Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
7 erthygl ar y dudalen hon
SEFYDLIAD Y PARCH. D. LL.…
SEFYDLIAD Y PARCH. D. LL. JONES YN MANCHESTER. Nos Lun, Gorpli. laf, eynnaliwyd cyfarfod i gyd- nabod y Parch. D. Lloyd Jones, gynt o Ffestiniog, yn weinidog yr eglwys yn Gartside street. Yr oedd y capel yn orlawn. Dechreuwyd trwy ddarllen a gweddio gan y Parch. M. D. Jones, Bala. Yna rhoddwyd anerchiad gan y cadeirydd, Wm. Morris, Ysw. Siaradodd am ei gyssyiltiad boreuol a'r egrlwys. Yr oedd ei rieni o'r deaddeg a'i ffurfiodd gyntaf, o ddetitu hanner can mlynedd yn ol. 01- rheiniodd ei hanes, a gwnaeth sylwadau addysgiad- ol a chysurol i ddynion cyffredin oedd yn aberthu yn riioddi o'u hennillion prin at achosion crefyddol. Amlygodd ei serch tuag at yr eglwys yn y lie fel hen gartref & rieniei fod yn teimlo yn gynhesach yn awr taag ati nag y gwnaeth er's llawer o flyn- yddoedd. Llongyfarchai y gweinidog a'r eglwys ar gyfrif yr tMideb oedd wedi cymmeryd lie rhyng. ddynt a chredai fod y brawdgarwch, yr undeb, a'r gweithgarwch, ag oeddynt yn ei feddu yn arwydd- ios gobeithiol am eu llwyddiant dyfodol. Galwyd ar y Parch. M. D. Jones i ddarllen llythyr cymmeradwyol Cymmanfa Meirion i Mr. Lloyd Jones a chwanegodd yr athraw parclius o'r Bala ei dystiolaeth ei hun am dano, fel myfyriwr, fel gweinidog, ac fel gweitknvr caled, di-ildio, a llwyddiannus. Yna daeth Mr. Ellis Pugh, diacon hynaf yr eglwys,. yn mlaen. Yr oedd yn dda ganddo glywed y tyst- iolaethau ucliel a glywsant oil i Mr. Joaes. Credai ei fod yn eu teilynga. Teimlai yn ralch focl yr eglwys wedi bad a'i llygaid megys yn ei phen i w ddewis, a'i bod wedi llwyddo i'w gael; ac nid yn ruiig i'w ddewis, ond am fod y iath unfrydedd a gwres- ogrwydd yn y dewisiacl. Dilynwyd ef gan Mr. James Thomas, city mission- ary, a phregethwr cynnorthwyol, yrhwn sydd wedi bod yn aelod ffyddlawn o'r eglwys hon am 25 o flynyddoedd. Yna galwyd ar y Parch. D. Lloyd Jones. A phan gyfododd i fyny, dechreuodd y dyrfa a cliuro dwy- law (a cliuro yn iawn a wnaeth) fel arwydd o groes- iiwiad iddo. Dywedodd fod y pethau ag oedd yn ou gweled ac yti eu clywed yn gwneuthur ei feddwl -i-t,ior gynnhyrfus, ac yn llethu cymmaint ar ei deiml- adau, fel nas gwyddai pa beth na pha fodd i siarad. Yr oedd meddwl ei fod yn uechreu ei weinidogaeth yn Manchester-yn cael ei amgylchu gan gynnull- Ily eidia mor liosog a pharchus, ac yn cael y fath groesawiad cynhes i'w plith, nid yn unig gan ei bobl ei hun, ond gan rai o enwadau eraill, a hyny pan 11 gofiai pwy a pha beth ydoedd, yn peri iddo deimlo megisiun yn breuddwydio. Yr oedd yn llawen ganddo gael ei hunan yn eu plith. Dywedodd mai d amcan mawr a fyddai llwyddiant achos crefydd yn Gartside street, gyda'r Annibynwyr, ac yn mhlith ei gs dgenedl yn y ddinas. Teimlai ei fod wedi cynimer,) d cyfrifoldeb dirfawr arno ei hun, ac ni wyddai a oedd ganddo a'i cyfarfyddai; ond pwysai ar nerth yr Hollalluog, yr hwn