Y Tyst Cymreig

CYMMANFA LIVERPOOL. Cynhaliwyd y gymmanfa hon eleni Medi 6, 7, 8, a'r 9fed. Pregethwyd tnos Wener, nos Sad- wrn, Sabbath am 9f, 2. a 6. ac am 6, nos Lun, yn y Tabernacle, Bethel, Grove Street, Great Mersey St., a Birkenhead, gan v Parchedimon P. Griffiths, Alltwen; R. Thomas, Bangor; T. Rees, D.D., Abertawe; E. Stephen, Tanymarian; R. "Williams (Hwfa Mon), Bethesda; D., Griffith, Bethel; J. Rowlands, Henryd; E. Williams, Dinas Mawddwy; W. Morgan, Caerfyrddin; E. Owens, Clydach; J. Owen, Llangefni; R.Row- lands, Aberaman; ac 0. Jones, Ystalyfera. Mae trefn y pregethu yn ddigon hysbys oblegyd cy- cy hoeddwyd hwy yn ein rhifynau blaenorol. Caf- wyd cyfai-fodydd Iluosog, a gwnaed casgliadau &rj Grehog. Am 2 o'r gloch, dydd Llun, cad- wyd Society gyffredinol yn Grove Street, yr oedd yno gynnulliad lluosog iawn. Dechreuwyd gan y Parch, P. Griffiths, Alltwen. Llywyddid gan y Parch. W. Rees, D.D. Dywedai y Llywydd fod yn hyfryd ganddo weled cynnifer o frodyr yn trigo yn nghyd-fod hon y burned gymmanfa ar hugain iddo ef gael ar ol ei sefydliad yn y dref; ac iddo fod mewn 10 o gym- manfaoedd cyn hvny. Teimlai fod cyfnewidiadau mawr er hyny. Y byd a oedd y pryd hwnw nid yw ynawr. Yr oedd 12 o frodyr oedd yn gweini yn y cyfarfodydd cyntaf y bu yndlynt wedi myned at eu gwobr; a rhyw chwech o honynt yn aros hyd yr awr hon. Nis gwyddai yn iawn pa gyfeiriad i loadx r cyfarfod heddyw,—os gwelai y brodyr un fiordd i hyny yr oedd yn tybied fod o bwys dangos i broffeswyr y pwys eu bod oil wedi eu gwreiddio yn egwyddorion eu erefydd. Yr oedd fod cymmaint yn gwadu egwyddorion yr efengyl yn gwneud hvny yn wir bwysig; ac efengyl arall yn cael ei Ilusgo i mewn, a actodau a sacramentau yn cael eu rlioddi yn lie y gwirionedd. Dywedai Dr. Rees, Abertaiie,-Focl y mater yn un pwysig iawn iawn. Mae tuedd ynom i fyned i eithafion y naill neu y llall. Cofiai ei fod yn myned i daith i I organwg 34 o flynyddoedd yn ol acmai y cwestiwn cyntaf a ofynid iddo oedd, 4 A oedd e' yn ffwl erioed ?' Daeth adeg wedi hyny y cai dynion ddweyd y peth a fynont. Nid yw crefycld heb gredo ond show wag. Ofnai fod rhy fach o fyfvrio ath- rawiaethau mawrion erefydd, a gormod o ddarllen ar chwedleuon ofer a gwag. Mae eisiau ein bod yn grefycldwyr cryfion oblegyd Jyr ydym yn byw mewn amseroedd enbyd. Myn rhai ddadseilio ein crefydd, nad oes dim mewn credo, mai bywyd moesol yw y cwbl. Dynion o olygiadau efengylaidd (calfinaidd os mynweh chwi) sydd wedi gwneud mwyaf dros burdeb moesau. Mr Thomas, Bangor,—a ddywedai ein bod yn myned rhagom. Gwelai fod yr addoldai yn gwella. Yr oedd