Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
10 erthygl ar y dudalen hon
.. PONT-Y-GWR-DRWG.
PONT-Y-GWR-DRWG. Ddarllenydd,—Os wyt ti yn meddwl fy nilyn heddyw, rhaid ti barotoi 1 daith bell, ac at ddiwrnod o lafur caled. Cymmer dy ffon yn dy law i gychwyn. Tua Phont-y-gwr-drwg y mae fy wyneb, er fy mod yn meddwl cael gweled llawer o fanau eraill wrth fyned a dychwelyd. O'r Cwrt mawr, Llangeitho yr ydwyfyn eychwyn, ar foreu Llun. Nid yw o bwys i mi ddweyd yn y fan yma beth a'm harweiniodd yno, hwyrach y daw ar fy ffordd ryw bryd eto i fynegi hyny. Palasdy gwych iawn ydyw y Cwrt, ac y mae yn awr yn cael ei adrefnu a'i helaethu yn fawr. Mae Mr Davies, y preswylydd a'r percbenog yn frawd i'r Parch D. Charles Davies ac yn wyr i'r diweddar Barcliedig D. Charles, Caerfyrddin. Mae Mrs Davies yn orwyres ir hybarch Peter Williams, felly y mae dwy genedl gref wedi eu huno yn nheulu siriol a charedig y Cwrt mawr. Yr oedd yno faban bychan wedi gwneyd ei vin- ddangosiad yn ddiweddar. IVlynwn iddynt ei alw Peter Williams. Yr oedd ganddynt David Charles o'r blaen; yna cawsid Peter Williams a David Charles dan yr un gronglwyd. Boed bendith arnynt hit ac epil. Cymerodd Mr. Davies fi yn ei gerbyd i fyned oddiamgylch y diwrnod hwnw, a thrwy gym- morth anifail da, galluogwyd fi i weled llawer mewn a.mser byr. Aethom yu ddiymdroi drwy Swydd Ffynnon ac i Ystrad Meurig—He nodedig fel eistsddle addysg. Mae ysgol Ystrad Meurig wedi troi allan lu mawr o offeiriaid yn y dyddiau gy jt; ac y mae yno yn awr fwy na 700 feehgyn ieuainc yn derbyn addysg; a rhoddir canmol- iaeth uchel i'r addysg a dderbyniant. Mae gerrnym ffordd arw, gul, gerygog, i fyned i Ysbyty Ystwyth; ac wedi i ni gyrhaedd y lie, a phasio heibio i gapel y Methodistiaid-oblegid hwy sydd yn teyrnasu yn y wlad yma-ae i lawr yr allt, heibio y gweithfeydd mwn pwysig sydd yma. Nid oes ond ychydig o bydferthwch i'w weled yn arwynebedd y wlad, ond y mae cyfoeth o drysorau yn nghrombil y bryniau moelion hyn. Wedi myned heibio i Lwyn Rhydygroes, a thalu swilt i ryw hen drysores a gadwai Lodge yn arwain at balas, gollyngwyd ni i mewn i'r pare. Dyma bare yr Hafod. Ardderebog yw yr olygfa. Anaml y gwelais y fath gydgyfar- fyddiad o olygfeydd ysplenydd. Gorchuddir yr holl fryniau cylchynol o'u crib i'w sawdl gan goedydd tewfrig yn estyn allan eu cangau preiffion; ac y mae amrywiaeth lliw y dail sydd yn awr yn cyfnewid fel arwyddion dyfodiad y gauaf yn rhoddi arwedd o ddifrifwch ychwanegol ar arneheledd yr olygfa. Cysgodir