oedd wedi ei gynnal, ei arwain, a'i lwyddo o'ifebyd hyd yn awr. iirfyniai am gydymdeimlad ei bobl, ac am i hyny gael ei ddangos mewn cariad at wirionedd, yn eu bymlyniad wrth rinwedd yn mhob ffurf, ac mewn gweddiau ar ei ran-y gweddiau hyny na fyddai neb ond yr Hollwybodol yn gwybacl am danyn-t. Eisteddodd i lawr yn ngtianol cymmeradwyaeth wresog y dorf. Galwyd yn nesaf ar David Morris, Ysw., brawd y cadeirydd. Yr oedd ei sylwadau ef, fel eiddo ei frawd, yn llawn o'r teimladau goreu tuag at yr cglwys a'r gweinidog newydd, ac yn dra chefnogol iddynt. Dilynwyd ef gan Mr. Peter Mostyn Williams. Dywedodd ei fod yn codi fel Cymro, fel Annibynwr, ac fel aelod o eglwys arall yn y dref, i roddi croes- aw calon i Mr, Junes. Teimlai hefyd y dylai lon- gyfarch eglwys Gartside street, am y dewisiad doeth a wnaethai. Bu y ddwy eglwys Annibynol yn Gartside street a Booth street yn hir heb wein- idog. Ymddangosai hyny, fe allai, yn chwithig i'w cymmydogion y Saeson, ac i'w cyfeillion yn Nghy- mru. Yr oedd yn anhawdd iawn cael gweinidog cymmhwys i eglwys Gymreig yn Lloegr. Er idd- ynt fod yn chwilio yn hir, gwelent nad oedd nifer y rhai adybideu bodyn symmudol, ond ychydigiawn. Braidd na thybient fod rhai dynion enwog a gwir deilwng yn ddiffygiol mewn rhyw elfenau hanfodol. Yr oedd yr eglwysi Cymreig yn nhrefydd Lloegr yn gyfansoddedig o wahanol ddefnyddiau, ac yn ann-hebyg iawn i eglwysi y Dywysogaeth. Deuai meibion a merched yma o wahanol ranau y wlad. Bydd gan bob un neillduolion mewn fflirf, ae iaith, ac arferiad. Gwaith anhawdd oedd eu cylymu ynghyd, ac ystyried eu bod yn dyfod i'r moddion o gwbl. Deuai dau ddosbarth o'r wlad i'r dref; y dosbarth difrifol a ddeuent yma er mwyn gwella eu! hunain, a'r dosbarth crwydrol nad oeddynt yn esmwyth yn un man., ac nad arhosent yn hir yn un lie. Gellid cael y mwyafrif o'r dosbarth cyntaf i] le o addoliad ond yr oedd yn anhawdd cael yr ail i sefyll gyda dim. Ymwasgarent ar hyd y dref, ac aent ar gyfrgoll. Gofynid, ynte, i'r gweinidog Cymreig yn Manchester i fod yn alluog i ddyfod a'r! holl ddefnyddiau anghydrywiol hyn i undeb achyd-j gordiad,—i fod yn weinidog da i lywodraethu y tculu gartref, ac i fod yn genhadwr da i fyned ar oj y rhai oedd ar wasgar,—i fod yn ddoeth ac yn awn 1-yu dyner ac yn benderfynol gyda y oedd dan ei ofal, ac etto fod ganddo ddigon o scl i fyued weitfoiau i heolydd y ddinas i gymmhell yr afradloniaid adref. Credai fod yr holl elfenau angenrheidiol yn cydgyfarfod yn Mr. Jones. Ei fod yn ysgolhaig ac yn fonheddwr,—yn bregethwr da, c yn weinidog iiyddlawn. wedi ei fedyddio a'r Ysbryd Glan ac a than. Gobeithiai y byddai iddynt J: wythau yn Booth street gael gweinidog tebyg yn i n an,—y byddai cydweithrediad calonog yn cym- meryd lie rhwng y ddwy eglwys, ac y byddai i Booth street a holl Gymry Manchester deimlo rhyw fudd oddi wrth weinidogaeth ei anwyl gyfaill, yn gystal a'r eglwys oedd o dan ei ofal. Galwyd yn nesaf ar y