. Yr oedd yr hyn a wnaeth efe yn y Senedd, o blaid ei gredo, ei grefydd, a'i ffydd ei hun, yn taflu i'r cysgod holl ymdrechion pob aelod arall yn yr oes jion. Ac er hyny, ymunwyd i'w daflu allan o swydd gap y blaid sydd y foment hon yn clebran nad yw Gwyddelod a Phabyddion yn cael swyddi dan v Llywodraeth. Cyfeiriodd Mr Trevelyan draehefn at y pwysigrwydd O ddefnyddio awdurdod i atal cyn- f haliad cyfarfodydd cyhoeddus, gan ddadlu fod gan un- rhyw Lywodraeth hawl i atal cynhaliad pob cyfarfod .os y byddai rhesymau digonol dros ofni mai y can- roiad a fyddai terfysg a throseddau. Y'r oedd Iwr pethau yn Ulster wedi bod yn hynod ddyrys at, anfoddhaol, ac yr oedd Llywodraethiad y Werddon yn bwnc xliy bwysig a difrifol i fod yn destyn gwawdiaeth ymbleidgar. Terfynodd v bon- eddwr gwir anrhydeddus ei araeth orchestof trwy roddi ystadegau i brofi fod troseddau anfad yn llei- hau yn y Werddon, a bod yr Act Dirol yn gweithio er lleshad y tirberchenog a'r tenant trwy yr h"" wlad—h.y., ya mhob man lie y rhoddir y newydd mewn gweithrediad. Nid oedd na c- y- huddiad, na gwawd, neu duchan, a allai y^eilio'r Llywodraeth o'r ymwybyddtaeth eu bod wedi ym- drechu gwneyd eu goreu.

MR STANHOPE, A.S., A'R ETHOL- FRAINT. Cynlialiwyd demonstrasiwn Ceidwadol mawr iawn yn Bradford nos Iau diweddaf o dan nawdd Cym- deithas Geidwadol Bradford. Y prif areitliiwr ydoedd Mr E. Stanbope, A.S., yr hwn, wrth gynyg penderfyniad, a gymerodd y cyfleustra i ddatgan ei ymddiried disyfl yn mlaenoriaid y blaid Geidwadol, a ooa noil arwyddion yr amserau yn eu calonogi fel arwyddion anffafriol i'r Weinyddiaetli bresenol. Un o'r prif gyhuddiadau oedd ganddynt hwy (y Ceid- wadwyr) yn erbyn y Weinyddiaetli, ydoedd eu bod yn ddieithriad wedi cefnogi'r deiliaid annheyrngarol, ac anghefnogi y deiliaid gwir deyrngarol (cymerad- wyaeth). Yna aeth y boneddwr anrhydeddus yn mlaen i ddadlu fod y Llywodraeth wedi cyflawni y camgymeriad mwyaf dinystriol gyda gelwg ar y Transvaal, yn gymaint felly ag i beri i genhedloedd I eraill gredu o hyn allan na fydd i ni, neu ynte nas gallwn amddiffyn a diogelu ein cynghreiriaid mewn gwledydd tramor. Mewn perthynas i'r India, efe a ddywedai fod yr hyn a elwid yn Ysgrif Ilbert, yn cael ei llwyr gondemnio gan naw o bob deg o Ewropeaid. Fe ddylid tynu yr vsgrif hono yn ol. Yn ddiweddar yr oeddynfrwedi cael areithiau gan aelodau o'r Llywodraeth ar bwnc diwygiad, Dy- wedodd Canghellydd t Trysorlys eu bod i gael ,iadol mesur diwygiadol m^y nag a gifvryd obyth wedi'r