dyddiau addoli mewn hen leoedd gwaelion wedi darfod. Achubwyd cannoedd yn yr hen gapeli, ond y mae eu dyddiau wedi pasio. Ond m adeiladwyd y capel hwn na'r capeli eraill, ond ar egwyddorion sefydlog. Egwyddorion yw pob peth mewn erefydd. GofinailEdward Barnes, Ysw., A.S., i Dr. Hamilton pan ar ei wely angau, a oedd ef yn glynu wrth ei e( )-wyddorion?' Glynu wrth fy eg. wyddorion,' ebe y Dr., fy egwyddorion yw pob peth i mi yn awr,' Cynhorai yn fawr i ddarllen llyfrau a'i gwreiddiai yn ein hegwyddorion. Darllen An- drew Fuller o'i gwr a fyddai yn lied sicr o wneud lies i bob dyn ieuanc. Da oedd ganddo weled cyn- nifer yn nghyd, annogai hwy i ddarllen. Prynwch llyirau da, meddai, rhoddwcli eich arian yneich pen- au, cystal Banc ag a ell web gael. Rhoddwch eich pres yn eich ymenycld. Peidiwch cymmeryd eich camarwain gan ryw ddynion fel y Colenso yna. Mr Williams, Dinas,—a sylwai fod y Bibl yn dweyd gvvae a symmudo yr hon derfyn.' Anhawdd penderfynu y terfynau. Mae lJaer yn cynnyg symmud y terfynau, nid am fod cretydd yn colli tir, ond am fod egwyddorion crefydd yn dyfod i gyff- yrddiad a phethau a phersonau oedd o'r blaen heb deimlo un pryder gyda golwg ami. Cymhellai y Bibl ar bawb fel llyfr crefydd. Dyma y map, cewch ef yn llyfr sydd yn ateb eieh holl angenion. Mr Williams, Bethegda,-a deimlai fod y cyfeiriad a nodwyd 1'r cyfarfod y mwyaf angenrheidiol. Llonai ei galon wrth weled y capeli a'r cynnulleidfaoedd Iluosog yn y dref; a chynhesai ei yspryd wrth gly- wed y Dr. Rees yn Idweyd ei fod yn credu fod di- wygiad gerllaw, ond y peth mawr yn y diwedd yw fod dynion wedi eu gwreiddio yn egwyddorion y Bibl. Bod yr enaid heb wybodaeth nid yw dda.'— Beth a dalsai goleudy o'r fitli gadarnaf ar graig ar noson ystormus heb lewyrch o oleuni ynddo ? Ys- pryd Duw godo awydd i chwi i chwilio yr Ysgryth- yrau. Galwai y Cadeirydd ar Mr Griffiths, Alltwen; ac wrth ei gyflwyno dywedai ei fod wedi digwydd ryw fodd na bu yn Liverpool erioed o'r blaen, ond fod ei enw a'i wyneb yn ddigon adnabyddus yn Neheudir Cymru. Dywedai Mr Griffiths ei fod yn fawr dros ddarllen ac yr oedd ef yn fawr dros ddarllen papurau gael gweled rhag- fod rhywbeth ynddynt, ond yr un mor selog rhag i'r papurau gael gormod o le. Cynnygiai ef os bycldent foddlawn fod iddynt siarad mwy am y pregethau wedi eu gwrando. Rhoddodd wers dda i'r bobl sydd yn myned o'r capeli ar y Sabbath 'for a walk.' ( Mr Griffiths, Bethel,—a ddywedai ei fod yn teimlo ei fod yntau yn myned yn hen. Yr oedd yn digwydd bod yn bresenol pan osodwyd sylfaen aapel Salem, acyr oedd yn lIawen ganddo weled yr olygfa oedd o'i