Parch. E Evans, Caernar- fon. Yr oedd gwefr yn myned oddi wrtho ef yn union, drwy yr holl gynnulleidfa. Cynghorodd yr eglwys i beidio a disgwyl am dalentau pawb yn ei gweinidog,-i beidio a'i ddisgwyl i'w tai bob dydd, -i beidio a disgwyl am wledd bob Sabbath,—i beicla a thaflu y cyfrifoldeb o achubJeneidiau i gyd ar eu gweinidog, ac i weddio yn ami a thaer drosto. Dilynwyd ef gan y Parch. J. Rawlinson, o Knott Mill Chapel. Yr oedd Dr. Parker wedi cael ei alw i pladdu, ac yr oedd Mr. Gwyther wedi ei gymmeryd yn bur wael, onide baasai y ddau yno. Anerchwyd y cyfarfod yn effeithiol iawn hefyd gan T. Parry, Ysw. y Parch. R. J. Derfel Mr. W. Simon, pregethwr Wesleyaidd Mr. Hugh Pugh Jones ac Ionawryn Ddu. Terfynwyd trwy weddi gan y gweinidog. Un o'r cyfarfodydd mwyaf dymunol a allesid ei fwynhau ydoedd. ¡
ARHOLIAD BLYNYDDOL COLEG CAER-…
ARHOLIAD BLYNYDDOL COLEG CAER- FYRDD1N. DECHREUODD yr arholiad uchod ctdvckl Llun, Mehefin 24ain, a therfynodd ddydd lau, Jlrain. Yr oedd y Parch. R. Brook Aspland r, Alderman Lawrence o Lundain, yn nghyd a'r Parch, E. Higginson, Aber- tawe, a T. Thomas, Pant y defaid, wedi dyfod yno i arholi y myfyrwyr. Cafwyd ciniaw ardderchog i'r arholwyr a'r gweinidogion yn yr Ivy Bush, pan oedd mwy nag erioed yn bresenol. Dydd lau oedd y (liwrnod penodedig i'r arholwyr benderfynu tei- lyngdod cymhariaethol y myfyrwyr. Cymerwyd y Gadair, yn abssenoldeb Alderman Lawrence, gan y Parch. R. B. Aspland. Dechreuodd drwy ddwyn tystiolaeth hynod foddhaol odcliwrthiyr"Athrawon ar gweinidogion, y rhai a amlygent eu teimladau eu hunain a theimladau'r eglwysi cylchynol, i gymeriad y myfyrwyr. Dywedai fod y Coleg yn uwch nag erioed yn mharch a serch y wlad yn ol tystiolaeth y gweinidogion. Yna galwodd y Cadeirydd i roddi ei ddyfarniad ar y Traethodau Saesonaeg ar y testun cystadleuol am wobr Mr. Sharpe. Mewn cysylltiad a'r testun hwn yr oedd arholiad mewn beirn- iadaeth, hynafiaethau, hanesiaeth, a daearyddiaeth Ysgrythyrol. Yr oedd y testun yn agored i'r holl fyfyrwyr ymgystadlu am dano. Dywedodd y beirn- iad nad oedd un anhawsder i benderfynu i bwy yr, oedd y gwoferau yn ddyledus, gan eu bod yn rhagori digon ar eu gilydd. Enillwyd y wobr flaenaf o t> X6 gan Mr. W. Williams, Bethesda, Caernarfon. Yr ail gan Mr. J. Foulkes o'r un lie. Yr oedd y Bwrdd yn Llundain wedi barnu yn ddoeth i ragfynegi i'r, myfyrwyr y byddai cystadleuaeth i'r dosbarthiadau cyntaf ag ail mewn ysgrifenu Traethodau Saesonaeg ar unrhyw destunau a benodid iddynt ar ddydd yr arholiad, ond fod y myfyrwyr Seisonig i gael eu cau allan er mantais y rhai Cymreig. Yn y dosparth cyntaf enillodd Mr. W. D. Francis, Peniel, Caer- fyrddin y wobr flaenaf o £2 10s., a Mr. R. Jones, Gribin, Aberteifi, yr ail wobr o Xl 10s. Yn yr ail ddosparth enillodd Mr. Jenkins, Penygroes, y wobr flaenaf o t2 a Mr. W. Williams yr ail wobr o £1 Barn yr arholwyr am deilyngdod cymhariaethol y dosparthiadau oedd fel y canlyn Yn y