palasdy yr Hafod o'r tu cefn gan un o'r bryniau uchel hyn. Mae y pare prydferth yma, trwy yr hwn yr ydym yn pasio o'i flaen; ac ar y dde i ni y mae afon Ystwyth yn ym- dreiglo heibio, gan olchi traed y bryniau o flaen y palas, a maethu y coedydd ar ei glanau. Dy- wedwyd wrthyf fod cofadail arddercbog o fewn i balas yr Hafod, yn ddarlun o Miss Johnes, merch i un o gyn-berchenogion y lie, yn marw. Dy wed y rhai a'i gwelsant fod yr olygfa yn un o'r rhai mwyaf prudd-effeithiol y gellir ei gweled. Q-orwedda hi ar esmwythfainc (sofa), a'i thad o'r tu ol iddi, a'i law aswy dan ei phen, a'i law ddehau yn yin, afael yn ei braich. Mas ei mam yn eistdd wrth ei thraed, yn ouddio ei phen i wylo; ond wedi methu vmatal, yn codi ac yn ymafael yn nwylaw y ferch, yn ei gwlychu a'i dagrau, yn cusanu ei gwefasau, a hithau yn marw er pob peth. Nid wyf yn sicr fod y des- grifiad yn gywir o'r manylion, am mai o'm cof yr wyf yn ysgrifenu; ac yr wyf yn eithaf sier fod pob desgrifiad a roddir yn fethiant- ya ymyl yr olygfa ei hun. Yn fun dyma ni allan o'r pare, ac wedi dringo yn hir cawsom ein hunain ar y ffordd fawr sydd yn arwain o Aberystwyth i Llanidloes. Ehaid i ni droi yn ol rhyngom a'r lie blaenaf, er gweled y fan y cychwynasom er ei fwyn. Yr ydym yn myned i lawr i oriwared m^wf- Mae y g'wlaw yn euro arnom yn ddi- arbed, a mnau ar fynyddoedd llymion adwytbig. Ond nid yw fy ngbydymaith, ond iddo gael ffordd weddol, yn arbed yr anifail. Dyma ni yn union wrth yr hotel, Devil's Bridge; ac wedi rhoddi yr anifail yn yr ystabl i. gael ymgeledd; o blegid y mae pob gyrwr da welais i erioed ar y ffordd yn ofalus am i'w anifail gael ymgeledd yn yr ystabL Y dyn creulonaf i'w geffvl ydyw hwnw sydd yn hongian ar ei gefa trwy y dydd i fyned ryw bymtheg milldir, ac na thry byth i un man i roddi tamaid iddo, os na cha damaid iddo ei hun a'i anifail am ddim. Mae yn 'Mhont-y-gwr-drwg' dair o bontydd- y naill uwch ben y llall. Yr uchaf yn bont dda gref wedi ei hadeiladu yn dcliweddar. Yr ail yn bont gul un bwa, ryw 30 o droedfeddi. Coclwyd hontnarnwyddyniy93. A'r drydedd, yr hon yn brxodol yw Pont-y-gwr-drwg is law hono eilwaith yn gulach fyth, un bwa fel y Ilall, ac yn rhyw 20 troedfedd o gylch, mi debygwn. Am hon y mae y chwedlau dirif. Yr hen chwedl yw mai gwaith noson i'w fawrhydi oedd hon, ac i'r boreu ei ddal cyn iddo ei gorphen. Dywedir fod rhyw hen wraig dlawd wedi colli ei buwch; ac er ei syndod, canfu hi yr oclu- arall i'r afon. Yr anwyl fach,' meddai, beth wnai am fy muwch ?' Ar hyny