Gwalia

0 Ben y Garnedd. j plan "Sylwedydd."] Llawer hwyl goJais wrth edrych ar "Punch and Judy" show. Mae'r ddau gorphyn pren yn neidi yn prancio, yn dawnaio, ac yn cnocao penaai eu gilydd. er mawr ddifyrwch i'r edrychwyr lino, g end am y dyn sydd yn tynu y ? mae efe o'r golwc tu nol i'r "curtain. Efe s^d yn Uywio'r "show," ond y "cyrph pren" yn dawnsio ac yn creu difyrweh. ) Ai lwyfan Marchnad Bethesda. y mis jam "show"' yn cael ci chudw bob nos Sadwni. Yno' y mae'r "cyrph prell" yn dawnsio ac yn cnocio penau eu gilydd er mwMi difyrur edrychwyr; ond mae y dyn sydd yn tynu'r llinyuau ag sydd yn gwneud i'r "cvrph pren" brancio, y mae efe or gclwg, <u nol i'r "curtain:" yn Turf-square. Caernarfon. Yno y mae preswyifed Undeb Lkiafrif Chwarel- wyr Gogledd Cymru. Yno y Jll¡¡l"e'r "secrets." welir ond y show, er creu difyrweh yn Beth- esda. Y mat. yn ffaith dayddorol mai or Pencadlys- mai o Caernarfon—y daeth -ca.darnhad pendant i urir-ionedd pellebyr Mr James Macdonadil, ysgrifen- ydd y "London Trades Council." Yn y papyr- au Seisniig ddydd Llun, Gorplienaif 21ain, yr ymddangosodd y cadarnhad. Ymddangosodd yn y "Liverpool Mercury." y "Liverpool Courier," a.'1" "Liverpool Daily Post." Gan yr anwybydd- wyd cadarnhad pendant y goliebydd hwn o Caer- narfon yn yr holl bapyrau: CyiR.<reig, mae yn worth dodi ei gynwys yn y golofn hon. Yn mhlith peth:tu eraill dywed y gobebydd hwn o Gaernarfcn ar a.wdurdod dda "—• 1. FoG. rhyw sylfaen i'r hyn. a gyhoeddwyd gan Mr Jam Macdonald, mcr bell zig yr oedd a fyno yr Undebau Mawr ag d. 2. I gadeirydd ac ysgrifenydd yr Undebau ym- weled a Bethesda- dros; dri mis yn ol. ac iddynt liysbysu yr arweinwyr lleol— (a) Eu Iaod wedi eu cynorthwyo am ûhwe,' mis. (b) Nad oeddynt yn arfer cynorthwyo un- rhyw streic dros chwe' mis. t (c) Y bna«ent yn eu am dri mis yn ychwaneg. (d) Yn eu hanog i geisio agor ymdrafodaieth er mwyn dod a'r helynt i derfyniad. 3. Ychwanega y gobebydd fod y tri mis wcdi dod i ben. 4. Fod Pwyillgor yr LTivdebau wedi hed yn eitstedd yni Llundani y prydna^ai yr anfonodd Mr Macdonald y pe-llebyr. 5. Nad oedd gan Mr Macdonald uvvdurdod dros ddweyd fod y dynion wedi penderfynu dych- welyd at eu gwaitli. 6. Ond mae'n debyg nad oedd ond yn datgan teimlad v p-vvy'llgor, nad oedd dim araJl i'r dyaiou wneud ond dyehwelyd at eu gwoith. Dyna yn ryr a ddywedir gan y goliebydd o Gaer- xiarfon, ac y mat swn "awdurdo-d" drcs bob pe-th ? ddywed. Tylor bl-t'ntynaidd, o ddyn call, oedd Mr W. H. Williams yn dweyd oddiiar hryfan Marchnad Beth- esda '"Nas gw-yddent o ba le y cychwynodd yr ystori. A oedd efe yn fwy anwyboolL" na. rbyvrun MaIn? On.id oedd yr "Echo" wedi mynegu mai Mr James Macdcnald oedd wedi dwe-yd? Onid oedd yn dweoyd fod Mr Macdcnald yn ysgrifenydd y "London Trades Coonc.il Y Ac onid oedd yn ych-ivanegm fod 'Mr iMacdonald yn sicrliau liyny yn <J«wydd<igoi?" Ac do myn Mr W. H. WiMiams i bobl gredu "nas gu-yddent hwy o ba le y tardd- odd!" Y fath ddiitlweidwydd, A'r un dyddiau ei gj'd-ysgrifenj'dd yn anfon peliebyr a llythyr at ydyn. oddiwrtb yr hwn y tarddodd Ac eto nis gwyddent hwy o ba, le y tarddodd Nis gwyddent. ac yr oeddynt wooi I ysgrifenu ato eisoes-! "Tvryll," meddai Mr Hemy Jones. OnieU fuasai apelio y gair hrwnw at yr byn a ddywediir oddiar lwyfan y Farchmad? },{a,e.'r twyllo 'Vdd yn myned vu ailaen mor oleu a haul ganol dydd. oil Yr oeddys yn gwybod y buasui'r awdurdodall yn symud mer a mvnydd i gei»siio rhoi lliw gwell ar Dethau. Yr oedd yr ystori yn rliy "ddrygionus niweidiol" i w gadael heb ei chlytio. Ac erbyn iieddyw ma'r chvt wedi ei rod. Kylwer, ym- ddangosodd y pellebyr ar y 5ed o iOrphenaf. Ni ymddango-odd y clwt- hyd Gorphenai" 25ain. Yn inh/ n uifraia diwrnod Onid oedd hrvs? Ornid oedd y pellebyr yn "ddrygionus niweidiol?" Beth yw esibcmiad y distawrwydd o ugoiu diwrnod i wneud y clwt ? A beth yw esboniad Mr Macdonald? Dim mwy na, dim llai nag fod rhyw ohebydd mtwii ys+afell arall wedi ei glywed off yn s-iarad a chyfaill yn nghylch y mater, ac nad oedd ef wedi e awdur- dedi i ysgrifenu. Buaswn yn disgwyl gwell clwt na hwn ar 01 ugain diwrnod o amser. Mae Mr Macdonald yn dweyd fod ysi yn dew drwy Lundain. Yr .oedd eyfarfod o'r Undebau Mawr vito y diwrnod hWIlW, Yr oedd pawh ni dweyd drwy u gilydd. A'r unig wahan;iaeth rhyngddo ef ag eraill oedd, ei fod wedi eael ei ddal yn dweyd! Cymered y streicwyr gymaint a allant o gyg.Lir oddiwrth eshnniad mor gloff. Mae'n fwy na thebyg y 'C<El¡r e iboniad -etc, yn. fuMi. Efallai na. fydd raid aros am utrain diwrnod am hWllW. Awgrymai Mr W. H. WiMiam,^ "y posibHrwydd iddyret orfod ym- ladd y frwvdr heb arian'' y noron o'r blaen. Yr oedd pellebyr Mr Macdonald wedi ei gyhoeddi yr adeg bono. "Efal'laii y byddai raid iddynt fyned drwy fwy o inrbawsderau nag oeddynt eisoes wedi myned dnvyddynt." Digalon iawn. Nid oedd I son am giirtt,i(ii,. Neb yn meiddio enwi lytiddug- oliaeth." Angliofio fod "y wawr ar dori," tua mis RhasTTTr diwtddaf, "Mor sicr a bod Nefoedd mewn bod," etc., etc. Ond trown i'r Farchnad nos Sadwrn