Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
YR HEN DE HIVE,
YR HEN DE HIVE, Xr.^>^YTHlrR XXYIII. Awgr j-inais o' r blaen fed. carwriaeth ddistaw wedi dechreu rhwmg Bob yr Hafod Uchaf a Miss Evans yr Hafod Ganol, tua chanol dyddiau gweinidogaeth Robin y Glep. Yr oedd Robyn yn dyfal wylio sym- mudiadau y ddau yn barhaus wedi iddo unwaith ammheu fod cyfrinach garwriaethol rbyngddynt. Ni esgeulusai ef un moddion yn y capel rllag icoli o hono irn fantais i gadw- ei lygad arnynt. Cerddai yn Uecliwraidd ar eu bol pan yn dychwelyd adref o'r capel, a chroniclai yn ei ddyddlyxr bob peth a welai, a llawer o bethau na welai, gan dynu casgl- iadau oddi wrthynt; 't-haenai -ei sylwadau a'i gasgliadau yn ddiwyd o dy i dy. ifymurtasai Robyn yn ei galon weled rhywbetli yn anweddaidd yn eu hymddygiadau, i gael testyn i bregethu arno ac awgrymai yn gynnil droion fod rhywun yu dyweyd iddo weled fel a'r fel, ond nad oedd etc (Robin) yn eoelio fod hyny yn wir. Yr oedd goruchwyliaeth trochfa pwll yr hwyaid wedi ei ddigio yn ddirfawr, ac ewyllysiai yn ei galon allu talu yn O 1, drwy drochi Bob yn mliwll ei athrod a'i enBib. Ond nid oedd neb yn dal llawer ar elclim a ddywedai Robin. Bu farw modryb Miss Evans yn N ghaer yn bur gyfoethog, a gaclawodd y cwhI o'i heiddo iddi hi, yn cynnwys amryw dai a swm da o arian. Aeth y stori allan drwy y cymmydogaethau fod merch yr Hafod wedi cael digwyddiad mawr—ei bod yn werth eiddo ac arian yn aneirif. Parodd y newydd hwn flinder nid bychan i feddwl tyner Robin y Glep. Stwffiodd ei hun i wasanaeth porthmon merlynod, a chafodd y fantais i fyned i Gaer fel gyrwr i'r porthmon. Wedi myned yno, gwnaeth ymofynion mor fanwl ag a allai i amgylchiadau a hanes modryb Miss Evans. Ae wedi dychwelyd adref, taenai y chwedl nad oedd un gair o wirionedd yn y son oedd am ei chyfoeth ond Ci bod wedi marw dros ei phen mewn dyled—bod ei thai wedi eu gwertLu, ac nad oedd y SWill a gaw- s-id am danynt yn agos i dcligon i foddloni y gofyn- wyr. Y cwbl yn anwiredd o ddyfais calon Robin. Ond ni waeth tewi, y mae Robin druan wedi darfod clepian er's llawer bhvydelyn; ondfel y mae gwaethaf y modd, y mae iddo olynwyr yn mhob ardal. Nid wjd: yn gwybod a oes neb o'i deulu yn ol y cnawd (er fod llawer yn ol y glep) yn aros hyd yr awr hon ai peidio. Bu iddo fab a merch, y rhai a gyfenwid yn Huwcyn mab Robin y Glep, a Siani Robin Glep- gi. Yr oedd y bachgen a'r eneth fel plant pool ereill, am ddim a wii i; ond yr oedd enw eu tad yn gosod gwarth arnynt, ac aeth y ddau o'r gym'- dogaeth yn ieuaingc, i ymofyn lleoedd i weini, er mwyn diangc yr enwau a roddid arnynt yn eu per- thynas a'u tad, ac ni chlywais i byth beth a ddaeth o honynt. Yr oedd hen wr yr Hafod yn bur anesmwyth ei fedclwl o hycl eisieu i Bob briodi- Miss Evans. Dy- wedai wrtho yn ami, I Pa?m na phriodet