nwyddyn 1669, ac yr oeddynt wedi cael araeth ragwort gan Arglwydd HartingtoB, prif fyrdwn yr 1*0" ydoedd beirniadu cynygion Mr Chamberlain; ac yr oeddynt yn cael y Prif-Weinidog yn ymsori yn ei ll, gan wylied, yn ddiamheu, ar ba le yr oedd y gath yn myn'd i neidio (chwerthiniad). Y'r oedd Arglwydd Hartington wedi gofyn dau neu dri o gwestiynau, i ba rai yr oedd ef (Mr Stanhope) yn bwriadu rhoddi atebion eglur a diamwys (cym.) Gofynodd Arglwydd Hartington, os oedd yr ethoi- fraint i gael ei hestyn i Loegr ac Ysgotland, a ddylent hwy ei hestyn hefyd i'r Werddon (llefain o Oh!" a Dylent.") Byddai iddo ef ateb y cwestiwn hwnw yn f uan trwy ofyn, a fyddai unrhyw blaid bolitic- aidd yn ddigon gwallgof i ddywedyd y dylai gwlad Ii yr oedd Mr Goschen wedi dyweyd ei bod mewn eyflwr o wrthryfel;dan orchudd, fod yn wrthddrych teilwng o arbrofion mewu diwygiadau politicaidd (cymeradwyaeth). Yr egwyddor ar ba un y dylai'r pwnc gael ei benderfynu ydoedd, a oedd y Werddon yn y fath gyflwr ag a gyfiawnhai eangiad yr ethol- fraint i'w phobl (llefau, "Oh, Oh!") A fyddai i rywun sefyll i iyny a dweyd y byddai i ychwanegiad at niter yr aelodau Parnellaidd yn Nhv'r Cyffredia dueddu at lesad y Werddon, parhad yr undeb rhwng y Werddon a Phrydain Fawr, neu lesiant sefydldau Seneddol? (" Na fyddai," a churo dwylaw.) Dywed- odd Arglwydd Hartington y dylai'r Ceidwadwyr gynorthwyo'r Weinyddiaeth i ddwyn yn mlaen Lywodraeth y wlad, ond yr oedd iaith Mr Chamber- lain at y Ceidwadwyr y fath ag i ddangos pa mor ychydig oedd hawl y Rhyddfrydwyr i'r cyfryw gynorthwy. Pe heby Ceidwadwyr, niluasai Llyw- ydd Bwrdd Masnach byth yn pasio un o'r mesurau a berthynant i'w swyddogaeth ef. Efe (Mr Stanhope) a gredai na fyddai i'r wlad ddilyn Mr Chamberlain y11, y meddylddrych mai unig amcan mesur o ddiwyg- iad Seneddol ydoedd gallaogi Llywodraeth Radical- aidd i rodd mewn grym unrhyw fesur Kadicalaidd a j .wy11_L 1 r ov»yuyM«uL awy ^cymeraawyaefch). Yr oedd Mr taamberlain wedi Myw»yd wrthynt yn ddifloc-sgni I maiL yr YsgrirDdiwygiadol y go^ithiai ef ei chael • o r diwedd, ydoedd un seiliedig ar etholfraist i h- } dya obiegid mai dyn ydoedd (dymrch, dyw-eh). gellid gwadu fod auhawsterau y Weinyddiaeth— nad pa blaid a fyddo mewn awdurdod—yn y cyfwng I presenol—yn anhawsterau dirfawr, oblegid fod Sosialaeth ac anghrefyddyn dyrchafu eu'penaa, a'u dyledswydd hwy ydoedd arwain pobl Prydain allan o sianeli chwyldroadol a democrataidd at lwybrau mwy diogel diwygiad Cyrfansoddiadol (cynaeradwy- Mth).