diweddaf. Yr oedd Mr Henry Jones wedi gadael eu koll "sums" yn v Gerlan. Nid oedd ganddo air bach o gwbl i'vr ddweyd. Ni fedrai hyd yn nod "ganmol y merchipd. Nid oedd Mr W. H. W illiam-s yno. neu ni s-onir am. dano. Am iM-r Daniel, y inae ei vmw<iliad;)u ef mor anainl ag ymweliad angel. Ond yr oedd vno bresrethwr, a Jiwnw wedi dod o Awstralia. Byi'dwn araetby gwr bwn oedd condemnio y rhai! (YN(id yn i^vrando arno. Nid oeddynt wedi rh-oddi iawn bris ar wirionedd." (Gresyn, syr na. frav,e'i«t vn cael gwell <siajnpl o'r llwyfan.) "Pabwyr o ddyn,ion" oeddynt. "Dynion" oeddynt "yn o-sv^rthu egwrddorion er mwyn cael bargen l»u contract." "Pvdredd" ;v "seboneiddiweh" cedd prrf nodwedd exi hanep. Wei, dyma gymer- iad 4Vith n ven^ -ariee Ihlid cofio *xnwy gwT hwn, ryw Barch J. J. 0,mi, Gerlan, gynt o Awstralia. Yn xnblith ser eraill siaradodd Mr W il-Ham Oliver, Mvnydd. Dvwedodd "Yr oedd eu teimiladaM yr ■un fath y diwTn<xl h-n-uw a,g\yr oAd-N-ntb y diwiu^a cyntaf y dadni:nt lllaTl o'r chwarel. Nos SadwTn cynt vr oedd Mr W. Thomas. Braich. wedi dweyd ""Yr o-dfl ef yn dd'gon hwyrfrydig i Adapl y chwarel sr ddechreu vr anghvdl'od. Gan bynyeu "teimlad- &a" oedd hod" rn hwyrfrydig" i ada,el y chwarel. Dywcd Mr Oliver fod eu teimladau yr un fath. Maddeued i mi am ofyn iddo ynte, pahaim y miie gan hyny a;lla.n. o'r chwarel? Llawer o ys-twr gadwyd y buasai'r Brenin yn ymvrvd yn belvnt y Penrhyn. Dangosawm yn y ffolofn lion, na. wnai, ac nas gallai v Brerun ymyryd mewn helynt o'r fath. Erbyn hyn dyma atebiad rhywun dros v tsrenin wedi dod i low. Ac y mae vn. cad a rub an pob trair a ddywedwyd vn. y gototn hon Dvwedir fod yn adrwg gan y Bremn f<xl anghvdfod rhwng Arplwydd Penrhyn "a rhai or IC, jJ; -u yn gweithio yn cbwa.rel. Alaer Bmnin fellv 'yn deal! nai oes ^gbydfcd^ rhwng Arclwvfld Penrbvn ond "a rhai o r dynion. Mae yn gw'vbod, gan hyny, fod "rhaa Sera dan a'u mei^tr. Ycbwanegoddyry^fen- vdd • "Y mae vn tennlo yn sicr y bydd I ohwi ddefl'll f-xl vn anmhosibl iddo ef vmyryd mewn mater o'r fa,+b." Dvt^. ddywedwyd yn y golofn •bon wvtlmosau yn ol. Yr oedd pawb yn gv^bod kynv. ond n-w vcbyd'g bawdd eu. twy'llo. An- mhonbl." Dyna ddigon bellach ar "Jack Lanfcar y O>rolliad.. » Godwin drom eafodd yr mwogion (Mri W. T. Parrv, E. R. Davies-, R. 0. Jones, a r Parcbedig lOeid'iog Robort.s) yn ngbyfarfod diwddaf v fVmir^it'e. Mvn y cyfea.ll ion PT^'S "7 «T^iKi<> rbc<> nifer'v plismyn sydd fod yn Betbesda. Sw on e «!vnt hV r> "•Vr" 11 W;r irwnstab1' ike KViiiad ambcdl i S^d am oi wybcldaeth ei ten yn anfcrthol ^tbilTut y mae pobl o Bwllheli ac Abeidaron yn gwybed am gyflwr Bethevda, a tajnt o blismjn svdd i fod yno? Onid y Prif-gwnstabl sydd mewa cysvlltiad Sw-yddogol parhaus a'r lie «ydd yn gwybod S? Ac eto myn ryw ddyrmud o anwyb<;dusron swnllvd i'r wbwl gredu mai yn eu penglogau hwy y mae holl wvbodaeth a holl ddoetbineb sir Gaer- nai-fon wedi e'i irrynhoii. Y maent. ere amser wedi gwneud Pwyllgor" HeddgeidwJidol Sir Gatrruirfon yn destyn gwawd gwlad gyfan. Mae pjiwb vn chwerthin fn braf am eu pen, ac yn gwekd mor fychan ac eiddil ydynt. J Yr unig betb sydd yn eu gallu i wneud yw swn- ian. Ac y mamt yn fei.triaid td y gwaitb nwnw. Oiid am eu galln i weithnedu— dim yw j cyJan -wm Ar ol v twrw a'r M«gardio, nis gaaknt wneud dim. Dango-wyd hyn unwaith yii rbagor iddynt vr wvtlmos ddiweddaf. A djwedodd Prif-gmutabl yn ddigon plaen wrthynt, gan na oeddynt vn meddu unrhy^ allu l v.-eitbrtdu, ma L'oreu po leiaf iddynt sia.rad fydaiu -gorfcu. Omd oen modd rheddi tre.n rhud iddynt ivned g j trilvdd i Timbuctoo' am vcbydig o hsx^edd. «u yn'fenditb i'r sir ga<*l seibiant oddiwrth eu baldmdd gwag. Hoff Wi; th Mr W. J- Pany yw pardduo v plis- mvn Fel v dywedodd Mr I^surd Daves wrtho yn v lie dvna oedd yn bvnod am dano ar y fame ynadol L vn y pw"vilg<vr bwnw. Qmenad rbagorol. Ac eto, nwy mer baixrd i redeg am blisman ar dos- b'irtb y mae y gwron hwn yn ^nrycb'oLi. Uu n ru»Vr p-ig yn rhedeg i cbwiho am blhsman me.vn munud am fod ryw vcbydig o hogia yn cbwerthin amci ben pan yr oedd yn Yr un hen gan o byd: "Rhaid i m gacl prthuth lon- yddweb.; ond ni waoth betb. ddigwydd i neb ara'll. Dy^a. yw hanesi y bobl hyn yn yr ardal hon. yi-un prvd, yr Wvf yn credu pe yr boll blis- mvn sydd wedi bod yma wedi cj-flawm eu dvledswyddau yn ddiofn o'r cyehwyn y buasa. y itwrw parhaus «ydd yma. wedi ei idltudio oddi yma ers llawer dydd. Efallai y dvlid gwneud yn hyfbys mai ditwdd yr holl si^rad -n y Pwyll^Kir Heddge-.dwadol^edd penderfynu gadael'i'r Prif-gwnstabl gadw jna Betli- esda, a'r cvlch gymaint o blispyn ag oedd efe ri bun VTl weled VH ai; "™Tirbpi.diol. Ocdwro drom i -er.Wogioii o Ocetmor. PwllheV., ac Aberdamn. Can' miln Imnau o iawn y ma", perchenogio^i gweithydd elo. v South yn ofyn odd kit Lntlei> y Mwiiwvr yn yr achos sydd yn cael ei gario yn mlaen ar hyn o biyd yn Llundain o flaen v Barnwr 'Bighain. Y mae yr achos yn debyg o barhau am amser maith. Nid rhyfedd oedd i Mr W. H. will- lumM awgrymu "y posibilrwydd iddynt ymlacld y fnvydr heb arian."

