Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
TBETH Y OWN (
TBETH Y OWN (<BG3 LICENSE'). Mri Golygw,-r,-Dymunaf gael cyfran o'ch new- yddiadnr clodwiw i gael dyweyd gair o herwydd yr annhegwch sydd yn y gyfraith hon, fel y mae yn bresenol. (Joron am bob ci oedd ei gofyniad, a di- rwy drotm ar bawb a esgeulusent dalu am y drvrydd- ed. (Gyda llaw, a'i chymmeiyd ya ystyr gyfyngaf y gair, gall fod gast yn ddidreth fel y wag' hwnw gynt yn y Meeting Appeal, pan ofynwyd iddo y rheswm oedd ganddo dros beidio talu am geffyl. 0,' ebe fe, nid wyf yn cadw yr un.' Beth ydych yn geisio yma, ynte t' I Gyda'ch cenad, foncclcdgion, chwi roddodd notice i mi wneud hyny,' oedd ei ateb parod. Walk out then, old man, you are free.' Gyda'r gair, yr oedd allan, ac yn falch fod ganddo gaseg i'w gario gartref.) Ond trwy ryw ddiofalwch, y mae llawer clust-drwm wedi cadw ei gymnaysg-gi diangenrhaid heb fod un goron yn llai yn ei goden, tra y map llawer cynnil-ddyn cul-damaid ar gwr y mynydd wedi gorfod crogi ei gorgi, am nad oedd ganddo goron i'w hebgor. Onid yw pethau fel hyn yn annheg ? Ac oni ddylid bod yn fwy llygad-graff i edrych ar fod pob ci wedi cael 4 goruchwyliaeth y gorden,' neu fod y goron wedi ei thalu am drwydded i'w gadw ? Camwedd yw fod rhai yn talu, tra y mae eraill yn cael cadw eu ewn yn ddisylw, a'r rhai hyn yn hollol ddieisiau yn cael eu gadael yn rhyw haner stray dogs i grwydro ar draws tai eymmydogion a-n ysglyfaeth. Ac yn wir, pe byddai perchenogioa y cyfryw gwn yn cael eu galw i gyfrif am na fuasent yn tala, fe a'tlai y byddent yn rhydd i wadu mai nid eu heiddo ydynt, neu fod ganddynt ryw scheme, fel yr hen ffarmwr cyfrwys hwnw gynt, a ddywedaimai pistolion oedd o yn gadw er gyru ei anifeiliaid; felly daeth yn rhydd o dalu treth y cwn, o herwydd ni wyddai y boneddigion mai pistolion oedd o yn galw ei gwn. Y mae cymmaint o anghyssondeb hefyd ynnhreth y ceffylau, os nid mwy, o herw; ad y mae llawer yn marchogaeth nad ydynt yn talu am geffyl i'r perwyl. Bu y si yn y wlad fod y gyfraith hon hefyd yn myned dan gyfnewidiad sef hyn a hyn am bob ceffyl, yr un fath a'r cwn. Diau, os gwneir cyfnewidiad, y bydd yn gyfnewidiad er gwell i'r gwvr mawr,' a'r gwan gweitbgar gael eu gorthryrma. Mae yn eithaf amlwg fod y cyfnewidiad a wnaed yn nhreth y cwn yn gaffaeliad iddynt, o herwydd y mae pum swllt yn llai as. deuddeg swllt yr un i dalu am haid o helgwn direidus. Ac yn lie hyn, mae y ffermwr gweithgar yn gorfod talu am ei gorgi angenrheidiol i wneud i fyny y cliffyg-I Trecha treised, gwana gwaedded.' Rhwng pob treth, ardreth, a'r gwahanol daliadau sydd ar y ffarmwr, os na ddaw rhywbeth, aiff yn gwla o geiniog i hebgor am newyddiadur. Castellnewydd Emlyn. SOBRIQUET.
