Y Tyst Cymreig

OYMDEITHASFA GORFFORIAETHOL Y METHODISTIAID CALFINAIDD YN LLANIDLOES. Cynhaliwyd y Gymmanfa hon yn Llanidloes, ^°iP f 22' 23' 24' 23' 26' 1867- Cyrhaedd- •odd y rhan fwyaf o weinidogion a chenhadon y RD c siroedd yno ddydd Llun, ac yr oedd yno infer lawr o honynt o Dde a Gogledd, a threfi Lloegr. -Daw enwau y rhan fwyaf o honynt ger bron yn nglyn a gweithrediedau y Gymdeithasfa. Yn y Gymmanfa Gorphoredig y penderfynir «oll achosion cyffredinol yr enwad trwv v Dv- 'wysogaeth. y y i Nos Lun, am 7 o'r gloch, cafwyd cyfarfod ey- hoeddus yn nghapel Bethel. Dechreuwyd y cyfarfod trwy ddarllen a gweddio gan Dr. Phil- MPHOWPS A>fd'- LWddwvd. gan y Parch. • Abertawe. Cafwyd papur neu araeth ragorol gan y Parch. Dr. Edwa?dS, Bala, ar Sefyllfa yr achos mawr yn ein plibh y dyddiau Wedyd-- 7 Ct0r ei trwy ddy- Mai ibissloit, neu genhadwri y Methodistiaid oedd Yspryd cenhadol, ac mai wrth yr yspryd cenhadol yr oedd yn deall yspryd gweithio. Prit bwnc yr Hen -"untamaid oedd y gwirionedd, ond mai pwnc y Di- *^ygiad Methodistaidd oedd yspryd cenhadol. Rhanodd anerchiad i ddau ben. I.—Y gwaith oedd i'w wneyd. II.—Y cymhwysderau angen- eidiol ^'r gwaith hwn. Wrth drafod y ddosran hon -d allan mewn modd eglur ac effeithiol iawnbrif ,n J Methodistiaid gyda'r gwaith hwn. Dang- an hefyd fod y diffygion hyny yn codi, nid o ddryg- ond or hyn a ystyrir yn gyffredin yn rhinweddau. J 1°*^ eu diffygion yn gynnwysedig mewn xneryd i fyny yn ormodol ar ol y rhai hyny, ac es- geuluso y lleill; sef— ^fw^}30da'e a bywyd. Dywedodd fod llawer o onri 0 a?th n.eu y11 m.y«g y Methodistiaid yn awr,. fvrMai eual a oe ganddynt fwy o wybodaeth gre- 0edd gan yr hen Methodistiaid. Nododd tarawiadol lawn o wybodaeth rhai o'r hen modistiaid, megis John Williams, Cynwyd—Brenhin Edeyrnion. Ar ol hyny adslefodd fod cyfnod gofidus wedi bodar Fethodistiaeth, yr hwn a alwai y Micldle Age, sef pan y bu y eorph o'r bron yn dirmygu Addysg Golegawl, ond erbyn hyn fod yr oes hono wedi pasio, a bod goleuni gwybodaeth yn uchel yn eu plith. Ond er hyn oil ei fod yn ofni yn fawr am fywyd crefycllZ. yn eu plith, gofidiai fod can lleied o fywyd syml, santaidd, a defosiynol, i'w ganfod yn eu plith. Dywedai fod yr eglwysi er hyny, ynawr fel eglwys Ephesus, wedi colli ei chariad cyntaf, ac mai prif goll Methodistiaeth y dydd- iau hyn yw ei marweidd-dra—llawer o oleuni ac ychydig o fywyd. 2. Gwirionedd a thrugaredd. Gwirionedd athraw- iaeth—gwirionedd disgyblaeth-a gwirioneddneu onest- rwydd mewn codi dynion i swyddau. Dywedodd mai yn hyn yr oedd rhagoriaeth yr hen Fethodistiaid, ac ei fod yn ofni nad oes cymmaint o ofal am y gwirionedd yn yr ystyriaetliau a nodwyd, ond fod y Methodistiaid yn rhedeg i'r eithafion arall, sef bod yn dragarog wrth bawb a phobl)etli-barnu yn dyner am bob athrawiaeth, ac yn ngweinyddiaeth y ddisgyblaeth; eu bod wedi myned mor drugarog yn awr ac y gadawent i bawb a geisia fyned yn bregethwr-gael ei dderbyn i'r coleg- a chael ei ordeinio, heb ofyn a oes ynddo gymhwysder. Yna trodd gyda'r difrifoldeb mwyaf, a dywedodd nad oedd gan nag eglwys na chymmanfa hawl i fod yn drugarog ar draul y gwirionedd, ae esgeuluso cyfar- wyddiadau Crist. 