dearth blaenaf Mr. Kentish Bache, Bir. mingham, y wobr flaenaf, M; Mr. W. D. Francis, Vr ail M. Cafodd Mr. Jones, Cribin, wobr hardd o lyfrau yn gydnabyddiaeth am ei ddiwydrwydd fel m Yn vr ad ddospartli, Mr. D. Jenkins, Benygroes, X4; a Mr. J. Williams, Llanelli, £ 3. Cafodd Mr. J- Foulkes a Mr. W: Williams wobrau o lyfrau am eu ffvddlondeb fel myfyrwyr. T1 Yn v trydydd dosparth—Mr. R. G. Levi, Llan- sadwrn, Caerfyrddin, £ 4; a Mr. T. Evans, Gurnos, Morgtrawg, £ 3. Cafodd Mr. J. Roberts, Abergwili, Caerfyrddin, wobr o lyfrau hardd. Yn y pedwerydd dosparth—Mr. W. Thomas, Beth- lehem, Llangadoc, M; a Mr. T. Penry, Llandilo X3. Yr oedd yn dda genym weled y gwr leuaiic hwn yn sefyll mor uchel yn ei ddosparth, er ei fod -wedi bod yn parotoi hyd y Nadolig er pasio matriculation yn MhrifYsgol Llundain, yr hyn a wnaeth y dospartn blaenaf. Cafodd Mr. T. G. Jones, Cwmaman, wobr o lyfrau hardd a defnyddiol. Dywedai y Cadeirydd fod yr arholwyr oil wedi en boddhau yn fwy nag erioed yn ymddygiad y myfyr. ^rsymud pryder y 13 ymgeiswyr am dderbyniad i'r Coleg, dywedai eu bod oil. wedi myned drwy eu harholiad yn foddhaol, a'u bod oil yn cael eu derbyn yn ddieithriad. Yr oedd y Coleg yn llawn o fyfyrwyr a gweini- Terfynwyd y cyfarfod drwy weddi gan y Parch- H. Jones, Heol Awst. Yn y prydnawn ciniawodd y myfyrwyr fel arferol. -Gohebydd.
0ROESAW I MR. LLOYD GARRISON.
0ROESAW I MR. LLOYD GARRISON. MAE enw William Lloyd Garrison yn adna- byidus trwy Brydain ac America fel gwron a ymladdodd yn ddewr dan anfanteision dirfawr dros ryddid y caethion. Y mae newydd ddyfod trosodd i Loegr, ac fel y crybwyllasom yn fyr yn ein rhifyn diweddaf, cynhaliwyd cyfarfod, ardderchog yn St. James's Hall i'w anrhydedduj: ac nid yn unig i'w anrhydeddu ef, ond i gyd-| lawenhau ar ryddhad holl gaethion Ameiica. Yr oedd yno nifer fawr yn bresenol o brif ddynion ein teyrnas sydd wedi bod yn enwog am eu cydymdeimlad a'r Negro, ac yn ym- drechgar o blaid ei ryddid. Cymerwyd y gad- air gan John Bright, Ysw., A.S. Traddododd araeth rymus a hyawdl mewn mawrygiad o lafur Lloyd Garrison, a chymeradwyaeth ddi- ledryw i lywodraeth yr Unol Daleithiau am eu hymdrech, er drwy aberth mawr i ddiogelu yr Undeb a dileu caethwasiaeth. Buasai yn dda genym allu ei go-od yma yn llawn, ond ni chaniatta ein gofod; ond gwasanaethed yr hyn a ganlyn i ddaogos y tan byw oedd ynddi:- Dywedai ei fod yn ei ystyried yn anrhydedd i gy- meryd rhan yn ngwasanaeth y dydd, yr hyn a fwr- iedid i fod yn goffadwriaethol o fuddugoliaeth rhyddid—1 tuddugoliaeth a effeithiodd i ddyrchafu pedair wiiliwn o fodau dynol o ddyfnderau diraddiad cymdeithasol a gwleidyddol, i'r uehder y mae dynion wedi ei gyrhaedd pan yn meddianu cydraddoliaeth iawnderau yn y wlad ryddaf ar y ddaear; mwy na hyn, y mae yn fuddugoliaeth sydd wedi selio tynged caethiwed yn mhob gwlad dros holl oesau y ddaear; Pa fodd y daeth hyn oddiamgylch ? Gellir ateb y cwestiwn yna trwy ofyn