llaen. Nid oedd foddlawn cwyno am y peth oedd ugain mlynedd yn ol; yn ei farn ostyngedig ef yr oedd pethau yn llawer gwell. Mr Owens, Llangefni,—a ddywedai, Beth bynag fydd yn costio i ddyn, y bydd ganddo afael ar y peth hwnw; gallwn feddwl fod erefydd yn costio rhywbeth i chwi, a chredai fod y peth oeddynt yn ei wneud yn help i bobl ddal eu gafael mewn erefydd. Mr Stephen, Tanymarian,—a ddywedai fod pwnc yr egwyddorion yn bwnc y teimlai ddyddordeb mawr ynddo yn y dyddiau hyn, Yr oedd ef yn credu mewn dy.sgu pynciau, nid am ei fod yn cyd- gredu a Chyfarwyddwr Mr Rees, a Hylforddwr Mr Charles, yn mhob peth, ond yr oedd ef yn fawr dros ddysgu ffurf o egwyddorion.^ Rhaid cael tfyn baglau ue's y daw dyn i gerdded. Dygwyd achos 1'rysorfa yr Hen Weinidogion gan T. Williams, Ysw., Merthyr, a thraddododd anerchiad. grymus nes cyffroi yr holl gynnull- eidfa. Disgwylir y daw pobl dda, Liverpool allan yn egmol gyda'r symmudiad yma; er fod baich o waith ganddynt, eto, gallant, fel y dywedodd y cadeirydd, roddi teisen at hyn hefyd. Cynnyg- iwyd gan y Parch. J. Thomas, a chefnogwyd gan D. Davies, Ysw., 'Fod y diolchgarwch gwres- ocaf yn cael ei gyllwyno i Mr Williams am ddyfod atom, a rhoddi i ni annerchiad mor gynes a theimladol.' Terfynwyd y gyfeillach trwy weddi gan y Cadeirydd.

PWTION. ■■■ II •' "ff Pwt o Hauetf a Ohasgliad.—Y mae brenhin- oedd y ddaear wedi bod yn ymgynnull yn nghyd, ac yn ymgynghori mwy a'u gilydd yn ystod yr liaf hwn nac a wnaethant er pan mae brenliin- oedd ar y ddaear. Wedi'r cydgynnulliad mawr yii Paris i'r Arddangosfa, cyfarfu Ymherawdwyr Ffrainc ac Austria a'u gilydd yn Salzburg. Y mae brenhin Prwfsia am gael cyfarfod o fren- lunoedd yn Baden eto, a Napoleon am gael un arall yn Paris dracliefn, meddant hwy. Hwyrach y byddai yn llawn cystal ar les iechyd bren- hinoedd ped arhosent gartref; beth byna.g am hyny, byddai yn llawer iawn gwell ar les iecliyd eu teyrnasoedd pe gwnaent hyny. Taflodd cyf- arfod y ddau ymherawdMT yn Salzburg Ffrainc a Prwssia i dwymyn boeth; Syrtliiodd trafnid- iaeth a masnach i lewygfa; cerddodd arswyd trwy y teyrnasoedd eraill; ac ofnid bod rliyfel ofnadwy ar dori allan. Y casgliad ydyw mai da fyddai i bob teyrnas ofalu am gadw ei brenliin gartref, pe byddai raid iddi ei rwymo wrth bost ei wely am ihryddj-n neu ddwy. Plct o Qytu/hor JJa.