AEDALFDD SALISBURY A CHEID- WADWYR HERTS Cynlialiwyd gwledd flynyddol Cymdeithas Geid- wadol Herts, nos Iau diweddaf, yn Watford, o dan lywyddiaeth Ardalydd Salisbury, Mewn atebiad i'r llwnedestyn, Ty'r Arglwyddi," Yr Ardalydd urddasol, yr hwn a dderbyniwyd gyda banllefau o groesaw ac edmygedd, a ddywed- odd eu bod yn ddiweddar wedi. cael tvstiolaeth o gyfeiriad hynod os nad enwog, nad oedd- Ty'r Ar- glwyddi mor boblogaidd yn awr yn mhlith y rhai oeddynt ar yr ochr arall ag ydoedd yn mhlith y Ceidwadwyr. Yr oedd Arglwydd Hartington wedi dyweyd wrthynt fod Ty'r Arglwyddi wedi colli tir yn y wlad yn mhlith y rhai a gytunent ag ef (Ar- glwydd Haitington) mewn materion gwleidyddol. Awgrymodd ei fod ef (Arglwydd Salisbury) wedi dyweyd fod Ty'r Arglwyddi yn colli tir. Ond rhaid mai breuddwydio'r oedd ei arglwvddiaeth pan yr awgrymodd y fath beth; ond er ei fod ef (Arglwydd Salisbury) yn credu fod Ty'r Arglwyddi yn sefyll mor ucbel ag erioed yn ngolwg y Ceidwadwyr, ac yn marn niferoedd dirfawr o bersonau nad oeddynt yn glynu wrth unrhyw blaid boliticaiddyn neillduol, efe a dybiai nad oedd poblogrwydd y Ty yn sefyll yn uchel iawn yn marn y rhai a ffurfient y gwir rengau Rhyddfrydol. Yr oedd gan Arglwydd Hart- ington feddyginiaeth ar gyfer hyn. Awgrymodd, pe y byddai i Dy'r Arglwyddi wneyd yn union yr hyn oil a geisiai'r blaid Ryddf ydol yn Nhy'r Cyff- redin na fyddai iddynt d lyn gwrthwyneb- rwydd ar ran y blaid Ryddfry ol. Efe tyr Ardalydd urddasol) a dybiai fod hyny ïl beth tabygol iawn; ond ni chredai fod yn angenrheidiol, heb ymboni ocl i Dy'r Arglwyddi, ar fod i gorph o'u a'u gallu gyflawni'r swyddogaeth a benodai Arglwydd Hartington iddynt. Y swyddogaeth hono ydoedd dyweyd amen "-swydd a gyflawnid yn gyffredin i gwbl foddlonrwydd y rhai a'i clywent gan glochydd am gyflog bychan (chwerthiniad). Ond nis gallai efe gydkynio a. chyngor Arglwydd Hartington i Dy'r Arglwyddi. Gan gynted ag y credai Ty'r Arglwyddi mai ei unig aaydd ydoedd dyweyd "Amen" i ba beth bynag yr ewyllysiai Ty'r Cyffredin ei osod i lawr, yna byddai efe yn un o'r rhai cyntaf i geisio argyhoeddi pobl Lloegr ei bod yn llawn bryd diddymu Ty'r Arglwyddi (cymer- adwyaetb), ac efes wnelai hyny, nid oddiar unrhyw ddiffyg parch i Dy'r Cyffredin, eithr mai unig ddefnydd "Ail Siamber" ydoedd cywiro unrhyw beth—os byddai unrhyw beth i'w gywiro—yn mken- derfyniadau'r Ty araU. Efallai yr elai efe gam yn mhellach, gan ddywedyd, yn gwbl annibynol ar ei olygiadau gwleidyddol personol ei hun, mai gwell ydoedd ar fod i Dy'r Arglwyddi feddu tueddiadau Ceidwadol; a hyny am y rheswm hwn, sef, pe y gwnelid rhywbeth mewn ystyr