cwestiwn arall—Pa fodd y mae pob cwestiwn mawr bob amser yn cael ei ddwyn oddiamgylch? Trwy gariad at gyfiawnder, ymlyn- iad cyson a diwyrni yn yr achos, a flydd ddianwadal fod y gwirionedd i lwyddo yn y diwedd. Wrth edrych ar y g-ynnulleidfa hon, a chyfranogi o'r cyd- ymdeimlad sydd yn cerdded o galon i galon yma heddyw, tra yn croesawu'ein'cyfaill Mr. Garrison, nis gallai lai na chydmaru ei safiad presenol yn ei wlad a'r hyn ydoedd o fewn cof llawer o honom. Nid oes 40 mlynedd er pan oedd ein cyfaill yn treulio ei unigedd o fewn muriau carchardy yn Baltimore, yn nhalaeth gaethiwol Maryland. Yn Boston yr oedd ei fywyd mewn perygl; ac yn y De, yn nhalaeth Georgia, pasiwyd yn y Senedd ar fod 5.000 o ddoleri am ddal Mr. Garrison yn fyw neu farw. Ond er yr holl erlidiau a ddioddefodd, fe'i cylchynwyd gan fintai fechan, ond un gynyddol, o wyr a gwragedd mor ymgyfiwynedig i'r un achos ag efe ei hun; at y rhai y gellir cymwyso geiriau Paul—" y rhai drwy ffydd a oresgynasant deyrnasoedd, a gauasant safnau llewod," &c-- &c. Er pob peth a allasai erledigaeth wneyd, cynyddai y farn yn y Gogledd dros ryddid, ond yn y De dros y twyll mwyaf cythreulig, sef fod caethiwed yn Sefydliad Dwyfol. Y foment y cymer- odd y syniad yna afael yn marn y De, yr oedd rhyfel yn anocheladwy; nid oedd na ffaith, na rheswm, na chynhgor, na philosophy, na chrefydd, a allasai mewn un modd effeithio ar ddadl y cwestiwn pan yr oedd dysgawdwyr eglwysig y De wedi syrthio i'r camwri, ac yn dysgu eu pobl fod caethiwed yn se- fydliad Dwyfoi. Fel hyn yr oedd goleuni yn erbyn ty wyllwch, rhyddid yn erbyn caethiwed, daioni yn erbyn drygioni, ac os mynweh, y nefoedd yn erbyn uffern I Ac erbyn hyn y mae y Negro wedi ei rydd- hau o'i gadwynau, ac wedi ei ddyrchafu i fwynhad o ragorfreintiau gwladol a ehymdeithasol fel y dyn' gwyn. Y mae y fuddugoliaeth hon i'w phriodoli yn fwy i William Lloyd Garrison nac un dyn arall,- iddo ef y perthyn yr anrhydedd "o greu y syniad o gaethiwed fel cas-beth, a rhyddhad y caeth yn bosibl. Y mae ei enw erbyn heddyw yn barchus yn ei wlad ei hun, fel arwr rhyddid. Yr ydym ninau hefyd wedi rhyddhau ein caethion.—Y mae enwau Clarkson, a Wilberforce, a Buxton, a Sturge, a r Thompson, mewn coffadwriacth anwyl genym. Y mae William Lloyd Garrison wedi cael byw i weled ffrwyth ei lafnr wedi ei goroni a llwyddiant, yn anad un dyn braidd ar y ddaear. Dros diriogaeth ddigon eang i ffurfio llawer teyrnas, gwelodd lafur diobaith wedi ei gyfnewid am waith cyflogedig; ac yn y man lie llusgai'r caethwas ei gadwyn, yno yj mae rhyddid wedi ei orseddu am byth. Yr ydymj yn ei groesawu i'n plith fel cyfaill a adwaenom er's hir amser. Yr oeddwn i yn gwylio ei ymdrechion gyda dyddordeb pan yr oeddwn yn rhy ieuanc i gymeryd rhan mewn pethau cyhoeddus. Cedwais yn fy ngbalon ei enw ef a'i gydlaf urwyr, ac yn mhob ysgogiad o'u heiddo, pa un bynag ai mewn dadleu- aeth gyhoeddus yn y Senedd, neu ynte ar faes try- chineb