NODIADAU HWNTFORAWL
NODIADAU HWNTFORAWL GAN Y PARCH. G. GRIFFITHS, CINCINNATI. LLYTHYR II. Foneddigion,-Parhau yn amser cynhyrfus iawn y mae hi gyda ni yn y taleithiau. Y mae bradwr- iaeth Andrew Johnson wedi adfywhau yspryd an- ymostyngol gwrthryfelwyr y De, fel os cant rhyw g'rystyn o gysur yn etholiadau yr Hydref hwn, y mae o'r bron yn sier y cawn glywed eto yn fuan drwst arfau rbyfel, a gweled byi-idinoedd arfog yn rhuthro i'r gad. Rhag i neb feddwl fy mod yn cymmeryd golwg dywyllach ar ansawdd pethau nag y mae ffeith- iau yn ei gyfreithloni, eydeaf ym, a ddyfyniadau o areithiau a draddodwya yn y ddinas hon nos Sadwrn diweddaf. gan ddau o aelodau y senedd yn Washing- ton, sef John Sherman, brawd y cad-Jywydd. a John M. Thayer-yr aeloo, dros Nebraska. Ebe Sherman, y dyn a wnaeth fwy nag ua arall yn y Gydgynghor- fa i attal diswyddiad Dotyn y ty gwyn Yn awr, fy nghyd-ddinasyddion, nid dyna yr oil. Dichon fy mod i yn edrych gyda mwy o amheuaeth na rhai ar ymddygiad yr Arlywydd. Ond yr wyf yn eich sicrhau fod lie cryf i gredu ei fod yn arfaethu cyflawni pethau gwaeth eto. Os cymmerwch i fyny y papurau sydd yn ei gefnogi, pa beth a welwch yn- ddynt 1 Bygythion yn erbyn y Gydgynghorfa, fel Rump Congress' a chymhellion i'w gwasgaru trwy rym arfau. Prin yr wyf yn meddwl y beiddiant hyny. Ond os gwnant, Duw a ddiffyno'r gwir. Myfi a wn gyda phwy y bydd y bobl, ac nid wyf yn pryderu pa-thed y canlyniadau.' Dyma hefyd eiriau Mr Thayer :— Yr wyf newydd fod yn Maryland. Echnos y gadewais Washington. Tra yno, eymmerais boen i gael allan hyd y medrwn ddrwgfwriadau Andrew Johnson, a chefais yr hyn wyfar ei fynegi i chwithau oddi wrth yr awdurdodau goraf. Yr wyf, ynte, ar fy nghyfrifoldeb fel seneddwr, yn datgan fod yr Ar- lywydd yn cynllunio gwrthwynebiad ag arfau i awdurdod gyfreithlon y Gydgynghorfa. Yr wyf yn dwyn y cyhuddiad yn bwyllus, wedi derbyn tystiol- aethau ar hyny o'r ffynnonellau mwyaf credadwy. Nis gallafnodi yr. acblysur y dichon iddo ddecbreu gwrthdarawiad. milwrol. Hwyrach mai i rwystro cyfarfyddiad eich cynnrychiolwyr yn Tachwedd, neu wedi en hymgyfarfyddiad, pan y pasia y Ty isaf erthyglau yn galw am ei ddiswyddo am fradwriaeth, neu gallai mai i wthio cynnrychiolwyr gwrthryfelgar y De i'r Gydgynghorfa ar draws y gyfraith y gwna. Os gofynir i mi pa fodd y gwna hyn, neu pwy sydd ganddo wrth ei gefn i hyny ? Fy ateb ydyw, fod yn Maryland heddyw fyddin gorphoredig nad oes ei bath mewn un daiaeth arall, a'i chadbeniaid o'rbron i gyd yn gyn lywyddion byddin Jeff. Dapies. Pan feddylia fod yr amser cyfaddas wedi gwawrio, efe a gyhoedda fod Maryland dan gyfraith rhyfel, ac archa i'r Llywydd Swann, yr hwn sydd offeryn iddo ddwyn allan y milwyr hyny. Dyma, eiriau un o'r cyfeillion a ddatguddiasant hyn i mi. Os try yr etholiad yn New York a Phensyivania o du y Democratiaid, bydd yn ddigon i'w wroli i wneud y cynnyg.' Ond ych- wanegai Mr Thayer,—' Fy nghyfeillion, na thralloder eich calon. Y foment y cynnygia at y naill neu y llall o'r pethau a enwais, credwch fi, bydd ei dynged ef wedi ei selio, ei 'ddyddiau wedi eu rhifo,' a'r cortyn a dynodd oddi am wddf Jeff. Davies wedi ei gylymu yn annatodadwy am yreiddo ei hun Bydd pum can mil o wyr arfog o New York, Pensylvania, ac Ohio, yn pasio mewn byr amser trwy Maryland i waredu y brif-ddinas warchauedig o ddwylaw y fil- einiaid.' Dealler mai y pwnc mawr sydd yn eu cynddeiriogi ar hyn o bryd ydyw ein gwaith yn ymdrechu cael Yr Etholfraiut i'r Bobl Dditon. 