Oddiar Fwrdd y Stemar Bach. [Gan Teithiwr.] Olywlais un gweinidog mwog yn dweyd ei fod yn cyd-dieithio ag Ametricanwr yn ddiweddar, a. throdd yr ymddiddan at gyfnew-id ioldeb y tywydd yn y wlad hon, pan y isyl^odd yr Am- ericanwT, '"You have no climate in this country only samiplcs of it." Dywedodd galon y gwir. Er hyny, clywtais yr amaetliwyr ar fwrdd y stemar ..bach yma yn canniol eu bod yn gwneu- tluir cynhauaf gwair arddei-chog.. A chymerwch fy n.gai'r i, rliail fod golwg (l<h"m\mol iawn ar bethau on in e ni buas^ii yr amaetliwyr yn can- mol. Tuedd i gwyno sydd ynddynt fel rheol. Ac wrth son am amaethwyr, clywais hanesyn doniol iawn am un o honynifc yn ddiweddar, yr hwn a ddeffrowyd o'i gwsg yn y plygain un di- wrnod gan lais yn gwaeddi, "Codwoh mewn munud. mae eich buweh oreu wedi tagu." Cod- odd yr amaethwr, a. chanfu nad oedd anhap ar yr un o'r gwartheg. Gofynodd am eglurhad i'r gwr a'i dv-ffroes, yr hwn a gyfeiriodd at y pwmp dwfr, yr hwn oedd wedi tagii. Gadawaf gym- hwysiad yr hanesyn i'r darllenydd, ond y mae y wlad yn hyfryd yn y dyddiau hyn. Mae arogl y gwair yn fendigedig, A dyma ni yn Nghaer- narfon yma yn cael cyfunisad o awyr y mor a'r mvnydd. Yr oeddwn yn myned am dro ar hyd y cei un noswaith yn ddiweddar, pan y clywais un gwr o chwarelwr yn dweyd wrth gyfaill iddo, uMae'r meddyg wedi fy anfon i Caernarfon yma 1 "ael ychydig o wynt y mor, ond nid oes llawer o hono i'w gael." Dywedodd lawer o wir, canys y mae mwy o draethau yn mor Caernarfon na dim arall. ia bvdd hwnw fel darn o dir syoh pan y bydd yn drad. Os am for i Bwlliheli neu Lan- dudno neu Gemaes Bay (yn Ynys Mon), neui i Beaumaris. Pa fodd, gyda ]Ja.w, y aafodd Beau- maris ei enw? Dyma uin esiboniad a gtlywans. Yr oedd Beaumaris yn yr hern adle.g, fel y mae yn awr i raddau mawr, yn drigfod i arisitocriait- iaid. Wei, yr oedd un o honynt, yn yr hen am- seT, o'r enw Morris, wedi myned am dro i Paris, dinas y tfasiynau. a dychwelodd' yn ol ii Beau- maris (nis gwn beth oedd ei henw yr adeg hono). Yr oedd ganddo wisg las (blue) am dano, yr hyn oedd yn beth dyeithr iawn yr adeg hono, a dyma ddechreu gwaeddi, "Blue Morris," ar ei ol, ac o dipyn wrth ddweyd yr enw yn o ami, fe iaeth yn "Beaumaris," fel ag y mae heddyw yn cflel ei alw. Pwy o ddiarllenwyr eich pa,pyr a rydd esboniiad ar darddiad y gair "Amlwch 1" (Mae amryw o honynt. Buasai llythyran i'r I. papyr ar y materiion hyn yn ddyddorol iawn. Or diwedd dyma restr gyflawn o'r OORAU OYMEEiG J sydd yn bwriadu ymgeisrio am v brif wobr gerdd- orol yn Eisteddfod agoshaol Bangor. Dyma hwy —-Caergyibi a Blaenau Ffestiniog. GOIb- eiithio mai yn y dreifn yna y deuant allan o'r gystadleuaeth. "Mae amryw o gorau Oynrreig yn ymgetisdo ar yr ail gystadleuaeth gorawi: — Caergybi, Penuel a Phendref (Barngor), Waen- fawr, a Gobeithiwn y rhoddir curfa de,(r i'r corau Seishig, rhag ofn iddynt ym- chwyddo ac ymiagtor. Beth feddyliech chwi, Mir Gol., o 83 wedi rhoddi eu henwau ar yr umtwd bass? Gwnaent gor pUT dda eu huniain. Tra yr ydym rvda'-r Eisteddfod da genym ddeall I fod T. 0. Jones wedi pasio fel bardd, a J. Wynn Parry fel lienor. Olywais fod amryw o bobl ieuainc Caernarfon am fvned I feiwn am yr ar- holiadau hyn y tro nesaf. Da yw cJlIHryd pdbl ieuainc yn cymeryd dyddordeb mewn pvneiau d-rcli-afe-cl,i-g fel hyn. Pwy sydd yn myned i lenwi bykhau a wnaed yn muriau medd- wl y dretf drwy ymalawiad Meiigant, Elos Brad- wien, Dewi Glan Teiifi, Llew Llwyfo, E. Hevin Jones, ac eiraill 1 Gyda llaw, Mr Gol., a wnewch chwi fod mor hynaws a chaniatau i'r nodyn hwn vmddangos -Bydd bec-hgyn ieu- ainc Y.M.C.A. Caernarfon yn falch o gael rhestrau o d e sty nan Eisteddfodaii, etc., ond eu wfeirio i "Teithiwr," Y.M.O.A., Caernarfon. Gwelaf fod fy ngofel1 ar ben, ac felly ni ahai ond crybwyll am, bethau, leraall ddigwyddasant yn ein tref. Da iawn oedd genyf fod yn y cyfarfod awyr ago red aigynhaliwyd nos Ian diweddaf yn Bap- t.rst-street. Dyma fyned a ehysuir i ddrysau y bobl. Cawsom a,norcb;iad ragorol iawn gan Cadben Griffiths (Olinroh Army). Dyma wt sydd wedi ymgysegrui i'w waith, a mawr ddiolch iddo, meddaf ii. Bw-ried ir eu cynal., ar hyd yr haf Jn "slums" y dref. Gwa^anaethir ynddynt gan aelodau y Y.M. C. A., Ciadben Griffiths, a choyfeiUion caredig eraill. Ad'ioldodd Mr B. Arthur Jones yn latfaelgar iawn, "Mae'r lesu iddo'n Fraiwd" (Beren). Da oedd s,enym ddeall fod oangen weda ei ffuTfio yn y dref hon i wneuthuT i fyny Gor Eisteddfod Bangor. Na lwfrhaed yr aelodau, Canfyddodd Llwyd Goch o Wynedd ddym- chiweliad; "box oranges," ac ymddengys darn barddanol i'r amgylohiad piruddlrlwyfiis yn y Ily nesaf o ei-ddo y bardd awen-ber ucnod. HycL, h.yny, tangnefedd. S J TEITHIWR