cli hi P Mi eith rhywun a hi oddi amat ti dan dy drwyn di, mi gei di weled—taswn i yn dy le di, mi faswn gwedi rhoi torch aur am i bys hi es talwm cyn hyn.' Gadewch chwi rhyngwyf fi a'r bisness hwnw, nhacl,' dywedai Bob. Mae arna i ofn mai rhw fisness go drwsgwl nei di o honi hi,' meddai'r hen wr. Tua'r adeg hono, daeth etifedd Sgwier y plwyf, fel y gelwid ef, i'w oed. Yr oedd ei dad wedi marw er's rhai blynyddoedd, a'i fam yn byw yn weddwyn hen balasdy y teulu, yr ung balasdy yn y plwyf; a hwynthwyoedd perchenogion y rhanfwyaf o'rplwyf; acyr oedd ystad fechan arall ganddynt yn sir Dref al- dwyn. Nid oedd yr Hafod Uchaf na'r Hafod Ganol yn rhan o'r etifeddiaeth, perchenog-aeth y trigian- wyr oedd y ddau trwy bryniad. Ni buasai y bon- eddwr ieuangc nemawr gartref er pan oedd yn fach- gen. Treuliasai amryw flynyddoedd yn Rhydychain yn y Brifysgol, ac wedi hyny yn astudio y gyfraith y yn Llundain, a thrachefn flwyddyn neu ddwy yn teithio ar y Cyfandir. Bachgen gwyllt, ond hynaws a charedig ydoedd, a daeth ei denantiaid yn fuan yn bur hoff o hono; ond ni roddai neb ond y person air da i'w fam. Yr oedd ef ym cael byd da helaethwych beunydd ar ei bwrdd hi; ond chware teg iddo, ni chafodd ef y gair o wneyd drwg i denant gyda'i feistr na'i feistres tir erioed, fel y cafodd llawer un o'i frodyr yn ol y brethyn. Yr oedd efe pi wr o natur garedig a chymmwynasgar; ac nid oedd Ym. neillduaeth nag Ymneillduwyr yn blino rhyw lawer ar ei yspryd. Arferai ddyweyd nad oedd fawr wa. lianiaeth iclciu i ba Ie yr ai Y defaid i bori, ei fed I ef yn sicr or cnu. Ar achlysur d^odia(j 6tife(y gwledda rhialtwch yn y palas. Rhoddwyd ciniaw i'r lioll denantiaid, ac ymgasglodd ereill o'r cym- mydogaethau yno yn yr hwjT i ddangos eu hewyllys da ac yn mysg ereill, aeth Bob a Miss Evans gyda'u gilydd yno, a Robin y Glep ar eulled ol. Syrthiodd llygad y boneddwr ieuangc ar Miss Evans, a syrth- iodd ei serch ami hefyd. Aeth ati yn y man i dynu ymddiddan a hi, wedi holi pwy oedd hi. Deallodd yn union ei bod wedi cael dygiad dai fyny, yn goeth ei meddwl a'i moes, yn gallu actio y lady yn eithaf naturiol, ac yn mhob modd yn un a allasai droi yn nghylchoedd uchaf cymdeithas heb achos iddi ostwng ei phen. Pan aeth at ei gyfeillion mewn cwr arall o'r ystafell, gan gyfeirio a'i fys ati, dywedai—' A clever girl Nid hir y bu heb alw yn yr Hafod Ganol i edrych am dani, a chymhellai hi yn daer i alw yn y palas i edrych am ei fam-y byddai yn dda gan yr hen lady gael ei chwmni mor fynych ag y gallai, ei bod hi yn unig iawn, heb neb yn yr ardal hono y gallai gymdeithasu a hwy. Ond ym. esgusodai hithau, gan ddyweyd nad oedd ei bath hi yn gymhwys mewn un modd iddi i feddwl am ffiirfio cyfeillach a boneddiges fel ei fam. Ond ni fynai efe wrandaw ar y ddadl hono, ac ni fynai hithau ei rhoi i fyny. Mynychu