daeth Satan heibio yn ei wibdeithiau, a chynhygiodd godi pont ar yr ammod iddo gael y peth cyntaf a ai drosti. Cydsyniodd yr lien chwaer, ond erbyn cydsynio, gwelodd ei bod wedi ei dal. Yr oedd ganddi hen gi newynog yn ei dilyn; ac yn ffodus, digvvyddodd fod hen gryst- yn yn ei phoced. Taflodd hivn dros yr afon ac erbyn fod y bont yn barod, rhedodd y ci drosti at y crystyn, ac felly disgynodd yn aberth i'r gwr drwg. Wel yr oedd hen gi yn ddigon da o aberth iddo ef. Ond ni wnaeth y gwr drwg erioed gym- maint o garedigrwydd i gymmydogaeth a thaflu pont dros afon. Dinystrio, ac nid adeiladu y inae efe. Y peth tebycaf ynddi i'w waith ef ydyw iddo eu gadael ar ei haner. -Dyna ei arfer erioed. Ond y tebygolrwydd ^ai Ystrad Fflur (Strata i r^a v.a ke.Q fynachdy Pontrhydfendigaid, a gododd y bont I a,t«b eu gwasanaeth eu hunain, 6U^y^iadau trwy y wlad. Gelwir yr afon y Mynach, oblegid hwyraah mai y M vnachod a gododd y bont drosti, neu dicholl i ryw ben Mynach rywbryd foddi yr.ddi. Tybir iddi gael ei chodi tua'r ffwyddyn 1067. Beth bynnag am y bont, a'i chodiad, golygfeydd digymar a geir. yn y fan hon. Mewn cylch mor fychan, ni welais ddim erioed yn fwy rhamantus. Yr ochr uchaf i'r bont disgyna y dwfr yn wyllt, grychias, gyn- ddeiriog i lawr ryw ddeunaw troedfedd o glogwyn i badell, yr hon y mae y dyfroedd wrth dreiglo wedi ffurfio. Yna heb fawr orphwys rhydd, lam ofnadwy o ryw driugain trodfedd dros yinyl- au y creigiau serth, daneddog, rhwng coedydd cysgodfawr a dyfant o bob tu. Wedi rhedeg yn araf am ychydig rhydd gam hir o ugain trodfedd; a heb aros i gymeryd ei hanadl, rhydd naid of- nadwy arall o fwy na chan trodfedd; ac y mae y bylchau trwy y rhai y rhed uawaith neu ddwy, mor gul fel y mae yn tyrfu yn ofnadwy, gan fygwth rhwygo y creigiau, am na byddai y ffordd yn rhyddach iddi. A rhwng yr holl ddisgyniadau, y mae wedi dyfod 500 o drodfeddi erbyn eyfarfod a'r Rheidiol yn ngwaelod y glyn cul, tywyll, anghysbell obry. Nid rhyfedd fod y Saeson, o diroedd tawel, gwaelod Lloegr, yn ffoli ar y fath olygfeydd aruchel a rhamantus. Aeth y ddwy awr oedd genym i.aros yno, heibio yn llawer rhy fuan. Ac wedi cael tamaid o giniaw yn y gwesty, dyma ni i fynu yn y cerbyd, ac yn pi drwy Ysbytty, Pontrhydfendigaid, a Thregaro-n,, am y rhai nid oes amser i ddyweyd dim yma, rhaid gadael hyny hyd ryw dro eto. Dychwel- asom i'r Cwrt erbyn 6 o'r gloch, wedi taith faith, ac yn brydlawn erbyn y eyfarfod oedd y noson hono yn disgwyl fy ngwasanaeth. SYLWYDD.
• CANLLAW HEB BONTBREN.'