3. Neillduolrwydd a chyffredinolrwydd. Dywedai mai prif ddiffyg Methodistiaeth y dyddiau hyn oedd mabwysiadu un o'r rhinweddau hyn ac esgeuluso y llall, pan oedd Duw wedi amcanu ini fabwysiadu y ddwy—fod neillduolrwydd a chyffredinolrwydd yn perthyn i'r achos mawr. Dywedai fod eisiau mwy o wreiddioldeb, nid gwreiddioldeb genau, ond gwreiddiol- deb meddyliau; fod yr holl bregethwyr agos wedi myned i ddynwared dau neu dri o bregethwyr yn y corph; pawb o'r bron wedi myned yn ddynwaredwyr nid meddylwyr. Dywedai fod rhai yn fawr dros neillduol- rwydd am Fugail, ae i'r bugail wneyd pob peth; y llall am wadu y neillduolrwydd yn hollol, pob peth yn gy- ffredinol, a chan bawb yr un hawl i bob peth, gan es- geuluso y swyddog yn hollol. Dywedai fod neillduol- rwydd a chyffredinolrwydd, a bod angen i bobl Dduw gymmeryd i fynu yr achos yn y goleu hwnw. Fod ein perffeitlirwydd yn y cyfuniad o'r ddwy elfen. Ar ol Dr. Edwards, fe weddiodd y Parch. Henry Eees, Liverpool, yn ddifrifol iawn. Yna cododd Dr. Phillips, a dywedodd am gynnydd yr achos mawr yn mysg Methodistiaid fod y bregeth gyntaf yn mysg y Methodistiaid wedi ei thraddodi yn Trefecca; y society cyntaf yn Erwood; a'r capel cyntaf yn Llanfairmuallt, ond yn awr fod ganddynt tua mil o eglwysi, a thua chan mil o aelodau. Yna cododd y Parch. Owen Thomas, Liverpool, a siaradodd yn dda iawn am y pwys ofod yn ofalus am y gwirionedd yn yr athrawiaeth, yddlsgyblaeth, a chodi i swyddau. Ar ei ol ef siaradodd y Parch. Roger Edwards hefyd, a gweddiodd y Parch. J. Jones, Cei- newydd. Dydd Mawrth.—Treuliwyd y boreu a'r pryd- nawn yn benaf gyda phethau amgyl<;hiadol yr achos, y Dry serf a a Thrysorfa y Plant. Oyd- unwyd hefyd fod y gymmanfa nesaf i fod yn Llanelli, sir Gaerfyrddin, yn mis Gorphenaf, 1868. Yn yr hwyr, am haner awr wedi chwech, de- chreuwyd y cyfarfod trwy ddarllen a gweddio gan y Parch., G. Hughes, Edeyrn. Yna galwyd ar y Parch. 0. Thomas, Liverpool, iddarllell ei bapur neu draddodi ei araeth ar y pwnc godidog, Cynnydd Pabyddiaeth yn Nghymru, a'r modd- ion goreu i'w wrthsefyll.' Dechreuodd Mr. Thomas ei araeth trwy gymmeryd bras-olwg ar ansawdd Cymru yn ei pherthynas a Phab- yddiaeth ddeugain mlynedd yn ol. Nid oedd y pryd hyny, meddai ef, ond ychydig o son am Babyddiaeth yn y Dywysogaeth. Cynnelid math o wasanaeth Bab- aidd yn Aberhonddu ar y Sabbath y pryd hyny, felly hefyd yn Talacre, swydd Fflint, ac ar ol hyny yn Tre- ffynnon; ond teimlai y Cymru yn gyffredin nad oeddynt yn sefyll mewn un perygl oddi^wrth Babyddiaeth; ond yr oedd y Parch. John Elias (coffa da am ei enw) yn dywedyd yn gryf y pryd hyny fod perygl bod Pabydd- iaeth yn