Geidwadol ag y byddaiV bobl wedi hyny yn ei angliyineradwyo, byddai yn ddigon hawdd ei wella; ond, pe y gwnelid rhywbeth mewn ystyr Ryddfrydol ag y byddai i'r wlad hon ei anghymeradwyo, nis gellid ei wella. Pe y distrywid rhywbeth yn an- mhriodol, nid oedd unrhyw allu, nac unrhyw ewyllysgarwcb, nae unrhyw edifeirwch a allai byth ei adferu (cymeradwyaeth). Yr oedd Arglwydd Hartington wedi bod yn rhoddi iddynt gyfraniadau eraill at eu haddysg boliticaidd. Gwyddent am offeryn cywrain iawn a ddefnyddid gan geidwad gwenya, trwy yr hwn y galluogid ilwynt i weled trwy ddarnau o wydr a chaafod pa fodd yr oedd y gwenyn yn gwneyd an gwaith o'r tufewn i'r eweh. Yr oedd Arglwydd Hartington a Mr Chamberlain wedi bod yn gosod y Cyfrin-gyngor o flaen gwydr y cwch gwenya, a wedi eu galluogi i weled pa todd yr oedd y dadleuon v ,aeleu dwyn yn mlaen. Yr oedd- ynt wedi sylwi er's amser t ilth ar y phenomena rhyf- edd o ganfod Mr Chamberlain bob amser yn cael ei ffordd ei hun, a bod Arglwydd Hartington, er gwaethaf yr holl ddoethineb anghydmarol a briod- olid iddo pan ddaeth yn aelod o'r cyngor, bob amser yn gorfod rho'i i mewn" ac ymostwng (cymeradwy- aeth a chwerthiniad). Ond nid oeddynt hyd yn awr wedi gweled yr iaith feiddgar, ac efe a ddy- wedai, yr iaith leddfol a pha un y deliai Mr Cham- berlain a'i gyd-swyddog, a'r gostyngeiddrwydd addfwyn, os nad ofnus, a pha un yr atebid gan Arglwydd Hartington (chwerthiniad). Efe (Ar- glwydd Salisbury) a gyffasai ei fod wedi gwylied ar yr aiddangosiad hwn gyda gofid, oblegid ei fod yn gwybod y dauai cystadleuaeth fawr mewn 'maflyd codwm cydrhwng y ddau wleidyddwr hyn, yn mis i Tonnw.-f im3af., nv bwnq diwygiad. Efe a ddymuaai yr boll lwyddiant i Arglwydd Hartington, pud, pe y buastt efe yn arfer betio, efe a ddewissti fetio bob anrssr "ar droea" Mr Cliamberlain (nsbel chwerthiniad). Nid oedd eisiau iddynt onid cym haru iaith ae ymagweddiad y ddau ddyn-beidd.. garweh ysplenydd yr athrawiaethau a gynygid gan Mr Chamberlain, ei lwyr ddibrisdod o ganlynia&u, Nid oedd gan Arglwydd Hartington, ar y llaw mslT, unrhyw opiniwn o'i eiddo ei hun (chwerthiniad). Yr oedd efe bob amser yn gofyn i chwi ystyried y peth hwn a chofio'r peth arall. Nid oedd ya rhwymo ei hun wrth unrhyw opiniwn, ond dywedai fod yn werth chweil meddwl am hyn a meddwl am y Hall; ac ar ol traddodi araeth yn yr arddull yna, efe a ddychryna rhag sain ei lais ei hun, ac yn el araeth nesaf, fe dybia, efallai, ei fod vvedi oyweyd gormod, ac efe a bryura i roidi sicrwydd i'r byd mai nid swyddog« J ;> --r.d Whigaidd yd_yw arwain mudiadau pobla^# j na Larn y cyhoedd, ond mai swyddogaeth y ulaid