Y Tyst Cymreig

RHYL. Cafwyd cyfarfod te a gwyl lenyddol ynglyn a'r Annibynwyr, ar Ddydd Llun y Sulgwyn. Mwyn- hawyd y te yn Ysgoldy yr Annibynwyr Saesneg yn Water street. Daeth lliaws ynghyd, wedi talu swllt am docynau. Rhoddwyd y danteithion yn rhad ac am ddim i'r eglwys gan lu o foneddigesau haelfrydig a phrydferth, er mwyn i'r elw fyned at leihau dyled yr addoldy. Tua saith yn yr hwyr, dechreuodd yr wyl lenyddol yn nghapel y Cymry yn Queen street. Yr oedd y lie yn llawn o bobl barchus, yn arddangos chwaeth at foes, rhinwedd, a da. Llywyddwya yn fywiog a doeth gan y Parch Robert Thomas, y gweinidog, ac amgylchynwyd ef fel mur o feini detholedig gan y brodyr canlynol:—Parch Samuel Roberts, gynt o Lanbrynmair; Parch A. Francis, Parch J. Roberts, Abergele, Parch John Williams, Rhyl, a Rhydderch o Fon. Wedi i'r cadeirydd dra- ddodi anerchiad agoriadol, aed trwy brogram cyn- nwysfawr a difyr. Canwyd amryw ddarnau yn bur felus gan gor bychan, o dan arweiniad Mr. Thomas Whitley. Gwnaeth y plant eu rhan yn dda odiaeth trwy ganu, darllen, ac adrodd, a chafodd yr anwyl- iaid arwyddion o gymmeradwyaeth serchog a brwd- frydig. Policy gqgoneddus ydyw dyrchafuy plant. Arnyrit hwy y inae llwydcliant gwlad, cymdeithas, ac eglwys yn dibynu. Areithiodd S. R. yn llithrig a swynol ar dipyn o bobpeth—yn neillduol ar yr iaith Gymraeg. Taniwyd y gynnulleidfa gan Mr John Williams, Sussex street, ag araeth synwyrlawn a ffraeth, ar y Wraig Rinweddol.' Gresyn na fuasai wedi rhoi llai o apology o blegid prinder amser yn y dechreu, a mwy o'i sylwadau gwerthfawr ar y pwngc. Pan byddo'r amser yn brin, ni ddylid colli amser i son am y prinder, ond disgyn yn hytrach ar y pwngc fel barcut ar ysglyfaeth-yu short and sweet. Ond haws dywcyd na gwneyd. Darllenwyd beirniadaethau gwir clcla ar draethod- au gan y Parch A. Francis, a'r Parch J. Roberts; ac ar farddoniaeth gan Rhydderch o Fon. Dyfamwyd y prif wobrwyon fel hyn:—1 Mr. Brace, myfyriwr o Goleg yr Annibynwyr, Bala, 10s am chwe' pheiLnill i'r diweddar John Whitley, Rhyl. 2 A. B. C., lp, am draethawd ar Gyflafan yr Offeiriaid-yn Nob. Ni chafwyd ei enw priodol, o ganlyniad orffetiodd y wobr. Ail oreu (os), Richard Jones, teiliwr, Mach- ynlleth, yr .hwn hefyd a ennillodd lp am y traethawd goreu ar Brawf yr Arglwydd Iesu ger bron Pilat; a rhoddwyd yr ail wobr ar y testyn yma (os) i Robert Williams, Tanygraig, Dwygyfylchi. [Cyhoeddir y beirniadaethau yn y TYST mor fuan ag y bydd cyf- leusdra. Gwelir un ar y farddoniaeth yn y rhifyn hwn.] Nid ydym yn cofnodi holl fanylipn y cyfar- fod, ond rhaid rhoi teyrnged o g-anmoliaeth i Mr David Davies, Foryd, a Mr Griip:tho;, saddler, am eu traddodiad campus o'r Ymgom rhwng' Simon Jones, y canwr, ae Ellis y saer. Cynhyrfa^ant deimladau crechwenllyd y bobl yn ami iawn. Cynnygiwyd diolchgarwch i'r beimiaid gaxi Mr. J. S. H. Evans, timber merchant, ac eiliwydei gan. Mr J.; Rhydwen-J ones, contractor. 'Diofehwyd hefyd i'r boiieadigQSE^u am efy(I it Gwn ;ed hjrn. trWy eilau Mr Jolm'Williaiiis, yr hwn* sy'n aelod hanfodol o bob cyfarfod cyhoeddus Cym- Kig yn Rhyl. j