ei ymweliadau yr oedd y boneddwr ieuangc y naill wythnos ar ol y llall, Gwnai ryw esgus neu gilydd i alw heibio bob dydd. Nid oedd Miss Evans yn hoffi ei weled yn galw yno mor ami. Yr oedd hi wedi cael piano ar ol ei modryb o Gaer, ac yr oedd wedi dysgu chwareu ar yr offeryn hwnw yn dda pan oedd yno yn yr ysgol. Byddai raid iddi chwareu bob tro y deuai v bonedd- wr yno, a mawr fyddai ei ganmoliaeth iddi am chware a chanu. Wedi iddi ddechreu ammheu oddi wrth ei fynych alwadau, a'i attentions iddi, fod rhyw- beth yn ei fryd, ymneillduai o'r golwg pan welai ef yn dyfod at y ty, a gwnai esgusodion dros beidio ymddangos pan elwid am dani; ond deuai ar ei gwarthaf yn annisgwyliadwy yn ami. Aeth y si allan trwy y gym'dogaeth cyn hir fod y boneddwr ieuangc a'i lygad ar Miss Evans gy amcan nad oedd anrhydeddus, fel y tybid ac ni fu y si hwnw, gellid credu, ddim yn hir heb gyrhaedd dust Robin y Glep, a thaenodd Robin ef i bob elust yn mhell ac yn agos. Cerddai lawer,' a Uafuriai yn galed i daenu y chwedl trwy y wlad, gan wneyd ei sylwadau ami ac yr oedd hi yn chwyddo yn rhy- fedd dan ei ddwylaw bob dydd. Yr oedd llawer yn meddwl y peth yma, a llawer yn credu- y peth arall, a rhywrai yn clweycl fel hyn, a'r lleill fel acw,' meddai Robin; ac yr oedd meddwl a chred, a llefer- ydd yr oil, yn ol ei dystiolaeth ef yn oynnwys pethau a dueddent i daflu drwg-dybiaeth; ac nad oedd Miss Evans hithau ddim yn angel mor bur ag y tybid ei bod; ond fel yr oedd yn ffodus, nid oedd neb yn dal fawr iawn ar ddim a ddywedai Robin, fel y dy- wedais o'r blaen; ond yr un pryd, yr oedd ei ddi- wydrwvdd yn y gwaith i gadw ei stori yn fyw, gan achub pob cyfleusdra i'w mynegi i bawb, a'r wy- byddiaeth gyffredinol o'r ffaith fod y boneddrr yn mynych alw yn yr Hafod Ganol, ac na byddai byth yn galw mewn un ty arall, yn effeithio i ryw radd ar liaws yn y gymmydogaeth. Yr oedd rhai yn bur genfigenus at Miss Evans o herwydd y sylw a dalai y boneddwr iddi, ac yr oedd derbyniad ci'oesawus i Robin a'i chwedl yn y tai hyny. Cai lonaid ei fol o fwyd ynddynt bob tro, a llonaid ei' logellau i fyned adrefhefydynaml. Ond rhag i mi flino eich amynedd, mi a adawaf fy stori yn y fan yma y tro hwn. Byddwch wych. HEN DEILII-Vr
! TRAETHODAU AR I BRAWF IESU…
TRAETHODAU AR I BRAWF IESU GRIST GER BRON PILAT.' (17n o destyrtaH Cyfaljod Llenyddol Rhyl, Dydd Llun y Sulgivyn, 1868.) loan J'T Hanesycld.' Yn dechreu vn addawol ac v yn siomi, '1. ab Roberts.' Gwych ar rai ystyrion; ond y mae meithder rhyngddo a pherffeithrwydd. Gwredog.' Traethawd canolig, ond gallai yr awdwr ei wella yn fawr, pe yr ysgrifenai y cyfan- soddiad ddwy waith neu dair drosodd. Y mae ynddo amryw ymadroddion rhy gyffredin, megis Yr ydym yn cael,' yr ydym yn gweled,' a'r rhai hyn yn di- gwydd yn dra mynych. Rhydwyllt.' Traethawd yn cynwys crynodeb