• CANLLAW HEB BONTBREN.' Mewn ardal nid anenwog yn Morganwg, yr oedd gwr yn byw, ryw ddeugain mlynedd yn ol yr hwn a ewyllysiai yn fawr fod yn aelod eglwys- ig, er ei fod i raddau pell dan lywodraeth blys. Ar nos Sadwrn, fel rheol, y byddai yn cymmeryd gormod, ac am ei anghymmedroldeb ar nos Sad- wrn y bu droion dan g-erydd yr eglwys. Ger Haw i'r gwr anwastad hwn, yr oedd hen ddiacon yn byw—dyn o ysbryd sanctaidd ac o fuchedd bur. Y swyddog ffyddlon hwn fyddai yn arfer galw y brawd afreolus i gyfrif, ac y mae sail i feddwl fod y troseddwr yn ofni y swyddog yn fwy na'r. Meistr. Un noson, pan oedd Thomas wedi bod yn lied hwyr yn y dafarn, meddyliai ynddo ei hun ar ei ffordd tua chartref, ei fod mewneyfhvr tost' erbyn y cwrdd eglwysa phenderfy'nodd fyned, a dangos ei hun i'r diacon, fel y o-allai hwnw weled ei fod yn sobr. Cyrhaeddodd^y ty; a dechreuodd guro y drws. Pvvy sydd yna, ebe- y diacon, yr hwn oedd wedi myned i'w wely. Y fi sydd yma,' ebe Thomas, yr wyf yn galw i ddangos fy hun, fy mod yn sobr, rhag y bydd rhyw gwyn yn fy erbyn yn yr eglwys. Cododd y diacon i'rffenestr, a dywedodd, 'Gad i mi dy weled di yn cerdd 'ed.' Yr Qeddy lloer yn llew- yrchu yn eglur. Ufuddhaodd Thomas, a phrof- odd i foddlonrwydd y medrai gerdded. Ond am fod y diacon am brolion diamheuol o solmvydd Thomas, efea ddywedodd yn mhellach, Gad i mi dy weled yn myned dros yr afon.' Yr oedd yr afon fechan yn ymyl y ty, ac yr oedd pontbren gul dros yr afon, a chanllaw uwch law y b n bron. Hwyliodd Thomas ei gerddediad at yr afon, llithr- odd ei droed dros y lan, ac ymaflodd a'i law yn y .bontbren. Clywai y diacon swn llithro, a gwelai Thomas yn disgyn yn is nag y gwnai dynion sobr, a dywedai, Holo, Thomas, beth oedd hyn Yllfot.' Holo, yn wir,' ebe Thomas, ni welais i y fath • beth erioed o'r blaen. Gwelais bontbren heb ganllaw lawer gwaith, eithr ni welais ganllaw heb bontbren erioed o'r blaen.' Y mae ein sen- eddwyr a'n gwladyddion mewn penbleth gan am- gylchiad llawer mwy anghyftredin na chanllaw heb bontbren. Y mae ganddynt arian, am un- waith, beth bynag, heb neb yn gwybod pa beth i wnead o honynt. At yr Eglwys Wyddelig, bid siwr, yr ydym yn cyfeirio. Nid oes un ran o'r ymerodraeth wedi rhoddi cymmaint o drafferth. i'n llywodraeth yn y ganrif hon a'r Iwerddon. Treiodd gwladwr ar ol gwladwr, a gweinyddiaeth ar ol gweinyddiaeth eu dawn i gymmodi y Gwyddelod a'r Llywodraeth Brydeinig; caniata- wyd eu hawliau gwladyddol i'r Pabyddion; gwaddolwyd Coleg Maynooth; sefydlwyd hedd- geidwaid yno ynol trefn ywlad hon; trethwyd y neb oedd yn meddu eiddo, er cynnal y tlawd; a'r 0 anghenog; dynoethwyd cleddyf y llywodracth lawer gwaitli; dienyddiwyd teyrnfradwyr, ac alltudiwyd y terfysgwyr anfoddog. Eithr nid oedd dim yn tycio. Bellach, y mae y gwladydd- ion mwyaf synhwyrol yn hollol argyhoeddedig nad oes obaith am dangnefedd yn yr ynys heb ddattod y cyssylltiad sydd rhwng yr Eglwys Brotestanaidd a'r llywodraeth. Ni bu erioed Eglwys Wladota llai i'w ddywedyd o'i phlaid 0 0 nag Eglwys Wladol yr Iwerddon (gyd,ag un eithriad, sef Eglwys