Y Tyst Cymreig

CENHADAETH Y WALDEN Si AID YN ITALI. Cynlialiwyd cyfarfod lluosog a liynod ddydclorol mewn eyssylltiad a'r gymdeitlias lion yn y Music Hall, Birkenhead, nos Wener diweddaf. Llyw- yddwyd gan.B. Darbysliire, Ysw. Yr oedd yno nifer Jfawr o weixiidogion o bob eiiwad ar yr es- gynlawr. ond yr oedd llygaid braidd bawb ar dri yn neillduel, sef ar ddau weinidog Waldensiaidd a'r enwog Dr Guthrie. Galwyd i ddechreu ar Dr Revel, llywydd atlirofa yn Florence, i anerclx y cyfarfod, a gwelem ddyn jai hytracli yn felyn, oddeutu triugain oed, o daldra canolig, a gwyneb crwn, yn cyfodi. Curwyd traed a clilapiwyd dwylaw i'w grosawu. Hawdd gwybod ar y 0 y brawddegau cyntaf lual tramorwr ydoedd. Daliai ati i siarad Saeaneg er ei fod yn tori ar draws rheolau yr iaith o hyd. Waeth pa un, yr oedd pawb yn astud wrando, ac yn ystyried eLfocl, yn liaeddu cefnogaeth am gynnyg siarad mewn iaith estronol o flaen y fath gynnulleidfa. Rhoddodd iras hanes yr eglwys Waldensaidd. Dywedodd na chafodd erioed ei diwygio am na chafodd crioed ei llygru; cadwodd ei phurdeb cyntefig; daliodd yn erbyn 36 o erledigaethau ofnadwy o waedlyd. Yn yr un ddiweddaf taflwyd deng-mil- ar-hugain i garchar, a bu pump-ar-liugain farw yno. CSvympodd ugain mil trwy y cleddyf. Nid oedd ganddynt un Haw yn y llywodraetli hyd 1848, mid y flwyddyn hono datganodd Count Cavour fod yn rhaid i'r cyiansoddiad fod yn seil- ieclig a,r ryddid cydwybod i addoli Duw yii ol ar- gyhoeddiad cydwybod. Buan y daethant ar ol hyn i swyddau o ddylanwad. Cynhyddasant yn mhob cyfeiriad, fel y maent yn awr yn Florence wedi cyfodi athrofa i addysgu dynioi-i ietiane i'r weinidogaeth, a choleg normalaidd i ddysgu ath- rawon, ac y mae. ganddynt argraphwasg yno i argraphu Beiblau a thraethodau. Dywedai hanes efieithiol iawn am eneth fach, yn ynys Elba, lie yr oedd ganddynt genhadaeth. Yr oedd ysgol- feistres wedi bod yn ngwasanaeth y Pabyddion, yr hon a briododd yr offeiriad, ac wrth gwrs collodd ei lie, a chymmerasant hwy hi i'w gwas- Y anaeth. Trodd allan yn ysgolfeistres gampus. Yn mysg llawer o blant a ddeisyfent gael myned ati yr oedd geneth saith mlwydd oed.' Taer ofynai i'w mham am gael myned, ond goiAeddai ei mham, yr hon oedd Babyddes selog. O'r diwedd, trwy fawr daerineb y ferch, addawodd y cai fyned os byddai ei thad yn foddlawn ar ol iddo ddychwelyd o'r mor. Ai hithau yn nghyf- eiriad y mor yn fynych i ddysgwyl am ei thad, ae un diwrnod gwelodd ef yn dod, a'r peth cyntaf a ofynodd iddo oedd, a gai hi fyned i'r ysgol newydd, a ehaniatawyd iddi. Dysgodd yn rhag- orol yno, ac adroddai lawer o'r Psalmau a'r Beibl wedi dod adref. Ennillodd ei rhieni at grefydd, ac oddeutu wyth-a-deugain eraill. Bu farw yn 10 oed, ac yr osdd 1500 o bobl yn bresenol yn ei chladdedigaeth. Yna galwyd ar y Parch. Alr Tui-in, o Milan. Dyntal, teneu, du ei wallt, ahynod fwyn.plwg. Rhoddai adroddiad o'i deithiau ar hyd Itali, lie y mae