o hanes y prawf, mewn arddull goleu a llithrig, ond yn cael ei anurddo mewn amryw fanau gan y bai o ddefnyddio ycysylltiad 'ac' yn lie yr arddodyn 'ag,' a vice versa. Excelsior.' Y mae hwn yn trin y cyhuddiadau yn erbyn yr Arglwydd Iesu yn dra medrus, ac yn dadguddio eu gwendid a'u ffoledd; ond fel cyfan- soddiad nid yw y traethawd yn lan oddiwrth amryw wallau gramadegol. Mae yr enw a'r ansoddair wedi en hieuo yn anghymarus, lllegis 'y prawf hon;' y ferf arswydo wedi dodi yn yr amser amherffaith arswydai,' yn lie y cjTnherffaith, megis arswyd- asai.' Mae ei fjTij-ch g-amdreigliad o'r llythyrenau gwreiddiol yn codi rhyw amheuaeth ynooh mai clust g saesonaeg sydd gan Excelsior;' ac heb lawer o ym- wneud a'r hen iaith, rhaid i Excelsior' beidio dis- gwyl bod yn Excelcissimus ar Barnassus Cymru. Garmon.' Rhagymadrodd synwyrol a chelfydd, yn addaw traethawd g-odiclog ac yn siomi, fel ambell i anedd, a'r entrance hall yn fwy prydferth, addurnol, ac eang nag un o'r ystafelloedd eraill; ond beth ellir ddisgwyl mewn dwy len fechan o bapur ? I H. G.' Crynodeb o hanes y prawf ydyw hwn, wedi ei ysgrifenu gan un sydd wedi bod yn ysgrifenu Cymraeg o'r blaen, ac yn cael ei hynodi gan Jrchydig o gasgliadau naturiol, ond cyffrediu, oddiwrth yr hanes. 'Anselm.' Ei law ysgrifen JTI ddestlus, a'i or- graph ar y cyfan yn ddifai; ond dylai yntau dalu mwy o sylw i dreigliadau y llythyrenau gwreiddiol. Mae cryn ddiofalwch i'w ganfod hefyd yn fFurfiad amryw o'i frawddegau; ond prif fai 'Anselm' yw ei fod wedi camgymeryd ei destyn. Y pwngc yw Prawf yr Arglwydd Iesu,' a swm y traethawd ydyw dystawrwydd y profedig. Ymhlith y rhes- ymau a ddynoda er amddiffj-n ei ddystawrwydd ydynt,—1. 'Nid oedd yn angenrheidiol iddo lefaru.' 2. 'Ni fuasai unrhyw amcan da yn cael ei gyrhaedd drwy iddo lefaru.' Mae y cyntaf yn llyngcu yr ail. Os nad oedd yn angenrheidiol iddo lefaru, sicr yw na buasai unrhyw amcan da yn cael ei gyrhaedd drwy iddo lefaru.' Gwnai darlleu Whateley, neu Watts, ar Logic, les i Clwvdfo Y inae wedi rhanu ei design yn feistrolgar, a'i drin yn lied ddeheuig; ond y mae ei arddull ymhell o fod yn drefnus. Bai cyffredin cyf- ansoddwyr ieuaingc ydyw rhedeg y naill frawddeg i'r llall, fel cacenau siwgr modryb Lowri, heb ddy- falu llawer pa le y ceir cyfwng i ddiweddnod. Dylai pob brawddeg fod yn ddolen tra pherffaith ar ei phen ei hun, ac eto wedi ei chj-dio yn naturiol a chadwen y cyfansoddiad. Mae eisiau bod yn ofalus gyda chydmariaethau. Arfau peryglus iawn ydynt mewn dwylaw anfedrus. Cwymp erchyll o'r sublime oedd gosod hyawdledd yr Eiriolwr mawr yn yr un glor- ian a'r eiddo Disraeli. Er hyn i gyd y mae rhagor- ion yn y traethawd hwn. Dysgybl Gwan.' Y mae traethawd y brawd hwn o radd uwch na chyffredin mae yn deall ei bwngc, yn cydio yn ei bwngc, yn myned drwy ei bwngc yn