Amca.Tigyfrifir y oolk-dccn a. achoswyd drwy 'Mi'l'vc Coroi-.iad v l'teuin fel hyn :—Pobi 0 Yswirfa Lloyd, l,000.000p (V..m :iu RheiMfyrdd, l,000,000p. Cyianswm, 2,500,000p. Digiodd dm- wraig yn ngwlad y Ffiniaid. Cytun- asant i ymladd grxrnest gyda phistolion. Me^nra,sid y tir, a dacth tc rf yn nghyd i, weled y frwydr, pan v ..iaeth gwr uu i'r, i- etched i'r llo ac aeth a 1J yn ei fraick ■■ CADBURY'S COCOA is a pure, refined beverage, nutritious, stimulating. and digestible. The "Lancet" savs it "represents the standard oi highest purity." Entirely free from ao&nixtur", such as kola, malt, hops, alkali, etc. Insist upos having CADBURY'S, as other Colcaa-s are sometime- substituted for extra profit. In Packets and Tins only. All kinds of Up-to-date Printing done at the North Wales Chronicle Commercial Printorag Woiks.Bangor. Orders for Letterpress, Lithographic, Co^'pei'plat-i, and Embossed PiHifcHfcg, or for Beek- bwsd-Hig and 'S"mtiou#ry, Oxemtei at obar". Estimntw ine. BraaAis lAaadudfto and JJaageån1. Tflfepkone, 7.

PKNDEIIFYNIAI) onDHvRTH Y DYNIOX AC ATEBIAD EI FAWRHYDI. Mae yr oliebiaeth ddyddonil a ganlyn wedi ei hanfon i ni i'w chyhoeddi: Porth Penrhyn, Bangor, Giogledd Cymru, Gorph. 21, 1902. FV Arglwydd,— ,]i- Cafodd. y Penclerfyniad amgauedig oddiwrth y dynion a weithiant yn awr yn Chwarel Ar- glwydd Penrhyn ei' osod yn fy nwylaw i, gyda dvmuniad ar fod iddo gael ei anfon i w Faw^r- hydi y Brenin, ac. anturiaf ddatgan y gobaath y bydd i chwi'n garedig gynorthwyo i'w ddwyn dan ,sylw ei Fawrhydi. Meddaf yr anrhyd'edd o fod, T Arglwydd, Yr eiddoch yn flyddlawn, ) (Arwyddwyd) 11 A, YOUNG. Yr Arglwydd Knollys, I Y Ble>serlong Frenhinol "Victoria and Albert," Cowes.

PENDEKFYNIAD. ) Chwarel y Penrhyn, ) Corphenaf 19, 1902. At ei Fawrhydi y Brenin,— Ein bod ni weithwyr yn Chwarel y Penrliyn, a deiliaid ymroddedig i ch Mawrhydi, yn dym- uno datgan ein gofid oherwydd yr afiech.yd; poenus a'ch goddiweddodd, drwy hyny yn achosi gohiriad each Ooroniad. yr hyn yr oedd eich pobl drwy yr Ymherodraeth wedi edrych yn mlaen ato cyhyd ond e-iii bod yn llawen- ychu yn eich adferiad cyflym, ac yn gweddio I fod i chwi gael eich bendithio ag ieehyd a. hIT oes i lywodraethu. dros yr Ymherodraeth eang- fawr sydd wedi ei hymddiried i ch gofal. 0 Ydym, ar ein rhan eiu hunaiiv a'n cjxhveithwyr, Edoli Ufudd wtfisioTi. (Arwyxldwy'd) EOBIIRT JONES, DA VII) PRITCHARD, WILLIAM ROBERTS, ROBERT LLOYD, DAVID EVANS, WILLIAM EDWARDS, PERCIVAL JONES, MELANGTHON WILLIAMS.

H.M. Yacht "Victoria and Albert," Oowes, Corph. 23, 1902. Afliwyl Syr,— Yr wyf wedi oyflwyno i'r Brenin y pender- fyniad anfonwyd gy:la'ch llytb.yr; at yn aiv-r dymunaf aangau yr atebiad iddo. Yr, eiddoch yn ffyddlawn, (Arwyddwyd) KNOLCLYS.