perffaith ryddid i bregethu yr efengyl. Ceisiai yr offeiriaid eu rhwystro, fel mewn un man lie yr aethant i bregetliu, wedi iddynt fethu gyda phob peth, dywedai un offeiriad wrth arol- ygydd yr heddgeidwaid os goddefai i'r fath gyn- n-Lilliad o bobl gyfarfod mewn rhyw neuadd, y gallai godi colera yn y dref. Gallai fod rhyw- beth yn hyny hefyd,' meddai yr arolygydd, ac aeth at Mr Turin i ddweyd nas gallasai oddef | iddo bregethu yn y neuadd, ond y cai bregethu yn yr awyr agored, yr hyn a wnaeth am y tro cyntaf er's canrifoedd yn Itali. Trowyd y byrddau yn erbyn yr offeiriaid, a dadleuwyd os oedd i bobl ymgyniiull yn y neuadd: yn peryglu iechyd y lie, y rhaid fod ymgynnull yn yr eglwys yr un mor niweidiol, ac felly gorchymynwyd cau yr eglwys, er mawr siom i'r offeiriad. Yr oedd yn dda gan lawer glywed fod Gavazzi wrthi yn eg-niol yn Venice—deuai cannoedd i'w wrando. Taer annpgai gristionogion Prydain i'w cyn- northwyo, gan fod perygl mawr i'r Italiaid yn eu casineb at y babaeth, droi yn anffyddwyr, a chas- hau pob crefydd. Cafodd Dr Guthrie ei dderbyn gyda tliaranau o gymmeradwyaeth. Clywsom lawer gwaith ei, fod yn debyg iawn i Dr W. Rees, ac yn wir mae tebygrwydd mawr. Dadleuai yn ddoniol dros eglwys y Walclensiaid, fel yr liynaf a'r buraf. Bu trwy eu dynryneedd, a lioffodd yn fawr eu symlder a'u duwioldeb. Casglodd Scotland y Uynedd dair mil 0 bunnau iddynt, a gallai Lloegr wneud tair gwaith mwy na hyny. Teimlai fod cwmmwl du dros Brydain yn awr. Taer annogai bawb i wneud ei orau yn erbyn annghrist, yn enweclig yn Itali. Cawsom gyfarfod gwir dda drwyddo.

PAGANIAID CYMREIG Y TREFYDD SEISNIG. Y mae miloedd lawer o Grymry wedi ymsefydlu yn nhrefydd Lloegr, ac mewn gwalianol weith- feydd haiarn a glo. Da genym weled cynnifer o honynt yn glynu mor ddiysgog wrth eu crefydd, ar ol gadael eu gwlad ond y mae yn ffaith alar- us fod cailoedd yn cadw o swn efengyl flwyddyn ar ol blwyddyn. Cjanmerer er enghraifft agwedd y dret hon, yn esiampl 0 rai eraill. Dywedir fod yma 70,000 o boblogaeth Gymreig. Nid oes genym ystaclegaetli fanwl i benderfynu faint, yw nifer r rhal a fynyohautdai addoli, ond gallem anturio dyweyd nad oes mo hanner y deng mil a thrigain. Carem weled rhyw fudiad yn cael ei ddwyn yn mlaen er gwneud allan gyda mwy 0 fanylder faint sydd wedi cwbl ymddieithrio oddi wrth foddion gras. Pe yr ymunai y gwahanol enwadau yn hyn, gallai fod o les dirfawr. Trueni gadael ein cydgenedl i syrthio i gyflwr hollol baganaidd yn y wlad fityaf ei manteision o dan haul y nefoedd. Y mae profedigaethau y trefydd yn fawrion a chwerw, ac wedi taflu canoedd o Gymry i gyfeiriadau dieithriol ia^vn; ond yr ydym yn ofei fod llawer yn cael eu magu ar hyd gwahanol drefydd Cymreig, heb nemawr byth i^ed i ioddion grag- Ymwelwyd yn fanwl yn ddiweddar a 13 0 deuluoedd Cymreig mewn cym- mydogaeth lled isel yn un o'r trefydd Seisnig, a chaed allan nad oedd dau o'r teuluoedd hyn byth yn arfer myned 1 gapel nac eglwys yn Nffhymru ac yr oedd tri eraill wecli ymddieithrio ar ol gad- d- Ac e-' mwyn cael gol^g gliriach ar setyUfa y pum teuiu yma, rhoddwn adroddiad byr 0 u sefyllfa a'.i prif resvrm a roddent dros eu 1 habsenoldeb -Dy o yr Arrfwydd ar y Sahbath. J 1. Trafferthus gyda Uettywyr Seisnig. Diogi gdrtref. Tri o blant heb allu Cymraeg. 