fedrus, gan ei adael yn y fan lie dylasai, ac yn hyn rhagora ar amryw o'i gydymgeiswyr. Ond nid yw hwn ychwaith yn gyfansoddiad pur. Gormod o fynychu yr un geiriau, defnyddio enwau pan y gwnaethai rhagenwau y tro, ac arfer, cysylltion mewn manau y gallesid eu hebgor. Os ydyw Dysgybl Gwan' am fod yn gryf mewn llenoriaeth, rhaid iddo ochel y gwallau hyn sydd mor effeithiol i cllodi a gwanhau unrhyw draethawd, beth bynag all fod ei ragorion eraill. Dwys.' Traethawd yn arddangos cryu astud- rwydd, ac wedi ei gyfansoddi yn dda, er y buasai well genym fod rhai o'r egwyddorion ar ba rai y syl- faenir ef yn fath o gasgliadau ar ei ddiwedd. 'Philos.' Y mwyaf gwreiddiol o gwbl o ran ei gynllun, a phe buasai y cyflenwad yn deilwng o'r skeleton, sicr yw 'Philos' gawsai y wobr. Un a fuasai yn hoffi cael ychwaneg o amser.' Y mae ef yn cymeryd gormod o amser gyda hanes Herod, Barrabas, ac eraill, y fflangellu a'r croes- hoelio, a phethau ail raddol fel hyn, yn lie cysegru ei yni, ei ofod, a'i amser at y pwngc dan sylw. Mae yntau wedi syrthio i'r amryfusedd o ddefnyddio yr arddodyn 'ag' yn lie y cysylltiad 'ac/ a'r ferf 'mae' yn lie y cysylltiad 'mai.' Er hyn i gyd, nid yw y traethawd hwn mewn un modd i'w ddiystyru. Fel cj-faiisoddiad y mae ar y cyfan yn flecl ddifrychau, ac argraph un sydd wedi meddwl a darllen am y pwngc arno, a phe cawsai yr awdwr ychwaneg o amser fel yr oedd yn dymuno, buasai yn cjrffwrdd os nid yn cipio y gamp. 'Un o blant y deyrnas.' Y mae rhywbeth yn hwn. Yr arddull yn eon, y meddyliau yn hedegog, ac yn rhoddi gobaith y daw Un o blahty deyrnas,' gydag ymroad a diwydrwydd, yn un o gewri y deyrnas lenorol. Gallem feddwl os na fu y traeth- awd hwn unwaith ar ffurf pryddest, y byddai yn hawdd ei droi i'r ffurf hono heb nemawr gam ag ef. Ni ddywedwn fod ynddo ormod o farddoniaeth, ond rhy fychan o ddefivyddiau traethawd yw ei ddiffyg; onide buasai y plentyn, hwn wedi pasio'r post cyn i'w gyd-redegwyr gael amser prin i gychwyn eu gyrfa. Oristion.' Mae yr jTngeisydd hwn wedi meis- troli ifeithiau yr hanes, a'u dwyn i arwcddu ar y prawf yn dra medrus. Ysgrifena yn eglnr ac yn llithrig, a thyna amryw gasgliadau- gwych oddiwrth y cwbl. Ar y cyfan, a chymeryd i ystyriaeth len- yddiaeth a materion y cyfansoddiadau, Cristion' ddylai gael y wobr, a Dwys' yr ail. Nid ydym wedi canmol rhyw lawer ar y traethod- au, na chodi ond ychydig ar y cyfansoddwyr. Ni wnaethom un o honynt yn Milton na Macaulay, nac yn Junius na Foster. Mae rhai beirniaid wedi creu cymmaint o brif ysgrifenwyr y byd fel y maent yn sathru ar draed eu gilydd, gyda ni y Cymry. Mae ein Homers a'n Virgils, ein Shakespeares a'n Spen- cers mor aral a gooseberries yn mis Mai, a byddai yn fendith i'r wlad i beidio jrchwanegu atynt am un oes beth bynag. AARON MOOHNANT.
TAITH Y PARCH D. PRICE 0 AMERICA.