0 herwydd i'r Hybarch James Davies, gynt o Lan- faircaereinion widdio i ddechreu cwrdd o blaid hyny, a'r brodyr Price o Newark, Davies o Youngstown, Thomas o Allen, a Davies o Parisville, areithio yn yr un, gwelwch yr olcbfa aflawen a roddwyd nid yn unig iddynt hwy, ond hefyd i ddiniwaid fel fy hun- an, nad oeddym ond gwrandawyr yn unig, gan un o newyddiaduron Feisnig y blaid a ddygent gymmaint sel dros addfwynder a heddwch (?) pan oedd y llyw- odraeth yn chwipio y gwrthryfelwyr :— Yr wythnos ddiweddaf, mewn cyramanfa o wein- idogion efengyl yr oddfwyn Iesu, a gynhaliwyd ger Portland, datganwyd gan y prifweinidogion oeddynt bresenol, nad allai un Democrat fod yn Gristion (1). Dywedwyd hyny hefyd wrth gynnulleidfa ag yr oedd rhai o'i dynion penaf yn Ddemocratiaid a deallwn iddynt wrthod talu dim at draul y pregethwyr. Ownaethant yn eu lie. Dylai Cristionogion gynnal i fyny freichiau y rhai a bregethant Iesu Grist, a hwnw wedi ei groeshoelio,—y rhai a, ddysgant ath- rawiaeth y Testament Newydd, mai vmyneidd-dra yw y penaf o rasusau erefydd. Ond dylai y rhai a bregethant y 4 Blaid Werinol golli eu bara ac ymenyn. Y mae naw o bob deg o'n pregethwyr yn fieiddiau mewn crwyn defaid. Safant yn y ddesg gyssegredig, a than fantell gweinidogion Cristionogol, llanwant ieddyliau y bobl a chasineb yn lie cczriad, a chvjarw- der yn He addfwynder, a dialedd yn lie maddeugar- wch. Y maent wedi lladrata lijra y nefoedd i was- anaethu y diafol ynddynt. Gau athrawon ydynt. Deillion yn tywys deillion, a hwy a syrthiant gyda'u gilydd i'r ffos. Gobeithiwn y bydd i bob Democrat gonest trwy y fro wrthod cynnorthwyo mewn un modd y bleiddiau hyn mewn crwyn defaid sydd yn myned o ddeutu i frygawthapolities' Dyna i chwi, frodyr anwyl, dan-beleniad dychryn- Ilyd a agorwyd arnom ni-weinidoglon Cynnulleidfa- ol Cymreig Ohio tua phythefnos yn ol, am i rai o'n nifer gymmeryd rhan mewn cwrdd politicaidd pleidiol i iawndemu y Negro!! A glywsoch chwi erioed y frawddeg ystyrlawn ac ystyrlem hono am Satan yn pregethu sancteiddrwydd,' os do, gallwch ffurfio drychfeddwl lied gywir am ein. syniad ninau o waith y dosparth hwn yn ein trin am na phregeth- em fwy o'r Iesu croeshoeliedig, a hynawsedd ei efengyl. Ond y mae yn rhy ddrwg na wnaethai yr ,y ysgrifenydd eithriad o rai o honom. Ofnwyf fod hyny i'w briodoli i'r fitaith fod rhyw hen Grynwr herldychlawl1 wedi gwaeddi ci drwg' ar ein holau yn flaenorol. Ond yn bendifaddeu, nid teg fod Robin ddiniwed, fel fi,' yn cael fy saethu o herwydd drygau Jaconicos o fath yr hen frawd o Lanfair- caereinion, a'i gyfaill o Newark—fymod i yn gorfod dychwelyd o'r gymmanfa heb y doleri Democrataidd hyny yn fy llogeSl a gawswn pe tawsent hwy a son wrth Dduw na dynion am vote i Negro. Trueni wedi i Price gael rhes o ddannedd newyddion b irdd, na fedrai attal ci dajod rhag drwg felly gyda h-wyiit, er fy mwyn i a'm ffasiwn, os nad er ei fwyn ei hun. Da chwi, rhoed rhai o honoch chwi air o gynghor iddo ar hyn.
---CARTREF DEDWYDD.