2. Y ddau benteulu yn meddwi. Pedwar 0 blant, un yn gweithio, golwg druenus ar y ty. 3. Gwr gweddw. Tri o blant, y ferch henaf yn cadw y ty. 4. Y gwr allan o waith er ys wythnosau. Dau 6 blant heb fedru dim Cymraeg. Y wraig yn ferch i hen grefyddwr. 5. Y wraig yn Gymraes dda, y gwr yn deall ychydig. Rhodiana ar y Sabbath, neu groesawu ymwelwyi*. Nid ydym yn meddwi i un o'r rhai hyn fod mewn cymmanfa iia, chyfarfod blynyddol i un enwad er pan y maent yn Lloegr. Yn awr, beth a ellir wneud iddynt? A oes dim modd cael rhyw gynllun effeithiol i'w cyrliaedd ? Nid ydym yn awi- ond yn unig taflu yr awgrym. Hyderwn y parlia y cenhadon trefol, y gweinidogion, ac ymwelwyr yr Ysgolidn Sabbathol, yn eu liym- drechion clodwiw; ond yr ydym yn meddwi y dylid cael rhywbeth tebyg- i Gynnadledd y G weithwyr a gaed yn Llundain, a gwneud canvas n fanwl. Cymmered creiyddwyr Cymreig y trefydd Seisnig hyn at eu liystyriaeth.

aradn.tXintth. ir PENNILLION • Gan fam i'w mhab yn yr America. 0 EIN lumwyl- Zorobabel, Nac anghofia'th dad a'th fam, Bhai a wyddost sy'ri dy hoffi,; Wedi'th fagu yn ddiaam; Ti goUeidiwyd yn ein breichiau, Fe'th fynweswyd ddydd a nos, ■'y Nac anghotia dy rieni, 'Na-,vr yn nyddi 'au ola'u lii)e$. • 'Poeddit ini piii yn faban, "Megys rhosyn foreu dydd, r Nac aughotia dy rieni, Rhái sy'n awr bron myn'd i'r pridd Bu dy dad yn gwel"d fel tithau. Gwel'il:y coedydd, gwcl'd y iiant Gwel'd y blodeu ar y meusydd, Gwel'd y meillion yn y pant; Ond dy anwyl dad sydd heddyw'ii. Methu- gwelecV^oleu dydd, Wedi'i ddal gan d'vvllwch henaint, Dioleh byth am lygad ffydd Duw sydtl iiiiuawr yn dyiier, Ni ad ini oddef ccm., 14 Mae'n gofaltfn' wir am danom, Pa le by nag rhoddom gam. Dinas Rhondda. MARGARET MEREDITH.

LLINELLAU Cydymdeimlad a Mr a Mrs Roberts, 289, Nether- field Boad North, Liverpool, ar farwolaeth eu hanwyl ferch. PEIDIWCH wylo fwyn rienu Ar ol Jane eich anwyl ferch, Gan ei bod hi'n awr mor ddifyr, Gyda gwrthryeh mawr ei serch Uwchlaw gofid a thrall adion, Hwnt i angeu-brenhin braw, Yn mhalasdy gwych gogoniant, Gyda thelyn yn ei llaw. Os oedd Jane yn brydferth yma— Fel y lili hardd ei Iliw, Pa faint mwy y mae hi heddyw Fry, ar ddelw hardd ei Duw ? Yn ddifeius gerbron y nefoedd Perffaith lan o'i phen i'w thraed, Wedi 'i channu fel yr eira, Trwy rinweddau pur y gwaed. o Mae ei dagrau edifeiriol Wedi eu sychu gyd i ffwrdd, Gan y Brenhin tyner galon Sydd yn eistedd wrth y bwrdd; Jane ac yntau yn cyd-wledda Gyda rhyw dragwyddol flas, Ar ddanteithion melus odiaeth j Iachawdwriaeth nefol ras. lOAN AB ISAAC.