rhyfel. yr oedd fy nghalon bob amser yn cydymdeimlo a chyfeillion rhyddid yn Amer ca. Darllenwyd anerchiad i Mr. Garrison gan y Due o Argyll, un o gyfeillion mwyaf cywir a thrwyadl y caeth o holl bendefigion y deyrnas. Safodd yn flfyddlon i "achos y Gogledd yn nydd eu trallod. Datganai larll Russell, wrth gefnogi yr An. erehiad, ei lawenydd o gael cyfarfod Mr. Gar- rison, ac addefai yn onest y camgymeriad y syrthiodd iddo oblegid camddeall cyhoeddiad y Llywydd Lincoln. Ei fod, trwy gael mynych gyfteusderau i ymddiddan a'i gyfaill Mr. Adams, y llys genhadwr o America i'r wlad hon, wedi ei gwbl argyhoeddi eu bod wedi cau i'r llwybr a gymerwyd fel yr unig ffordd i amddiffyn yr Undeb a dileu caethiwed. Yr oedd cael y fath addefiad go nest oddiwrth yr Iarll anrhydeddus yn enyn cymeradwyaeth yr holl gynnulleidfa. Atebodd Mr. Garrison mewn araeth ddoniol a byviiog dros ben. Cyfeiriai at ei helyntion personol ynglyn ag achos y caethion am ddeu- gain mlyneddcychwyniad y Liberator (Y Rhyddhawr) yn Boston yn 1831 y cynygiad o 5,000 o ddoleri gan Lywydd talaeth Georgia am ei ddal; ei garchariad yn Baltimore; a'i holl helbulon. Ond yr oedd yr amcan wedi ei gyrhaedd, a'r gwarthrudd o gaethiwed wedi ei symud oddiar wyneb ei wlad. Adroddai yn ddifyrus yr ymddiddan a fu rhynddo a Lincoln yn Washington yn fuan wedi etholiad y gwr da hwnw yn Llywydd. Dywedai wrth Mr. Lincoln iddo wrth ddyfod trwy Baltimore fyned i chwilio am yr hen garchar lie bu ynddo, ac iddo fethu ei gael; "O," meddai Lincoln, gyda'i barod- rwydd arferol, y gwahaniaeth rhwng y tro hwn a'r tro o'r blaen, Mr. Garrison, mi feddyl- iwn oedd, y tro o'r blaen yr oeddych yn inethu dyfod allan o'r carchar, ond y tro yma yn methn myned i mewn." Anerchwyd y cyfarfod hefyd gan Stuart Mill a George Thompson, hen gydlafurwyr egniol o blaid rhyddid y caethion. Bydd y cyfarfod hwn yn sicr o ddweyd yn effeithiol iawn ar y wlad hon, a phan y cyrhaedda i America nis gall Ire na dylanwadu yn fendithiol i uno teimladau y ddwy wlad.
YR YMERAWDWR MAXIMILIAN.
YR YMERAWDWR MAXIMILIAN. Ganwyd yr Arch-ddug Maximilian yn y flwyddyn 1832 ac nid oedd, gan hyny, ond yn ei 34 mlwydd o'i oed pan roddwyd ef i farwol- aeth. Yr oedd yn frawd i'r Ymerawdwr Francis Joseph, ac yn ail fab i'r Arch ddug Francis Charles, adnabyddus wrth yr enw Arch-ddug Ferdinand. Bu am dymmor yn Llywodraethwr teyrnas y Lombardo-Venetian, yr hon swydd a roddodd i fyny yn y flwyddyn 1859. Ar y lOfed o Gorphenaf, 1863, cyhoeddwyd ef yn Ymerawdwr Mexico gan gynnulleidfa o wyr mawr a ymgyfarfuant yn Mexico. Derbyniodd y goron yn Miramar ar y lOfed o Ebrill, 1864, a chychwynodd ar y 14eg o'r un mis yn y llong Navara-un o longau Awstria. Ar y 29ain o Fai, efe a laniodd yn Yera Cruz, ac a aeth i Mexico ar y 12fed o Mehefin. Yr oedd Maxi- milian wedi priodi ar y 27ain o Gorphenaf, 1857, a'r Arch-dduges Maria Charlotte, merch Leo- pold, brenin cyntaf y Belgiaid.
DYGWYDDIAD GOFIDUS.