H.M. Yacht "Victoria and Albert," Cbwes, Goi*ph. 23, 1902. Gorcihymyna y Brenin i Arglwydd Knollys ddiolch i weithwyr Chwarel y Pen-rlivii am eu penderfyniad, ac am eu. llonigyfarcihiadau teym- gar ar y cynydd wna ei Fawrhydi tuagat adfer- iad ar 01 y fath afiechyd tost. Gorchymyn ir ef yn mhellaoh i'w hysby^n hwy fod ei Fawrhydi a'r Frenhi nes yn cofio gyda phlieser mawr am eu hymweliad dyddorol a'r chwa.rel, a'r boddhad a. deimlasant yTi y canu arddemhog a glywsant yno ar yr achlysur hwrnw.

Streicwyr Bsthesda. MYNEGIM) DRYGKXNUS, LLYTHYH ODDIWRTH ARXiLWYDD PFJNRHYN. Yrnddanifosodd y llythyr eanlynol oddiwrth Arglwydd Penrhyn yn y "Manchester Guardian" am, ddydd Linn,— Galwyd fv sylw at fynegiad eamarweiniol a drygionus metwn araeth draddodwyd yn ddi- weddar yn Beithesda gan Mr William Oliver, Mynydd (a reportiwyd yn y wasg leol yr wytii- nos hon). Mae y paragraph y cwynaf o'i heir- wydd fel y canlyn:- "William Oliver Dywedai araeth Arglw-ydd Penrhyn y bydd«d raid i'r rhai gaent ddycwvelyd i'r chwarel gymeryd seddau tucefn i'r rha,i sydd yno yn awr." Daywetiais i ddim byd o'r fath. Yr oedd yr ymadrodd a ddefnyddiais "beth tmseir yn ol yn nghylch. eymeryd "seddau tefn." mor bell ag yr oedd a fynai Chwarel y PenrhjTi, yn cael ei gytmhwyso at y dynion hyny na chaent eu derbyn yn ol. Gryda golwg ar y lleill, fy nheimlad yw un o ofid dwfn iddynt gymeryd eu tamarwain, meris ag y gwnaed, drwy ystod I yr holl anghydfod, ac mac yn sicr genyf fod, y djynion -a wedithiant ,yn awr yn y chwarel yn cyfrano^fi o'r un teimlad a mi ar y mater, ac na ciholeddent y synial, mwy nagy gwnawn inau, o ddarostwng y dynion ddychwelant i weithik) i ddioddef urirhyw ddiiraddiad. Gam yr adroidir i Mr W. H. Williams (yagrif- enydd arianol Undeb Grwarelwyr Gogletdd iCtymru), yn y "Genedl" am y lOfed o Feihefm (cynfisoi), wneuthur yr un mynegi-ad camar- wieiniol. hyderaf y bydd i chwi gyhoeddi y gwrthddywediad hwn.—Yr eiddoch, etc., w penrhyn. Castell y Penrhyn, Bangor, 26ain Gorphenaf, 1902.

Eisteddfod Rehoboth, Llangadfan, MEHEFIN 25ain, 1902. BEIRNIADAETH YR. ENGLYNION "GWROLDEiB." D/rbyniais 15 o englynion ar y testyn uchod, sef eiddo "CVomwcl," "Caradog," Egwan, Brod-or o Brydain," "Lief," "Volanter," "Mditia-Man. "Gwron o Feirion Wyf Fi. "Llwyd'.artb, "Maldwyn," "Morgan," "Evan Thomas, Gwlad- WT, "<Gwrol," ac "Arthur Rendragon." Englynion Bed wych ydynt oil, ac, mewn cynafer, rhaid dweyd am danynt eu bod ;llt eu gilydd yn gynganteddol gywir, ac eiithrio tcrr mt"vur mewn dau neu dri o hwiynt. E:nglvn gwych yw ei.ddo "Broder o Brvdain." Pe heb v broest sydd ganddo yn ei drydedd linell, ,g%vne^ai' hwn englyn. diguro. Y mae ei. linell derfynol yn rhaigoa-o.1 iawn ond y g;);teii, heb un amheua^th yn fy mtddw} yw eiddo "Gwron o Feiricn W, Fi." ac yn deilwng o'r wobr —Yn irv^v'jr, Mehcfin 24: LLWYDIARTH MON. PRYDDEST: "Y FYNWENT." Tair pryddest- ddeibynaals, sef eiiddo "O'r Dyfn- dir v Llefa-is," "Deigryn Mai," ac "0 Dan yr Yw." iQjmvlog iawn i mi yw pyniadau "O'r Dyfnder, ac yn fyJIJ"ch 'ôTI'gy¡ ddrofalwcb mewn silfebK^et-h, a'r gystrar.v^n, > jfn glcif ac anafuis drwvddi--dxaw. cyfansoddiad aiior, z,no,l yn mhob ystyr. "Dcigi^n Maii. Y mtw yr awdwr hwn yn canu yn ddadramgwydd, ond heb gymamt. ai thewyn o farddon.iaeth o-ddechteu ei bryddest. i'w diwedd- rhy ddof a, diyni o Ar def-tyn oedd yjt. rhoddi cyfle it fardd roddi ffrwyn ar warr dyeliymyg, a, marchogaeth d-,tt"elvdd,- hyd ffiiiiau entlxal ams-er, ga,I-EF,id disgwyll gweli. "0 Dan yr Yw. "—Djma fardd or iawn ryw, a. chanddo lytfaid eryr iga,niod hyd derfynau: ei destyn, a thry y golyg'eydd yn faesydd eang o flcdeu mwyaf bv.f yr a wen wnr. ^iid mangi^e d gbitldiL y marw aillan o'r golwg a wel v bardd hwn yn y fynwent, ond dengys lid aillan M gardd baradwysa.iad, Je rhvdd v blodcu amrywiol eu penau i or-phwys v naiiii ar v ^wydd v lla:11: i ddisgwyl gwanwyn tra<Hw vddol «yJd 1' vmagor vn haf difaohlud. Mae pob llinell oi bryddest yn gyfoetho^ o feddwl. Tedynga y wobr g-yda. an.rhyd('ddYn gywir, Meliefin 24. LLWT Y DIARTK MION.

0 Ddyddcrdeb.i F^snaciW^r. -+- Cafodd dan achos o ddyxldordeb i fasnachwyr yn Ngpgledd Cymni eu penderfynu yn Elys y Man-ddyledion yn Llangollen, dydd Linn, gan y Barnwr Syr Horatio. Lloyd. Yn yr aehoa cyntaf yr oedd Mr T. H. Bushby, marsiandwr mewn vd, Llangollen, y.n gwysio CVmm Ffordd Haiarn y Great Westeriia;r Great Cennal, am oiodi gormod o bris. am gludo giwair. Dygwytl v o-wruir i "siding" ger Trefor, tnvy Langolien, ond nid hon-c oedd y ffordd fei-af oedd yn bosibl iddo ddyfod a dudleiiiai yr erlynydd nad oerld gan y cwmniai: bawl i godi tal am j liifer chwanegol o tilldiroedd dix;s ba rai yr oeddynt we ll anfon y nwyddau, er eyfarfod a u cyfleus- dra eu hunain. Ar ol cryn ddadleu darfn i r Barnwr roddi ei ddyfarniad yn erbyn yr erlyn- ydd, ond ni wna-eth unrhyw 'arc-Jieb o berthynas i o-ostaui, Yn yr ail a-dios darfu. i'r lID erl)-nr vdd wysio Cwmni Fifordd H'aiarn y Great \Yes- tern ani werth llwyth o wellt a werth-.vyd raii- ddiynt hwy yn Llangollen. Yr oedd y gwollt wedi cael ei anfon i'r "siding," end hawlilaa y cwmpcini dal yn Llangollen. Yn yr actios hwn rhoddodd y Barnwr ei ddyfarn iad yn rtafr yr erlynydd, ond ni wnaeth unrhyw aroheb gyda golwg ar gostau.

