Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
MANION 0 FYNWY.
MANION 0 FYNWY. (Jyfarfod Mtsol Green, Rhymni.—Cynnaliwyd y diweddaf yn Machen, am 2 a 6 ddydd Mawrth diweddaf. 0 herwydd amgylchiadau nas gall- esid eu gochel, ni ddaeth ond dau weinido0* i'r cyfarfod hwn, sef y Parchn D. Jones, New Tre- degar, ac E. O. Jenkins; Rhymni, ond er hyny catwyd cyfarfod rhagorol, a phcnderfynwyd :— 1. Fod y cyfarfod nesaf i fod yn Maesycwmar, ar y Mawrth. cyntaf yn Hydref. 2. Fod y Parch E. Jenkins, liliymni, i ddarllen papur byr ar Arwyddion yr amserau mewn cyssylltiad a chrefydd.' Bydd y papur uchod i gael ei ddar- llen am 11 yn y boreu, a'i amean penaf fydd rhoi awgrymiad fel testyn ymddiddan. Mae hyn yn ag-wedd newydd ar y cyfarfodydd hyn, a go- beithir yr ateba ddyben da. Gwahoddir pawb a allo ei gwneud yn gyfleus i ddyfod i'r cyfarfod ymddiddan hwn. Bwriad Uffernol.— Bu gan yr Odyddion fete fawr yn Oasnewydd, ac ymgasglodd miloedd iddi o bob rhan o'r sir. Yr oedd yn lied hwyr ar y trens yn dychwelyd, a llawer o'r teithwyr yn llawen ar ol bod yn nghyfeillach Syr John Heidden yn rhy hir. Pan oedd y Western Valley tren yn dychwelyd gyda llwyth o tua mil o deithwyr, gosododd rhyw rai gadwyn gref ar draws y cledrau, gyda'r amcan vn ddiau o daflu y tren a'r llwyth i'r afon, a phe buasai hyn yn cael ei gyllawni nid oes ddyn a wyr beth fuasai y canlyniadau. Tybed nad oes gywilydd hyd y nod ar ddiafol i arddel rhyw greadur fel hyn. Oof genyf glywed dau englyn gan un o'n prif- feirdd i B-t-s druan, a gallem ddweyd agos yr un peth am yr anfad-ddyn a geisiai ddym- chwelyd tren. Nid wyf yn sicr fy mod yn eu cofio yn gywir, ond yr oeddynt rywbeth yn debyg i hyn:- Yn annwn pan el hwn yno,—uthr olwg Cythreuliaid mown cyffro, ° Ni wyr un p'le y rhoir o, Na' r un be wneir o hono. I'w addef cywilyddia-hen ddiafol, Yn ei ddufwg gwrida; Satan ei dad a'i gwada, A rhegu'n hyll rhago wna. Z) Y Llofruddiaeth yn Rhymni.—Drwg-dybir un William Protberoe o fod yn euog o ladd merch ieuanc o'r enw Martha Thomas, ac wedi holi a hela am amser maith yn Ehymni, a phedwar diwrnod wedi hyny yn Brynmawr, mae wedi ei draddodi i sefyll ei brawf yn mrawdlys mis Mawrth yn Nhrefynwy. Pa un a yw y truan yn euog ai nid yw, nis gallaf ddweyd, ond os nad yw, mae wedi ymddyrysu yn dra rhyfedd yn yr arngylchiadau cyssylltiedig a marwolaeth y ferch a nodwyd. Miss Walters, Si)-liotoy.-Bydd yn dda gan gyfeiliion Miss Walters glywed ei bod yn canu yn ardderchog yn amser ei gwyliau. Bu ganddi Gyngherdd yn Nhredegar ar y 29ain o'r mis diweddaf, ac aeth hi a'i chyfeillion trwy eu gwaith yn rhagorol. Mae Miss Walters yn medru taflu ei theimlad i'w chanu, a hyn yn ddiau yw ei phrif werth, ac hyderaf na chyll hyn wrth ymdrwsio yn y coleg. Pob llwyddiant iddi meddaf. GOHEBYDD.
CYHUDDIAD HYNOD GAN OFPEIRIAD.