CARTREF DEDWYDD. At Olygwyr y Tyst Cymreig.' r,oiiedcligion,-Caniatewell i mi ddyweyd gair neu ddau ar y testyn uchod. Cartref dedwydd,—enw swynol, onide? Gellir dvweyd fod y rhai hyn yn brinion mewn cymhariaeth i'r rhai annedwydd, fel y mae pob peth gwir werthfawr yn ein byd ni. Y mae yn debygol nad oes yr un teulu na hoffent gar- tref dedwydd; ond y mae miloedd o deuluoedd nad ydynt yn gwneud un ymdrech i'w cael felly, ond yn hytrach i'r gwrthwyneb. Ar ein dwylaw ni ein hunain y mae hyn yn gorphwys i raddau pell iawn, os nad yn hollol. Ychydig sydd yn ystyried hyny, ond yn tailu y bai i bob man ond atynt eu hunain. Y mae llawer yn rhoddi y bai wrth ddrws rhaglun- iaeth, Yr wyfyn teimlo awydd amddiffyn rhaglun- iaeth, am fy mod yn credu fod y Llywydd mawr wedi dyogelu elfenau gwir ddedwyddweh o gyraedd pob yspeilydd, a'u rhoddi yn nghyraedd y neb a ewyllysio gymmeryd gafael ynddynt; neu, mewn geiriau eraill, fod Duw wedi dyogelu pethau goreu trefn gras a natur o gyraedd dynion ac angylion drwg i allu eu dwyn oddiar neb. Cyfeiriaf eich meddwl at ddwy enghraifft o hyn. Paul a Silas yn ngharchar Philippi yn un; a'r hen wraig dlawd yn ei bwthyn llwyd yn ngodre'r mynydd, gyda'i thamaid bara iach, a'r dwfr grisial- aidd yn rhedeg heibio ei bwthyn, ac awyr mor bur a iachus ac yn mhalas y brenin, dyna'r llall. Y mae llawer o- bobl lied dda yn edrych yn mlaen i'r dyfodol am gartref dedwydd, yn hytrach na gwneud ymdrech i'w gael yn ddedwydd yn y pre- senol. Y mae mantais ac anfantais yn nglyn a phob sefyllfa yn y byd hwn. Mae yn debygol fod y rhan fwyaf o ddarllenwyr y TYST yn gorfod llafurio yn galed am eu tamaid, ac fe allai fod rhai o honynt yn muddwl mai eu sefyllfa hwy yw yr un fwyaf anfan- teisiol i wneud eu cartref yn ddedwydd; ein han- wybodaeth ni o sefyllfa y dosparthiadau eraill sydd yn peri i ni feddwl hyny. Yn wir, yr wyf yn meddwl mai ein sefyllfa ni y gweithwyr yw'r un fwyaf manteisiol ar y cyfan. Modd bynag, credwn hyny, fe fydd yn llawer o help i ni. Wel, cymmaint a hynyna o ragymadrodd. Yn mhellach, enwaf ychydig o hanfodion cartref dedwydd. Yn un peth, y mae yn angenrheidiol fod cydweithrediad rhwng y gwr a'r wraig-eu bod o'r cyffelyb feddwl am ddedwyddwch, ac nid fod un yn llafurus ae yn ymdrechgar. a'r llall yn esgeulus a difater. Y mae yn bwysig iawn fod y tad a'r fam yn meddianu "syoiadau lied gywir am lywodraeth deuluaidd, ac fod y ddau yn unol yn hyn. Y mae yn ddiamau fod llawer o blaiat wedi eu dinystrio trwy fod y tad a'r fam yn methu cydweled yn y peth hwn. Y mae hyn yn unig yn arwain i annghysur teuluaidd. Peth arall ydyw, fod cydymdeimlad rhwng y gwr a'r wraig, yn neillduol pan y byddo y plant yn ieuainc, a dwylaw y wraig yn gaeth. Rhaid i ni y gwyr roddi fynu gyda llawer o bethau digon anny- munol y pryd hyny, a rhoddi help llaw iddynt hyd y mae ynom. Clywais rai gwyr yn dyweyd nad oedd yn ddynol iddynt gymmeryd gafael yn y plentyn weithiau, neu wneud swydd bach yn y ty. Peidiwch a chyfeiliorni, frodyr; y mae yn rhaid i chwi wneud hyny, mewn rhai amgylchiadau, os mynwch gartref dedwydd. Yr wyf yn siarad ar y dybiaeth fod eich gwragedd yn rhai da, ac nid yn esgeuluso eu gwaith. Dylai y gwragedd hefyd wneud ymdrech i symmud pob rhwystr oddiar y ffordd erbyn i'r gwyr ddyfod adref oddiwrth eu llafur. Y mae aelwyd lan a'r bwyd yn ei amser yn bethau dymunol yn ngholwg y gwyr. Dyna y ffordd i chwi eu cadw o dai pobl eraill, ac yn wyr kind wrthych. Peth arall ydyw, fod yn ofynol i'r wraig warchod gartref, ac nid myned o dy i dy i ddyweyd chwedlau, fel mae arfer rhai. Y mae rhywrai yn mhob cym- mydogaeth o'r bron yn dilyn yr arferiad felldigedig