TAITH Y PARCH D. PRICE 0 AMERICA. Mae lluaws mawr o gyfeillion wedi anfon ataf i ddymuno arnaf sicrhau g'wasanaeth Mr Price iddynt hwy i bregethu mewn cyfarfodydd ac i ddarlithio. Tynais iddo gynllun o daith am dri mis—ond dychrynodd pan welodd y gwaith oedd wedi ei dori, a thorodd ei galon i feddwl myned trwyddo. Barn- odd mai 'gwr caled' oedawn pan feddyliaswn am osod mor drwm arno. Hwyrach y dylaswn ystyried ei oeclran a'i lesgedd; ond yr oeddwn yn awyddns am i'r holl gyfeillion caredig oedd wedi anfon gael ei wasanaeth.-Nis gall ddarlithio yn haner y manau sydd yn ei ymofyn. Dywed y bydcl darlithio ddwy waith yr wythnos yn llawn cymaint ag a all wneyd; a phregethu ar rai o'r dyddiau eraill.—Mae o bwys iddo gael tipyn o adnewyddiad.—Wele fraslun o'i daith am y mis dyfodol:— Nos Wener, Mehefin 19, yn Llansantffraicl.-A'r Sabbath, Mehefin 21, yn Mhenybontfawr. Nos Lun, yn Llanfyllin,—oddi yno i Gymanfa Llanbrynmair Mercher a IaTI., ac i Gymanfa y Bala ddydd Gwener, ac erys yn Llan- uwchltyn a'r Bala dros y Sabbath, Mehefin 28. Nid yw wedi trefnu am yr wythnos ganlynol, ond tebygol yr ymwela a Dolgellau, ac a'i hen gyfaill Mr Ellis, yn y Brithdir a Rhydymain; ac a pherth- ynasau 'Deacon Owens' sydd gydag ef yn Newark, o gylch Bethel a Llandderfel. Ca y cyfeillion hyn gyfie arno yn Nghymanfa y Bala. Sabbath, Gorph- enaf 5ed, bydd yn. N ghroesoswallt; a thebygol mae yr wythnos ar ol hyny yr a i Ruthin a Llandegla. Sonia am ddyfod drosodd i Liverpool i gael ychydig orphwys o gylch Sabbath, Gorphenaf 12.—Bydd y Sabbath canljTiol, sef Gorphenaf 20, mewn cyfarfod yn Brymbo.—Yn y Rhyl nos Fereher, a Carmel, Llanllechid, nos Wener yn darlithio.—Sabbath Gorphenaf 26, yn Bethesda, ac oddi yno i Gyman- faoedd Talysarn a Llangefni y dyddiau canlyi-iol,- Caernarfon y Sabbath gyntaf yn Awst; a'r dyddiau canlynol i'w hen fro enedigol, tuag Ebenezer, &c.- Sabbath, Awst 9, Caergybi, ac wedi galw mewn ychydig fanau yn Mon, bydd yn Ffestiniog Sabbath, Gorphenaf 16, a'r dyddiau dilyndl. Hyd yma y mae y cynllun yn cyraedd. Gall y neb a fyddo am gael ei wasanaeth am noson, anfon ato ef i un o'r lleoedd a nodwyd. Mae ganddo amryw fylchau heb eu llanw, ond dewisodd eu gadael er mwyn cael gorphwys. Ato ef ac nid ataf fi y bydd oreu anfon. Efe a wyr ei nerth, a pha faint a all ddal. Gwel ei hen gydnabyddion lawer o gyfnewidiad ynddo, ond I xii byddant yn hir heb weled mai Mr Price ei hun ydyw. | Liverpool, J. THOMAS.
IHENAFGWYR YN Y SENEDD.
I HENAFGWYR YN Y SENEDD. Mae datodiad y SeaMd ddiweddaf a etholwyd o daii Tsgrif Ddiwygiadol 1832 yn ymyl. Bydd yn ddyddorol cyn y terfyno ei bodolaeth i wybod pa gynifer o aelodau y ddau Dy oedd yn eu lleoedd ar agoriad y Senedd yn 1833 sydd yno yn awr. Yr Arglwydd Ganghellydd y pryd hwnw oedd Ar- glwydd Brougham; cymerwyd ef ymaith ychydig* wjdhnosau JTI ol; ac o'r pehdefigion yr oedd en hen- wau ar y rhestr y pryd hwnw, Did oes ond 27 yn aros. Sef, Duciaid Bucclench a Leinster.—Ardal- yddion Abercorn, Cholmondeley, Clanicarde, Con- yngham, a Headfort.-Iarllod Ashburnham, Chich- ester, Clanwilliam, De la Warr, Howe, Huntingdon, Onslow, Radnor, Roden, Sandwich, a Sheffield. Is-Iarll Sydney.