LLANDOVERY A'R SULGWYN. Y mae Dydd Llun y Sulgwyn yn wyl gyffredinol yma. Y mae bron pawb yn ei disgwyl gyda phryder, yn ei derbyn yn siriol a diolchgar, ac yn ei chadw yn gyflawu a pharchedig. Yr oedd eleni fel arfer. Yr oedd tawelwch yn teyrnasu trwy y fro-y melinau a'r agerbeiriannau wedi sefyll, y trigolion wedi ym- ddadrus oddi wrth eu gorchwylion, ac wedi ymdaenu i wahanol gyfeiriadau, pob dyn a dynes yn dilyn eu tueddiadau, yn g-wneud yn ol eu hewyllus; ac yn ymestyn at y gwrthddrychau a gydweddant oreu a'u harchwaetl-ia;u' y crefyddol yn ymawyddu am gyr- ddau crefyddol, a'r digrefydd, lawer o honynt, yn myned i grwydro i eithafoedd daear, er mwyn boddio eu llygaid, a chael cyflenwad i ddymuniadau eu calonau. 0 ran hyny, 'does dim yn ddrwg mewn rhyw symmudiadau fel hyn; ond, yn hytrach, y maent yn adnewyddiad i'r natur, ac yn bethau y dylid eu ceisio a'u cael os bydd yr amgylchiadau yn caniatau.. Prif dynfa y lie hwn yr wyl hon eleni ydoedd Llansadwrn, yn yr hwn le yr ymgyfarfyddai lliaws mawr o Ysgolion Sabbothol. Yn foreu iawn dydd Llun, gwelid lliaws yn yrndyru at orsaf y rheilffordd, o herwydd eleni, fel arfer, trwy lafur a di- wydrwydd Mr. James, Llandovery, cawsom yr hyn a elwir yn clicap train i orsaf Llansadwrn. Cawsom ein derbyn yn sorchog a chroesawgar gan drigolion y lie- bychan hwn. Adroddwyd amryw byngciau, a chanwyd amryw anthemau a thonau cyssegredig gan blant yr ysgolion canlynol:—Llandovery, Llangadog, Myddfai, a Llansadwrn. Yr oedd y gweinidogion canlynol yn bresentiol:-Aleistri Thomas a Pryse, Llandovery, Salmon, Llansawel, a Phillips, Caio. Danghosodd y gwahanol ysgolion ol llafur a diwyd- rwydd. Terfynwyd am bedwar o'r gloch y pryd- nliaAvn. Yna ffurfiodd ysgol Llandovery orymdaith i'r orsaf drachefn, a ffurfiwyd yn orymdaith i Llanfair-ar-y- bryn. Prif attyniad i'r He hwn ydoedd bedd yr hen Barchedig Williams o Bantycelyn. Safwyd yn un dorf o amgylch y bedd. Siaradwyd yn gyntaf ar Athrylith Williams gan Evans, draper; Hymnau Williams gan E. L. Evans yr Annheilyngdod o alw pob hymn yn eiddo Williams gan J. Evans. Yna canodd cor y Methodistiaid anthem, Ai Gwir Yw. Canwyd hefyd amryw o Hymnau Williams, ar donau chwaethus Ieuan Gwyllt, hyd onid ydoedd y lie yn diaspedain gan swn y dorf. Yna gwasgarwyd. 'Coffadwriaeth y Cyfiawn sydd fendigedig.' — Cricydryn.

PENTRAETH, MON. Nos Dydd Llun a Dydd Mawrth y Sulgwyn, cyn- naliodd yr eglwys Annibynol yn y lie hwn ei chyfar- fod blynyddol. Pregethwyd gan y Parchn. J. Owen, Llangefni; R. Parry, Llandudno J. Hughes, Bod- edeyrn; a D. Griffith, Port Dinorwic. Cafwyd cyf- arfod da iawn.

PHILADELPHIA. Cyimaliodd yr Annibynwyr ellhundeb ysgolion eleni, fel arfer, y Sulgwyn, Mai 3lain, pan y cym- merwyd rhan mewn adrodd a chanu gan ysgol y lie a'u canghenau, a Phenygareg. Canodd prif ysgol y lie ddwy anthem yn dra rhagorol, dan arweiniad Mr W. Williams, Pensarn; ac adroddasant y 3ydd ben- nod o'r Hebreaid. Holwyd gan y Parch J. Jervis. A phrif ysgol Penygraig, Nashville, Llanelli, a Wareham, o Lyfr Tonau Ieuan Gwyllt, dan arwein- iad Mr R. Josiah. Chwareuid yr harmonium yn y lie. Adroddasant yr 2il bennod o'r Galatiaid. Hol- wyd gan y Parch J. Jervis. Aed trwy y gwaith oil yn bur ddymunol.—Llangc oedd yno.

LLANDDAROG. Cynnaliodd Methodistiaid y parth hwn eu cym- manfa ysgolion Dydd Llun y Sulgwyn, Mehefin laf, am 2, 10, a 6, pan y gwnaeth yr ysgolion canlynol eu gwaith yn rhagorol mewn adrodd a chanuPonty- beren, Llanarthney, Capeldewi, Llangydeime, Llan- ddarog, a Philadelphia. Aeth y tair ysgol drwy eu gwaith yn orchestol mewn canu; ac yr oedd yr oil o'r canu a'r adrodd, &c., yn dangos llafur mawr. Yr oedd yn bresennol yn eu holi y Parch T. Job, Llanddarog, a dau neu dri ereill o weinidogion parchus y cylchoedd. Aeth- um gartref gan ddyweud mai da oedd i mi fod yno. Ymwelydcl.