hon. Gochelwoh y dosparth yma fel eich gelynion penaf. Y maent mor ddoniol a swynol fel y'ch hudant i'w rhwyd yn ddiarwybod i chwi, os na byddwch ofalus; ac os unwaith yr ewch iddi, cewch gryn waith cyn dyfod allan o honi heb eich briwio. Ant oddiamgylch dan yr esgus o ymwcled a'u cyfeill- ion, a phob amser o'r bron erbyn adeg y cwpanaid te, ac wrth ben hono y bydd yr oruohwyliaeth yn myned yn mlaen. Y mae y dosparth yma yn penodi adeg i gyfarfod a'u gilydd naill yn nhy y llall yn ami i drin achosion eu cymmydogion. Yr wyf yn meddwl mai y dosparth yma ydyw prif offerynau y diafol i gario ei achos yn mlaen yn y byd. Yr wyf yn hoffi gweled cyfeillion a pherthynasau yn ym- weled a'u gilydd, ond nid i gario newyddion drwg, ac i delrwgliwio eu cymmydogion. Baich rhai pobl ydyw newyddion drwg bob amser, ac yn ddall i bob peth da. Tybiech wrth eu cwyn fod yn ddrwg lawn j ganddynt dros hwn a thros y Hall; ond mewn gwir- ionedd, ar ffaeleddau a cholliadau pobl y maent yn byw. Gan hyny, sadwn yn mhell o'u cyfrinach hwynt. I wneud cartref yn ddedwydd, y mae yn rhaid rhoddi eyfeiriad priodol i ymddiddasaion y teulu. Siarad am egwyddorion ac nid cymmaint am ber- sonau, ond am rai da, fel esiamplau i'w hefelychu mewn rhinweddau; fod y tad a'r fam yn siarad yn barchus am bawb, yn neilldccl am fiaenoriaid a gweiiiidogion yr Efengyl, s'v gwahancl enwadau crefyddol. Ac hefyd gwneud ymdrech i feithrin teimladau tyner a pharchus y naill at y llall; ac os dygwydd i un c'r teulu glywed rhyw newydd drwg am rywun, neu dderbyn niwaid personol oddiwrth rywun, gwneud eu goreu i'w gladdu. Y mae rhai gwyr yn ffol iawn yn y peth hwn, sef dyweyd pob peth a welant ac a glywant i'w gwragedd a'u plant. Pe dygwyddai fod gair yn annymunol yn cymmeryd lie rhyngddynt a rhywun yn y gwaith, neu ryw le arall, prin yr eisteddant i lawr ar ol dyfod adref cyn dyweyd yr holl hanes i'r teulu. Y mae ein dyweyd a'n gwneud yn dylanwadu yn gryf ar y naill a'r Hall o'r teulu, yn neillduol ar ein plant. Dylid fod yn ochelgar iawn wrth siarad am wondidau crefyddwyr yn nghlyw ein plant. Y mae yn bosibl fod ym- ddiddanion cartref wedi peru i lawer o blant ffieiddio crefydd a chrefyddwyr. Ac yn ben ar y cyfan, y mae yn anmhosibl i gartref fod yn wir ddedwydd heb fod y tad a'r fam yn feddianol ar wir grefydd. Dyna yn unig a'u galluoga i fod yn ddedwydd yn mhob sefyllfa. Y mae Solomon ddoeth wedi methu cael dedwyddwch, er treio pob peth a phob man, ond yn y fan yma. Gan ei fod ar ein dwylaw ni i wneud ein cartrefi yn ddedwydd, aG mai y trueni mwyaf yn y byd hwn ydyw cartref anneclwydd, ac o'r ochr arall mai y dedwyddweh uwchaf allwn ei gyraedd ydyw cartref dedwydd, y mae yn deilwng o'n sylw penaf, ac o'n hymdrech llwyraf i'w gyraedd. Heblaw fod nod- wedd ein cartrefi yn ddedwyddweh neu yn anned- wyddwch i ni, maent yn cario en dylanwad am genedlaethau iawer. Y mae nodwadd yr oes ddy- fodol yn ymddibynu i raddau pell iawn ar ein car- trefi ni. Addysg bwysig ydyw addysg yr aelwyd. dd Y mae yr egwyddorion a blenir yn meddyliau ein plant ar yr aelwyd yn aunileuadwy. Mor ddymunol yw gweled teulu dedwydd,—pob aelod yn gwneud eu goreu i ddedwyddu y naill y llall. Ac hyd a welais i, y dosparth yma sydd yn myned trwy y byd hwn esmwythaf o lawer. O'u nifer y byddom oil. Rhag eich blino a meithder, terfynaf ar hyn. Ydwyf eich ewyllysiwr da, J. J.
Y BALLOT.'