CYHUDDIAD HYNOD GAN OFPEIRIAD. Dydd Sadwrn, Awst 31, dygwyd cyhuddiad hynod iawn -or bron yr ynadon yn Middletown' yn yr Iwerddon, gan Hector yn erbyn ei gnrad. Ymddengys fod T. J. Wliite, y liector, yn dal bywiolaeth yn Middletown er's 20 mlynedd, yn ddyn o gryn gyfoeth, ond heb briodi. Yr oedd ,,y ganddo am yr wyth mlynedd diweddaf forwyn o'r enw Mary Anne Rolleston, yr lion oedd ddynes ieuanc mwy prydweddol na cliyftredin. Tua tliri mis yn ol cyflogodd y Rector un o'r enw David Samuel Donovan yn Gurad iddo dros cliwe mis. Arferai y Rector wahodd ei Gurad i giniaw ato ar y Sabbath yn achlysurol; ond oddiwrth ryw bethau oedd wedi cyrhaedd ei glustiau ofnai nad oedd pob peth yn myned yn mlaen yn y ffordd oreu rhwng ei forwyn a'i Gurad.. Ar yr 2il o Awst, rhoddodd rybudd i'w forwyn y byddai yn myned i Dublin dranoeth o dymunodd ami roddi ei ddillad glan yn ei yxtafell-wely, y noson hono, ond pan aeth i'w ystafell nid oedd ei ddillad yno Aetli i'w wely am .banner awr wedi deg, ac wed, cysgu ychydig dihunwyd ef gan drwst y forwyn yn agor y drws i ddyfod a'i ddillad i mewn a 11 cliyn ei bod wedi aros moment yn yr ystafell rhuthrodd Donovan (y.curad) i mewn a ehanwyll yn oleu yn un llaw, ac arf yn y Uaw arall. Aeth dros y gwely lie yr oedd y-,Rector a gwaeddai gan ysgwyd yr arf oedd yn ei law, Yr wyf ^'edi eich dal eich dau yn ngliyd o'r diwedd—mi a'ch lladdaf chwi—y filain.' Cododd x Rector i fynu ac wedi arfogi ei linn cliwiliodd y ty. Aeth" i'r drws a chafodd heddgeidwad o'r enw Graham yn ymlioli am y Curad. Tjaigai y forwyn ei bod yn y gwely mcistr pan ddaetli y Cura,d i'r y.stafell, a gwadai iddi erioed ddweyd wrth neb o'i plierthynasau fod y Curad wedi addaw ei pliriodi; ac 11a bu crioed yn y ty yn absenoldeb ei meistr. Chid tystiai tair dynes arall iddi ddweyd wrthynt hwy fod y Curad wedi addaw ei pliriodi; ac iddynt ei weled yn myned i dy y Rector yn y nos ac yn dychwelyd yn y boreu pan ddigwyddai y Rector fod oddicartref. Yr oedd yn amlwg fod cyngrair rhwng y Curad a'r fÓrwyn i dori cymmeriad y Rector, a'u bod wedi tynu yr heddgeidwad Graham i'w cynllwyii. Dyfarn^yd y Curad yn euog o ymosodiad ar y Ilector, a dedfrydwyd ef i lis o garchar a chalcdwaith.
BALA.