DYGWYDDIAD GOFIDUS. Adroddir yr amgylchiad gofidus canlynol yn nglyn a'r ddamwain ddychrynllyd a gymmerodd le yn ddiweddar ar y gledrfford(I yn agos i Warrington:—Pan darawodd un gerbydres i'r llall, a phan aed i chwilio effeithiau y tarawiad, cafwyd fod Mrs. Partridge a boneddwr yn cael eu gwasgu yn annioddefol gan yr adfeilion- adfeilion mor drwm fel nas gallasai amrai ddyn- ion cryfion eu symmud. O'r diwedd, defnydd- iwyd dau screw jacks. Eithr cyn gwneyd hyn, yr oedd y boneddwr yn ingoedd marwolaeth wedi ymaflyd yn ngwallt y foneddiges, ac wedi go- gwyddo ati pan oedd yn marw. Dioddefodd Mrs. Partridge hyn gyda thawelwch a gwroldeb nodedig. Agosrwydd y dyn anffodus hwn oedd profedigaeth benaf Mrs. Partridge; canys hi a ddymunai ar y bobl i lifio ymaith ei choesau,! yn hytrach na'i gadael yn y fath gyflwr dy-i chrynllyd. Ac wedi iddi gael ei rhyddhau, hi: a ymofynai a phawb o'i hamgylch am ei mab. Yr oedd Mr. Partridge yn 21 mlwydd oed, a chafodd ei ysgaru oddi wrth ei fam yn y taraw- iad. Tybir fod ei gefn wedi ei dori, eithr nid; oedd yn ymwybodol o natur beryglus yr anafaui a gawsai. Yr oedd yn arfer gwydrau aur, y rhai a syrthiasant oddi wrth ei lygaid yn y cyd-J darawiad. Dymunodd ar y rhai a lefarentj wrtho gyntaf i chwilio am ei wydrau. Aeth boneddwr i edrych am danynt; ond ni chafoddj hwynt, a phan ddychwelodd i fynegi hyn iddo, yr oedd wedi syrthio yn farw. Ni ddioddefodd nemawr boen. Nid oedd yno neb yn gwybod ei enw cyn iddo farw, ac yr oedd ei fam wedi ei chymmeryd i Warrington heb wybod dim o'i wir helynt. Wedi hyny, yr oedd yn holi am dano yn gysson; ac yn ol cyfarwyddyd meddyg, myneg- wyd iddi ei fod wedi ei glwyfo. Symmudwyd hi i Patten Arms, a chafodd gynnorthwyon meddygol gan y Dr. Bickerton, Liverpool, Mr. Sadler, ac eraill. Yr oedd un goes iddi wedi ei briwio mor fawr, fel y buasid yn ei thori ymaith, pe y buasai hi yn alliaog i ddal hyn. Eithr ni ddaeth yn ddigon cryf i ddioddef hyny; bu farw dydd Sabbath.
EISTEDDFOD LLANELLI.
EISTEDDFOD LLANELLI. CYNHALIWYD yr Eisteddfod hon ddydd Gwener diweddaf dan lywyddiaeth W. H. Nevill, Ysw., yr hwn a agorodd y cyfarfod mewn araeth Seis- nig llawn o dan Cymreig. Beirniad y Fardd-j oniaeth oedd Cynddelw; beirniad y Canu, OwainJ Alaw. Dyfarnwyd y gwobrwyon fel y can- lyn:- Am ganu y Deuawd, "Y Gareg Ateb," 10s. Saith yn ymdrechu. Goreu, David a Thomas Richards, Llanelli. 4 Am y Gan oreu ar "Enwogrwydd," zEl, i Mr. David Adams, Ysgolfeistr, Rayn, Llanelli. Am yr adroddiad goreu o Fe ddaeth y gath o'r cwdyn," 2s. 6c., i John Richards, St. Paul's Town, Llanelli. Am y Gan oreu ar Ragorfreintiau'r Oes," 1. i Mr. Nathaniel Thomas (Brithyll Marlais), Llan-
COLEG ABERHONDDU. !