DYFODIAD 'ROBERT VAUGHAN,' Etifedd Nannau, ger Dolgellau, i ben ei flwydd. I uniawn Aer Nannau bo can' henffych well, Ac yfer ei iecbyd yn agos a phell, Hwa heddyw gyrhaeddoddyn llawn ei ben blwydd A mnnau o galon ddymunwn ei lwydd. Hir oes a dedwyddwch i Robert Vaughan bach J'a fri sydd ddiogel o'i uchel hen ach. Duw Iwyddo ei dynged i fyned yn fawr Ei rinwedd ymledo yn beraidd ei sawr; Aed fel ei dad gweddaidd yn Ynad y gwir, Neu ynte yn farchog pen swyddog y sir. Hir oes, &c. < Dilyaed Syr Bobert oedd anwyl gan lit peadefig gwladgarol ei fwynach ni fli, Hyl Feinon clodforir gan bawb heb wahan, Y t mlu urddasol ar barabl a chan. -Hir oes, &c. 0 hit y Fychaniaid caed Ywain Glyndwr, Ehag trais y Sacsoniaid i'r deiliaid fu'p. dwr, Mae'r Ilinach mewn mawredd a hedd yn parhau, I'r hen etifeddiaeth caed penaeth, i'n pan, Hir oes, &c. I'n bal-dal ramantus gogoniant a ddug Llys gwych Corsygedol, yr Hengwrt, a'r Rug, I hen wlad y bryniau Llew inanuati'n llawn hoen. Geir heddyw er hyny mor hawddgar a'r oen. Hir oes, &c. Mae'r baban yn hanu o Gymry y Garth, Boneddion parchusach ni bu yn un parth; Ei fatli i Ddolgellau rydd enw a bri, A gwynfyd diymgroes i'w hoes gaffo hi, Hir oes, &o. Hawddamor sydd yma, a phobpeth mewn hwy], Y a \er a chwifia i goffa ein gwyl; Gidiynger cyflegratt nes cryno pob biyn, O'r Foel hyd y Gatter goleuer y glyn, Hir oes, &c. Rhown bellach un banllef i Vaughan Aer y bri, 0 Ddyfi i Ddyfrdwy cydunir a ni Long life to his parents to dwell in the ]and, 0 Lord the Preserver keep them in thy hand. Bu baner wen rhyddid yn Nannau erioed, Yr hoffus etifedd 'nol cvrhaedd ei oed, A ddalio'i anrhydedd, ca yntan fawr had, Ei fawlgan yn gywir a glywir trwy'n g-wlad. Hir oes a dedwyddwch, &c. I

CYFLWYNIAD TYSTEB I'R PARCH. J. JONES. GYNT 0 SMETHVVICK, GER AAIWYTI-IIG. Ar nos Lun, Meii 30, cyfarfyddodd nifer luosog 0 gyfeilliony Parch. John Jones, gynt o Smethwick, yn awr o Roden's Hall, ger Wrexham, yn nghapel yr Annibynwyr Cymreig, Amwythig, i'r dyben 0 gyflwyno tysteb idd6. Yr oedd yn bresenol hefyd y Parch. J. Davies, gweinidog y lie, a'r gweinidogion oeddyntyno y Sabbath blaenorol (Medi 29ain) yn gweinyddu yn y cyfarfod blynydolol, Llywyddwyd gan y Parch. D. Milton Davies. Dywedai y cadeir ydd fod yn,, dda ganddo weled cynnifer oGyinry mewn tref Seisnig wedi ymgasgla i amlygu eu parch alu selch at un o'n oydgenedl. Doollai fod Mr Jones mewn parch mawr gan ei gydwladwyr yn y trefydd Seisnig. Yr oedd efe wedi bod yn Birmingham, Wolverhampton, Hanley, &c., a derbyn tystiolaeth uchel yn y manau hyny i ymdrechion Mr Jones gyda'r achosion Cymreig ynddynt Ymddengys fod yr Annibynwyr Cymreig yn y trefydd Seisni- Newtown, Welshpool, Oswestry, Wrexham, &c.