LLANYMDDYFRI A'I CHYLCHOEDD. Wedi hir ddistawrwydd, ceisiwn yn awr goginio pwt o ohebiaeth o'r defnyddiau sydd genym i'r TYST o'r lie uchod. Y Central lFctles.-Y mae hon weithian wedi ei chwblhau, sef o Llanymddyfri i Lanwrtyd. Rhed y tren nwyddau ar ei hyd drwy'r wythnos, gan ddwyn beth miloedd o nwyddau o'r naill fan i'r Hall. Pas- iodd deugain o gerbydau llawnion o anifeiliaid o Gaerfyrddin y dydd o'r blaen. Y mae yn ymddang- os yn awr y try yr anturiaeih allan yn llwydcliannus, ac y bydd y shareholders yn ennillwyr. Dydd Llun nesaf yw dydd ei hagoriad yn ffurfiol felly. Ond odid na fydd yma gryn lawer o rialtwch. Y mae y llinell hon yn cyssylltu y Gogledd a'r De yn fwy un- iongyrchol a'u gilydd na'r un a wnaethpwyd hyd yn hyn yn y Dywysogaeth a thrwy hyny, ni a hyder- wn y gallwn ninnau cyn hir gael gwibdaith i weled y lleoedd mwyaf enwog yn y Gogledd. Acleiladu.-Y mae cryn lawer o ysbryd myn'd yn nhref yr hen ficar y dyddiau hyn, mwy na fu, fe ddichon, er's blynyddoedd, a chredwn y gall ddy- weyd yn bur hyderus—"mi welaf amser gwell eto." Adeiledir station newydd, a llawer o adeiladau ereill at wasanaeth y drafnidiaeth sydd i fod ar y llinell hon. Hefyd, y mae y suspension bridge yn myned dan lawer iawn o gyfnewidiad yn bresennol. Y mae llawer o bobl yn gweithio wrthi bob dydd. Teet Tarty.—Anrhegwyd deiliaid Ysgol Sabbothol Sardis a the Dydd Llun y Sulgwyn, gan y garedig a'r haelionus Mrs. Morgan, Nelson Cottage. Wedi i bawb fwynlxau te da o'r fath oreu, a phob peth arall yn ogystal, bid siwr, cawspm gyfarfod adrodd- iadol; ac yn wir, heb ddim lol, un da iawn ydoedd. Adroddai y plant yn dda, ynghyda dynion mewn oed, ddarnau o farddoniaeth, ac ambell i draethawd byr; a chafwyd anerchiad mydryddol gan Nathan Jones o'i waith ei hunan. Hefyd, yn ychwanegiad at ddyddordeb y cyfarfod, yr oedd Mr John Lewis, Llanymddyfri, gyda'i lais peraidd a chlir, yn canu nes oedd y wlad yn diaspedain. Anerchwyd y cyf- arfod gan y Parch W. Morgan. Diolchwn yn gyn- hes i Mrs. Morgan am ei charedigrwydd, a Mr Mor- gan am ei haelioni yn anrhegu y plant a llyfrau. Hir oes iddynt i wneuthur daioni, medd—Sylwedydd.

GRANGE TOWN, CAERDYDD. Lie newydd ydyw hwn. Mae o fewn milldir i dref Caerdydd. Y mae y lie wedi cynhyddu yn fawr yn ddiweddar; ac y mae yn cynhyddu yn barliaus. Meddyliodd y Parch J. Davies, Caerdydd, fod yma le am achos Annibynol Seisnig, a dechreuodd ar un- waith ar y gorchwyl, fel y mae ef yn arfer gwneud. Dyn gweithgsr dros ben yw Mr. Davies. Yn ystod yr amser y mae ef wedi bod yn Caerdydd, y mae ef wedi dechreu amryw achosion, ac y inaent yn lle- wyrchus iawn. Dymunwn hir oes iddo ef ar y ddaear i weithio yn ngwinllan ei Arglwydd. ,,w Ac yn .mhlith y manau y mae ef wedi dechreu achos ynddynt, nid y lleiaf ydyw y Grange Town: Dydd; Llun, y dydd cyntaf o Fehefin, rhocldwycl te i blant yr Ysgol Sul yn y He. Yn y boreu, ffurf- iwyd yn orymdaith i Penarth; ac wedi bod yno am beth amser, yn: mwynhau yr awyr a dwfr iachus Penarth, awd grn orymdaith yn ol drachefn i Glance Town, i f^vyiiliau y te 'a'r bara brith ag oedd weili" ei ddarparu. Bu tua 150 yn mwynhau eu ar y danteithion. Yr oedd 'pob peth yn myned yn mlaen yn dawel a clirwgnach—y brodyr a'r chwiorydd ag oedd yn gweinyddn wrtix y byrdclau yn llawn siriol- deb, a'r plant i gyd yn edrych wrth eu bodd. Wedi gorphen a'r te, fe awd allan i'r cae i chware; ac wedi bod yno am beth amser, darfu i bawb ymadael wedi cael eu llwyr foddloni. Llwyddiant mawr i'r brodyr a'r chwiorydd ag sydd yn y lIe gydag achos y Gwa- redwr, fel y byddo I Y fechan yn nl, a'r wael yn .genedl gref.'—Didymus.

KID WELI. Cynnaliodd Methodistiaid y lie hwn eu cymmanfa ysgolion flynyddol eleni Mai 25ain, am 10 a 2, pan y cymmerwyd rhan yn y gwaith gan ysgol capelydd Bankycapel, Llandefeilog, Ferryside, Mynyddgareg, Llansaint, a Kidweli. Aethant drwy eu gwaith yn ganmoladwy, mewn adrodd darnau o'r Hyfforddwr, a chanu amryw donau ac anthemau, &c., yn dra effeithiol. Am 6, cafwyd cyfarfod cystadleuol yr undeb. Cadeirydd—Parch. R. Hughes. Beirniad yr adrodd- iadau, traethodau, a'r farddoniaeth-Mr D. Richards (Calvin), Llanelly. Y ganiadaeth, Mr Samuel, Llanelli, gynt o Dowlais. Ennillwyd y prif wobrwyn fel y canlyn :—Canu unawd; goreu, Mr Morgan, Gareg. Deuawd; goreu, Meistri E. Stephen a'u gyf. Glee, y Wenynen; parti o Mynyddgareg. Ton gynnulieidfaol; g-oreu, Kidweli. Traethodau, ar Addysg goreu, Mr Mor- gan, y Gareg. Ar Paul, Master J. Thomas, Llan- saint. Barddoniaeth—Can i Gastell Kidweli; goreu, Mr Morgan. Can, I'r Undeb Ysgolion goreu, Mr R. Josiah, Pentrepoeth. Fel yna, yn fyr, heb enwi yr ail wobrwyon, rhag eich trethu i raddau gormodol. Yr oedd yr oil o'r gwaith yn dangos ol llafur mawr. Gobeithiwn na fydd yn ofer.—Ilaneiddon.