COLEG ABERHONDDU. CYNHALIWYD Pwyllgor a Chyfarfod blynyddol y Coleg uchod ar y dyddiau Mawrth a Mercher, Mehefin lleg a'r 12fed. Arholwyd y myfyrwyr y dyddiau blaenorol gan y Parch. D. Jones, B.A., Merthyr, a'r Parch. Mr. Johnstones, o Ferthyr; yn nghyda'r arhohvyr penodedig gan y Bwrdd Cynnulleidfaol,scf Mr Kennedy,M. A., aDr Spcnce Ehoddodd y myfyrwyr elenifoddlonrwydd mawr i'r arholwyr; ac yr oedd elywed hyny yn gefn- ogaeth gref i'r Athrawon a'r Pwyllgor. Am 3 o'r gloch ddydd Mawrth, yn unol a'r hysbysiad blaenorol; cyfarfupwyUgor rheolaidd y Coleg cm y flwyddyn i ymdrin ag amgylchiadau presenol y sefydliad. Yr oedd nifer luosog o ael- odau y Pwyllgor yn biesenol; sef y Parchedig- ion W. Edwards, Aberdare, (Cadeirydd), R. Jones, Llanidloes, W. Evans, Aberaeron, T. Thomas, Glandwr, J. Thomas, Liverpool, W. J. Morris, Llanelli, II. Jones, Ffaldybrenin, T. Davies, Llandilo, Dr. Spence, a J. Kennedy, M.A., Llundain, D. Jones, B.A., Merthyr, J. Morris, W. lloberts, H. Griffiths, ac H. S. Will- iams, Aberhonddu; a Meistri D. Thomas, Llan- dovery, T. Williams a D. Davies, Merthyr, D. Evans, Caerdydd, D. Jones,Aberdare, J. Phillips Sirhowy, J. Davies a P. Bright, Aberhonddu, Pen-deifynwyd:— I.-Fo(f jE33 i gael ei roddi mewn atebiad i gais y myfyrwyr lam rûdd ychwanegol at eu cynhaliaeth oblegid drudaniaeth ymborth; a bod y swm i gael ei ranu yn gyfartal rhyng- ddynt. 2.-Fod y myfyrwyr a gwblhasant eu tymor yn yr Athrofa i foddlonrwydd a chymeradwy- aeth yr Athrawon a'r Pwyllgor i gael y dyst- gymeradwyaeth arferol. 3.—Fod chwech o ymgeiswyr i gael derbyniad i'r Athrofa ar brawf os ceir fod cynifer a hyny o honynt yn gymhwys. i Yr oedd ýr; ymgeiswyr oil wedi bod dan arhoiiad am eu cyrhaeddiadau mewn dysgeidiaeth y dydd o'r blaen gan yr Athrawon a'r Parch. W. P. Davies, Rhumney; a chan mwyaf wedi pasio yn gymeradwy. Dygwyd hwy ger bron y Pwyllgor fel y gwneir yn arnl i'w holi yn mhell- ach am eu gwybedaeth ddnwinyddol a'u eym- hwysderau ^fel pregethwyr, Ond gan fod y Pwyllgor wedi penderfynu mai chwech a dder- bynid, ac yr oedd sefyllfa isel y y drysorfa, a'r ü'ai th fod cynifer o'r myfyrwyr sydd wedi gorphen eu hamser heb leoedd yn peri ei fod yn benderiyn- ol i sefyll at hyny ac wedi hir ystyried, pender- fynwyd yn unfrydol i dderbyn y chwech canlyn- ol, y rhai a farnwyd yn rhagoraf a chymeryd i ystyriaeth eu cyrhaeddiadau addysgol a'u gwy- bodaeth dduwinyddol,—sef Meistri E. T.Howells D. R. Hnghes. J. Rees, T. Williams, D.M. George, a W. Morris. Dydd Mercher, cynhaliwyd cyfarfod cyffred- inol y Coleg, pryd y cyflwynwyd Adroddiad yr Arholwyr—ac Adroddiad y Coleg-y cymerad- wvwyd y rheolau newyddion y cytunwyd arnynt gan y Pwyllgor-ac y dewiswyd y Swyddogion a'r Pwyllgor am y flwyddyn ddyfodol. Ni chafwyd ond ychydig nmser at y Cyfarfod Cyff- redinol, oblegid yr oedd seremoni fawr gosodiad y sylfaen i gymeryd lie y prydnawn hwnw; a phawb yn disgwyl yn bryderus am hyny. Mae y myfyrwyr allan yn awr yn casglu, a hyderwn y croesawir hwy gan yr Eglwysi yn mhob man. H. GRIFFITHS, Ysgrifenydd. O.Y.—Mae y rheolau newyddion wedi eu cy- hoeddi yn nglyn ag adroddiad y Coleg am y flwyddyn hon; ac feallai y byddai yn dda eu cyhoeddi yn y TYST GYMREiG. Dichon y dylid dyweyd hefyd fod dau o aelodau y Pwyllgor, sef Mr. Evans, Aberaeron, a Mr. Jones, Soar, Mer- thyr, wedi myned allan o'r Ystafell pan y daeth cwestiwn derbyniad yr ymgeiswyr ymlaen; o blegyd fod ymgeiswyr o'u Heglwysi hwy. Pas- iwyd yn y Cyfarfod Blynyddol nad oes gan na Diacon nac aelod ychwaith hawl i fod ar y Pwyllgor os bydd un o'u Heglwys yn ymgeisydd. Gwneir pob peth i rodcli derbyniad yr ymgeis- wyr i ddynion bollol anmhleidiol.-H. G.