Y BALLOT.' Yn ein hysgrif o'r blaen o dan y penawd uchod, tybiwn i ni ddangos afresymoldeb y meddylddrych o fod y Reform diweddaf yn gyfryw yn ei natur, ac mor helaeth yn ei ddarpariadau, ac mor bur oddi- wrth ddiffygion fel ac y mae yn gosod math o rwymadigaeth ar y wlad i ymfoddloni yn dawel heb ofyn dim ychwanegiad, fel y dywedir gan rai, am o leiaf ugain mlynedd! Ceisiwn yn yr ysgrif hon ddan- gos fod y ballot yn un o angenrheidiau pwysig y wlad yn y blynyddoedd hyn, ac hyd nes y bydd yn gyfraith nad allwn ystyried y Reform hwn yn un cyflawn. Wrth edrych dros hanes etholiadau ein gwlad yn y blynyddoedd a basiodd, yr ydym yn cael yr ar- ddangosiadau mwyaf creulon o'r ysbryd gormesol, ac o'r tueddiadau erledigaethus hyny sydd wedi bod y fath Hinder i'r byd, ac ya atalfa ar ddyrchafiad eyffredinol y gymdeithas ddyuol. Mae yn wir mai ein harferiad ni yn gyffredin yn y wlad hon ydyw dychymygu pob daioni am ein gwlad; ac yn wir, nid oes dim yn afresymol yn hyny. Pan digwyddom son am ormes, y mae'r meddwl yn ymdaflu yn ol i amserau ein henafiaid-dyddiau y frenines Mary, neu y cyfnod hwnw bu y gormes-deyrn, Siarl, ar yr orsedd yn hau gofidiau cyffredinol trwy y wlad oil. Os sonir am ormes y dyddiau hyn, y mae'r meddwl yn ehedeg i ryw gwr arall o'r byd yn uniongyrchol i edrych arno, a'r lie diweddaf o bob man genym ni ydyw ein gwlad ein hunain i chwilio am dano. Ond er mor groes i'r teimlad ydyw chwilio am dano yn y wlad hon, y mae yn anmhosibl ini fyw yma an llygaid yn agored heb ei weled, a hyny mewn graddau helaeth. Nid ydym heb wybod fod gan luaws o ddynion enwog-dynion rhyddfrydig, a dynion ac y mae genym y parch mwyaf i'w golygiadau ar faterion gwleidyddol; eto yn g vprthwynebu yn hollol y dull dirgelaidd o rhoddi pleidlais. Ond wrth daflu golwg gyffredinol dros amgylchiadau a sefyllfa cymdeithas yn ein gwlad, a'r canlyniadau gresynus a gyfarfu lluaws o'n cydwladwyr o herwydd gweithredu yn unol ac argyhoeddiad puraf eu cydwybodau, nis gallwn lai na theimlo yn eiddigeddus dros gael am- ddifiyniad i ddynion sydd yn agored i ddioddef canlyniadeu digofus y meistr caled, a'r llidiawg- rwydd melldigedig hwnw sydd yn croni yn mynwes ambell i Stiwardyn cynffonog, yr hwn a wna aberth o bob peth sydd deg a chyfiawn er mwyu boddhau ei feistr creulawn. Nid ydym wrth ysgrifenu y syniadau celyd hyn yn dywedyd dim ond yr hyn sydd eithaf adnabyddus i ddarllenwyr y TYST CYM- REIG yn gyfftedinol. Nid ydyw hanes helyntion etholiadol a gymerodd lie yn ein gwlad yn y blyn- ydduedd a basiodd wedi darfod, nac wedi eu hanghofio gan y genedl. Mae'r ocheneidiau a ddirwasgwyd allan o fynwesau lluaws yn Meirion ac yn Aberteifi, yn fyw acyu ymdori yn yr awyrgylch o hyd, ac fe fyddant yno yn goffadwriaeth i'r oesau dyfodol o nerth gormes yn ein gwlad. Yr wyf yn credu fod helaethiad yr etholfraint diweddar hwn yn galw yn fwy am amddiffyniad y ballot, canys y mae dosparth newydd o etholwyr yn dod i mewn, a lluaws o'r dosparth hwnw o herwydd eu sefyllfa fydol yn llai galluog i weithredu yn ol argyhoeddiad eu cydwybod. Bydd yn haws i'r meistr tir, a'i steward, ddylanwadu ar y man Ifermwyr sydd yn talu rhyw ychydig o bunoedd yn y fiwyddyn o rent, na'r ffarmwr mawr sydd yn talu cant neu ddau o bunoedd o ardreth, canys ya gyffredin y mae'r dosparth diweddaf hwn yn fwy annibynol na'r cyntaf. Ond pa fodd bynag, ymddengys i mi fod Uais rheswm a chyfiawnder yn gryf dros fod pob dyn cael yr amddiffyniad hwnw, a'i diogela rhag ymosodiadau auheg, gan nad o ba gyfeiriad y dichon iddynt ddod; Y mae cyfraith y wiad yn amddiffyn corrh dyn rhag cynddaredd ei elynion, ac y mae ei eiddo hefyd yn cael ei wylio ganddi yr un modd. Ymddengys i mi os addefir y tegweh hyny, nas gellir gydag un cysondeb wadu na ddylai dyn gael yr hyn a'i hamdfiiffyna i weithredu yn gywir