Loegr yn Nghymrii). Nid oedd Eglwys yr Iwerddon yn eglwys y dyn tlawd canys glynai y tlodion wrth eglwys arall. Nid oedd yn eglwys y mwyafrif, canys yr oedd ar y mur un o bob chwech o'r boblogaeth y tu allan i gylch yr Eglwys Sefydledig. Waeth i ni heb ymdroi yma ac acw, swm y cwbl yw hyn:—Mae yr Eglwys Sefydledig yn yr Iwerddon wedi profi ei hun yn fetliiant hollol. Nid oes ond tin farn yn mhlith dynion diragfarn ar y pen hwn ac nid oes un ddadlna, fydd raid i'n seneddwyr drin y mater ar egwyddorion llydain ynlled fuan. Ond y dyryswch mawr ydyw, pa beth i'w wneud o'r arian. Mae yr esgobion Pabyddol wedi dyfod i 0 benderfyniad na chymmerant eu gwaddoli gan y llywodraeth; a chyn belled ag y gellir gwybod, dyna yw teimlad yr offeiriaid Pabyddol mwyaf dylanwadol. Cynllun Arglwydd Russell oedd rhanu yr eiddo yn deg rhwng y gwahanol bleid- iau crefyddol yn yr ynys. Ond ofer fydd cynnyg gwneud y fath beth. Wel, pa beth i'w wncud o'r arian ? Gofyhiad rhyfedd iawn. Y cyfyng- der cyffredin ydyw, pa fodd y ceir arian. Ond°y cyfyngder mawr yn yr amgylchiad hwn ydyw, cael allan ryw ffordd esmwyth i ddefnyddio yr arian. Yr oedd yr hen frawd y soniasom eisioes am dano yn synu wrth weled canllaw heb bont- bren; yr ydym ninnau yn synu fod swm anferth o arian dan awdnrdod y llywodraeth yn yr Iwer- ddon, a gwladyddion penaf ein teyrnas yn methu yn lan a phenderfynu pa beth i wneud o honynt. Wele un prawf ychwanegol at y lliaws oedd genym o'r blaen, o wrthuni, ac afresymoldeb a melldith sefydliadau gwladol o grefydd.
LLINELLAU COFFADWRIAETHOL
LLINELLAU COFFADWRIAETHOL Am Mr Owen Rowlands, mab hynaf Mr W. Row- lands, prif orucliwyliwr C 1 i.warelau. Yotty a Bow- ydd, Festiniog. Yr oedd er's amser bellach wedi ei godi yn is orucliwylydd ar y chwarelau uchod, ond bu farw Awst 13ag, 1867, yn 21 mlwydd oed. Ai tybed rhaid i'n gredu Fod Owen hoff yn awr, "Yn gorwedd dan y briddell Yn waelei wedd ar lawr A yw y galon dyner 'R hon oedd mor llawn o serch, Yn awr heb alia teimlo .yn'r aii,eu ouch? Yn oer 11 Y tafocl a lefarai .1 'R fath eiriaa digtif lion, Yw hwnw yn gloedig Gaa angau'r funud hon? Yw'r' llygaid siriol, Ilawen, Rhai oedd o swyn yn llawn, Yn nghauad yn yr angeu? Nis gallaf gredu'n iawn. .Ac uchel floedd mae taimlad, Yn dweyd nal gwir yw hyn, A Rheswm yntau ddy wed, Os yc,yw, niae'n beth, syn,- Fod un auwylyd gymmaint Gan bawb ag Owen gu, Yn awr yn tawel huno, Itiewn beda oer-clywell, ddu. Ond eto, ivrth i'n edrych O'n deutu ar bob Haw, x Yn amlwg y ctjnfyddwn 01 angeu, brenin braw Fe dd'wed y galar-wisgoedd, Dan gwynfan yn eu cri, Er fod yn anhawdd, eto Mai credn raid i ni. Mae golwg brudd y gweifchwyr, A dagrau tad a mam, Yn grvfach iaith na geiriau, Ac ni raid gofyn pa'm Hawdd gwui'd boi cym'ryd O'u plith yn more'i oes, Yn arc holl drom i'w teimlad, I'w -calon ya- droinloes. Er fod yn anhawdd deall, j' Dirgelion trefn ein nnw, Mae'n gysnr i ni wybod, Mai Ef sydd wrth y llyw Tawelii galfj'i riainfe, Yn ngwyneb peth mor syn, Gan gotio y cant wybod Y riie,$Wtu -ar 01 hyn. ■<7 Telysarn. J. C.
J Y TEULU DEDWYDD; -.