MAZAWATTF.E l ou»de in Engknd^ MILK IltJlt »Switae>rlarid, OHOOOfLATE and io umequalled. MAZAWATTEE Is made in England, MILK not Swiiaerland, CHOCOLATE aod is uoequalled^

Dr <c;. v Press Association foi Ysgr;f;-v vl Trefediga<?thau', wrth ateb i vmholiadau gvda "olwg I aT pa un a daychwell Dr. Lsyds i Dde Affrig yn 'ifferloniff 'VBaivurja-Ti" ffl hyn: Nid yw ^Dr. T^vds: yn dychwelyd i Dde Affrig j*n y Bavarian. Ni cbuniateir personaa o'r fath i, ddychwelyd. Y mae Cynhodl- dd Rhyng-genediaethol, yn mha lln v mae unarddeg o. Dabictbau Kwropra'dd yn cyfranogi, wedi oael ed wfydlu gyda- r amcan o rwrstro anrheithio adar Y maent i el eu hiiiiddiffvn vii erbvn. rhwyd' a. gwn o ddoechreu M: rib i'r 15fed o ac y mae dal h,.jo • •m niajh o rwvdi i garl d bad vn DBIXK BARBER AND CO'S CELEBRATED TEA, 1. 8d per lb. Three pounds «nt free by parcel TK>st on receipt, of P.O. for 5s. — RAR»EK. AND 00. (established over a. century), 67a, Lord- street, Liverpool, and Branches,

Marwolaeth un o Weinidogicn Hon. Dydd Gwenetr bui .farw y Parch O. M. Jen- kins, B.D., gweinidog gyda'r Annibynwyr, Llangefni. Yr oedd yn 60 mlwydd od, ac w-ecli bod meWll gofal o'r eglwys yn Llangefni am ddwy flynedd ar bymtheg. Yn flaenorol i hyny bu am ddc'uddeng mlyntedd yn weinidog i eg- lwvs Gvnulleidfaoil yn C3iic.ago, America. Cymer yr angladd le ddydd Mawrth (heddyw), am haner awr wedi uin y prydnawn.

Masnach Yd, yr Wythnos. Trwst y peiriant lladd gwair ydyw swn myn- yrihaf ein gwlad yny dyddiaui p-esenol, canys y mae cynhauaf porthiant yr anifail wedi dec-h- reu ar r Solwa Frith, tra nad yw we<.h cwhl or- phen yn swydd Sussex. Y mae y clofeor yn rliagorol, ac anfynych y gwelwyd gwell cnw^l o fe'illioix. Y teisi gwair ydynt yn dechreu llenwi yr yd- lanau., a rhai fferniwyr aiddgar a (lybiant. y bydd cynyivh y flwyddyn hion yn. dynt-11 a han- er yr erw. Drwg -genym mai gobaith gwran sydd am i'r gwenith pyrhaedd ei gyfartaledd arferol. Yn y gorllewin anwastad ydyw y tyfiant. Yn y dwyr- .ain-rh,andir pwysicsach yn y cysylltiad hwn maey tyfiant, er fod y gwelltyn yn lied dda, yn arddangos tywysenau llai nag a geir mewn blynyddoedd da. Yn ffodus, ychydig aronhar- iaeth gan falldod sydd arno ac er ei guro i lawr i fesiit gan ystormydd y laf a'r Sfed o'r mis, y ma-el wedi "ad.feddiann" ei hun yn dra bedd- haol. Yr oeidd tymor y blaguio yn dda, a gen. ir disigwyl yn awr y bydd y cynhauaf yn dech- reu y dydd Llun cyntaf Nyediy Coroniad. Rhyg a cheircli gauaf ydynt yn awr yn newid eu lliw o'r gwyrdd i'r gwyn; ac yn yr ardal- oedd mwyaf ffafredi'g diau. y byddant yri dech- reu cael eu tori cyn y terfyna y mis h wn. Daw y ceirch yn ei flaen yn rhagoxol, a clylai fod uwch-law y cyfartaledd arferol. Am yr haidd nis gallwn ddyweyd chwaneg na'i fod yn adfeddianu y tir a gollodd. Y pytatw. y "swedes," a'r "mangolds," ydynt yn addaw yn well nag arfer, -ond y meipiau. olherwydd eu "syched" diarebol, ydynt yn "gwaeddi" am wlaw. > w' Nid ydyw yr hopys yn addawol ond y mac y enwd o honynt yn rhy fychan i effeithi]6 ar flawd cyffredinol y flwyddyn amaethyddol yn I ddifrifol. Y mae y cyflemvad o wenith yn America sydd yn nwyliaw y masnachwyi* yn llaweT llai nag a;r- fer, fel y bydd y rhuthr cyntaf am ein cyflen- wadiau o'r cnydau. yn ol pob tebyg, yn cael ei leihau, mor bell ag yr ydym ni yn myned, am y <bydd yr ystorfeydd Americanaidd yn effeltko llawer araynt.

Cynghor Dinesig Cclwyn fay. ETHOI OADEIRYDD NEWYDI) Mewn canlyniad i vraith y Parch Thomas Parry, cadeirydd Cj-nghor DSnesig Colwyn Bay a Cholwyn., yn rhoddi ei swydd i fyny yr wyth- nos o'r blaen, ni dhdfodd gwaith aa-f«>ol y Cynghor am v mis bwn ei gario allan ac fellv, trefnwyd i gynal eyfarfod arbemg dydd Ar dd'echreu y gweithnediadau cymerodd j Hugh Davies y gadair. yn trliinwedd ei swydd fel ls-gadeirydd. 1,1 Yna cynygiodd Mr G. Bevan, a chefnogod* I Mr Hugh Hughes, fod Mr H. Davies yn cael cj ethol fel cadeirydd. Gwrthododd Mr Davies, modd bynag, adael iddynt ei enwi ef i fod yn gadeirydd ond di- olchodd i'r cynygiwr a'r cefnogwr am yr an- rhydedd oeddynt wedi ei osod arno. leimLai fod yna waith pwysig i'r Cynghor i w. gyflawni. ac. y dylai dyn leucngach gael ei benodi i'r swydd. Amlygodd ei ofid mawr, fel yr oedd y Mfri Beivan a Huigjhes wedi gwneud, ar ymneiU- dufed y Parch T. PaVry, ac at ei waith yn gwrth- ocl ail ystyried ei benderfyniad, yr hyn oedd. yn anffawd i'r dref. Cynygiodd Mr Hugh Hughes fod ilr George Betvan yn cael ei ethol yn gadeirydd. Cefnogodd y Parch J. Griffiths. Gofidiai ef, gyda'i gydaelodau, oherwydd fod y Parch Tho- mias Parry, yr aelod hynaf o'r Cynghor, a'r treithdalwr hynaf, wedi ymneillduo. Can en bod wedi colli gwasanaeth gwerthfawr Mr Parry, vr oedd yn rhaid iddynt gymeryd y dyn goreu a allent gael wedyn ac yr oedd efe yn j gobeithio, pwy bynai- a osodewt. yn y gadair, y byddent yn unol o hyn allan i atdgu y gadair. Teimlai etf yn ofidus nad oeddynt wedi gwneud hyny y tro diweddaf. Pwy bynag a ddewxsul fel cadeirydd, wrth gwrs, byddai yn ddyn ffiael- edig ond os oeddj-nt yn myned i ddadleu. rheoliad y gadair, i ba le y d;ydd ai iddynt fyned 1 Cafodd y cynygkd ei oscd gerbron, a I .gario yn unfrydol. Yna cymerodd Mr &van y gadair, a dywed- odd nas gallai lai ng eirych ar en gwaith yn ei ddewis yn unfrydol i fod yn gadeirydd fel an- rhydedd fawr. Ar ol iddo fed yn gadeirydd rhyw ychydig amser yn ol, ac ar ol iddo deimlo baich a chyfrifoldeb y swydd, buasai yn dda iawn vanddo pe cymerasi rhywun arall Y swydd, yn enwehg wrth ystyried yr hyn oedd ganddynt i'w wynebti. Addawaa, modd bynag, wneud ei oreu l gadw i fynv anrhydedd a llwyddiant Cbl- ivyn Bay (cymeradwyaeth mawr). Cjyhoeddwyd fod y Parvh rhomas 1 axry yn wag. Wrtth gr\-nyg ar i gofnodiion pwyllgor y goleuni cae 1 cu cyineradwyo, syliwodd y Cadt--irvdd v byddai i "r cytiundebam am lo oedd newydd gaol eu cwblhau olyiqn cjoiilo 250p am y deudderng mis oedd .i ddyfod at gyfrifon y flwyddyn ddi- weddaf, a chynilid 791p mewn glo. Cafodd y ddeiseb. o berthyas i'r goleuiii try- danol yn y .pen dwyreiniol o'r dref, yr hwn oedd y pwngc a ddadleuid pan y rhoddodd y cadeirydd ei "swydd i bmy, ei drosglwyddo i rwy Biwyllgor y Goletuni; a chyfarwyddwyd y pwyllgor i gymeryd o dan ystyriet'h oleno yv oil o'r dirq:, ac i weled ai ni ellid ei ail drefnn fel. ag i lxxid.i boddlonrvvyddd cyffredinol, heb chwanegu llawer at, y costau;. Agorwyd y cynygion i drefnn. y gladdfa new- ydd ond 'gan fod y cynyg isaf gryn lawer yn uiwch na:g anican-gyfrif y "surveyor," pendeTfyn- wyrl trosglwyddo y mater i ystyriaetli pwyll- I gOT. t

Bwrtielir cael c.ystadleuaeith bysgota dan ( nawdd Cvmdeithas Mor-Foirwyr Piydain yn Hastings a St. Leoiw.rds y tndian cyntaf yn Nbachwedd nesaf. Rydd y gystad.leuaeth yn adored i aelodau unrhyw gymdieithas bysigotawd yn y Deyrnas Gyfunol, a. cheir gwobrau anrhyd- ed.(h18. Gellir cael pnanylion pellach odiiiwttlr, vr vsitrri'fenyddion riivtleflol A. A. Bartram a H. Dowsett. 10 York Buildings, Hastings. I MAZAWATTEE OOooA. Bomemade not. Foreigs. M ZAWATTEE COCOA. The Finest possible quality M AZA W ArrEE OOOOA. Twice as far as ottwrs. MAZA W ATTEE OOOOA. Home-made Bot Foreign. M 7, \VV ATTEK COCOA. The Finest powible quality < M (VZAWATTEE OOCOA. Go8 Twice as far a8 others.