cynnyddu yn ein gwlad, yr hyn a gredir gan bobl yn awr, ond nid y pryd hyny. 0 dipyn i beth daeth yr ofleiriaid Pabaidd yn fwy amlwgyn eu gweith- rediadau. Codasant fonachlog yn y dywysogaeth, er fod hyny yn hollol groer, i'r gyfraith. Yna dechreuodd Mr. Newman a Dr. Pusey ddadleu yr egwyddorion a adnabyddid wed'yn wrth yr enw Puseyaeth-de- chreuodd plant y Methodistiaid fyned i ys- golion Pabaidd, ymunodd eraill a'u cyfundeb, a daeth wyrion ag or-wyrion i hen bregethwyr Methodist- iaid i arddel en hegwyddorion. Fel hyn yn fuan iawn fe gollodd y bobl ofn Pabyddiaeth, a dechreuasant gamnol y bobl fel pobl synhwyrol a charedig, ae nad oeddynt yn gweled un gwahaniaeth rhyngddynt a phobl eraill. Wedi hyn daeth amryw o weiuidogion yr e,- Iwys sefydledig i ymdebygu iddynt, ac i haerumailiwy oedd yr umg weimdogion appwyntiedig, a'u bod yn olynwyr i'r apostolion. Dadleuent fod bedydd yn ail eni. Cymmeradwyent gyffesu yn y glust, a cliredent yn nhraws-sylweddiad y bara a'r gwin yn wir gorpli a gwaed Crist. Er fod yr offeiriadau hyn wedi arwyddo erthyclau yr eglwys sefydledig yn erbyn Pabyddiaeth, amlygent yn gyhoeddus ofid mawr eu bod wedi ymadael a Rhufain. Drwy bethau fel hyn daeth y wlad yn lied fuan yn ddifater yn nghylch Pabyddiaeth, os nad i gydymdeimlo a'r Babaeth. Mae y teimlad hwnw erbyn hyn wedi ennill safle uchel yn y wlad, ac y mae cydym- hyn wedi ennill safle uchel yn y wlad, ac y mae cydym- deimlad senedd Prydain mor ddwfn o'i phlaid a bod ein llywodraetli yn talu tua £ 308,000 bob blwyddyn at gynnal Pabyddiaeth yn yr Iwerddon, ac y mae llawer am roddi ychwaneg, am, meddynt hwy, mai hyny fyddai y moddion goreu i ddinystrio dylanwad Pabydd- iaeth! Dywedodd Mr. Thomas fod Cymru yn awr wedi ei rhanu yn ddwy esgobaeth Babaidd, sef y Deheudir a'r Gogledd. Yn y Deheudir dywedodd fod gan. ddynt 33 o gapelau, a nododd rif y capelau yn mhob sir ond sir Aberteifi a sir Faesyfed, lie nad oes yr un capei Pabaidd. Am esgobaeth Babaidd y Gogledd dywedodd fod vnddi 15 o gapelau, ac fod 8 o'r° rhai hyny yn swydd Fflint ei hun, nad oedd yr un capel Pabaidd yn sir Feirionydd, a dim ond un yn swydd Gaeiynarfon, a'u bod wedi treulio 10 mlynedd cyn gorphen adeiladu hwnw, o herwydd ditfyg arian. Dywedodd mai gor-wyr i'r hen Ddafydd Cadwaladr o'r Bala, yw un o'r rhai mwyaf selog dros Babydd- iaeth yn Nghymru. Dywedodd fod 60 o offeiriaid Pabaidd yn awr yn Nghymru; fod rhifedi y Pabydd- ion yn Nghymru a Lloegr dros 000,000, ac yn Scot- land yn 300,000, a bod cynnydd y Pabyddion yn Lloegr a Chymru yn 600,000 yn ystod y pedair blyndd ar hi-i-ain diweddaf. Fod 20 o offeiriaid Jesuitiaid11 ei a 13 o honynt yn Dywedai Mr. Thomas fod y profion &ydd genym yn rby eglur i'w hamheu fod y Babaeth wedi pen- derfynu adennill ein gwlad, a'i hailuno Rhufain— mai. un prawf o hyn oedd ymosodiad Rhufain ar Brotestaniaeth yn ei nerth, neu yn ei wlad ei hun, ac i egluro hyny, cyfeiriodd