J Y TEULU DEDWYDD; "(Anghyscfadleuol). DisGYNAI pelydr pur yr haul Ar fwthyn rliwrig y bryniau » .Ac mewn gwyrddlasog lwyn gerllaw Yr adar ganent hymnau Dan çhwerthill heibio lliLÙ nant A lleisiau'r plant, roes arwydd Mae dyma'r hyfryd fangre He Preswylia'i" Teulu Dedwydd.' Sirioldeb 'ddawnsiai ar bob grudd 9 0 fewn y glanwedd fwthyn^— Mewn cadair fawr eisteddai'r tad Yn prysur nyddu Eaglyn Y fam a ganai bennill mwyrt Mewn hwyl wrth f,,t-Li'r btban, Yn ddiarwybod-unarr plant Eu lleisiau yn y cyugan. Cyn myn'd i orphwys yn yr hwyr Cydblygent ar eu gliniau, y 11 A gweddi fer llawn teimlad byw, o enau'r tad esgynai- Ily Ac yna'r plant mewn dwysder mawr Adroddent' Weddi'r Arglwydd Mewn mawl a chan terfynai'r dydd Yn nghavtre'r Teniu Dedwydd' Mae'r Teulu Dedwydd yn mhob man Yn addurn i'r gym'dogaetli, Mae'n ddrych ac ynddo gwel'd- Ogoniant y ddynoliaeth Cartrefle perffaith fwyniant yw Canolbwnc pob daioai Ryw ffynonyw-ohoni inae Rhinweddau fyrdd yn tauddu.. Mae'r teulu hwn yn gysgod gwan O'r teulu sy'n y nefoedd Ceir ynddo cldiferynau m-an O'r hyn geir yno'n foroedd: Fry ya nghartrefle Duw ei Hun Ceir gweled i berffeithrwydd, Pan ddel y Saint i gy(I yn nghyd Beth ydyw Teulu Dedwydd.' Dewi Medi
DAU BENNILL
DAU BENNILL Cyflwynedig i Mr John Phillips, Wauntroda Farm a'i briod, ar yr achlysur o farwolaeth eu hunig blentyn. AR fore teg o wanwyn Boneddwr aeth i'w ardd, Canfyddai dan law'r garddwr Flodeuyn prydferth hardd, Ei dori wnaeth yn union A'i osod ar ei fron, A'r garddwr wrth ei weled o A wenai arno'n Iloii. Boed L'hillips fel y garddwr • Heb rwgnach boed y ddau, Y perchen ddaeth i gym'ryd Y tlws flodeuyn brau; r Mae'n debyg nad oedd arall 1" ,Flodoyn wnaethai 'r tro, Rhaid oedd ei gael gan hyny I harddu'r nefoedd rfo. Rhydlafar. DAIS.
ENGLYN I'R ' TYST CYMREIG.'
ENGLYN I'R TYST CYMREIG.' Y TYST gawn yn llawn lluniaeth-—I brydydd, Er brodio Ileryddiaeth O'i deg fri i mi daw maeth r Mewn hylwydd yma'n h el aeth. EHEDYDD BROGYNIN.
ENGLYN I 'IOAN SILO,' PENRHYNCOCH.
ENGLYN I 'IOAN SILO,' PENRHYNCOCH. Cyfaill mwyn sy'n dwyn doniau-galluog, 0 gelloedd cynneddfau Cymro hardd, pen bardd y bau, Del ydynt ei odliadau. EHEDYDD Bitoa-yziiN,
- DEWI WYN AC EBEN FARDD.