BALA. AOOKTAD ATJIROFA NEWYDD Y TJSEFN YDDIOX CAI.I'IXAIDD. Ar ol deng mlynedd o barotoi, ac o weithio llwydclianus, cafwyd yr hyfrydweli, ddydd lau a dydd Gwener diweddaf, 0 gydgyfarfod *i gydlaw- enychu ar orpheniad y gwaith. Nid rhyfedd fod cynnifer o'r hen fyfyrwyr, a chyfeillion yr atlirofa wedi dyfod yn ngliyd ar amgylcliiad mor bwysig it a dyddorol, ac nid rhyfedd fod y fath Hlwyddion o lawenydd a sirioldeb ar eu gwedd ar ol pryder a llafur mor fawr ac mor faith. Am -2 o'r gloch, ddydd lau, .ymgynnullodd y Pwyllgor yn y Colegcly newvdd, ac am yn yr un lie, cynlialiwyd cyfarfod gweddi i ddiolch i'r Arglwydd am ei fendith ar y gwaith, aci ofyn am ei nodded dros v sefydliad a'i arweiniad rhag- LHLAV. L Am 7 o'r gloch, yn y capel, traddododd v Parch. D. Charles B.A., Abercarn, bregeth rag- orol ar yr angenrheidrwydd am addysg, er cym- hwyso pregetliwjT a gweinidogion yr oes bresen- ol i gyfiawiii eu gwaith yn effeitliiol. Dangosodd mai fiydd, sef crefydd neu (Idiiii-ioldeb, yw y peth anhebgorol, lie yr hwn nis gellir ei lenwi gan unrliyw gyrliaeddiadau 11a doniau. Yna, yr oedd angen neillduol ar weinidog y Testament Newydd am rinwedd sef gwroldeb ac egni i ymosod ar j gwaith, ac i orchfygu rliwystrau. Ac yn oInf, profodd fod gwybodaetli a dysg yn berflaitli t gyson a'r duwioldeb puraf, ac a'r vmroad Ihvyraf i waith y wreinidogaeth. Dangosodd mai dynion dysgedig a ddefnyddiasid gan Dduw yn mhob oes i ysgrifenu y Beibl, ac i gyflawni pob gwaith pwysig, ac mai rhai hynod am eangder eu gwyb- odaeth, fuont y rhai liynotaf am d(TA-flider en creiyddolder lielyd. Am 10 o'r gloch, boreu dydd G wener, traddod- odd y Parch. E. Morgan, Dyfiiyn, bregeth bwr- pasol neillduol ar yr amgylchiad. Ei hamcan oedd egluro dyledswyddau yr eglwysi tuag at y pregetlr^r ieuainc, acJ eiddo y pregethwyr ieu- 1:1 ain'c tuag at yr ('glwysi. Dangosodd 11a ddylid cliystJTn yr ieuainc mewn umbyw gyleli, ond yn liytracli eu [magn a'u calonogi yn mliob modd. Ni ddylai neb orfeirniadu pregetliau gwyr ieu- ainc, ond dylid godcld. llawer iddyjit ar gyfrif eu hieuenctyd. Diwrnod du i'r byd a'r eglwys n y fydd hwnw pan y ihvyddir i mieud efrydwyr ein hatlirofau yn hen bobl, DyIai yr ieuanc fod yn ieuanc, ac ni welwyd erioed fawr o ddaioni yn deilliaw o wr ieuanc fyddo yn ymclclwYll fel hen- afgwr. Gwell yw sel heb wybodaeth, nil. bod heb na, sel na gwybodaeth. Os lydd sel yn y fynwes fe dclaw gwybodaetli i'w rheoleiddio drwy addysg a plirofiad. Cafwyd pregeth effeitliiol ^-ed'yn g;i 11 3^ Parch. Hemy Rees, ar siei'W3Tdd liydd.' Yr oedd eisiau sicrwydd am bynciau y ffydd, ac y mae liyn yn gyrliaeddadwy i bawb. Dylai pawb fod yn sicr yn ei feddwl ei hun mewn perthynas i'r gwirionecld fel gwrthrych y deall. Ond yr oedd angen liefyd am i bawb feddu sicrwydd profiadol o ffydd-fod pethan crefydd yn eiddo personol iddynt. Yr oedd Dtiw yn ewyllysio liyn, ac wedi trefnu moddion effeithiol iawn i'w gynnyrclm. Am lianer awr wedi 1111, ymgynnnllodd y gweinidogion a'r mytynvyr o llaen y capel a clierddasant yn oiymdaitii at y Colegdy. Yr oedd yr bin erbyn liyn wedi troi yn lied anffafr- iol, ond wedi cael