at waith y Piib yn rhanu y deyrnas yn gynnifer o esgobaethau yn 1-85-1, Cyfeiriodd yn effeithiol iawn at offerynau y Babaeth L sicrhau ei dyben fod ei chynlluniau yn ddoetli, a'i chysawd yn berffaith; fod ganddynt yspiwyr yn mhob man—eu bod yn ymwthio i'r teuluoedd trwy y gwasanaethyddion—eu bod yn gallu myned rhwng y gwr a'i wraig, rhwng y rhieni a'u plant—ac yn ymostwng i bob dichell iselwael, ac yn dadleu fod y dyben yn cyfiawnhau pob peth a wnant yn eu hym- drech i adennill y wlad i Eufain. Gan fod y grefydd Babaidd yn grefydd 250 o filiynau o eneidiau, dadl- euant y dylai gael derbyniad a pharch gan bawb yn gyffredinol. Rhoddodd ddarluniad grymus ac effeithiol iawn o Babyddiaeth fel cysawd wedi ei barotoi i wtliio crefydd Crist o'r tumewnol i'r allanol, ms cael y dyn i ymlynu wrth ei defodau. Dangos- odd gydweddiad Pabyddiaeth a chig a gwaed, megis aileni trwy fedydd, er hebgor pob trafferth ychwan- egol; cyfrif y beads 150 o weithiau, er arbed gweddio unwaith yn iawn o'i galon ei hun. I'r dyben o wrthsefyll cynnydd Pabyddiaeth, anogai y Cristionogion i ystyried eu perygl-i ym- gadarnhau yn egwyddorion yr efengyl—i chwilio mwy ar yr Ysgrythyrau-myfyrio llawer ar yr athrawiaeth o gyfiawnhad drwy ittydd yn Nghrist— ,,y 11 ar burdeb deddf Duw—lawn Mawr y Groes-yn nghyd ac ymdrechu yn barhaus i iawn-ddeall y gyf- undrefn Babaidd yn ei holl gysylltiadau. Cododd y Parch. D. Charles, B.A., Abercarn, a dywedodd fod araeth rymus Mr. Thomas wedi eillanw ag arswyd Pabyddiaeth-Ei fod ef yn Rhydychain 31 mlynedd yn ol pan oedd Mr. Newman a Dr. Pusey yn dechreu taenu eu heg- wyddorion, ond mai bychan a feddyliodd y pryd hyny y buasai yr heresi wedi annill y fath dir. Dywedodd fod naw offeiriad Pabaidd ac un fon- achlog yn Pont-y-pool, a'u bod yn bostio yr wythnos ddiwedclaf eu bod yn teimlo yn hyderus y byddent wedi ennill Cymru yn fuan. Cwynai yn ddwys oherwydd diofalwch y wlad yn yr achos, a bod y bobl mor ddi ymdrech i ddeall y gwahaniaeth rhwng twyll a gwirionedd. Gofidia yn fawr fod gan lleied o ddysgu egwyddorion yn ein plith, y bobl yn ymfoddloni ar ddarllen papurau newyddion iselwael a Novels, gan es- geuluso y pethau pwysig hyn. Anogai bawb i weddio mwy am gael Yspryd Duw i'w cyfar- wyddo yn yr iawn ffordd. Dywedai y Parch. Roger Edwards fod llawer o Gymru ac o rai fu unwaith yn ffyddlon yn yr Ysgolion Sabbathol wedi myned yn wir Babyddion. Yna siaradodd Mr. Evans a Mr. Lewis, dau frawd o sir Fflint ac o ganol y Ilauerch fwyaf Pabyddol, Rhodd- asant ddarluniadau effeithiol o ddylanwad din- ystriol y Babaeth ar yr ardaloedd fod Pabydd- iaeth yn dylanwadu yn drwm ar bob dosparth y tlodion ar y plwyfau,—y gweithwyr, y ffarmwyr, a'r gwyr mawr,-I)awb yn ddieithriad. Yna cododd y Parch. H. Rees, Liverpool, dywedodd mai dau ddyben mawr oedd gan y Babaeth yn awr sef uno yr Eglwys Wladol ac Eglwys Rhuf- ain, ac yn ail dinystrio ymneillduwyr. Dywed- odd ei bod wedi llwyddo llawer yn ei chais- wedi llwyddo i ladd rhagfarn y bobl yn erbyn y Babaeth—cael y bobi i gario meddyliau tynerach am ddefodau, &c. Galwai y ddifrifol iawn ar broffeswyr i ymbaratoi erbyn y struggle sydd ar ddod, ac anogai bawb i feithrin mwy o dduwiol- frydedd. Yna gweddiodd y Parch. Owen Jones, Llandudno. Dydd Mercher, Gorph. 