BANGOR. Mae y Parch J. Lewis wedi ymsefydlu yn Mangor fel gweinidog yr Eglwys Seisnig yno. Llafuriodd Mr. Lewis gyda chymmeradwyaeth mawr am bym- theng mlynedd yn Galway, yn yr Iwerddon ac ar ei ymadawiad oddi yno, cyflwynwyd iddo gan brif ynad y dref anerchiad serchog gyda phwrs o aur yn arddangosiad o barch y trefedigion yno iddo. Bwr- iadodd unwaith ymsefydlu yn Ruabon, ac arhosodd yno ychydig fisoedd; oiid gwelodd faes eangach a mwy cydweddol a'i chwaeth yn agor iddo yn Man- gor, ac yno y mae yn penderfynu aros. Y mae Mr Lewis yn Gymro cynhes o dref Caerfyrddin, a byddai yn dda gan y morwyr Cymreig a arferent fyned i Galway bob amser ei weled. Llwyddiant iddo yn ninas Bangor, medd^—Banyoriad.

RHUTHYN. Dydd Llun y Sulgwyn, goryindeithiodd tair o gynideithasau cyfeillg-ar y dref drwy ei phrif heol- ydd, TU cael eu blaenori gan seindorf y gwirfoddol- wyr. Yr oedd y tair chwaer hyn yn edrych yn dda, yn yr ieucngaf o honynt, sef y Fforestwyr. Sefydlwyd yr .hynaf (clwb -y Cross Keys), yn y flwyddyn !,SOS,, t(, y yii wei-tl-i 521p. 9s. 8e. dlwb y Waterloo, a sefycllwyd'yii y' flwyddyn y WY( YI] 1842, sydd» yn• xueddii; 293p; ailan mewn llaw; ac y mae gau y. FforostTvwi^ua 78B.if$r nad ydyw y gyindeithas wedi ei 'f^TjrcO.-k-biUi- itici- adiweddar a'r flwyddyn 1865. Y mae yn dda genym weled fod y tair cyin-leitlia.i mewn cyflwr llwyddiannus ac addnwol.

WYDDGRUG. CAU Y TAFAENAU AR Y SABBOTH.—Y mae llais y dref fechan hon wedi ei gael o barth y symmudiad sydd ardroed yn awr i gau y tafarnau ar Ddydd yr Arglwydd, yr hwn a saif fel y canlynTai bres- wylwyr-Dros gau 678; yn erbyn, 5 anmhleidiol, 5. Gwerthwyr-Dros gau, 69; yn erbyn ac anmhleid- iol, nid un. Meistriaid—Dros gau, 13 nid .oedd uu yn erbyn nac anmhleidiol. Y mae y meistriaid hyn yn rhoddi gwaith i 1002 o ddwylaw. Teilwng yw liysbysu fod. y canvassio wedi ei ddwyn ymlaen gan un gwr ieuangc ymroddgar yn unig. Mae yr arfer- iad o anfon hanesion i'r papurau newyddion gyda'r pwrpas i ganmol personau, er yn y pen draw gael ryw ffafrau oddiar eu llaw wedi myned yn fwrn; ond lie mae gwir cleilyngdod, a Uafur cariad, ae ymrodd- iad ac ymegniad trwyadl. oddiar yr amd^a pur o wneyd daioni i gymdeithas, y mae coffa da am y l'hagorolion distaw, diymhongar, a gwylaidd hyn yn beth canmoladwy. Ni enwaf y cyfaill ieuangc sydd wedi bod wrthi yn dawel o dy i dy er's dyddiau, dan bwys a gwres dyddiau tanbaid yn ceisio enwau. Ni dderbyniodd ddimai am ei drafferth. Ymroddodd yn wirfoddol, a gorphenodd ei orchwyl blin gydag ysbryd tirion, a diolchgar am gael cyfleusdra i wneud daioni. 'Da was da a ffyddlawn.' Mae y ganmol- iaeth hon yn werth mwy na thudalenaid o ganmol- iaeth ddynol ammheus. HEN FRYN Y BEILEY.'—-Y mae pwyllgor wedi ei nurno yn y dref hon tuag at gael trysorfa er dwyn treuliau yr ymchwiliad i gynllwys y mwnt (mount) hynod hwn, yn ganlynoli ddarganfyddiad mur crwn o dair a hanner i bedair llath o drwch o am- gylch ei goryn. Bemir y gellir dyfod o hyd i olion dyddorol yr hen gastell a dybir oedd yn sefyll yno yn ystod y cyfnod Normanaidd, ond yr hwn a ddi- nystriwyd yn y flwyddyn 1260. Dengys llewyrch hanesyddiaeth yn unig fod y castell hwn unwaith yn meddiant y Mont Alts, ac y bu yma lawer ymgyrch' boeth, yr hynotaf o ba rai oedd pan gymmerwyd y castell cadarn gan Owen Gwynedd, yn y flwyddyn 1144. Yn y crybwylliada roddir am ddinystr Cas- tell Wyddgrug gan Llewelyn ab Iorwerth, yn 1201, yr ydym yn cael fod yr amgylchiad yn cael ei gof- nodi gan Llywarch Prydydd y Moch, bardd cydoesol a'r tywysog, mewn awdl anerchedig iddo. Cyfeiria Prydydd y Moch at dri ymosodiad llwyddiannus ar y castell, pan y dinystriwyd ef ar y tri achlysur. Fel hyn y dywed yr hen fardd yn rhan o'i awdl:— Caer Llleon, llyw Mon, mwyn Pabo a'th dug, Ef a'th dwg ymghodo Llewelyn, ef llosges dy fro, Lias dy wyr llyr, tra llwyfo, Llwyr dug y Wyddgrug, nid ffug ffo, Lloegrwys i llugfryd i symio Lleudir teyrn lluddiwyd yn agro, Lias ei glas, ei glwysdai, neud glo ? Mae yr hen Gymraeg uchod yn debyg i hyn yn y Gymraeg bresennol:— Caerlleon, rheolwr Mona, meddiant Pabo a'th gym- mera di, Bydd iddo dy yru i enbydrwydd; Mae hyd yn oed Llewelyn wedi llosgi'th wlad, Mae wedi lladd dy bobl tu hwnt y llanw a'r traeth; Mae wedi hollol gymmeryd Wyddgrug—nid ffug ffoedigaeth Oedd gan y Lloegriaid gyda meddyliau cythryblus ei hadolygij; Mae tiriogaeth ardderchog y brenin wedi ei difrodi, Mae ei fynachdai wedi eu dinystrio, a'i daiSantaidd onid ydynt ynt lludw ? Dywedir fod Iorwerth y cyntaf wedi llettya yn nghastell Wyddgrug ar ei daith i Gaernarfon. Cymmerwyd y lie drachefn gan Qruffydd ab Gwen- wynwyn yn 1149. Gwnaed yr ymosoliad diweddaf gan Syr Gruffydd Llwyd, yr hwn a gyfarfyddodd ag aflwyddiant, ac a gymmerwyd yn garcharor i Rhuddlan, a tliorwyd ei ben yn 1322. Gwèlir olion amryw furiau ar y Bryn, y rhai a dybir a berthyn- ent i'r hen gastell. Pan wrth y gorchwyl o wneud y Bowling Green cyfleus sydd ar y Bryn, deuwyd o hyd i amryw ysgerbydau dynol, ynghyda bathodau, a phethau gwerthfawr i'r hanesydd a'r hynafiaetjji ydd. Mae ugeiniau lawer wedi bod yn ymweled a'r I Hen Feiley' yn ddiweddai; ac mae'n debyg, pan ddechreuir ar yr archwilion, y bydd y mwnt godidog hwn yn dyfod yn wrthddry ch Hawn o ddyddordeb a sylw. Mae ein doethion lleol yn hynod o'r bywiog ac egniol gyda'r anturiaeth.