a gonest fel deiliad cymdeithas, heb fod yn agored i un annghyf- leusdra o herwydd hyny. Myn rai i mi gredu nad ydyw egwyddor y ballot yn deilwng o Brydeinwyr o gwhl, am fod gormod o egwyddor y llwfr-ddyn yuddo. Oml ymddengys i mi fod pob Prydeiniwr call yn gwneulhur hyd y mae ynado b b ytndrech i osgoi perygloii a niweidiau o bob natur. Nid ydyw pob ymfldygiad a ymddengys i rhyw ddospat th, fe allai. yn wroldeb, yn ngolwg y d >sparth arall ond perffuith ynfyd- rwydd a ffulinro. Y mae pob Prydeiniwr call yn credu yr. yr egwyddor a hunaii-»'ddisfyniad, ao yn credu yn yj^eg wyddor o aaiddiffyniad <ayndeir,hasol. Ar y grediniaeth yn yr egwyddor hono yr adeiledir ein llongau. rhyfel mawrion, ac y gwarier miloedd o arian y wlad ar amddiffynfeydd o wahanol natur efe rhwystro rhuthriadam estroniaid a ewyllysaent efiu1. darostwBg fel cenedl i'r llwch. Felly, pa faint bynag ydyw gwroldeb y Prydeiniwr, a pheth liynag 0 ydyw ei neillduolrwydd, nid ydyw yn peri iddo fod yn ddibris o'i ddiogelwch personol a chy; :.deithasol, Ar yr un tir y dadleuwn y priodoldeb i bob dyn, yn mhob sefyllfa, gael yr amddiffymad hwnw, a'i ddi- ogela rhag niweidiau o unrhyw natur oddiar law neb o'i gyd-ddynicn. Dadleawn dros yr acgenrheidrwydd am y ballot o herwydd y fantais a rydd i bob etholydd i weithredu yn deg a gonest. Mae'r blynyddoedd diweddaf hyn wedi eu nodi allan fel blynyddoedd ac y gwnaed y datguddiedigaethau mwyaf gresynus o yn nghysylHiad ac etholiadau, yr hyn dwyll na allasai gymeryd 110 pe mabwysiedid y ballot. Dadleuir gan rai mai braint o ymddiriedaeth ydyw y bieidlais. Yr wyf yn meddwl mai felly y byddai y diweddar Arglwydd Palmerston yn edrych arni, yn nghyda lluaws eraill, ac oddiar y golygiad yna y dadleuant yn erbyn y ballet, o herwydd fod yr etholydd yn gyfrifol i'r wlad am y modd y gweithreda gyda'r ymddiriedaeth hon. Addefaf yn ebrwydd nerth yr ymresyniad yna. Credaf fod gryn lawer i'w dcJweud dros y priodoldeb i bob dyn ac sydd yn fe ldianoi ar yr etholfraint ei hymarfer 41 yu ngwyneb haul a. llygad goleuni.' Y mae fod llygad y Iluaws ar y modd y gweithredir yn symbyliad i rai dros weith- redu yn deg a gonest ond ofnwyf fod dylau wad y cryj a'r lluaws o etholwyr gweiniaid yn gwrthbwyso yr holl ddaioni a effeithir y ffordd hono, fel wrth gymeryd yr holl ystyriaethau gyda:u gilydd byddai anfanteision y ballot yn llai o lawer na'r drwg hwnw sydd yn gysylltiedig a'r dull presenol o roddi pleidlais. Pan yr ydym ni yn gweled dau ddrwg yn ein cyfarfod, doethineb ynom ydyw dewis y lleiaf, a gwrthod y mwyaf Credwn mai un o'r resymau cryfaf a allwn ei gael dros y ballot ydyw y gallu mawr hwnw sydd gan yr ychydig mewn m nau dros y lhwws. Ae hebllw hyny, ymddengys i fod rhai yn dadleu dros bleidleisio agored, o herwydd fod y pleidleisiwr yn rhwym o ystyried ei fod with weith- redu yu gweithredu o dan amgylchiadau pwysig, am fod llygaid y lluaws ar yr hyn a wnant. Addefwn yn rhwydd fod yr ystyriaeth hon wedi dylanwadu lawer tro i beri i rai feddwl am actio yn fwy cyson ac yn fwy egwyddoro! nac y buasent yti gwneuthur o dan amgylchiadau gwahanol. Ond y dyn yna sydd yn gweithredu felly yn gwneuthur aberth o un o'r elfenau pwysicaf sydd mewn dyn, sef ei annibjiniaeth. Mae'r dyn yna yn darostwng ei hun mewn ystyr yn gaethwas, ac yn cymeryd ei rooleiddio yn hollol gan ddylanwad o'r tu allan iddo ei hun, ac i'w farn bersonol. Dadleuir yn selog gan rai (ac yn eu plitii mae Mr. John Bright), mai hawljraint bersonol dyn fel dyn ydyw plaidlais. Ymddengys y golygiad yna yn un hynod rydd ac haelfrydig. Ond y mae yn amlieus genym, er hyny, a allwn edrych am yr etholfraint yn ei holl agweddion fel eiddo personol dyn yn hollol. Mae dyn yn gallu gwneuthur a f>no gyda'i eiddo ei hunan heb fod gan neb hawl i'w alw i gyfrif, na gofyn iddo pali&m y mae yn