anerchiad byr gan y Cadeirydd —Mr Roberts, Hope Street, awd yn mlaen gyda'r seremoni o blanu tair coeelen-plannodd Mr. Morgans un, plannodd Dr. Edwards un, a plilan- nodd Mr. Parry un. Yna daeth y dorf yn ol i'r capel, ac esgynocld Dr. Edwards i'r pwlpud i draetliu ar angenrheidrwydd neillduol yr oes lion am weinidogaetli ddysgedig. Dangosodd y peiygl y mae ein gwlad ni ynddi oddiwrtli ledaeniad yr iaith Seisnaeg a llyfra,n athroiyddol; fod yn bwysig iawn i weinidogion y gair fod yn alluog i ddeall ac ateb cylioeddiadau antlYddol yr oes, rliag i'r clynionienainc ymchwilga,r gacljeu gwen- wyno gan lenyddi;ictli arwAaiebol ymhonwyr di- dduw. Ylla galwyd ar Mr Morgan Lloyd, Q.C., yr hwn fu gynt yn efryclydc1 yn yr atlirofa. Sylwai ar y gwahaniaeth inawr sydd heclùyw yn selyllfa yr atlirofa ragor yr lyn ydoedd pan y cafodd efe y fraint o fod am ychydig amser ynddi. Yr oedd yn llawen ganddo weled y Cymry yn myned yn mlaen yn mhob peth. a gobeithiai y byddai eu llwyddiant yn y blynydd- ()(¡1cld diweddaf yn eu hysbarduno yn mlaen eto nes y byddo y Cymro yn ymfalciiio yn ei fod yn Gymro, ac y byddo Seison ac Ysgotiaid yn. cymmeryd arnynt fod yn Gymry. Anogai i'r amaethwyr ymberffeithio yn eu celtyddyd barch- us nes y byddo meistriaid tiroedd yu dyfod i ym- ofyn am danynt yn denantiaid. Trwy addyso- y cyrhaeddir yr ymberfieithiad hwn, a dylid cofio mai nid pregetln\yr 3-11 unig S3*dd mewn angen am ddysg. Dylai pob creti'twr a chelfyddydwr ymgyrhaedd am acldysg, ac am addysg o radd ucliel hcfyd. Pan y cyfododd Mr Morgans i fynu, dechreu- odd yr holl gynnulleidfa guro eidwylaw. Nis gallai ddweyTd yr un gair gan faint v sii-ii, ac ni ddystawyd nes cael y dvii hach' i'r pwlpud, Cwynai oherwydd ei iechyd, ac os yw ei olwg ef ei fod yn arwydd gallwn yn hawdd gredu mai gwanllyd iawn yw ei iechyd. Adroddodd ei bryder a'i ofnau wrth gasglu at yr Athrofa, ac yn enwcdig wrth ddeclireu ar y gwaith. Cafodd rwystrau enliyd i ddyfod i'r Bala i'r pwyllgor cyntaf ddeng mlynedd yn ol, a bu agos iddo a lladd tri o gefiylau ar y daith. Yr oedd yn oer ac yn bwrw eira, a chafodd yntau anwyd trwm, ond yr oedd yn llawenliau ac yii diolch am gad byw i weled y gwaith wedi ei orplieii a'r atlirofa yn cael ei hagor. Un peth oedd yn ei flino, sef nad oedd yr adeilad yn ddiddyled. Yr oedd eisiau o bedair i bum mil o bunnau eto, at v pedair a gyfranwyd 311 barod at yr adeilad, cyn y byddai heb fod gan neb liawl ynddi ond y Gwr aÏ pia. Derbyniodd bapur haner canpunt y pryilnawn liwnw, a gobeithiai y byddai yr hoil gasglu yn fnaJl wedi ei gwblhau, fel na fyddai raid iddo flino neb yn rhagor, Am (i o'r gloch, cafwyd prcgetli lymus ac ad- eiladol iawn gan y rarcb. J. O. Jones, Croesos- wallt, ac YW1 cyllwynodd y Parch. 1). Charles lawysgrif y diweddar Charles o'r Bala i bwyll- gor y Coleg i'w gadw er cof am y gwr da ac enwog uchod. Wedi cael annercliiad am siars fmrwl a difrifol i'r efrydwyr gan y Parch. H. Edwards y Wyddgrug, diweddwyd y gweithred- iadau. Gobeitliio y teimlir di-laiiin-ad daionus y selydliad gan ein gwlad 3-11 gyffredinol ac y bydd yn godiad i grefydd yn ein plith.—Gohebydd
Unuinn.