Chwigaiddydyw cymedroli a ch.yfryi^u, neu, mewn ffaith, cymysgu dwfr gyda gwirod iJr Chamberlain (uchel gymeradwyaeth a chwerthiniad). Aeth ei arglwyddi&eth yn mlaen i ddywedyd mai y gwahaniaeth mawr rhwng arfer- ion y blaid Ryddfrydol a'r eiddo'r blaid Geidwadol ydoedd hyn, fod pob Llywodraeth Ryddfrydol byth wedi cwymp Arglwydd Melbourne, wedi cynyg Ysgrif Diwygiad. Ni fuont bob amser yn llwydd- iannus, ond ni fuont erioed heb Ysgrif Diwygiad i'w chynyg. Cynygiodd Llywodraeth Arglwydd Russell un cyn iddi gwympo yn 1846. Cynygiodd a chariodd Llywodraeth Mr Gladstone Ysgrif y Tugel yn y flwyddyn 1855, ac yn y flwy ddyn 1880, draehefn, cynygiodd Mr Gladstone Ysgrif Diwygiad. Yr hyn a wnaeth y blaid Ryddfrydol yw yr hyn a wna eto, trwy gynyg unrhyw beth v tvbiant a f vdd yn debyg o'u cadw hwy mewn swydd ac awdurdod (chwerthiniad). Credai efe fod amryw longau yn ein llynges nad aetbant i'r mor erioed. Y rheswm ydoedd fod y fath gyfres olynol o awgrymiadau a ayfeision gan bersonau medrus at gyfnewidiadau yn ngwneuth uriad ein llongau, fei, gan gynted ag y byddai llong wedi gadael y doc, fe'i gorchvmynid i ddychwelyd i'r doc i'w newid draehefn. Yr oedd y llongau hyny yn debyg iawn i'r Cyfaasoddiaat Prydeinig nrewn dwylaw Rhyddfrydol. Gan gynted ag y byddai un cyfnewidiad wedi ei wneyd, hwy a gynygient gyfnewidiad arall mwy. Tri pheth di- werth a dirym iawn oeddynt,, dyn bob amser o daa law y meddyg, Hong bob amser yn myned dan gyf- newidiadau, a Ffurlywodraeth oedd byth a hefyd < dan y driniaeth o ddiwygiad (cymeradwyaoth).

LLEFARYDD TY'R CYRYREDIN- Gohebydd arbenig o Lundain i nn o'r newydd- iaduron dyddiol goren yn swyddLancaster a ddywed:-Gyda llawer o ofid y clywir fod Mr Goschen wedi gorfod gwrthod y swydd o Lefar- ydd Ty'r Cyffredin oherwydd ei ddiffyg golwg, Yr oead Mr Goschen yn berffaith foddlawn—os nad yn awyddus, yn wir-i dderbyn y safle enwog a gynygiwyd iddo gan y Prif-weioidog, ond cyngorwyd ef gan un o'r llygad-feddygon goren yn y deyrnas i beidio, gan nad oedd ditn a ellid ei wneyd er gwella ei olygon, a chanfod. wrth gwrs, yn anhebgorol angenrbeidiol ar fed i'r Llefarydd gael golwg clir o'r holl Dy, fe deimlodd y boneddwr gwir anrhydeddus ei fod yn analluog i ymgymeryd a dyiedswyddaa Cadeirydd Ty'r Cyffredin, Yn nesaf ato ef, enwid Mr Arthur W. Peel fel un teilwng o'r swydd. O'i gymharu a. Mr Gosehen fel gwleid- yddwr, nid yw Mr Arthur Wellesley Peel fawr amgen na newyddian, ond y mae yn boblogaidd gyda.'r ddwy brif blaid, a bernir ei fod yn berchen ansoddau a thalentau a'i gwnant yn Lefarydd poblogaidd, da, a dyogel. Efe ydyw ail fab Syr Robert Peel Ganwyd