DEWI WYN AC EBEN FARDD. Yn oedd yn Llangybi, yn Eifionydd, saer coed cel- fydd. yn byw er's rhagor na deugain mlynedd yn ol, o'r enw William Robert Hughes, yr hwn a aeth at Dewi Wyn, i'r Gaer Wen, ac a wnaeth beiriant i falu eithin i'r bardd, ac ar ol gweled y peiriant yn gweithio, canodd Dewi yr englyn canlynol:— 0 b'le daeth y blawd eithin,-—mwnws 1. Manach na chyffredin Ai o afl y diafldiffiii, ;■ A'i awcli mawr, a'i chwe' min 1 Yr hwn a atebwyd fel y canlyn gan Eben FarclJ)- Dur noeth yn darnio eithin,—a melin A'i mar. yn ddi-eisin I Troell,cleifi trniy allu diflin, Folaid mrch o'flawcl o'i min, Yr o.edd tua'r amser yma of celfydd y;n byw yn Rhoslan-, ger Llanvstumdwy, o'r enw Sion F: rri, crefodd William R. Hughes gan Eben Fatdd wneud Cywydd i ofyn Bwyall gan y Sion Parri uchod, a thym fel y dywedodd Eben Fardd ei hunan ar y pryd,' Braidd yn dechreu prydyddu yr' oeddwn y pryd hyny, o leiaf ar y mesurau caetliien a dyma y Cywydd yr hwn oedd un o fy nghynnygion cyntaf, yn union fel yr oedd, heb weila dim arno, gan hyderu yr esgusodir y gwallau ar y fath gam adeg, ac y bydd yn fwy dyddorawl yn ei symldcr diaddurn fel y gwnaed ef — 1; Cymhar i chwi, Sion Parri, Yn wych of hardd, ni chaf fl; Os af i bob ystafe11, 0 Fon bach i Fyuwy bell, Ni chaf gywreiniach na chwi, Wr hwylus, er taer holi, Pob gof sydd werth ei gofio, Ryw air gwych a roir i'r go', Is haul, pwy ond ehwyclrwi Sion ? Chwi a geriwcli y goron. Fy awen a gais Fwyall I sner coed grymus wr call, William deg, ddi-lwm hyd arch, Ap Robert, gwr pur iiybarch Dyna enw y dy-n hynod, A dyn rhwydd yw dan y rliod. Ei iywyd yw y Fwall, Byw un dydd heb hon nid all; Am hyn dwys y mae'n deisyf Yn wyl (ond y mae'n ddyn byf), Gael Bwyall glau i'w barren, 1 roi brath yn mhob ryw bren. Pumpwys mae'n ceisio'i phwysau, A cbref o amgylch ei chraii Ar ei gwegi1; dur gwiwgoeth, Gais y dyn golygus doe th. Pan gaifo fo y F-wyall I'w ddwrn, ni bydd arno ball; ) Danneddog goed a nadda, ) A llafn hon ef a'i llyfnha v A diolchgar fydd Sion Parri! Diolch hael a dal i chwi; A mynych y dymuna Heb dor, i'ch en aid, bob da i ■ A'ch corph, nes myn'd i orphwys, I salw gell islaw y gwys. r Gallwn feddwl nad oedd y Pen-campwr Eben Fardd ddim uwchlaw 17 nen 18 mlwydd oed pryd y canodd y Cywydd godidog uchod, yr oedd y Wiiliam R. Hughes, yn enw yr hwn y gwnaeth Bardd C'yn- nog y Cywydd, yn cymdeithasu llawer a Dewi Wya a Robert ab Gwilym Ddu, ac yn meddu archwaeth lew at Fard doniaeth. Credaf, illri Gol.vy bydd y CVwydd a'r ysgrif yn dderbyniol s;enyeh. Mae pob Y, pe\h*hiewn cyssylltiBd a'r diweddar a'r anwyl [,,ben Fardd, yn anwyl gan yr holl bobloedd, mae ei enw ef yn enw tenluaidd. Bydd enw awdwr yr Awdlau Dinystr Jerusalem, Amynedd Job, a Brwydr Bos- worth, a Marwnad y Parchedig John Elias a liuaws maith a mwy, byth mewn cof, a chaiff ei gludo hyd ddiwedd amser. ac yntau sydd heddywyn Y lJefoedd yn cann y pedwar mesur ar hugain tragwyddol. Yr ydym yn mawr obeithio y daw ei holl weithiau allan yn fuaD, yr ydym yn deall fod y Prif-fardd Nicander wedi ei barotoi i'r wasg, bydd y gyfrol werthfawr- ocaf fedd y Cymry o ddyddiau Dafydd ab Gwilyra hyd heddyw, yma terfyn fy llith am heddyw, 19eg Hydref. SION TUDUB. Llanfairpwllgwyngyllgerchwimbwllgetrrabwllgoger bwlldisiliogogof. — r
HANESYN HYNOD.