Unuinn. Mhyfeddod.—Fel ag yr oedd G-wyddel oedd wedi myned i Lundain yn ddiweddar yn myned trwy Broad Street, efe a welai mewn tl'enestr globe wydr ac ynddi amryw bysgod mawrion eurliw, a gwaeddodd allan, Wel yn siwr ddigon dyma y tro cyntaf i mi weled penwaig cochion yn fyw.' Gwneud ifyiiy y diffyg.-Fol ag yr oedd hen ffarmwr crintach yn ddiweddar yn bwytta cin- iaw gyda ei fab mewn bwyd-dy yn Lerpwl, efe a ddywedai yn nghlust y bachgen, Twm, rhaid i ti fwytta ar gyfer heddyw ac yfory.' 0 rhaid,' Z) meddai y bachgen hanner newynog, ond yr Z, Z, ydwyf heb fwytta ar gyfer ddoe a heddyw eto.' Cwmni Annifyr.—' Henry anwyl,' meddai y wraig, byddai yn dda genyf pe tafleeh y llyfr yna heibio a siarad a mi,' (dystawrwydd mawr a dim ateb). '0, Henry-, y mae fy nhroed i yn cysgu.' I Ydi o, wel peidiweh a siarad fy an- wylyd, onide chwi a'i deffrowch,' meddai y gwr tynergalon. ZD Carwriaeth Gwacuaidd, J\Iartha, a wyt ti yn fy ngharu i,' meddai gwr ieuanc wrth ei an- wylyd. Wel, Seth,' atebai hithau, I gorchy- mynir i ni garu ein gilydd, oni wneir.' Ah, Martha, ond a wyt ti yn teimlo ataf fi yr hyn a eilw y byd yn gariad ? gofynai yntau. I Nis gwn yn iawn pa beth i'w ddweyd wrthyt Seth,' meddai hi, yr wyf yn ofni yn fawr fod fy oghalon yn fy nhwyllo; yr wyf wedi ceisio rhoi fy serch ar bawb, ond yr wyf yn meddwl weithiau y gallai dy fod di yn cael braidd fwy na dy ran o hono.' Da a Gwell.—Dywedai ei thad wrth ferch ieuanc oedd ar fyned i'w phriodi, fod Paul yn dweyd fod y rhai sydd yn priodi yn gwneud yn dda,' ond fod y rhai sydd yn peidio yn gwneuthur yn well.' 'O'r goreu,' meddai hithau, 'yr wyf fi yn eithaf boddlawn ar "wneu- thur yn dda," a gadael i'r neb a fyno 'wneuthur yn walV' Jlheswm cl(t.-Paii y pregethid pregeth effeith- iol mewn eglwys yn y wlad, torodd pawb yn y gynnulleidfa i wylo end un dyn, i'r hwn y gofyn- wyd sut na buasai yntau yn wylo fel pawb arall. '0, perthyn i blwyf arall yr ydwyf fi,' meddai yntaa.' Tafod Merch.—Yr oedd rhyw offeiriad yn myned i bregethu yn ng-hylchy wraig o Samaria, ac ar ol darllen ei destyn efe a ddywedodd, Peidiwch a rhyfeddu, anwyl garedig frodyr, fod y testyn mor hir, oblegid merch sydd yma yn llefaru.' Gwaedoliaeth.—Yr oedd pendefig yn ngwyth- eni yr hwn y rhedai gwaed tewygenedl Wyddel- ig, yn caru merch i gymnydog oedd yn gwerth- fawrogi arian yn fwy na henaliaeth. Awgrymai y bonheddwr y tybiai fod cynnysgaeth ei ar- glwyddiaeth yn gyfartal i eiddo ei ferch ef, 'Na Syr,' meddai ei arglwyddiaeth, nis gallaf ddy- wedyd fod genyf lawn cymmaint o arian a hi, ond wedi'n, syr-chwi wyddoch-dyna fy ngwaed i Eich gwaed! meddai i-r hen fonheddwr, wedi i chwi wario cynnysgaeth fy merch i, ni wiw iddi hi ddibynu ar eich gwaed chwi am gynhaliaeth byddai gwaed mochyn o fwy o wasanaeth iddi yr amser hono-a gwnai lawer gwell pwdin.' Prentis -it tdcl.A ddarfu i ti lifo yr arfau yn iawn, fel y dywedais wrthyt cyn myned ymaith boreu heddyw ? meddai saer wrth brentis lied wyrdd oedd newydd ddyfod ato. Do y cwbl ond y llif,' oedd yr ateb parod, 'methais a chael y bylchau i gyd allan o hono.' V Tlws a'r I'si)lci?,?jdcr -'Folly chwi a fuoch yn York, Tom,' meddai bonheddwr wrth gyfaill o Lundeiniwr a gyfarfa un diwrnod yn y Strand, beth ydych yn feddwl o honi ?' 0, y mae yr Eglwys Gadeiriol yn dlws iawn, ond, syr, yr hufen, yr hufen, syr, sydd ganddyntynyddinas hono sydd yn ysplenydd.'