24, dechreuwyd am ddeg yn y bore a. pharhawyd hyd dri o'r gloch. Treuliwyd yr eisteddiad i drafod achosion y gen- hadaeth dramor. C, Am haner awr wedi chwech, dechreuwyd y cyfarfod cyhoeddus gan y Parch. Owen Jones, Llandudno, y Parch. D. Howells oedd y Oadeir- ydd heno eto. Galwodd y Llywydd ar y Parch. D. Rowlands, Llanidloes, i gyfiwyno i'r cyfarfod y dirprwywyr neu y cenadon oddiwrth Henad- uriaeth Seisnig, sef y Parch. Mr. Lewis, Caio, y Parch. Mr. Thorn, o Worcester, a Mr. Paton. Cafwyd areithiau bywiog gan y dirprwywyr, ond o ddiffyg lie gorfodir ni i'w gadael allan y tro hwn. Rhoddwn y ffeithiau cynwysedig ynddynt yn ein nesaf. Darllenwyd adroddiad y Genhad- aeth gan y Parch. J. Thomas, M.A., ond nid oedd dim o ddyddordeb neillduol ynddo. Dydd Iau, Gorph. 25. Dechreuwyd y cyfar- fod cyntaf heddyw am naw o'r gloch, y prif I bethau a drafodwyd yn y cyfarfod hwn oedd y genhadaeth dramor eto, ac achos y llyfr Iiymnau yr hwn sydd yn awr yn lied agos i fod yn barod. Am haner awr wedi dau cafwyd cyfeillach gyff- redinol i aelodou eglwysig o bob enwad. Dech- reuwyd y cyfarfod trwy ddarllen a gweddio gan y Parch. T. Rses, Cryghowell. Wedi h) ny darllenwyd papur ar 'Addysg ac Addoliad Teu- luaidd,' gan y Parch. R. Lumley, Liverpool. Papur emwyth a llithrig heb ddim i gynhyrfu a chodi proffeswyr yr oes at y ddyledswydd bwvs- ig. Dichon pe buasai [wedi cael ei nodi i dra- ddodi araeth neu bregeth ar y pwnc y buasai yn gwneud hyny yn llawn mwy effeithiol. Ar ei ol, cododd y Parch. E. Morgans, Dyffryn, i gynnyg ,,y pleidlais o ddiolchgarwch am y papur a chais ar iddo gael ei argraffu. Dywedodd os collid cref- ydd o'r teulu mai nid hir buasai heb golli o bob man, cafwyd engreifftiau o hyny yn nheulu Solomon a theulu Ahab. Wrth eilio y cynnyg- iad dywedodd y Parch. G. Hughes, Edeyrn, fod pawb yn cael plaut fel yr oeddynt yn eu magu —dywedodd lawer am ddylanwad arferiad ar y teulu-dangosodd fawredd cyfrifoldeb y rhieni, gorweddai ar y Rhieni i beidio gwneud eulunod o'u plant fel Eli, &c, Ar ei ol ef cododd Mr. Roberts, Llangeitho, a chymhwysodd gynghor Paul i Timotheus ar y mater—dangosodd fod cofio crefydd y rhieni wedi bod yn help mawr i'r plant lawer gwaith, a'i fod ef yn barnu fod ysprydoedd y saint yn talu ymweliad yn ami a'r teuluoedd ar y ddaear i sylwi pa fodd yr oedd y grefydd deuluaidd yn cael ei chario yn mlaen. Cyfeiriodd y Parch. J. Evans, Llanelli, yn effeithiol iawn at ddylanwad gweddiau y fam ar y plant ar ol iddi farw. Dangosodd hefyd y daioni mawr allai brodyr a chwiorydd wneud i'w gilydd. Yr