-ar y golorau hefyd yn teimlo yn ddyledus i Mr Jones am ei lfyddlondeb iddynt. Ond yr oedd yn meddwi mai yr Annibynwyr Cymreig yn Amwythig oeddynt )ve(li cael y rhaafwyaf o'i ivasanaeth. Bu yn ym. dreohgar i gael addoldy hardd iddynt yn un o'r saf- leoedd goreu yn y dref. Cyfranodd yn he]aeth tuag ato, a. pbrjtlwdd lawer iddynt yn yr hen gapel ac yn yr un newydd am ddim, Yr oedd yn beth gtveddus gall hyny iddynt hwy gymmeryd y blaen gyda'r symmudiad presenol o gyflwyno tysteb i Mr Jones yn mhlith ei gyfeillion Cvmreig yn beuaf yn y t.ielydd Seisnig, ar ei ymadawiad 0 gymmydogaeth Amwythig i aidal Wrexham. Gnhvyd ar y Parch. R. Hughes, Cendl, yr hwn a ddywedai:- Mae fy meddwl i yn myned yn bl at y waith gyntaf y bum 1 yn Amwythig-. Meddyliwn gynt mar Amwvthig o ddyfod* win nad oe^ ond pedair blwydd" ar d'deg ""oedl Biiethum ymi a pliregethais y waith hono ddwywaith mewn Ilofft, yii yr hon yr oedd y pregethu gan yr An. mbynwyr Cymreig y pryd hwnw. Mae fy meddwl yn myned yn ol hefyd at yr amser y gwelais Mr Jones gyntaf. Eglwyswr o'r hen ffasiwn oedd fy nhad, a chredai ef mai dynion o'r galwedigaethau a gyfrifid yn isel yn unig a godent i bregethu yn mhlith yr Ymneill. duwyr, ond clywid fod mab i amaethwr cyfrifol yn nyffryn Mochnant wedi deelireupregethu, s'i fod i ddod i bregethu i'm cymmydogaeth enedigol, a'r hyn a wnai y peth yn fwy dyddorol oedd ei fod i bregethu am y waith gyntaf iddo ef yn y gymmydogaeth hono, yn yi amaethdy yn yr hwn ei ganwyd, sef Rhydllechau. Dyma fe wedi dodyn ddyn ieuanc tal, glandeg, bywiog, hawddgar. Safai ar bwlpud, o'r fath ag oedd yno, wrtb ben rhyw hen fwrdd mawr yn y gegin. IS destyn oedd, Cusenwch y mab rhag iddo ddigio,' Meddyliwn ei fod y pregethwr goreu a glywais erioed, a bum yn meddwi felly am gryn amser wedi hyny. Mae adgofion boreuaf fy mywyd pregethwrol mewn eyssylltiad a Mr Jones. Bu eglwysi bychain Penllys, Pontroberb, Dolanog, a Braiehwaen gynt, fel gerddi ffrwythlon dan ei weini- d^gaetli ef. Llawer a deithiodd ef ya yr yepaid o lawer o %nyddoedd, yn ol ac yn mlaen ar hyd ffyrdd a llwybrau geirwon, gwlybion, eleiog, Llanfihangel. Wedi hyny bu yn gweinidogaethu yn llwyddianus iawn yn Caruo am ychydig amser, ac yna rhoddodd y gofal gweimdogaethol i fyny, a daeth yn amaethwr mawr yn nghymmydogaeth Amwythig. Tybiai rhai ei fod wedi troi yn Demas y pryd hwn, ond y mae yn rhaid addef ei fod ei yn ystod yr amser y bu fel amaethwr yma wedi bod yn eyflawni gwaith y weinidogaeth ar hyd gororau OymJPU a Lloegr. Nis gaUasai Mr Jones beidio pregethu pe y ceisiai. Dywedai Crynwr wrth offeiriaid y gwyddai ef am le y buasai ysgyfarnog yn ddiogel rhagddo ef o ddechreu i ddiwedd blwyddyn, sef ei study. Nid wyf yn meddwl mai gwr y study yw Mr Jones er ei fod studio llawer. Dyn o weithred yw ef yn hytrach na dyn o feddwl. Credu yr wyf mai ar hyd mai ar hyd y meusydd yn nghanol yr yd a'r anifeiliaid y bydd et yn cael mwyaf o hwyl i gyfansoddi ei bre- gethau. Rhwydd hynt a fo i Mr Jones o hyn i ddiwedd ci 03s, a chyfleusderau lawer a mawrion i fod yn ddefn. yddiol yn yr efengj 1. w^odd^^ y 't'arc^' Vw.ies. Amwythig, ady- n Byddaf yn teimlo bob amser bai-ch mawr i Mr Jones. e et bob amser TO siriol a charedig a pharod i wneud daioni. Edrychwn arno fel cyfaill yn caru fy y, ilwyddiant. Pan glywais y new- ydd e1 fod e±' a i deulu parchue yn meddwi ymadael o Sm^thcott l Wrexham, aeth hyny fel saeth lem i fy m^iwes, o herwydd colh un oedd mor bwysig a defn- y V1 y11 yr eglwys, a thewlu oedd mor ymroddgar gydag achos crefydd yn y lie. Gwnaeth ymdrechion Mr Jones ennill iddo gymmaint o barch fel ymynid amlygu hyny, nid ar air nac ar dafod yn unig, ond mewn gweitlired a gwirionedd, fel y gwelir heno. Fel hyn y gwneir i'r gwr yr ydym yn chwennych ei anrhy- deddu. Buasai yn foddhad mawr yn ddiau gan lawer un o eglwysi eraill fod yn bresenol yn y cyfarfod hwn, oblegid cawsom brawf o'u parch mawr i Mr Jones trwv eu parodrwydd digymmell i gyfranu er cael cydnabydd- laeth gyhoeddus iddo o'u serch tuag ato. O'm rhan i byddaf yn ystyried ei fod yn resyn garw colli enw oedd h"1/1 yn air teuluaiddyn nglynag enw Mr Jones, vy rexnam. Yr wyf yn cynnyg ei fod I gael eialw o hvn v1 John Smethcott Jones. ntw darllenodd Mr Davies annerchiad vr eglwys i Mr Jpnes, yr hon sydd fel y carlyn; nKfhaf^redig ~Givnaeth eieh llafur diflino yn ein £ ^r\ai? gynmter o flynyddoedd, brofi yn eglur i ni iS r°riJn Weiti^d\fefl ynngwinllaiiein Harglwydd ie§u Gnat, ac mai eich hyfrydwch Beaaf r» awneuthui z;, I a alloch er helaethu terfynau achos y Liwaro ^Eich prS ymtL**ch wedi bod trwy y blynyddoedi ydyw—gwasanaethu eglwysi gweiniaid, a gwneud eiah coreti mewn amrywiol ffyrdd, er cael y gwaai yn gryf, a'r wael yn genedl gref, a theimla llawer o r eglwysi hyn fod eu sefyllfa lewyrchus bresenol iw brtodon, gyda bendith y nef, i'ch gofal chwi am danynt, ynghyd a'ch hymdrechion dibaid ar eu rhan. Wrth gymharu ein haddoldy prydferth presenol a. r ystafell fechan yn Howard Street, arweinir m yn ol i.c ymdrech galed fu er cael pethau I r agwedd a r setvllia deilwnc yr ydym ynddi yn awr. Ac ms gallwn anghotio eich ymroad eigmol chwi er cael_ hyn oddiamgylch, neillduol yn sicrhau y safte fanteisiol y mae y capel wedi ei ltdeilaclll arno. Nid yn unig gwnaethoch em cyn- northwyo i gael man eyfleus i osod yr arch i lawr, ond darfu i chwi ein helpu yn helaeth trwy oeod eich hys- gwydd yn gryf o dan y baich trwm oedd yn gorphwys arnom. Bu eich haclioni tnag at yr achos crefyddol yn y lie hwn y> fawr. f Teimhra rwyman arbemg Fen cydnabod hefyd am eich gwasanaeth i ni yn y pwlpud, pan yr oeddem heb yrun gweinidog sefydlog i ofalu am danom, yn enw- edie v ddwv flynedd ddiweddaf y buoch yn aros yn em mvso. Ac ystyriwn fod ein rhwymau i chwi am hyn yn ddau ddyblyg, yn gymmaint a bodeich gweinidog. aeth, yr hon oeCd yn wastad yn wir dderbymol genym, yn cael ei rhoddi yn rhad. Bu hyn yn gymhorth mawr i ni yn ein gwendid. £ Byddech hefyd, bob amser yn garedjg pan fyddai rhywun