YR HEN DEILIWR.
efe. Mae y dysgrifiad a rydd efe o hwnw yn ber- :ffaith gymmwys i Hen Dwrne adwaen i yn dda, a gallwn adrodd am gastiau a thriciau na hoffai y gwr hwnw i neb en codi i'r gwynt. Cenfigen ei galon a barai iddo gyfeirio at Mr. Johnson, y President. Ni fynwn i geisio amddifiyu hwnw ar gyfrif yn y byd, ond nis gallaf lai na gweled mai gwenwyno y mae yr Hen Dwrne bod teiliwr wedi myned o flaen ei holl frodyr y twrneiod yn America, ac yn ben arnynt oil. Am ei gyngliorion i mi cadwed hwynt nes af i ymofyn am danynt, a bydd ef a minau gryn lawer yn hynacli cyn y cymmer hyny le. Y mae arno fwy o eisiau dal ar y cynghor i edrych ar ol ei fisness ei hun noc sydd arnaf ft. Bellacli, wedi taflu yr Hen Dwrne oddiar y ffordd, mi af yn mlaen a'm stori. Bum yn gweithio gyda Huw Prys am o ddwy i dair blynedd wedi i mi fwrw fy mhrentisiaetli, fel y dywedem. Gwelais arnryw fath ar bobl yn hyny o gylch byclian yr oeddwn i yn troi ynddo, fel y sylwais mewn llythyr blaenorol. Yr oedd ambell i deulu paganllyd, tywyll. athraenus iawn i' cael yn eiu gwlad y dyddiau hyny. Yr oedd teulu nodedig felly yn byw yn ond hwyrach mai gwell fyddai peidio enwi y lie; mae perthyn- asau i'r teulu yn byw yn awr, ac yn bobl barchus iawn. Yr enw oedd gan fy meistr ar y ty hwnw oedd I Uffern ar yddaear; a Nefoedd ar y ddaear' y galwai ffermdy cyfagos iddo efe oedd teiliwr y nef a'r uffern ddaearol hyny. Dygwyddodd i ni un tro gael galwad i'r ddau le ar yr un pryd. Dewisodd meistr fyned i'r uffern ar y ddaear yn gyntaf, 'Bydd yn gysur ini feddwl tra byddom yno,' meddai, y cawn fyn'd i'r nefoedd ar ol gorphen ein job yno, ond ped elem i'r nefoedd yn gyntaf, byddai'r meddwl fod yn rhaid i ni fyned i'r lIe arall wed'yn yn ein rhwystro i fwjiihau ein nefoedd yno tra y byddem ynddi. Bore y dydd cyntaf yr aetliom yno, fel yr oeddym yn agoshau at y ty, safodd meistr ar y ii'orad gan ddwys ocheneidio; yna tynodd groes a'i fys ar draws ei dalcen a'i fynwes. 'Ymgroesa dithau,' eb efe wrtliyf fi. I I beth,'gofynwn irati. 'I beth,' eb efe, ai ni wyddost dy fod yn safn uffern!' Coclodd gradd o arswyd arnaf ar y pryd; gwyddwn mai croes iawn i yspryd ae arfer fy meistr oedd dweyd dim yn ddrwg am dy neb credwn y rhaid fod rhyw ddrwg evehyll yn y ty hwnw pan ddywedai efe y fath beth am dano, ac nid hir y bum heb weled a phrofi hyny. Yr oedd megis rhyw falldod neu felldith i'w gweled ar bawb ac ar bobpeth yno ar yr olwg gyn- taf, ond pan ddaeth y teulu at eu gilydd i frecwest ytorodd hi allan yn fellt a tharanau, a daergrynfaau, a chenllvsg, a than. Yr oedd yno chwech o blant or chwech hyd y pymtheg oed yn eistedd wrth yr un bwrdd a mi, a meistr yn eistedd gyda'r gwr a'r wraig wrth fwrdd bach gerllaw y tan. Gyda'n bod yn dechreu bwytta aeth yn ymrafael rhwng dau o'r plant wrth y bwrdd; taerai un fod y llall wedi cym- meryd ei bicyn ef, cymmerodd y lleill ran yn yr ym- ryson, rhai bob ochr; aethant i glustiau a gwallteu gilydd, gan guro, a chripio, a brathu, a