gwnouchur fel hyn neu fel arall. Y mae gan yr amaethwr, os ewyllysia, hawl ar ei anifail, gall fyned ag ef i'r ffair neu i'r farchnad, a'i werthu i'r uchaf ei geiidog am dano. Yn union yr un fath y masnachyd, gy-da'i eiddo yntau: yna os eiddo personol yr etholydd ydyw ei bieidlais, paham na fyd Jai ganddo yntau yr un hawl i wneuthur y goreu o honi, a'i gwcrtuu i'r uchaf ei. geiniog, fel ag y gwerthir rhywbeth arall ganddo ? Diau nad oes neb o'r ddarllenwyr mwyaf, selog dros y bleidlais fel eiddo personol a ewyllys- ient ddadleu yr hawl o'i gvveithu felly, Yna y mae yn rhaid i ni edrych arni fel rhywbeth arall, er ei bod yn eiddo y dyn, eto nid oes ganddo yr Ílawl hono sydd ganddo ar ei aur, neu ei anifeiliaid, neu rhyw nwyddau eraill. Dywed Mr Stuart Mill, a hyny gyda llawer o briodoldeb, mai eiddo personol dyn ydyw pleidiais, ond fel amddiffyniad iddo yn erbyn yr ymoKodiadau hyny ag y mae eraill yn agored iddynt fel yntau, a'i fod yr un mor rwymedig i amddiffyn eraiH a hi, cyn belled ag y gall wneuthur. Nid ydyw y bieidlais yn beth ac y mae gan ei meddianydd un dewisiad yn ei chylch i ymwneud a hi er boddhaa dymnniadau personol, mwy nac sydd gan reithwyr ar eu dedfryd. Dylai dyn weithredu gyda'r bieidlais fel gyda phwnc o d'dyledswydd yn hollol, a'i rhoddi yn ol argyhoeddiad mwyaf gonest ei gyd wybod. Mae llefaru fel yna am natur y bieidlais yn ei gosod allan yn fy ngolwg i yn fraint bwysig-yn rhywbeth ac y dylai dyn roddi yr ystyriaeth fwyaf ditrifol pa fodd i weithredu. Ac heblaw hyny, fe ddylai f id pob dyn sydd yn ei meddianu fod wedi ei osod mewn sefyllfa, a chael amddiffyniad cyfraith y wlad, fel ag y gall weithredu yn gydwybodol, a hyny heb deimlo yr ofn lleiaf oddiwrth wg un dyn byw. Kid ydym yn meddwl y gallwn ddychymygu am amgylchiad ac y mae'r gydwybod yn cael cymaint o gam ac dyw yr etholiadau. Yno bydd arch-ormeswyr r in gwlad wedi taflu oddiwrthyr.t pob teimlad o ddynol- iaeth, ac yn edrych ar y creaduriaid hyny sydd yn dibynu rhyw gymaint arnynt hwy, ac yn ymdcIwyn tuag atynt gyda'r creulondeb hwnw sydd yn deilwng 0 bril ormeswyr y byd! Pan mae gan ddyn ddyledswydd i'w chyfiawni, ac y mae a wnelo'r gydwybod a'r gwaith, fe fldylai dyn gael perffaith chwareu tegi gyflawni y ddyledswydd hono. Ni ddylai un stiwardyn ddyfod yn agos ato i ddylanwadu dim arno yn anbeg, acni ddylui yr un person, na'r un esgob meitrog dybied am ciliad fod eu 'hurddau sanctaidd' yn gyfryw ac sydd yn rhoddi yr bawl leiat iddynt i ymyryd gyda. gweith- rediadau cydwybod dyn; a phetli bynag ydyw hawl llywodraethwyr a brenhinoedd y byd hwn, nid oes g<nddvnt yr awdurdnd leiaf i wneuthur dedafau i gaethíwo rhyddid ewyllys dyn, canys y mae cyd- wybod dyn yn gysegr sancteiddiolaf, ac fcl y cyfryw nid oes gan neb yr hawl leiaf i fyned i mewn iddo ond ei Greawdwr yn unig. Ond gan fod math o Heiddiaid o ddynion yn gwneuthur rhith gyrchoedd i'r diriogaeth hon, yr wyf yn credu dylai fod am- ddiflyniad y gyfraith yn ddiogelwch i bob dyn, rhag pob peth anymunol ac anghyfiawn felly. Dinbych. J- AB T.
I YR HEN DEILIWR, .
I YR HEN DEILIWR, J,')({ :f i LLYTHYE XXII. Olygwyr a Darllenwyr y TYST,—Yr wyf wedi colli arai gyda'r ysgrifenu yma, er's d.vy neu dair wythnos bellach fel y gwyddoch, fe'm lluddiwyd gan amryfal drafferthion, fel sydd yn cyfarfod a phawb yn y byd trafferthus hwn bum rai dyddiau oddi- cartref, ar achos oedd yn galw fy holl sylw a'm holl amser; ac ar ol i mi ddychwelyd a dechreu hwylio ati hi, nid oedd ar gael (a defnyddio termau teilwr- aidd) na nodwydd nac edef, h. y. yr oedd pin ysgrif- enu wedi myned ar goll, a'r inc wedi sychu yn gorn, a dim serap o bapur gwyn yn y ty. A chan fy mod yn byw yn y wlad yn mhell o lan na thi,e' bum ra1 dyddiau yn amddilad o'r offerynau angenrheidiol at y gorchwyl. Deallwch fy mod wedi symmud or