—Cynghora Mazzini ei gydwlaawyr yn Itali, trwy y Westminster Review am y mis diweddaf, i ymwrthod nid yn uniiy a llywodraeth y Pab, ond hefyd i Iwyr janwrtliod a. clirelydd y Pab, fel eyfundrefn o dwyll, a chel- wydd, a thrais, sydd yn syrJfed ar y nefeedd, ac yn felldith ar y byd, ac nad oes dim a Kydd iechyd a meddyginiaeth i'w chyflwr yn wladwl"- iaethol a moesol, ond hyny. Cystal pwt o gyng- hor ac a roddwyd i bobl erioed. ° Pwt o.faith—Vn o brif hynodion banes y flwyddyn hon, yn mhen blynyddoedd a ddaw, fydd y ffaith arswydus ddarfod i'r Toriaid yn senedd Prydain ladd eu hen fam (Toriaeth) a bwytta ei chorpws yn ci grynswth, yn gnawd ac y esgyrn ac yspryd, bob tamaid, a sychu eu safnau a cliwertliin ar eu gilydd ar ol darfod. Pu t 0 ymddyddan (t aliased (jymmeryd 71c.- Derby: Wel, sut yr wyt tin teimlo, Dizzi bach, ar ol gwneud y job yna? Dizzi: Pa job ydych ydych yn feddwl, fy ar- glwydd ? Derby Bradychu a lladd yr hen fam. Dizzi: 0, dim byd yn neillduol; pe buasem ni yn peidio ei lladd hi, buasai'r Whigs a'r Radicals yn siwr o wneud, a gwell oedd i ni ei lladd hi ein hunain na, gadael iddynt hwy gael y pleser o'i tharo hi yn ei plien. Ileblaw hyny mi fu ei marwolaeth hi yn estyniad bywyd i ni yn ein swyddau, ac mi dynwn gareiau oi cln-oen 'hi eto pan ddaw adeg etholiad. Derby: Gwir iawn, ond a ydyw y petli yn eistedd yn esmwyth ar dy gydwybod di ? Dizzi: Cydwybod, fyarglwydd, cj-dwvbod? Pa beth yw hwnw ? Derby 0, I bey yom" pardon; yr oeddwn wedi annghofio'r ffaith na feddi di yr un gydwybod. Y peth hwnw ydyw cydwybod sydd yn peri poen i rai pobl pan wnelont rywbetli allan o'i le. Hi yrodd rai dynion i ymgrogi er ceisio ymwared o'i swn, cyn hyn. Dizzi: 0, wn i ddim yn y byd am beth felly, a ffol ydyw r bobl sy'n ei mecldu hi, ac yn gwrando ami. Ond a fyddwch chwi, fy arglwydd, yn cael eich trwblo gan beth felly ? Derby: Dipyn ambell waith, ond nid llawer yn wir, a llai nac a fum hefycl-yr wyf bron dod yn feistr arni. Dizzi: Gobeitliio, fy arglwydd, nad ydyw y peth beth liefyd yr ydych chwi yn ei alw fo ? Derby: Cydwybod. Dizzi: 0, ie, cydwybod. Gobeitliio, meddaf, nad yw cydwybod yn peri i chwi boen o henvydd y rhan a gymmerasocli yn y job at yr hon y eyf- eiriasocli. Derby: Dim llawer yn wir; Tia ni theimlais awydd i fyned ac ymgrogi o'i plilegid, beth bynag. Yr wyf yn meddwl nad oes fawr o berygl y croga neb arall 111 chwaith am ladd yr lien ladi, er fod rhai hwyrach a ewyllysient wneud. Dizzi: Felly y mae. Derby: Mi a ddywedaf i ti hyn, Diz., i gj-d- wybod yr ydym i ddiolcli bod awenau y llywodr- aeth yn ein dwylaw ni; pe buasai llai o gydwybod yn y Gladstone yna o fo fuasai wrth y llyw. Y mae llon'd y dyn yna a gydwybod, gormod o lawer i drafod peth mor amddifaid o gydwybod llo ydyw yr House of Commons fel y mae o yn awr. 'Tydi'r dyn am dani hi Diz. Boreu da i ti. Dizzi: Boreu da, fy arglwydd.