HANESYN HYNOD. Hydref 9fed, bu farw Martha David, Drefnewydd, sir Forganwg, yn 92 oed. Am dani adroddir y han- esyn a ganlyn, yr hwn sydd yn berffaith wir. Yr oedd ei rhieni yn amaethwyr yn mhlwyf Drefnew- ydd, ac yn dra cliyfoethog. Martha oedd eu hunig ferch, 00 nid eu nunig blentyn- JSyrthiodd hi a'r gwas mewn cariad at eu gilydd. Oherwydd rhyw reswm gorfu i'r gwas fyned i fferm arall gerllaw. Ni wyddai y rhieni eu bod yn caru eu gilydd, a phe y gwybuasent, ni foddlonasent iddynt briodi. Yr oedd mab i ifermwr cyfoethog yn y gymmydogaeth yn awyddus am gael y ferch, ac wedi gofyn a chael 9 cydsyniad ei rhieni. Ni feiddiai Martha ballu iddo er y dymunai hyny yn ei chalon, rhag ofn ei rhieni. Yn faan aeth y ffermwr ieuanc ar ryw foreu at surrogate yn yr ardal i geisio trwydded i briodi Martha. Clywodd y gwas, ei gwir gariad, fod hyny yn y gwynt, a cheisiodd gan ei feistr ddyfod gydag ef at yr un surrogate i brynu trwydded iddo ef gael priodi Martha. Digwyddodd iddynt fyned yr un dydd a'r ffermwr. Pan ddeallodd y Surrogate eu neges, dywedodd Nis gallaf roddi trwydded i chwi, canys rhoddais un eisioes boreu heddyw i Mr os na alweh dyngu nad yr un ferch ydyw.' Na allaf ddim tyngu hyny, ebal y gwas, a go'rfu arnynt ymadael heb y drwydded. Ar y ffordd adref dywed- odd y gwas yn sydyn wrth ei feistr, Chwi gewch weled, meihtr, mai fi a'i pia hi eto.' Y noswaiih hono aeth at dy ei gariad, a daeth hitnau allan drwy y ffenestr, ffwrdd a hwy yn union i Borthcawl, cawsant gan ryw bysgotwyr eu cym. meryd mewn cwch i Bryste. Pan dorodd y wawr yr oeddynt yn mhell ar y mor, o afael y rhieni, a'r llanc a'i drwydded. Yn mhen amser glaniasant jm Bryste, a phrioda^ant yno. Dychwelasant cyn hir, a chaw- sant faddeuant. Buont byw yn gysurus iawn am dymlior maith. Bu y gwr farw flynyddoedd yn ol, gan a.dael ei weddw Martha i adgofio yn hwyr ei dydd am y fordaith ddyogel i Bryste, yn nghyda'i chanlyniadau dymunol. O'r diwedd y mae hithau yn noswylio yn meddrod ei phriod. Beth wnaeth y llanc arall a'r drwydded, neu beth ddaeth o hono, nid oes dim hanee. Dyma ddysg i lanciau ofyn cyd- syniad y ferch, a'i chalon hefyd cyn gofyn i'r rhieni. CEREDIG.
[No title]
Egluro y Dirgelwch.—' Yr wyf yn methu a deall sut y mae eich clos yn dryllio bob amser o flaen eich cot a'ch gwasgod,' meddai gwraig wrth ei gwr. '0 y mae yn ddigon hawdd deall hyny,' meddai yntau, o blegid yr ydych chwi yn gwisgo y clos. yn gystal a minnau.'