ef yn y flwjddyn 1839; felly, y mae yn awr yn 54 mlwydd oed. Aeth i'r Senedd, fel Khyddfrydwr, yn mis Gorpheaaf, 1865, gan gynrychioli bwr- dais Warwick, ac efe yw cyarychiolydd y fwr- dais hono hyd y dydd hwn. Llanwodd bedair o is-swyddi yn y Llywodraeth, a'r bwysicaf o'r pedair ydoedd Is-ysgrifenydd dros y Swyddfa Gartrefol, yr hon a lanwodd yn ystod blwyddya gyntaf br^yddogaeth y Llywodraeth bresenol. r

ilotlTOtt etu IttlJbbol. Heddyw (ddydd Merclier, Hh^fyi' 12f«d) ycyaaar etholiad Ipswich le, Gwneir darpaviadau ar gvj" cyml gwledd fawr- eddog yn nmas Dublin, ya* ystod mis lonawr, « Arglwydd Ros.3more, pan y cl-flwynir anerctii'od a thyst^b Rrdderchog i'w argi,.vyddiseth. Mewn araeth a draddododd yr Anxhydeddas A. E. Gatherne-Hardy mewn evfarfod Ceidwadol yn Mor- ley, nos Wener diweddaf, nododd y boneddwr aiirhyde ldus gymaint yr oedd y wlad yn ddylodus i Egiwys Loegr, ar gyfrif yr hyn a wnaed ganddi dro? achos eivfydd ac addysg. ? Bwriada Syr W.IIarcouri. yr Ysgrifenydd Cartrefol, aros gyda Mr Gladstone yn Mhenarlitg am yeJtydlic ddyddiau, ae yn aechrea y mis nesaf, efe a anerch ei etholwyr ac agor Ciwb rjiyddfrydal yw Derby. YagifenGdd Mr Charles Dilke lytbyr at Rydl- frydwyr Small Heath, gerllaw Birmingham," i'w -0 hysbysu ei fod ef yn hyderu y gall gyflwyco, yn y -tbe--d Senedd-dymhor nesaf, Ysgrif er gwneyd cyfnewidiØ yn yr oriau i bleidebu meWI; atholisdau dyfodol. Mewn araeth a draddododd yi Glasgow, dywedoM y Dr Cameron, A.S., y dylid trei hu pob d-am o dir a gedwid yn ddiavamthiad neu at helwrol, os na fyddai i'r perchenogion un a.i8i werthu aaa ef rentu at bwrpaa amaethyddol. 4- Areithiodd Mr Itylands yn Leigh, nos Iau di- weddaf, a dywedodd. mai iiesiant penaf 1'ry^Utra Fawr ydoedd heddwch, ac mai setydlu lieddweH trwy'r holl fyd oedd dymuniad y LlywMrafrtii breseno!. Dywedodd hefyd y byddai etholi&d cyMr redinol cyn y gellid eangu'r etholfraint sirol. Dywed gohebydd aibecig o Lundain,fod y lUtyØ- frydwyr wedi penderfynu "brwydrs am gvnrychioi- aeth Senaddol Wigan, ond nad yvr yn debyg y bydd iddynt ddewis Mr W. Wren draehefn i fod ya ymgeisydd, gan na roddodd nemawr o foddlonrwyitd iddynt y tro o'r blaen, er ei fod yn Riivddtiydwr eitlmfol. Teimli? gaiar trwy swydd Ijaucaster oherwydd colli oli-i plith un o'r aelodau Seneddol mwyaf ffydd- lawn a chydwybodol. Ki ddarfu i Mr Tliomas Knowles wceyd ymgais o gwbi am ymddisgleirio fel areithiwr hyawdl na dadleuwr ffraeth, oultk-r oedd yu gynrychiolydd ffyddlawn. Wrth ystyried ei gyfansoddiad grymus ac egniol, gpellid dywedyd ei fod wedi marw yn ddyn isuanc, ac nid oss unrh w amhenaelh fod ei ymlyniad difefl wrth