oedd un brawd yn myned o bwrpas 15 milldir i areithio dirwest i'w frodyr ac yn llwyddo i'w cael hwythau yn ddirwestol—myn'd dro arall 15 milldir pan y clywodd fod ei frawd wedi myn'd at grefydd, i edrych a oedd ei frawd wedi codi yr allor deuluaidd ac iddo ei berswad10 i ddechreu y diwrnodhwnw. Siaradodd y Parch. T. Rees, a Mr. Owens, Llundain, ar y pwnc. Trefn y Moddion Cyhoeddus. Am chwech o'r gloch, dechreuwyd ar y maes gan y Parch. J. Williams, Llawrybettws. Pre- gethodd y Parch. E. Morgans, Dyffryn, ar bwysigrwydd cadwedigaeth pechadur' oddiwrth Luc xv. 10; a'r Parch. Dr. Phillips, Henffordd, ar gydymdeimlad ac eraill yn amrvwiaeth eu hamgylchiadau,' oddiwrth Rhuf. xii. 15. Dydd Gwener, Gorph. 26, am chwech yn y bore, dechreuwyd trwy ddarllen a gweddio gan y Parch. Edward Price, Llanwyddelen. Pre- gethodd y Parch. J. Evans, Llanelli, ar cysur- on bywyd crefyddol,' oddiwrth Diar. iii. 17 a'r Parch. D. Edwards, Brynmawr, ar 'purhau y bobl sydd dan ras nid dan y ddeddf,' oddiwrth Rhuf. vi. 14, 15. Am haner awr wedi naw dechreuwyd drwy ddarllen a gweddio gan y Parch. J. Hughes, Edeyrn, a phregethodd y Parch. D. Howells, Abertawe, ar lynu yn ein proffes,' oddiwrth Heb. iv. 14; a'r Parch. Henry Rees, ar 'yr efengyl fel adnodd gobaith i'r euog,' t, Z!1 oddiwrth Col. i. 23. Yr oedd y bregeth hon yn un o'r rhai mwyaf grymus a difrifol a glywsom erioed gan Mr. Rees. Am ddau o'r gloch, dech- reuwyd drwy ddarllen a gweddio gan y Parch. W. James, B.A., Manchester, a phregethodd y Parch. R. Lumley, yn Saesneg, ar fuddioldeb ceryddon tadol Duw,' oddiwrth Heb. xii. 9, 10 a'r Parch. 0 Thomas, Liverpool, ar fod tymmoi iachawdwriaeth yn ddadl dros dderbyn iachawd wriaeth,' oddiwrth 2 Cor. vi. 2. Dadleuodd Mi Thomas ei bwnc yn fedrus ac effeithiol iawn oddiwrth y cymeriad arbenig a roir i'r tymmor dydd'—y cyssylltiad sydd rhwng y tymmor ac adeg Duw i gyflawni ei addewidion i'w Fab- addasrwydd y tymmor i ddechreu y fendith-ac oddiwrth ei fyrdra a'i ansicrwydd. Am chwech o'r gloc h yn yr hwyr, dechreuwyd trwy ddarllen a gweddio gan y Parch. Robert Owen, Llundain, yna pregethodd y Parch. R. Roberts, Llangeitho, yn felus ac effeithiol iawn, ar gyfnewidiad ein corph gwael ni,' oddiwrth Phil. iii. 21; ac ar ei ol y Parch. D. Jones, Treborth, oddiwrth Luc xx. 35. Yr oedd y cynnulliadau yn lluosog iawn, y gwrandawiad yn astud, a phawb yn ym- ddangos fel wedi eu cyfiawn foddloni. Traddodwydpregethau yn Saesneg yn nghapel Bethel, nos Iau, gan y Parch. T. Rees, Cryg- hywell, a'r Parch. Dr. Edwards, Bala; nos Wener, gan y Parch. D. Charles, B.A. f J;