rhegi y naill a'r llall yn arswydus. Taflodd un ei bicyned potes i wyneb un arall, a dyna lie yr oedd hwnw yn ysgreeh- ian fel mochyn dan y gyllell. Taflodd un o honynt un arall ar fy nhraws i fel y syrthiais ar fy nghefn dros y fainc, ac y dymchwelodd fy mhicyned potes am fy mhen nes yr oeddwn wedi fy banner ysgaldio. Erbyn i mi gael fy nhraed o tanaf yr oedd y fam wedi codi ar ei thraed fel dreiges, yn crochwaeddi, yn ysgyrnygu, ac yn rhegi y plant yn ddychrynllyd; rhoddai fonclust i un, hergwd i'r llall, a chic i'r trydydd, a rheg fawr ar y pedwerydd; ac yn yr am- ryfusedd rhoddodd gernod i minnau yn ochr fy mhen nes oedd clych yn fy nghlustiau a gwreichion tan- llyd yn neidio o'm llygaid. I ychwanegu y terfysg ey franogocld tri o gwn oedcl ar yr aelwyd o yspryd yr ymrafael, a dechreuent gyfarth a'u holl egni, a chan ddilyn esiampl y plant, aeth dau o honyr.t i ymladd a'u gilydd rhuthrodd y llall i'r gath gan ei sgyrian yn ffyrnig, nes oedd yn gwaeddi am ei hoedl. Cododd y gwr yntau oddiwrth y bwrdd a dechreuodd ffonodio y cwn a dwrdio y plant. Beiai y wraig ei bod yn gwneud cam ag un o'r bechgyn, mai un arall oedd ar y mwyaf o fai. Aethant liwy- thau i ffraco a rhegi eu gilydd eto; taflodd y wraig gwpanaid o de i wyneb ei gwr, a rhoddodd yntau gic iddi hithau. Ar hyn neidiodd meistr ar ei draed a rhedodd allan, a rhedais inau allan ar ei ol ac allan y buom nes aeth yr helynt trosodd a dyna'r frecwest a gawsom y bore hwnw. Nid af fi ddim i mewn i'r uffern yna eto,' ebe fi wrth meistr; tyr'd, tyr'd,' ebe fe, nid oes yma lawer o waith trwy dru- garedd, ni a orphenwn y cwbl mewn deuddydd neu dri.' Ond yr oedd meddwl bod am ddeuddydd neu dri yn y fath le ofnadwy yn ddigon i dori calon un- dyn. Erbyn i ni fyned yn ol i'r ty, yr oedd y storm wedi gostegu, y plant wedi ymwasgaru, y gwr wedi myned i'r maes, a'r wraig wrth ei hunan yn y ty, ae yn ymddangos fel pe na buasai dim yn neillduol wedi digwydcl. Aeth y gweddill o'r diwrnod heibio yn lied dawel, gyda'r eithriad o dyngu a rhegi ar brydiau bwyd. Dyna fel y byddai y teulu yn ben- dithio ac yn talu diolch am eu beunyddiol ym- borth. Yr oedd meistr a minnau yn tynu dau bwyth am un tra buom yno, er mwyn prysuro i orphen ein gwaith a chael ymwared o'r lie poenus hwnw. Tridiau y buom yno, a gwelais lawer ysgarmes yn ystod y tridiau hyny, ond nid un mor ofnadwy a'r gyntaf. Yr oedd un o'r dyddiau yn wlyb a dryg- hinog iawn, a'r gwr gyda ni yn y ty y rhan fwyaf o'r diwrnod. Ar ryw ymddyddan sylwodd meistr wrtho, Ni byddaf byth yn eich gweled chwi yn y capel, hwn a hwn.' Wei na fyddwch debyg, ac ni welwch chwi na neb arall monwy yno byth,' eb efe; 6 mi fydde dda gen i tae pob capel sy'n y wlad yma wedi mynd ar dan. Mi fydda'n mynd i'r eglwys weithie, ond tydwi'n hidio dim am yr eglwys chwaith, ond lydwi'n leicio'r person, gwladwr braf ydi 0; mi steddiff gyda ni yn y dafarn, ac mi botith i chalon hi fel nine, pan ddigwyddo i ni daro wrth ein gilydd. Mi ges i ran o beint ganddo fo lawer gwaith, ac mi fydda i'n leicio mynd i ddangos fy ngwyneb yn yr eglwys weithie er i fwyn o.' 