Cydbwyllgor Headgeidwadol Arfon. HEiLYNT BETHESDA. CADARN OSGEDD Y PRIF-GWNSTARiL. CVnhaliwyd eyfarfod chwarterol y pwyllgor uchod ddyddi lair tan lywyddiaeth [r J. R. Pidtchard (y oadeiaydd). Yr oedd he-fyd yn brcsenol yr, Arglwydd-Raglaw (Mr J- Grea^es^, y Milwriad Wynne Finch, Mr zi. Kneeshaw, Mr W. A. Darbishire, Mr D. P. Williams, Cad'hen N. P. Stewart, Mr J. Jones- Morris, Mr Abel Williams, Mr J. Is said Dor VL^.s Mr J. Allanson Picton, Mr E'lward H. Owen, Mr E. R. DarviBs, Mr Robert Hughes, Mr William Jones, y Parch Ceidiog Roberts, Mr Huigh OWCTI, Mr Thomas Lewis, Mr W. J. Parry, Mr J. Pentir Williams, Mr R. O. Jones, Mr J. K Bodved Roberts (clerc), a'r Milwriad Ruck (y prii-gwnstabl). Wedi i'r Prif-Gwnstabl (y Milwriad Ruck) ^"flwynio ei adroddiad, efe a, s.ylwodd mai nifer yr lieddgeidwaid yn Bethesda ar hyn o bryd ydoedd rjwar ar bymtheg, ac nad oedd yn alluog i ostwng y nifer hwnw oherwydd yr helyntion bl/in a fu yn yr ardal yn ddrAe alar. Mr W. J. Parry a ddywedai ei fod ef yn cael ar ddeall iard y cyfarwyddiadaii oeddynt ar fed i nifer vr lieddgeidwaid yn Methesd'a gael en lleihau o dde, a ar ol y 24ain o Fai diweddaf. Sylwodd Mr K R. Davies ddarfod iddynt fabwysiadui penderfyniadau fod i rif yr hedd- geidwaid yn anlal Bethesd'a gael eu lleihau ar ol y 24ain o Fa.i. # Deallai y Prif-Gwnstabl mai y penderfyniad oedd lleihau: deg ar eu nifer. ond nad oeddynt i irynieryd v dynion o Bethesda. Dvwedodd Mr D. P. Williams eu bod wedi bod "mewn tywyllwch gyda golwg ar y mater. Yr oedd yn ddealledig fod deg o'r heddgeidwaid oedd yn Methesda yn rhai arbeni'g, rhai wedi eu eymeryd o amryw fanau o'r sir. Er mwyn gwueud yn sicr y byddai i heddwas gael ei gadw yr anfonwyd y deg ychwanegol. Yr oedd am- ryw o gwvnion o wahanol leoedd. yn y sir fod of"Jl¡ heddgeidwaid yn cael eu symud oddiyno a 1:11> ein hardal ni am fisoeld heb ond un rhin- gyll yno. Beth bynag a wnawn, bydd i ni wneud i fyny ein meddyliau i adael oi-id-y cySredin q 'heddgeidwajcl yno, ac 09 bydd y Plif Gwnstaljl yn gweled pèryg y:tl aetog dylasai anfon pellebyr at y pwyllgor, neu drwy ryw cryfrsvng arall, Gofyncdd Mr Robert Hughes, Llanfairfechan, i'r Prif-Gwnstabl a oedd yr heddgeidwaid yn Mcihosda wedi cael eu Ileihau, e-T, y eyfarfod di- weddaf? Atebcdd y Prif-Gwnsbalbl nad oeddynt, ac ni'fu-genym lai nag sydd yno yn awr eryr airghydfod'. Sylwo'id y Cadeiiydd, os oedd y Prif-Gwn- stabl yn dweyd nad allasai efe wneud gyda llai na pbedwar ar byrntheg o heddgeidwaid, beth oeddynt hwy i wneud ? Yr oedd efe) (y Cad- eirydd) yn deall fod yr awdUTdod yn Haw y Prif Gwnstabl. Sylwodd Mr E. R. Davies fod sefyllfa pethau yn Mlcthesd'a yn waeth yn awr nag yr oeddynt pan y cyfarfyddasant o'r blaen. Y Prif-Giwnstabl: Ydynt o'r braidd. Dywedodd Mr R. O. Jones (Waenfawr) iddo ef gynyig fod deg o heddgeidwaid i gael eu tynu o Bethesda- ar ol y Lduoagwyn diweddaf. De-' allali efe nad oedd y Prif-Gwnstabl wedi gwneud unrhyw ynugais tuagat wneud gyda llai o ddyn- ion yno. Rhaid i ni bwyso arno i geisio gwneud gyda llai. í. Dr. Jones-Morris: Gotynais. 1;r iTii-uwn- stabl yn y eyfarfod (liweddaf beth oedd sefyllfa pethau yai Metihes- la., a dywedodd yntau ei bod yn well. Yna penderfynasom ninau, ar ol i'r dynion ddvchweiyd i Ddeheudir Cj-mi-u, i led- hau rhif yr heddgeidwaid yno. Dyledswydd y Prif-Gwnsta!bl weli hyny ydoedd ymgynig'hori a'r Cadeirydd gyda golwg ar gael heddgeidwaid arbenig yno, os byddai angen. Mr E. R. Davies: A fyudaii y Prif-Gwnstabl yn foddlawTi cario allan unrhyw Ibernderfynia.d a gawsai ei basio genym ? Dywedodd y Prif-Gwnstabl y byddai yn fodd- lawn i weithredu ar unrhyw ienderfyniad, a fuasai y pwyllgor yn ei' basio; ond os wyf i weithredu yn ol fy IDalrn fy hun, meddai, rhaid i mi wnetxljr hyn dybiwyf sydd iawn. Awgrymai Mr J. E. Greaves (yr Anglwydd- Raglaw) iddynt beidio pasio unrhyw bender- fyniad o fwb). Yr oedd efe yn sicr, ar ol y drafodaeth y diwrnod hwnw, y buasai y Prif- Gwnstabl yn gwneud yn hollol fel y dymun- ent. Mr W. J. Parry: Ond pasiwyd penderfyniad fod yr heddgeidwaid i kgael eu lleihau i'r nifer o ddeg yn Methesda. Syliwodd v Prdf-Gwnstabl y gofynwyd iddo yr amser hono a oedd efe n meddwl y gallesid gAvne^ud i ffwrdd ag uigain o heddgeidwaid, iio atebodd yntau nas gallai. Mcwni atebiad i Mr W. J. Parry, dywedodd y Prif-Gwnstabl ei £00. wedii eu lleihau. Gofy^iodd un o'r aelodau a allasai y Prif Gwnstabl ymgymeryd a golSoo nifer penodol o li>eddgeidwaiid yn Methesdai? Y Prif-Gwnstabl: Yr wyf yn cael fy arwain "gan amigylchiadau ac ftelly y mae yn anmhosibl i mi wnelid hyny. < Mr E. R. Davies: Dywedwyd nad. oes genym ni awdurdod yn y mater yma. Gorweddai yr awdur lod drns bawb yn y pwyllgor yma., ac y mae vr awdurdod i dalu unrhyw arian yn nglyn a heddgeidwaid y sir gan y pwyllgor. Y mae o II ftnvn terfynaiu v pwyll,ccfr'i bleidleiisio ar amcan- gy.frif y chwarter yma i dalui am heddgeidwaid arbeniig i'r sir. Y mae arnom eisieu gwybod sut yr ydym yn sefyll. Chwareu iplant ydyw i ni ddyfod yma am oriaui i drafod ar sefyll'i. pethau pan y mae y Prif-Gwnstabl yn dweyd fod yr hawl .gyfreithiol yn gprphwys arno ef. Yr ydym wed.i cael lleihad sylweddol1 yn yr 1 ieddgeidwaid yn Methesda yn ystod y mis di- Aveddaf, ond dywed.ir fod y sefyllfa yn waeth na ch.vn y lleihad. i Creda.i. Mr J. Issard Davies nad oedd y Prif- Gwnstabl wedi cael ymddwyn tuag, ato yn deg yn y mater. Yr ydym wedi bod yn pwyv) ar y Prif-Gwnste'bl i geisio lleihau rhif yr heddgerl- waid, a dywedai yntau y buasai yn cei»io gwneud gyda Uai yn Methesda. Y mae wedi ceisio ei oreu i wllcud hyny. Gyda golwg, ar sefyllfa petthau yn Methesda nid oedd efe (Mr Davies) yn meddwl y gallasent ddweyd ei bod yn well yno. Yr oedd dynion yn ddiweddar wedi (,()1 e1.1 gwysio a'u heuogfarnu am wneud niweidiau yno. Credai efe fod y sa& yn Methesda, yv adog yma o'r flwyddyn, yn dra difrifol, pan vr oedd personal! yn cael eu gwair i mewn. Yr oedd yn bwysig cael arrolygiaeth heddgeidwad- ol. Mr Thomas Lewis a gytunai gyd& Mr Issard Davies fod gcrmod o fai. yn cael ei fwrw ar y Prif-Gwustanbl, gan Orr: hwn yr oedd:, digon i'w wneutd mewn cysydltiad a Betbesda. Mr W, J. Parry a ddywedodd. y llasai. (,fe- ddwyn prawf o flaen y pwyllgor fod heddgeid- waid yn gosgordd dynK)n o'r chwaret, ac ni(I yn myn'd a, hwy at eu gwaith. Ai nid yw yn tt'aith fod y sefyllfa yn Methesda yn well ? Gof- ynai Mr Parry i'r Prif-Gwnstdbil a oedd efe yn gwybod a ddarfu i ddau heddgeidwad arbenig, ar rr lleg o Fehetfin, gael eu. hantfon mewn cerbydau o Fan gor, anewn canlyniad i sibryd- ion v buasai i derfysg gymeryd lie yn Meth- esda ? Y Prif-Gwnstabl: Ai nid dydd y Ooroniad ydoedd 1 (chwerthin). Yr wyf yn crodu fod sib- rydion felly wedi cael eu lledaemi. Mr W. J. Pai-ry Na, yr oedd sibrydion ar led yn Methc-sda y buasai i derfysg dori allan ar yr lleg o Fehidin, sef pen blwyddj yr amser yr aeth y dynion allan o'r chwarel. Mr Robert Hughes, Llanfairfechan: Y marc yn ainlwg nad yw y Prif-Gwn-stabl wedi ceisio gwneud ar lai o heddgeidwaid er ein eyfarfod diweddaf a chynghorai efe iddo geisio gwneud hynv. v Mr Thomas iLewis: Yr oeddynt hwy yn beio v Prif-Gwnstabl aim yr hyn a wnaeth, ond y cwestiwn ydoedd a oedd angen.cadw yr hedd- geidwaid yn y lie*. Os na fuasai yno heddgeid- waid yn ddiweddar buasai! pethau difrifol wedi cYTllTyd lie. Y Prif-Gwnslabl oedd yn gyfrifol am cnadw he<ddwch yn y sir. Mr Allanson Picton a ddywedodd fod dos- barthiacl yr heddgeidwaid yn hollol o dian law y Prif-Gwnstabl. Wedi pet.h siarad yn mliellach, cynygiodd M D. P. Williams fod y pwyllgor yma yn cynahel1 fod yr heldgeidwaid i gael eui glosod yn eu. ?or safau eu hunain,ac na ddylid eu symud oddiync ond mewm aohosion neiUd'uol.^—^Eiliwyd' 'byn. Mr All.allison Picton a wrthwynebai hyn, gan ei fod yn groes i'T gyfraith. Mr J. E. Grea-ves a ddywedai ei fod yn hollol gytimo a sylwadiau Mr Allanson Picton. Mr J. Jones-Morris a fynegai ei fod yn cytuno a Mr D. P. Williaans, a ehredai efe pe buasai y Prif-Gwnstabl ensieu yohjwaneg o heddgeidwaid i Bethesda y gallasai wneud cais am danynt i'r pwyllgor. Mr R. O. Jones a. ofynai i'r Prif-Gwnstabl wneud gyda phymtlieg o heddgeidwaid. yn Meth-. e^da o hyn allan. Ategwyd hyn gan y Paxch,Cel,(Il(ye Roberts. Mr J. Issard Davies a ddywedodd nad oedd efe yn credu y buasai y Prif-Gwnstabl yn cadw mwy o heddgeidwaid naig oedd yn angenrheiid- iol. Mr Robert Hughes a gynygiodd eu bod yn symud at y butsnes nesaf, yn gymaint a bod dymuniadau y pwyllgor yn beirffaith eglur i'r Prif-Gwnstabl. Eiliwyd hyngan Mr W. J. Parry, a chariwiyd ef. Ar gymhelliad y Prif-Gwnstabl, penderfyn- wyd 'rhoddi i^ens.iwn i'r Rhingyll Jones, Ban- gor, vr hwn,oedd afiach, a'i gymeryd yn ol i'r heddlupan wedi vmadferyn ddigon da. DGSBAHTH BETHESDA. Derbymw v i llythyr oddiwrth yr Ysgrifenydd Ciartrefol fywla golwg ar wneud Bethesdo. yn dtlosbarth heddgeidwadol. CynygåoJd Mr E. R- Davies fod y mater yn cael ei adael. Eiliwyd can Mr Petntir Williams. Bamai Mr Issard Davies ei bod odd yn rhy fuan i roddi v mater o'r nealldu, a, chynyg- io-Ici fod hyn i gael ei ohirio. Lan Mr Thomas Lewis. Mr E. R. Davies a bwyntJiodd allan fod yr Ysirrifenydd Cartrefol eisoes wedi datgan na c 7 gellid ffurlio Bethesda yn ddosbarth felly. Pleidleisiwyd. a. chafwyd mwyafrif o blaid rhoddi y mater heoibio. I