PWYLLGOR Y 'TYST CYMREIG.' Boreu dydd Llun, Medi 9fed, cynhaliwyd cyf- arfod o'r Cyfarwyddwyr parotoawl, a chyfran- ddalwyr y TYST CYMREIG yn y swyddfa—y Parch. W. Rees, D.D., yn y gadair. Pender- fynwyd ar gynnygiad y Parch. N. Stephens, a chefnogiad y Parch. D. Griffiths, Port Dinorwic, 1. Jb od y cyfarwyddwyr parotoawl a'r swydd- ogion sydd wedi gweithredu hyd yma i gael eu neillduo i fod yn gyfarwyddwyr y cwmni am y flwyddyn ddyfodol gydag awdurdod i ychwanegu at eu rhifedl.' y 0 2. Ar gynnygiad y Parch. R. Thomas, Bangor, a chefnogiad y Parch. D. Jones, Ystalyfera,— 'Pod y Parcbn. R. Williams, Bethesda, W. Morgan, Caerfyrddin, N. Stephens, a W. Roberts, Liverpool, ac H. E. Thomas, Birkenhead, i gael eu bychwanegu at. y cyfarwyddwyr.' 3. Ar gynnygiad T. Williams, Ysw., Merthyr, a chefnogiad E. Pugh, Ysw., Manchester, 'Fod diolchgarwch y cyfarfod i gael ei gyflwyno i E. Rees, Ysw., am ei wasanaeth fel trysorydd y cwmni; a bod yn ddrwg ganddo ei fod dan yr angenrheidrwydd o gyflwyno ei swydd i fyny, a bod D. Davies, Ysw., i gael ei ddewis yn drysor- yddyneile.' J J 4. Ar gynnygiad T. Williams. Ysw., a chefn- ogiad y Parch. E. Owen, Clydach, I Fod llwydd- iant y papur hyd yma a'i ragolygon am y dyfod- ol yn calonogi y cyfran-ddalwyr i helaethu ei gynnwysiad, trwy estyn ei golofnau, a lleihau y llythyren, fel ag i gynnwys yn agos i dudalen yn ychwaneg o newyddion, a bod piis a roddwyd gan yr argraffydd am wneud hyny i gael ei dderbyn.' 5. Ar gynnygiady Parch. R. Thomas, Bangor, a chefnogiad y Parch. T. Rees, D.D., Abertawe, Fod diolchgarwch y cyfarfod i gael ei gyflwyno i'r Parchn. W. Rees, D.D., John Thomas, Noah Stephens, W. Roberts, Liverpool; H. E. Thomas, Birkenhead; a J. Davies, Caerdydd, am weith- redu mor ffyddlon fel cynghor golygyddol hyd yma, yn ol penderfyniad cyfarfod yr Amwythig; gyda dymuniad taer ar iddynt barhau fel golyg- wyr hyd nes y ceir hamdden i sefydlu ar ryw un golygydd cymhwys a allo gyflwyno ei holl amser iddo. Ac yn dytnuno awgrymu iddynt y priod- oldeb i gwtogi a byrhau hanesion meithion am gyfarfodydd a digwyddiadaudibwys a chyffredin, a anfonir iddynt.' J. THOMAS, Ysgrifenydd.

ENGLYNION I faban Mr Evan Price (Ieuan Alchen), DoLserau., Dolgellau. Mor falch yw Ieuan Alchen—o'i rosyn, Wrth reswm mae'n llawen A'i Elisa ddel asen, Nis gall beidio gwisgo gwen. leuan bach erioed ni bu-ei lanach, Haul yw yn ei deulu Llaw ddilwch prydferthweh fu, A'i hurddas yn ei harddu. Perchenog parch o haniad—ydyw ef, Boed ufudd ei rodiad; A'i agwedd a'i ymddygiad Yn glws yn ngolwg y wlad. Boed llewyrch bywyd llawen-dihalog, Yn dilyn y bachgen Y gwr bach fO'D gawr, a'i ben Yn dy i enaid awen. Tyfed yn deilwng etifedd—i'w dad Mewn dawn ac mewn nodwedd; Ac arianwisg o rinwedd, Da ei fam wisgo hyd fedd. Boed hedd a mawredd tyrrmorol-iddo Yn feddiant naturiol; A mawredd anghydmarol-y gwir sant, Yna hir fwyniant pur, annherfynol. Brithdir. GBAIEXYK.

ENGLYN I'R 'TYST.' Wele DYST a ddeil i dan—hyd weniaeth Anudonwr aflan; Ac er ei glod pob gwir glan, Etyb yn ngwyneb Satan. HWFA Mou.

ENGLYNION I faban Mr. T. Lloyd, masnachydd, Wyddgrug. Urdd enwog i ardd anian—a anwyd, Heb anaf yn un-man Gras yr lor heb groes i'w ran, A'i gynnydd hyd Naf Ganaan. Y bychan hardd, dibechod—ireiddiol 0 roddiad y Duwdod Cynnydded, ennilled nod, Mawr rinwedd ei rianod (parents). BRON ALUX.