GLANDWR. Yn mysg y personau a gyflwynwyd i Earl Gran- Yfl ville, Cangiiellydd yr University of London, da genym weled enw John Davies Thomas, Ysw., M.R.C.S., (mab y Parch T. Thomas, Glandwr,) i dderbyn ei Exhibition and Gold Medal of 1st M.B. examination. Er's mis yn ol derbyniodd Mr Thomas y Felloiv's Silver Medal yn University College. Pob llwydd iddo i enwogi. ei hun a dyrchafu ei wlad i fri.

PISGAH. Cynhaliwyd cyfarfod blynyddol yr Annibynwyr yn Pisgah, ger Caernarfon, y Sul a Llun y Sulgwyn. Pregethwyd gan y Parchn. D. Griffith, Port dinorwic; J. Owens, Llangefni; D. Roberts, Caernarf >n a W. Roberts, Liverpool. Yr oedd y cynnulleidf Loedd yn lluosog, a'r weinidog-aeth yn nerthol.

MERTHYR TYDFIL. Lrddau genym hysbysu fod Joseph. I,J. Gabe, Ysw., M.R.C.S., mab i Mr. John Gabe, Adeiladydd parchus yn y dref hon, wedi passio ei arholiad yn llwyddianus yn y College of I'liysic- ■iam, ac wedi derbyn ei diplomas. Mae Mr. Gabe yn awr yn gallu gwisgo y teitl Dr., a gwas- anaethu Mae Dr. Gabe wedi symud yn ddiweddar i Wrexham. Hyderwn y ca y gef- nogaeth hono a deilynga ei alluoedd a'i ddysg, ac y bydd yn fendith i litweryit gystal ag yn anrhydedd i'w genedl. FFORDD HAIARN MERTHYR AC ABERHONDDU.—Yn araf iawn y mae y linell hon y ymestyn i Merthyr. Y mae wedi cychwyn o Aberhonddu er's tua pedair neu bum mlynedd. Ar y cyntaf, daeth i'r Pant, uwchlaw Dowlais, lie na buasai yr un dewin byth yn meddwl am Terminus. Arhosodd yma am amser maith. Yna tua blwydddyn yn ol, dilynodd y Saf bechan a daeth i ben uchaf Cefn-coed-y-cymer, ac yno collodd ei gwynt. Yn awr y mae wedi mentro pasio tu cefn i waith haiarn Mr Crawsbay, mor ddirgel ag y medrai rlnvng y tomcdau (tips), ac ylla yn lladradaidd ymuno a'r Vale of Neath y tu isaf i'r dref, a dod i mewn i orsaf y Vale of Neath heb gym- eryd arni nad o Gastellnedd neu o Abertawe y cychwynodd. Er dyfod i fyny a thelerau gorth- rymus arferol y Taff Vale, y mae yn awr yn gwneyd branch bychan i gysylltu a hono, fel yn mhen ych- ydig wythnosau yr ydym yn dysgwyl y gall Golyg- wyr parchus y TYST gychwyn ben boreu o Liverpool a cliyrhaedd Merthyr dros y Brecon and Merthyr Line,' heb orfod cerdded yr ychydig filltiroedd di- weddaf, fel pe byddent wedi cerdded bob cam, neu mewn bass wedi eu gwasgu i hanner eu maintioli priodol. GWYL HANDEL YN LLUNDAIN.—Deallwn fod y Pwyllg'or yn Llundain wedi eyilogi gwasai'iaetii rhyw again o brif gantorion Deheudir. Cymru, at yr .vyl fawr eleni. 0'1' Ugain y mae tTio Merthyr: Meistri R. Beynon, Ynysgan, W. A. Davies, So$r, ■« W. Thomas, Poutmprlais; 0 Dowlais, Mr. T. H. Williams; Aberdare, Mr. Silas Evans; Caerdydd, Mr. Rees Lewis. ARWXDDIQN .YR AMSERAIT.—YiiiaQ y.gw.eiijifaoedd yn'dechreu bywiocau, full time i'r rhan fwyaf. os Y prhoccldt Yll y farsM- nad jW^dijj&ost 'V!¡i'rrr{l}n.«t(1en!¥;Û.taoïk¡ ;braicWoiid y cawff. Dyma arv.ydd dda. Disgwyl- I iwn, ae y mae genym seiliau cedyrn i ddisgwyl, y ca, gweithwyr a masiiachwyr Morganwg a Mynwy well bhvyddyn o l-swor na'r hon a basiodd.