N0DI0N O R DEHEUDIR. Nid oes dim achosion newydd o'r frech wen | wedi tori allan yn Abertaw yn ystod y dydd- iau diweddaf. I ¡ Caivvyd corph dyn anadnabyddus, tua 56aiii mlwydd oed, piydnawn dydd Gwener, yn crogi wrth bren doeTw yn Nghoed St. Julian, ger Cas- newy<ld-ar- Wy sg„ Yn ngliyfarfod Bwrdd Gwarcheddwaid Cfeer- dydd, dydd Sadwrn, penodwyd Dr. Edward Ireharn.e yn swyddog meddygol dros ranbarth Dv/yreiniol y Baray. Addawodd Ardalydd BUt y swm o lOOp tuag at y Liiysorfa sydd yn cael ei chodi er ametdiffyn yr afon Wysg. Cyrhaedda y d,rysorfa yn awr 1050p. Y mae Syr John Jones Jenkins, yr hwn a /gymerwyd yn bur glaf yn mis Maj, newydd ddvchweiyd o'r Cyfandir, ac yn mwynhau. llaw- er iawn gwell ieehyd. Gosodwyd deg o geryg coffadwriaetliol capel i'r Trefnyddion WTesleyaidd yn Clydach ddydd IaaL Bydd i'r capel newydd gostio tua 2500p. Y nrae dros 70Qp wedi cael ei gasglu eisoes i'r drysorfa. Y mae Cymdeithas Hen Fyfyrwyr OolegPrif- ysgol Aberystwyth wedi gosod ar Mr J. F. R. Hood i dynu darlun o'r dtiweddar Mr T. E. Ellis, A.S., yr hwn a osodir i fyny yn Llyfrgell y Cole^g. Dr. Henry Jones, un o broffeswyr Prifysgol Glasgow, sydd wedi cael ei ethol i draddodi yr anerchiad blynyddol yn nghyfarfodydd bLyn- yddol Coileg Duwinyddol y Methodistiaid Oal- finaidd yn Nhrefecca. Y mae y Proffeswr Jones ei hun yn bregethwr .gyda'r Methodist- iaid. Awgi'ymir y priodoldeb o benodi ynad cyflog- edig yn sir Fynwy. Haner cant o bwysau oedd morgi ieuangc a ddaliwyd ac a ddygwyd i Abertawe un o'r dydd- 1 11 il-li diweddaf. Mr Richard Bees Griffith, Trecynon, a benod- wyd yn athraw cynorthwyol yn Ysgol Uwch- raddol Aberdar. DId Mercher talodd maer a ehorphoraeth Caerdydd en hymweliad blvnyddool a gweithiau dwdr Caerdydd. Mr J. S. Tregoning, leu., a benodwyd yn gadeirydd Y serol Ganolraddol Llaneil'i am y illwyddyn ddyfodol. (hiné<Îr rhuthr yn Abertawe- am ail fuchfrechu. Aeth cyn nifer a. 400 o bersonau o dan y gweith- rediad. hwnw mewii "lID. diwrnod yr wythnos ddiweddaf. An^b^rwyd y Pancih Wrilliam Jones, gwein- idog ayda'r Methodisti'aid Caliinaadd, ar e' yma- dawiad o Gaerphili i Newfbridge, Mynwy, a phwrs o aur a rhai llyfrau gwerthfawr. I Afetwri eyfarfod arbeniig o Gynghor Dosbarth I Risca, nos; Fawrth, penderfynwyd anfon deiseb ¡ -at, Gynghor Sirol sir Fynwy yn erfyn iddynt eanign y terfynau i ranbarth Ynysddu. Anfonodd Dr. J. D. Jenkins, swyddog medd- ygol jechyd y Rhondda, gylchlythyr allan, yn gofyn i bawb ymatal rhag talu, ymweliad a lIte- oedd yr oedd y frech wen yn ffynu yn- ddynt. Nos FeTcher darganfyddwyd fod yr hen fnx,e,hnadfa yn Taiibach ar werth. Yr oedd yr aklie,liadan wedi bod yn cael en defnyddio er's tro fel ystablau gan Gynghor Dosbarth. Dinesig Margam. Lloogwyd un ceffyl i farwolaeth. -Htvsbysir fod Miss Hettie Jones, Idanelli, sw Fryoheiniog. yr hon oedd wedi etnill iddi ei hun. gryn boblogrwydd trwy ed tha.u a,,i hareithiau yn Neheudir Cymru, wedi cael der- byniad cynes yn yr Unol Dalaethaiu, lie yr oedd wedi myned rj-w 12 mis yn ol. I Anrhcgwyd Mr E. John (Ieuan Dyfed), YT wythnos ddiweddaf. gan aelodau egiwys Seion, Merthyr, a anerchiad oreuredig, yn gydnab- yddiaeth o'i wasanaeth fel ysgrifenydd yr eg lwys am ddeuddeng mlynedd a chafodd Mrs I John, ,hefyd; "brooch" aur. Tra yr oedd Richard Jones, 85ain mlwydd oe(l, o 10. Butetown, Pont. Rhynini. yn eastedd ar ben llwyth o wair prydnawn dyd'd Mercher, syrthiodd, a daeth ei ben i gyffyrddiad ag ol- wynion y drol, a derbyniodd y fath niweidiau fel y fu. farw mewn ryw ugain munyd. ( Dydd Mercher, yr wythnog.ddiweddaf, priod- odd y Proffeswr T. Rees, Col eg Aberhonddu, a Miss" Charlotte E. I>avies—merch hynaf Mr Michael Davies. Bridgend. Yu nehapel yr Annibynwyr, Penybont, y cymerodd yr uniad le, o flaen nifer fawr o gyfeillion ac ewyllys- wyr da. t Talcdcl Dr. FleHieher, o Fwrdd Oyv/odraeth: I T.-ex)], }-niweli.ad alg Abertawe, a bu mewn ym- gynghoriad maith a'r awdurdodau o "berthynas i'r frech wen. Cyflwym^d anrheg i Dr. J. C. Reardon, cyn- irth'wiywr i Dr. W. K Thomas, Pentre, o ffon Vbony," gyda. phen aur, yn gydnabyddiaeth o'i wasanaeth fel addysgwr dosbarth "ambulance" y Pentrei Tra yr oedd boneidiges, o'r enw Mrs lJOey- snnn, yr hon. oedd yn byw yn agos > Peterston, vn dychwelyd o farchnad Pontypridd, ae yn cyrbaedd banllawr gorsai y ffordd haiarn yn y Barry, syrthiodd ar lawr a bu farw yn union. Rore-u dydd Iau bu farw Mr D. isims Rees, Macstes goruchwyliwr tra adytabydi-u!g glo- feydd North Navieation, tra nad oedd ond 42 mlwydd oed. Cafodd ymosodiad! o'r parlys tra yn y capel y nos Sabboth blaenorol. Yr arholwyr a-r yr ymgedswyr am yr arholiad diweddar am B.D., Prifysgol CJymrui oeddynt -y Parchn. S. R. Driver, Rihydychain A. ML. Fairbairn, Prifathraw Cbleg Mansfield, Rhyd- ycJiain H. M. Gwatkin, Oaerg'iawnt; J. Rendel Harris, Caengrawnt; a'r Proffeswr Eld- ward's, Aberystwyth. Trwy ddyfarniad y Barnwr Joyce yn y Cang- hell-lys bydd i'r ystytty newydd cynygiedig yn Mlionty^oool dderby-n cymunrodd o lOOOp, a blwydci-dal o ICOp oddiwrth ystad y <iivved<tar i)itJ: Ccslett. » Gadawodd v bonejdw-r dyweded- ig, yr hwn aVu farw yn 1895, y swm o 10,OOOpL tuag at elusenau.. Bu farw dyn, ttia, 60aiii mlwydd oed, yn dra sydyn yn Abc.rc'ainlais, sir Fi'ycheiniog—cartref y Parch Prebendari to ncois Williait.s.—pryd- nawn dydd Mercher. Yr oedd y tran^cedig, yr hwn. a ehwareuai "concertina," neavydd ddecth- ren ton wrth y drws, pan y gwelwyd ef yn syrthio, ac aeth un o'r gwasanaethyudion i'w gynorthwyo. Yr oedd wedi marw cyn i f«ddyg_ ei gyrhaedd. Oddiwrth bapyrau a gafwyd yn mhecedau trangce li^ tybir mai ei enw ydyw Brien, a i led yn elydod o Bristol. Yn oedd hen foneJldis, 90ain mhvydd oed, o'r enw Plioelbo Carter, wedi bod yn byw mewim ty ei itiin yn Presteign, a. thybid ei bod yri dlawd. Pearderfynodd;y Cynghor Dinesig gym- eryd cam i symud yr hen foneldiges i waLltof- dy, gan nad oedd yn gofalu am gadw y lie yn ddigon glan. Pan, wnaeth. yr heddgeidwad a'r rheidweinydd archwiliad ar y ty dydd Mercher cawsant. er eu mawr ;syndod, y swm 234p Os 8|c wedi e:u pentyru mewn bocses, bag- iau, etc. Gyda'r eithriad o'r 84C, yr oedd yr oil 4 o'r trysor yn haner sofre'nod, wedi eu, gwasgar mewn aiuryw leoedd. Yr oedd yna lip niewn un pwrs, tra y cafwyd mewn tynia.u a gobenydd- iau 2Cp 10s a 182p 10s. Y mae yr arian yn awr o dan ofal yr awdurdodau. Hysbysir fed y frech, woen yn graddol leihaifc yn Abertawe. • • j, Yn Abercj-noii, dydd Mercher, cyhuddwydl WT Henry Gibbons 'o dori i siop Mr J. Calla- way, OxJord-slreet, Mountain Ash, a 11 ad rata amryw nwyddau oddi yno, gwerth 6p 18s 6c. Wedj <gfwrs.*id^w yr anirywiol dystiolaethaui, petiderfpiodd y.r ynad oh Ataddodi y carobaro-r i sefyli ei brawf yn y frawdlys. My nai glowyr glofa Glyturorwg iddynt weledf ryw olygfeydd rhyfedd. a chlyWed rhyw SWlt annaturiol yn ntgwaelod y lofa ho-no ddeclirem yr wythnos ddiweddaf; ac yr oeddyntt yn yw tyrjed hyn fel rh yw arwydd o anffawd. Ac mewn canlyniad i hyny gwrthedai yr oil o hon- ynt fyued. at eu gwaith dydd Mexcher. Nos Fawrth cymerodd yr Heddgeidwad Gill, o Mountain Ash, ddyn ieu'ango, o'r enw Wii- liam Henry Gilbert yr hwn a lettyai yn 20, Danygraiig-street, Mountaiin, i fyny ar y oy- hllddiad o dy-dorjad. Torwyd i adeilad.a.u Mr J. Callaway, dilledydd, y SU, _-Tw-yn a chydne, byddodd Gilbert ei euogrwydd pan gymierwy3 ef i'r ddalfa. Gosododd y .Prifathraw Edwards geryg- coffadwriaetliol capel newydd Siloam (B.), Grangetown, Caerdydd. Yn nghwrs ei an- erchiad dywedodd y priftlu-aw eu. bod yn bpv- mewn amseroedd peryglus; ac os. oedd y plan £ 1 dderbyn addysg grefyddol wirioneddol, mJ oedd hyny i'w gaeJ vn yr ysgol ddyddiol, orid yn y cantref a'r Ysgol Sabbothol.