NODION AM MR. THOMAS HUGHES, (EOS POWYS), GAN ELISEG BRYN GRUFFYDD. Dydd Iau, Gorph. 18, 18C7, ymgasglodd tyrfa luosog i hebrwng Bardd y gymydogaeth (fel ei gel- wid) i dy ei hir gartref, yr hwn dy a ddarparwyd iddo yn ngliladdfa Gwernaffield, ger y Wyddgrug. Ganwyd a magwyd ef, bu farw a chladdwyd ef yn yr un gymydogaeth. Ei rieni oeddynt Evan a Jane Hughes, y Waen. Proffesent y grefydd Gristionogol gyda'r Trefnydd- ion Wesleyaidd, dygwyd yntau hefyd i fynu yn gref- yddol yn y Cyfundeb hwnw. Danghosodd yn fore, duedd gref at farddoni, ac amlygai awydd cryf i fod yn ddefnyddiol yn holl gyIchoedd y gymdeithas y perthynai iddi; anogwyd ef i bregethu, derbyniodd yr anogaeth, a chydsyn- iodd arolygydd y gylchdaith a'r symudiad, a chod- wyc1 Thomas Hughes i bregethu, a bu yn pregethu am rai blynyddau, gan deithio llawer. Ar ol ei briodi y tro cyntaf, canys bu iddo ddwy wraig, efe a ymadawodd a Wesleyaeth, ac a ymun- odd ac Eglwys Loegr, ac yn y Cyfuiulcb hwnw y bu efe farw yn dawel a dedwydd. Fel bardd yr oedd yn gyfoethog o awen, canodd lawer ar amrywio! o destunau, medrai gann yn bert ar bob testyn o'r bron, a ddeuai i gyff- yrddiad a'i sylw, a hyny yn hynod gyiiym hefyd. Yn more ei yrfa farddol, bu odan ddysgyblaeth fanwl .Y a Hem y diweddar fardd, J. Roberts, o Hersedd. Ar ol i'r Eos gael ei dynu drwy y peiriant uchod, yr oedd i'w ystyried yn lied berffaith mewn rheolau birddoniaeth a gramadeg. Gadawodd ar ei ol lyfr ysgrifenedig o farddoniaeth, ar luaws mawr o des- tynau yn Gymraeg a Saesneg; bwriadodd lawer gwaith ei gyhoeddi, a chasglodcl enwau lluaws o danysgrifwyr at y gwaith, ond oherwydd ei iselder yn y byd, a'i annghyhoeddusrwydd i raddau yn nghyda chwit-chwatrwydd llawer o danysgrifwyr, syrthiodd ei fwriad i*r llawr. 1'an yn Ilea ieuanc, ymwelodd Davies o Lansanan ag ef; yr oedd yr Eos ar y pryd yn yr ysgubor yn dyrnu. Cyfarchwyd ef gan ei ymwelydd ag englyn, ac atebwyd ef yn fodd- haol gan yr Eos. lihoddwyd y ffust o'r neilldu, aethant i'r ty i wledda ac i gyfnewid englynion ar wahanol destynau, ac ar olhyny cychwynodd y ddau am y Wyddgrug gan benillio i'r naill beth a'r Hall ar y ffordd; a phan ddaethant gyferbyn a'r Rhual, tyn- wyd eu sylw gan y brain oeddynt yn brysur yn ad- eiladu eu dinas ar frigau y coed, pryd y dywedodd yr Eos:— Cwyno mae'r brain nid cantil Atebodd Davies;— Gwneud nadau tost wrth wneud eu ty. Aethant yn mlaen ychydig, gwelent glawdd wedi ei ddryllio yn erchyll. Ebe'r Eos :— Dryllio'r clawdd, nid hawdd oedd hyn ? Davies:— Hwyrach gan ryw dtlyhiriyn. Digwyddodd yr Eos gyd-gyfarfod un diwrnod wrth fy mhorth, a gwr go fawr yr hwn a dadrai nad oedd yr Eos yn fardd o gwbl, ond rhigymwr gwael a dinod. Digiodd hyny ef yn aruthr. Bore dranoeth dyma ef wrth y ddor drachefn, ac meddai, yr oedd Mr- ■ yn dweyd nad oeddwn I yn fardd onid oedd ef? Wel, felly y dywedodd ef, meddwn inau. Ydwyf, meddai Ydwyf fardd wedi f'urddo, Gwr angall i'r fall yw fo.* Urddwyd ef yn ol braint a defawd beirdd ynys Prydain yn Eisteddfod fawr Porth Madog. Yr oeddwn wedi meddwl rhoddi ychydig engrheifftiau o'i farddoniaeth, ond rhag meithder gadewir hyny hyd ryw dro eto. Derbyniais heddyw'r bore yr hyn a ganlyn, oddi- wrth A. J. Brereton, Ysw., AVyddgrug. Gyfaill