PENMORFA, GER TREMADOC. PICNIC PARTY AR BEN CRAIa. YR ALLTWEN.- -Mae Dydd Llun y Sulgwyn, er y flwyddyn ddiweddaf, yn ddiwmod pwysig iawn yn y pentref hwn, mewn cys- sylltiad ag Ysgol Sabbothol Capel Seion ynneillduol. Trefnwyd fod i'r ysgol eleni (fel y llynedd) gaelcyf- arfod ar ben y graig, i f wvnhau ifrwyth y ddeilen a'r bara brith. Gwnaed pob parotoad tuag at hyny yn y modd mwyaf deheuig. Gwelid y lluoedd yn cyf- eirio eu camrau tuag yno yn brydlon—pawb a'i gwpan a'i saucer gydag ef. Wedi cyrhaedd y copa, yr oedd darpariadau yn nmied yn mlaen yn brysur i dwymno y dwfr, mewn fto-plaee hynod o gyfleus, o waith yr awdures Nata*r, a digonedd o fawn a choed sychion ger Haw. Ac wedi i Morgan ferwi, dyna ddechreu ymosod ar ei gynnwysiad o ddifrif tua thri o'r gloch. Yr oedd y plant (dros 85 o honynt) wedi eu gosod yn drefnus, yn y modd mwyaf eyfieus i dderbyn eu attendance, yn gystalag i wneud cyfiawn- der a'r cyllau gweigion. Yr oedd yr hen frodyr a'r ir I hen chwiorydd, y canol oed a'r young ladies (rhy liosog o lawer i'w henwi) yn gwneud eu rhan yn ardderchog tuag at ddiwallu y plant. Ac wedi i'r plant orphen, hwy a aethant yn orymdaith drefnus o'r neilldu, tra y, cawsai y gweddill o'r dorfhamddell i lyncu dysglaicl neu ddwy, gyda thelpyn neu ddau o'r bara brith. a folid gymmaint—ac nid heb achos ychwaith. Pallodd amynedd y plant, a daethant yn eu holau cyn i'r dorf gael eu hanner digoni. Caed fod yr oil a fwytasanfc yn agos i 220, rhwng gwyr, gwragedd, a phlant. 11 Wedi i bawb gael eu digoni, galwyd ar y dorf i grynhoi at eu gilydd, yr hyn a wnaed yn uniongyr- chol. Yna cyinmerodd y Parch Thomas Jones y gadair, a gwnaeth amiyw sylwadau tra phriodol ar yr amgylchiad. Canodd y cor, o dan arweiniad Mr Owen Griffith, Glan Morfa, amryw o ddarnau yn dra swynol. Yr oedd y plant yn eu hwyliau goreu gyda'r Sol-fa. Yn nesaf, cafwyd anerchiad barddonol gan Mr Robert Jones (Gloewlas), ar Y te a'r bara brith, A'r llafar gan a'r llefrith, &c., yn bur dda. Mr R. Roberts, Caernarfon (Lle'w Glas), hefyd a gyfarchodd y dorf gydag araeth ddoniol, yn ol ei arfer. Rhoddwyd y diolchgarwch gwresocaf gan y plant i'r holl gyfeillion a chvfeill- esau a weiniasant mor dda arnynt, ac yn neillduol i deulu Cwm Mawr am eu cymmwynasgarwch a'u parodrwydd yn yr amgylchiad. Yna ffu-cfiivyd y plant gan eu harweinwyr yn orymdaith drefnus i gychwyn tua Thremadoc, hyd ochr ogleddol Craig y Dre. Y pryd hyn y cawsom ychydig o hamdden i edrych o'n cwmpas, i fwynhau yr olygfa ysplenycld a geir oddi yma ar y wlad oddi amgylch. O'n blaen y mae y Foel Gest (Nature's Monument of the Duke of Wellington). Rliyngom a'r mor llydan, a thros ei llepan, i'r gorllewin, y cawn hen gastell hynafol Cricieth; a thros ei ben yntau, dacw Ynys Henlli a'r Gareg yr Ymbil, a gwlad Lleyn ac Eifion- ydd; ac o danom, dyma Ddyffryn Madog— yn 11 Gan ffrwythydd, y dolydd, dan Or-enwog lifrai anian! Wi! ddyffryn a'i wedd effraw—godidog A dedwydd le distaw; O wele drem! y wlad draw, Mal Eden, cyn ymlwydaw Ond i ddychwelyd at y pwngc. Cawn i'r plant ganu ton yn Nhremadog; ac yna cychwynasant tua phentref Penmorfa, yn cael eu blaenori gan seindorf 4ydd catrawd Gwirfoddolion sir Gaernarfon (Porth- madoc), y rhai a'u hebryngasant am yn agos i han- r z, ner milldir, gan chwareu ar eu hofferynau. Ac wedi cyrhaedd pen y daith, rhoddwycl darn o fara brith i bob un o'r plant. Yna gwasgarasaut hyd chwech o'r gloch, pan y cyfarfuant yn y capel, yn y CYFARFOD LLENYDDOL. Yr oedd y capel wedi ei lenwi ymhell cyn yr adeg pemiodedig. Cynhygiodd Mr W. Roberts, Ty'n y berllan, gynt, ar fod i'r Parch Thomas Jones, gweini- dog y lie, gymmeryd y gadair; ac yna aeth y cyfar- fod ymlaen yn y drefn ganlynol:- Araeth gan y Parch Thomas Jones, yn bur ddy- ddorol ac adeiladol. Anthem gan y cor, Gloria Patri, yn dra swynol. Beirniadaeth y Parch Thos. Jones ar yr Attebion i'r gofyniadau Ysgrythyrol. Goreu, Mr Trcvor WiLianR, Tremadoc. Ypryd hyn y trosglwyddwyd llywyddiaeth y cyfarfod ithonias Jones, Ysw., cyfreithiwr, Portlimadoc, gan yllywydd, yr hwn a wnaeth esgusawd drosto ei hlin, ac a osod- odd ei gyfaill yn y --a yn ei le. Ar hyny, cododd Mr W. E. Williams (Gwilym Alltwen), yn y fan, ac adroddodd yr englyn difyr canlynol i'r llywydd— Yn llywydd tra galluog-y cafwyd Cyfaill o Borthmadog; Gwr anwyl, a gwir enwog; E' wneith ei ran-eitha rogue I Yna cafwyd anerchiad byr a blasus gan y llywydd newydd. Deuawd, Yr Amddifad, gan Meistri J. Humphreys a J. Rowlands. Cystadleuaeth rhwng y plant, Pwy yw'r blin bererin acw, &c. Goreu, O. Jones, mab Mr R. Jones (Gloewlas). Beirniadaeth loan Cybi ar y traethodau ar Hanes Joseph (i fech- gyn clan 21 oed). Goreu, Amos. Ni attebwyd i'r enw felly gwobrwywyd yr ail oreu, sef Mr Thomas Humphreys. Unawd a chydgan gan Mr John Humphreys, a rhan o'r cor. Beirniadaeth Gwilym Alltwen ar y pennillion i'r Sarff Bres. 'Goreu, Mr Owen Griffith, Glanmorfa. Darllenwyd hwynt, a derbyniodd y gynnulleidfa hwynt gyda chymmerad- wyaeth gwresog. Cystadleuaeth mewn datganu un- rhyw alaw yn cldifyfyr. Daeth tri o ymgeiswyr yn mlaen, sef Meistri E. Owen, Cwm mawr; O. Jones, Pwllgloewlas a J. Lumley, Penmorfa, Y blaenaf yn oreu, a gwobrwywyd y ddau olaf hefyd. Yn neaaf, cafwyd anerchiadau gan wahanol gyfeillion. Ynjgyntaf, anerchiad barddonol, Boreu oes yn Mhen- morfa, gan Gwilym Alltwen. Relish iawn gan y plant. Cafwyd anerchiadau tra dyddorol gan Mr John Williams (loan Cvbi), a Mr R. Roberts (Llew Glas), a chan Mr. WillMm Roberts, Tabor. Canig, Dis,laer ftf-vcl,,gan y .cor, yr hon a. dderbyniwyd gyda banlleiau o gjrmmeradwyaeth_ ac encor encor! a chanasant y pennill cyntaf drosodd drachefn. Beirniadaeth loan Cybi ar y traethodau ar Hanes Ruth (cyfyngedig i ferched). Goreu, Miss M. Will- iams, Careg Grech. Beirniadaeth Gwilvm Alltwen ar yr Englyn i'r Hen Gapel Seion, Penmorfa. Cer- ddor' yn oreu; ond awgrymwyd ei fod allan o'r gystadleuaeth, felly cafodd y nesaf ato, "vvil Ceryg Sebon,' sef Mr Owen Jones, teiliwr, y wobr. Yr oedd yr englyn yn debyg i hyn Ow drallod yw gweled (iiyllio-y deml Gaed yma i'r Silo; I'r un Duiv, a wi-aiiclawo Uwch y fan ei harddach fo Yna cafwyd dadl hynod o ddyddorol gaCl MrWm. Roberts, ysgrifenydd y cyfarfod, a Mr Owen Owens, Cwm mawr-Y Rhyfelwr a'r Amaethwr. Y cyntaf yn Rhyfelwr, a'r ail yn Amaethwr. (Cym neradwy- aeth mawr.) Cododd Gloewlas ar ei draed, a dywed- odd yr englyn canlynol 0 'r filain y rhyfelwr-a gododd Er gwawdio'r amaethwr; Honai ei dy, ei hfin, a'i d wr, A'i berlau yn ei barlwr! Anthem, Cydganwn ag Angelion Glan,an y cor, yn dra swynol. Beirniadaeth y Parch W. Ambrose (Enirys), ar y Beddargr;iffiadair. Cyntaf, y Mr. 'Thomas Griffith, Cue Cwm, gynt Wyth yn ymgystadlu. Goreu, ;Un o'i gyfoedion,' sef M* W. Roberta, Porthinadoc. Fel hyn yr oedd yrenglyt^- Is -cwys Tomas cost yma—o dy g-wyn Do, gynnar orphwysdra :T '■ r I'w therfyn, hardd fu'th yrfa, Ac ar dy ol mae gair da. Ail, y diweddar Mr Robert Roberts, gynt o Dy'n y berllan. Wyth etto yn ymgystadlu, a dim un yn deilwng o'r wobr. Deallwn y bwriedir rhoddi y testyn allan etto. Gentle Annie, gan y.cor, yn hynod o swynol. Canai JYIrs J. Rowlands yr unawd yn dra tharawiadol, a chafodd hearty cheers gan y dorf, ar gais Gwilym Alltwen. Beirmadaeth Mr R. Stephens (Moelwyn fab), ar Rainmadegiad ton o lyfr tonau Ieuan Gwyllt. Goreu, Mr Morris Jones, Felin, Tre- madoc, a derbyniodd y wobr. Eto, beirniadaeth Moelwynfab ar gyfansoddiad ton ar fesur 2il S.R. I Solf aoiwr' yn oreu, sef Mr Morris Jones. Can- molai y beirniad y don yn fawr, a chanwyd hi yn y fan gan Meistri M. Jones, R. Jones, 0. Griffith, H. Owen, H. Morgan, &e. Wedi cael anerchiadau gan y parchus a'r difyrus lywydd, a'r Parch T. Jones, Mr 0 Griffith, ac ereill, sypiwyd yr holl ddiolchiadau yn un gan Gwilym Alltwen, a'r hyn yr unai y gyn- nulleidfa gyda cheers gwresog. Canodd y cor Good Night a God Save the Queen, d'r hyn yr unai y gyn- nulleidfa, pryd y terfynodd un o'r cyfarfodydd mwyaf buddiol ac adeiladol o'r natur hwn a gafwyd yn un man erioed. Rhwydd hynt i chwi fyned yn mlaen gyda llwyddiant mawr yw dymumadl in- welydd. [Cyhoeddwn yn ein nesaf feirniadaeth y Parch W. Ambrose, gyda rhestr o'r'englynion sydd yn y dos- barth blaenaf, ar y Beddargraiffadau.—GOL.]