ENGLYNION Ar briodas W. Lloyd, Ysw., Plasmeini, Ffestiniog, a Misa Dorothea Jane Phillips, College Green, Towyn. Bun haeddol a boneddwr-a unwyd Mewn anwyl rwym gyflwr; Bydd lion yn goron i'w gwr—heb arswyd, Ar unrhyw aelwyd, ei theyrn-reolwr.J Pa les ymuniad Plasmeini-a Coleg Green ? 0 cael gwraig fel Dor'thi; Oedd lad fraint—cafodd Lloyd fri—mun delaid, A gar i'w enaid, i'w goroni. Ar goron aur o gariad—mwy edrych Na modrwy yr uniad; Felly, hedd, rhinwedd, a rhad Duw Iesu fo'u dewisiad. Cewri o blant ac wyrion-a welont Yn heuliau'n mhlith dynion; 0 naws crefydd 'n weis cryiion- Iehofa, I'w fawl yn Ngwalia, fel angylion.f Iach hir-oes yma a chariad—Duw iddynt- Dedwyddwch yn wastad I hoenaf wledd y nef wlad, Drwy angeu y bo'u dringiad. R N- YB HEN LASC. I Cor. ii. 3. t Dat. ii.

ENGLYN Ar Ystorm o Fellt a Tharanau, nos Fawrth, Medi 3, yn Tanymarian. Yma heno mae anian-yn feddw Gan anfoddog dry dan Tywyllwch yr fellt allan, Nes yw dwfr yn eirias dan. TAN TOAHIAX.

dolygiad y aøg. Cofant, Preyethau. a Nodiadau Byrion, y Parch. W. THOMAS, BEAUMARIS, gan â frmrd, y Parch. H. E. THOIAS. Liverpool: aryraffwyd gan Mr. John Morris. Chapel Wall's. NID amcanwn yn awr ysgrifenu adolygiad ar y llyfryn bychan tlws hwn, dim ond ei gymhell ya wresog i sylw darllenwyr y TYST. Nid ydym mewn yspryd a theimlad cymhwys i wneud sylwadau adolygyddol a beirniadol ar y gwaith fel cyfansoddiad. Cofiant brawd am frawd ydyw, a'r brawd hwnw yn un o gyfeillion penaf ein bywyd,—y brawd anwyl, y cyfaill pur, y pregethwr ininiog, a'r gweinidog teilwng—y diweddar Barch. W. Thomas, o Beaumaris, a'i hawddgaraf, garedicaf briod-y ddiweddar Mrs. Thomas, dau gariadus ac anwyl yn eu bywyd, ac yn eu marwolaeth ni wahanwyd hwynt. Mor chwith, mor drwm genym ymweled a Beaumaris, heb weled eu hwynebau siriol, a mwynhau eu cyfeillach swyn Nis gallem un- waith sefyll uwch ben eu bedd heb ollwng deig- ryn hiraeth i'w eneinio, ac ami i oohenaid drom i fynwes yr awelon a chwareuant o'i ddeutu, a lluosog y w nifer y brodyr a'r cyfeillion a gyfran- ogant o'r un teimladau. Dywedwn wrth eu llwch:— Cwsg yn dawel i'th wely Pridd, na'th aflonydded hwy.' Ac na feiddied tafod na phin un enllibiwr brad- wrus chwythu gwenwyn calon genfigenus byth mwy ar eu henwau da a'u coffadwriaeth anwyl. Cynnwysa y llyfr yn ychwanegol at y Cofiant, sylwedd deg o bregethaurhagoroly gwrthddrych, a Iluaws mawr o fyr ddywediadau ffraethlym a chynnwysfawr ac addysgiadol. Na ddyweded neb fod y llyfr yn rhy ddrud, gan farnu yn unig oddiwrth ei hyd a'i led, a'i drwch. Pryned, a darllened ef yn gyntaf; ac os na chaiff werth ei bris yn dda o addyag ac adeiladaeth ynddo, arno ef y bydd y bai. 0 HIRAETIIOG.