mewn gwasgfa a chyfyngder, er rbodcu help llaw i'r cyfryw i ddoa i sefyllfa well. Gwnaech ddangos gofal ac amlvgu cydymdeimlad mawr a dyeithriaid o Gymru pan ddeuent gyntaf i aros i,r dret hon. Gwnaeth hyn yn ddiau beri i lawer calon deimlo yn gynhes tuag at-och, ac adgofiant gyda llawenydd am eich smoldeb iddynt mewn gwlad estronol. Dymunem ddatgan em cydymdeimlad dwys a, «ftwi yn ngwyneb y colledion trymion a gawsoch oddiwrth gapel W olverhampton a tlirwy Bla r Anifeiliaid. Ein gweddi ydyw, ar fod i Ragluniaeth tawr y nef wenu ar. tioch eto yn eich ymdrechion tymmorol. Gofidns genym eich bod fol teulu -edi symfaud o'n mysg, oblegid nid yn nnig yr oeddycli cliwi yn wir ddefnyddiol ac o wasanaeth mawr yn em phth, ond TO oedd y teulu o'r bron yn hynod anIeu gweitkgarwch gyda'r achos, yn enwedig eieh hanwyl briod Mrs Jones, yr hon a ragorai mewn ffyddlondeb crefyddol, a byddai yn ddiguro am ei phrydlbndcb yn moddion gras. Nj wnai oerni na gwres, gwynt, eira, na gwlaw ei battel rhag bod yn bresenol yn y ty. Yn wir, wrth golh Afvo .Ti-nos yr ydym yn ystyried ein bod yn colh mam yn Israel.. uyaa golwg ar yr anrheg fechan ag yr ydym yn cae yr anrhydedd o'i chyflwyno i chwi mewn eyssylltiad ag eglwrai eraill. Na thybiweh, barchedig syr, em bod yn me l i .vl ei bod yn gyfartal i werth eich llafu1' nac ich te;i ngdod. Pell ydym oddiwrth y cyfryw dybiaetli, and yr ydym yn ei chyflwyno fel arwydd o'n serch, ain cvdnabyddiaeth o werth eich llafur, a n dymnmad- au da i chwi yn ngwyneb eich ymadawiad. Yr yjym yn ge'ieithio y gwna Pen Mawr yr Eglwys eich amddiffyn is; eli diddanu weddill eich'hoes, ac y bydd enneinjad yr Yspryd arnoch chwi ac ar eich gweinidogaeth, fel y bo V w:tir o'ch genau yn allu Duw er adeiladu mt a dy. ihwelyd annuwiolion lawer. Dymunwn fod tangnefedd Duw, yr hwn sjud uwch- law pob deall, yn gorohwys arnoch chwi ac ar eich teulu hyd derfyn eich hoea, fel v trefner i chwi tynediad lielaeth i mewn i dragywyddol deyrnas ein Harglwydd t n Hlaebawdwr lesu Grist, llena bydd y boen o ym- ldael byth. Duw yr heddwch a fyddo gyda chwi. Yd wyf, anwyl Syr, yr eiddoch yn y rhwymaa goreu, m enw a thros yr eglwysi, Jo y-hTFs, Gweinidog. Ar ol i litr Samuel Evans, diaconiad, ao fsgrifenydd yr eglwys, ddatgiin v& 1cimlad gofidua tr ymadawiad Mr j' nes ou plitti, e: a gyflwynodsi ddo bwrs o wnentl iriad hardd yn cynnwya i64. Cododd Mr Jonez i fyny mewn teimladau drylliog i gydnabod eu ca ligrwydd, a dywedodd:— Mr Cadeirydd ac mwyl gyfeillion,—Ymaeyngyfyng iawn nrnnf heno nr un llaw wrth geisio cadw fy nheim- ia lan dan lywodi >t.h, ac ar y llaw arall i beidio myned uniygwydtuag"'at;;r." iau hynod yr aeth-Tin trwyddynt, ond y mae amryw sethau yn y dydd h vn yn ei tueud yn hynotach na. r in arall. Diwrnod nad annghofir byth genyf ydyw y lydd y syrthiodd y pridd ar gouaa arch fy mam siriol, p hon am cyflwynodd mewn gweddi a dagrau i uaaw L'i