ABERSOCH A BWLCH TOCYN. Yr oedd Llun y Sulgwyn yn ddiwmod mawr i blant yr ardaloedd uchod, o herwydd dewiswyd ef er's amser maith o blith dyddiau y flwyddyn er cael pleserdaith i Borthmadoc. Gan nad oes rheilffordd o Laneugan i Bwllheli, gorfodwyd y cyfeillion i ddefnyddio cerbydau am y saith milldir hyny. Yr oedd y gobeithlu yn rhifo o ddeutu 130 a thrwy nad oes gan neb ond yr Atmibynwyr lu yn Llaneugan, yr oedd yn llawen genym ganfod nad oedd un rag- farn enwadol yn rhwystro plant y Methodistiaid, y Wesleyaid, a'r Bedyddwyr rhag ymuno a hwynt— Wele, mor ddaionus ac mor hyfryd yw trigo o frodyr ynghyd.' Sylfaenwyd y gobeithlu trwy ym- drech canmoladwy y Parch H. T. Parry, Abersoch, yn yr Aber a Bwlchtocyn; a dengys y plant ol llafur eu hathraw cerddorol Mr Edward Jones, Ty'nycoed, yn eu lleisiau melusion a'u datganiaeth rheolaidd. Ond yn awr, ein gorchwyl ydyw rhoddi hanes y daith. Daethom i Borthmadog erbyn ychydig wedi un-ar- ddeg-, a chychwynasom am Borthmadoc. Yr oedd Cadben J. Ellis, y 'John Ellis,' ac ereill yn ein croesawu ar ein disgyniad. Ffurfiwyd yn rheng, ac aethom i gapel Salem a chanwyd yno ryw don neu dclwy, dan arweiniad Mr. E. Jones. Ond yr oedd yn mnlwg nad oedd y bobl mewn rhyw hwyl fawr i ganu, o herwydd ei bod yn awr yn tynu at un o'r gloch, a hwythau heb ymborth er yn gynnar yn y boreu. Y gwr anrhydeddus enwyd uchod, yn cael ei gynnorth-wyo gan y Cadben Edward Lloyd, Garth, a'r Cadben D. Richards, J-Lin., a aeth i'r draul o ddarparu ar gyfer y Band of Hope. Cafodd ystafell perthynol i Mrs. Thomas, Prince of Wales a thrwy gymhmorth a charedigrwydd Mr W. Timothy, Sail- maker, addurnwyd hi a dail, blodeu, a banerau, nes yr oedd golwg hynod o lawreddog arni. Y fonedd- iges garedig a wnaeth y bara brith ydoedd Mrs Owen, Siloam, a dywedwyd wrthym iddi fyned i drafferth nid bychan. Wel, yn awr, i'r ystafell hon y cyfeiriasom ein camrau am ymborth. Yr oedd yno ddigon o de (a the da ofnadsen,' chwedl rhyw chwaer oedd wedi bod yn ei yfed) a digon o fara brith, a neb llai na'r boneddigesau canlynol-Mrs Captain Lloyd, Mrs Captain Richards, Miss Mary a Miss Margaret Davies, Treganter Arms, yn gwasanaethu amom. Wedi ymborthi, aethpwyd o amgylch y dref i'w gweled, ac yna i'r capel erbyn chwarter i dri. Caf- wyd cyfarfod difyr yno, dan lywyddiaeth y Parch H. T. Parry-y plant yn adrodd dadleuon ac yn canu yn rhagorol. Ar y cliwecld, cyilwynwyd diolchgarwch i'r bon- eddigesau a'r boneddigion a enwir uchod am y draul a'r drafterth fawr yr aetliant iddynt er ein mwyn. Ac os oedd curo dwylaw yn rhyw arwydd o ddiolch, yr oedd ambell blentyn, a rhyw un neu ddau go bwysig mewn oed, yn methu a gwybod pryd i roi goreu i guro. Daeth y boneddigesau a'r boneddigion drachefn i'n hebrwng at y train. Mae cyfeillion Laneugan yn teimlo yn ddiolchgar a rhwymedig iawn iddynt; a buasai yn dda gan- ddynt eu gweled yn fuan yn eistedd ar ddaear las Trwyn y Bennar a seigiau y wlad o'u blaenau, er iddynt gael talu yr echwyn adref. Derbynied y cyf- eillion yn Mhorthmadoc ein diolchgarwch gwresocaf. —Gohebydd.