'Felly,' ebe meistr, a gofynai A oes genych chwi Feibl yn ty ?' Beibil!' ebe y gwr, nag oes yma, ni fu yma Feibil erioed, ac ni ddaw ymayr un byth os gwela i o. Nid oes yma neb feder ddarllen, a phe dase, y mae genon ni rywbeth rheitiach i'w neudna darllen y Beibil.? Peidiwch a dweyd fel yna,' ebe meistr, 'fe (Idylai y Beibl beth bynag fod yn mhob ty, ac f ddylal pawb ddysgu ei ddarllen o, beth bynag f ont heb ddysgu. Y Beibl sy'n dysgu sut y dylem fyw yn y byd, alr ffordcl i gael dedwyddwch yn y n Mi wn i sut i fyiv yn well nag y gall y Beibil ddysgu imi, debig gen i,' ebai yntaii; 'ydech chi'n meddwl Huw y gnawn i fyw wrth lyfr? Dyna wn a hwn (cymmydogiddo), mae o wedi cym'ryd ynisiol ifiarmio wrth lyfr, mae o a'i drwyn yn i iyir o r bore gwyn tan y nos, ac yn gneudpobpeth— in y tn, a thrin i anifeilied yn ol cyfarwyddyd y Ilyfr, ac mae 'i lyfr o wedi ei yru o i goste mwy na mwy, ac ni chaiff o byth mo'i arian yn ol; mi fydd wedi myn'd trwy'r cwbwl fedd oyn bur fuan, o achos i hen lyfr gwirion o. Ni weles i ddim graen erioed ar neb fydde'n gneud pethe wrth lyfr, a nghred i ydi, y base'n dda iawn i'r byd yma pe na base neb yn meant darllen o'i fewn o. Na,ua,chaiffyruTillyfr fy nysgu i beth bynag, sut i fyw na sut i drin y tir, a tawn i yn eich gweld chi, Huw, yn mynd i dori a phwytho wrth lyfr, ni chaech chi roi pwyth byth yn y nhy i beth bynag, rwi'n deud i chi.' Wei, wel,' ebe meistr, rhaid i chwi a minau sefyll i'n barnu wrth lyfr ryw ddiwrnod, a'r hen Feibl yma fydd y llyfr hwnw hefyd.' Os daw byth alwad arna i,' ebe yntau, mi ddeyda i na ddarllenais i erioedmoir Beibil, a na fedrwn i ddim darllen chwaith, a mi fydd hyny yn ddigon ar y pwnc ene.' Na fydd hyny ddim yn ddigon y diwrnod hwnw, os ydyw'n gwneud y tro heddyw, na fydd ddim yn ddigon i neb fydd wedi cael cyfieusderau i ddysgu darllen, a chael y Bibl yn eu cyrhaedd yn eu hiaith. Mi 'rydwi'n talu i bawb ei ofyn; a nid eis trwy'r un lidiart erioed heb 'i chau hi ar f' ol," eb y gwr, a mae hyny yn fwy nag all y rhan fwyaf o bobol y capeli yna ddvveyd a be sy gen neb ddim arall i'w ofyn i mi." Hyss," ebai Huw, ac ymollyngodd i bwytho a'i holl egni. Yr oedd ef a minnau mor llawen a'r "Fwyalch yngelli," wrth ymadael ar ol gorphen ein job yno. Nid llawer o deuluoedd o'r fath hwnw, oedd i'w cael yn y wlad, ond yr oedd ambell i un yma ac acw hyderaf nad oes cymmaint ag un o'i gyffelyb i'w gael yn awr trwy holl Gymru. Yr oedd yr efengyl heb hvyr ddarostwng y wlad, ac lsgolion Sabbathol ond lied anaml, yn y dyddiau hyny. Ychydig iawn y mae y gcnhedlaeth bresenol yn ei feddwl, pa mor ddyledus ydyw i bregethu, ac i'r Ysgol Sul, am gys- uron cymdeitliasol a theuluaidd heb son am ddim arall; canys oni buasai eu dylinwad hwy, rhywbetli tebyg i gyflwr truenus y teulu y cyfeiriwyd ato, fuasai cytlwr y rhan fwyaf o deuluoedd ein gwlad yn awr. Yr Eiddoch, &c., Yn HEN DEILIWE.