achosbyth. „ ,t,t Diwrnod arall nad annghofir byth genyf yw y dydd f rhoddodd y Parch. D. Price ddeheulaw cyrndeittiaa ,'m derbyn yn gyflawn aelod o'r eglwys Gynnulieiataoi yn Penybontfawr, pryd y dywedid gan hen gydymaith, y betiai gini na byddwn dri mis yn grefyddwr: U irngaredd, wele dros dri deg o flynyddoedd wedi myned aeibio heb imi droi yn ol a gadael y wmllan. Trwy ras "iSSdlSdSS i »i oedd y dydd yr oedd™ yn-nn ar hiSgain oed, pryd y cefais y fraint _a r anrhy- Jedd o esgyny waith gyntaf i'r pwlpud 1 bregethu Diwrnod arall nad annghofir byth genyf yw hwnw y neillduwyd fi i gyflawn waith y weinidogaeth, yn Pen- Llys, pryd y tynghedwyd fi gan yr liybarch D. Morgan, LlanfyUin, yn enw daear a nefoedd, dynion ac angylion. i gyflawin fy ngweinidogaeth, trwy glod ac annglou, parch ac amharch, hyd angeu. Ond y mae y dydd yma yn hynotach na hwy oil, am ei fod vn gosod y dydd hwnw o m blaen ag y gobeitmat gael fy nghyfrifyn deilwng o rodd lawer pwysica^h ac anrhydeddusach na hon, er mor wertMawT yw hon ^Dymunwyf ddiolch yn flaenaf a phenaf i D'duw pob gras am fy amddiffyn a'm cynnal ^yda1 waitli hyd y dydd hwn, ac am yr hyfrydwch maw- a geiais yn y gwaith o efengylu anchwiliadwy olud Crist. Cefais dal dau, ddyblyg yn y gwaith. ^Sf/ldLSfhyfeiffion fferthu gyda'r dysteb hon,ac yn enwedig am panerch- iad parchus a ddarllenwyd yn enw yr eg wys 10 Mrs Jones. Cefais drugaredd gan yr Arglwydd i gael y fath gydmares bywyd-i'm calonogi a rhwyddau y ffordd i'm defnyddioldeb crefyddol. Ac hefyd ddiolch i'r rhai oil a gyfranasant at y dyst- sb hon. Hoffaswn gael cyfleusdra i ddiolch i bob un yn bersonol am y prawf hwn o'u parch .taf a u cym- meradwyaeth o honof, gan obeithio eich cyfarfod oh yn Ligwiaa y diolchgarwoh, wedi derbyn bawb o honom mniflanedig goron y gogoniant. Dywedodd Mr Humphreys, un or diaconiaid, ei fod yn cofio Mr Jones yn dyfod i'r Amwythig gyn- taf, ac am dano yn cymmeryd rhan y seff dliad yr achos Cymreig gyda'r Annibynwyr yn y dref. Mr Owen, diacon arall, a ddywedodd fod Mr Jones yn ffermwr da iawn, a'i fod yn synu ei fod yn pre- gethu mor dda tra ynymwneud cymmaint ar byd. Yn Nghymru, meddai» y bu Mr Jones fwy at llwydd- ianus yn y weinidogaeth, pan oedd yn rhydd oddl- wrth ofalon y fferm. Credai fod Mr Jones ynnn o E rhai hyny sydd yn gwneud eu goreu gyda phethau y byd hwn a phethau y byd a ddaw.. Dywedai Mr Jones, un arall o'r (liaconiaid, ei fed yn teimlo yn gynhes at y Parch. John Jones am mai dan ei weinidogaeth ef y cafodd eiddychwelyd at grefydd, ac maiefe a roddodd ddeheulaw cym, deithas iddo. Mr Jones, o Wolverhampton, a gyfeiriai yn wresog at ffyddlondeb Mr Jones iddynt hwy pan yr oeddyni yn ymdrechu sefydln achos Cymreig i'w gydgenecL ynydrefhono.. „ „ Yna cafwyd annerchiad bywiog gan y iaicn. JS, Williams, Bethesda. Q Cawsom gyfarfod dyddorol iawn, ac ymddangosa,' pawb wrth eu bodd.-r-UN OEDD YNO, .• •• '■ v.u"» J' :1