ei ddyled- swyddau Seneddol, ei lafur a'i oriau meithion ya Nhy'r Cyffredin, yn fynych trwy y nos, wedi an- mharu ei gyfansoddiad a distrywio ei iechyd. Disgwlir y bydd i un ai Mr Walton Scott Sttoa- Karr neu Mr W. A. y ysigeisio amgyuvychiol- aeth y fwr-d-:slref ar ran v Ceidwadwyr. Barnoddln-U Graariile yn ddoeta gWthd&yweyd yr adroddiad disail a daeiiV. d, set ei fod ef a air Gladstone wedi cael ymweliad ae yinddiddan cyfri*- achol a M. de Leseeps cyn iddo adaol Llundain. «

PRYDAIN A'I C-IMSTIOX--GAL, III.-(:&[Odd Crist- ioaogaeth ddyfodiad i Frydain oddeutu y flwyddyn 0. C. 60. Daeth y Saeson yma yn y ft wydd TO 0, (j, 449. A wstùr(Aug.wrtine), eraill, a ddanfonwyd yma o Rufain i'w dychwelyd at grefydd Crist yn y flwyddyn 597. Pan y glaniodd Awstin. credrr fod sa' h esgobaeth yn bodoli yn mhlith y BrN,taniaid,- Llandafj Ll&ntedan, Bangor, LlanelWv, Casr- wrangon FW«R^»ER), HenffiM-dd (Hereford), MOP- gan, y cyfan ilarostyngedig i Arch esgobaeth Caerllson ar Wys^j^u St. Dewi). Meddylir hefyd. fod esgobion yn ypSiew (Corriwail); a Gwlad' yr Haf (Somerseteh ire). Y mae hya yn profi fad Eglwys wedi bodoli yn yr ynys lawer o amser cyn Awstin. A yw yr Eglwys hon wedi parhau hyd y dydd hwn? Ydyw, yr hon a elwir yr" Eglwys Gymraog "—y mae o ddcchreuad Apostolaidd. Ei hasgob evntsf, yn ol hanesyddiaeth, oedd Aristo- bulus. Meddylir ei fod yn frawd i St. Barnabas, cydymai.h St. Paul, ei fod y" un o'r deg a tbri- ugain ddisgyblion ein Hai'glwydd, ac wedi ei ordeinio gan St. Paul. Gelwir ef yn Jinxes p Ctpnry, Arwystli (gwel gyfeiriad ato yn Rhw" xvi. 10). Merthyr cyntaf yr Eglwys Frytsnaidd oedd St. Alban, yr hwn a ddyoddefodd farwolaeth mewn lie a elwir St. Alban, tref yn sir Hertford, yn y flwyddyn 0. C. 305, Yr oedu esgobion Brytaaaidd (Cymreig) yn ngliymanfaoedd boreuol yr Eglwys gyffredinol, yn Aries, yn Ffraine, yn y flwyddyn 14; yn Nicea, Asia Leiaf, yn 325, ac eraill. Bo cenadwri Awstin yn llwyddiannus; yna efe a aeth drosodd at Yirgilius, Archesgob Aries, yr hwn a'i cysegrodd yn Archesgoj cyntaf Caergaint (Canter- bury); hyn oedd dechreuad Eglwys Loegr. Y e't Eglwys yma yn awr, mewn undeb ag Egiwya ddechreuol, hyny yw, Eglwys y Cymrv. Byddad iddynt «i charu; na ato Duw "iddynt bj'th uno yn ngwaedd plant Edom, Salm exxxvii. 7, Dinoetn- web, dinoethweh hi, hyd ei sylfaen." Hyn a ddyweiwyd am Jerusalem (g\vel Analysis of tile Reformation hv* P.-anock).t. Jones, Sf., jPfeuHm, Aberdar. Boddwyd boneddwr iauanc o'r tUW Stephen yn Penberton, ger Wigan. ddydd G wener, pan. yn vsglefrio. Nid o Id one! ugain nod. ao nr gyrhagid i oedran bua?ai yn d'oC i fed.ii&at o ),(ltl(}[',