-E, sgobioii Exeter a Winchester,— ac Arglwyddi Belhaven, De Tabley, Hawke, St. John, Southampton a Tenterden. Nid oes yn Nhy y Cyffredin yn awr ond 31 o aelodau a aethant yno yn yr etholiad cyffredinol yn Rhagfyr, 1833. Yr henafgwyr hyn ydjrxtMr. H. B. Baring, Syr H. W. Barron, y Milwriad R. M. Biddulph, Mr J. Briscoe, Mr Brocklehurst, Mr Cumming Bruce, Arglwydd Ernest Bruce, Syr Richard Bulkeley, Mr Corry, Mr Dennison (Llef- arydd y Ty), Mr W. Ewart, Mr Forester, Y Milwriad French, Mr Gaskell, Mr Gladstone, Syr G. Grey, Syr J. Hanmer, Arglwydd Hotham, Syr W. Hutt. Mr Ingham, Syr J. Johnstone, Mr Lefroy, Y Milwriad Wilson Paten, Y Cadfridog Peel, Mr Roebuck, Mr J. Abel Smith, Mr C. R. Talbot, Mr Traill, Syr W. Yernor, Syr Harry Verney, a'r Mil- wriad Peers WIllIams. Yn ystod y 35 mlynedd hyn mae llawer o'r bon- eddwyr a,urhycleddus a nodwyd wedi mvned trwy gyfnewidiadau Seneddol nodedig. Er engraifft, mae Syr H. Barrow a Mr Biddulph wedi colli eu heisteddleoedd ddwywaith dros Waterford a Din- bych. Mae Mr Briscoe wedi eistedd dros East Sur- rey, Westbury, a West Surrey. Mr C. Briscoe dros Inverness ac Eliginshire. Syr R. Bulkeley dros Beaumaris, Fflint, a Sir Fon. Mr Dennison, y Llef- arydd, yn olynol wedi cynrychioli Newcastle-under- Lyme. Hastings, Notts, Liverpool, South Notts, Malton, a North Notts. Mr Ewart dros Liverpool, Wigan, a Dumfries. Mr Gladstone dros Newark, Brif Ysgol Rhydychain, a South Lancashire. Syr G. Grey dros Devenport, North Northumberland, a Morpheth. Syr J. Hanmer dros yr Amwythig, Hull, a Fflint. Arglwydd Hotham dros Leominster a'r East Riding. Syr W. Hutt dros Hull a Gates- head. Mr Lefroy dros Longford, a Phrif Ysgol Dublin. Mr Roebuck dros Bath a Sheffield. Mr Traill dros Orkney a Caithness. Syr Harry Verney dros Bedford a Buckingham. Am Mr Ingham yn South Shields, Syr J. Johnstone yn Scarborough, a Mr J. A. Smith yn Chichester, mae Toriaid wedi bod ar eisteddiad bob un o honynt. Mae y deuddeg canlynol wedi eistedd heb eu haf- lonyddu dros y lleoedd a gynrychiolir ganddjTit yn awr:Alr H. B. Baring ac Arglwydd Ernest Bruce dros Marlborough; Mr Brocklehurst dros Maccles- field; Mr Corry dros Tyrone; Mr Forester a Mr Gaskell dros Wenlock; Mr French dros Rosecom- mon; Mr Wilson Paten dros North Lancashire; Mr Peel dros Huntington; Mr Talbot dros Forganwg; Syr W. Verner dros Armagh; a Mr Peters Willims dros Great Mariow. Mae y boneddwr diwoddaf a enwyd wedi cadw ei eisteddle heb ei aflonyddu er pan y cymerodd feddiant o honi yn 1820.-Mae Ar- glwydd Hotham hefyd wedi bod yn y Ty 48 mlyn- edd. Mae y boneddwr anrhydeddus sydd yn llywyddu y Ty isaf, i chanddo brofiad Seneddol yn cyrhaedd dros 45 o flynyddoedd. Pa gynifer o'r hynafg-wyr hyn a ddychwelir i'r Senedd newydd?— Daily News.
GYMANFA DINBYCH A FFLINT.
GYMANFA DINBYCH A FFLINT. Cynhaliwyd Gymanfa Undeb Siroedd Din- bych a Fflint eleni yn Coedpoeth, ger Wrexham, Mawrth a Mercher, Mehefin 9fed a'r lOfed. Am 10 o'r gloch ddydd Mawrth, yr oedd Cynhadl- edd y Gweinidogion, pan yr oedd yn bresenol y Parchedigion R. Thomas, Rhyl; J. Thomas, Liverpool; D. Roberts, Caernarfon; H. E. Thomas, Birkenhead; H. Rees, Penuel; W. Powell; Ishmael Jones; E. Stephen, Tany- marian; R. Thomas, Bangor; E. T. Davies, Abergele; W. Griffiths, Llanelwy; R. M. Jones, Bagillt; H. James, Llansantffraid; J. Davies, Ruthin; W. Jones, India; L. Williams, Llan- armon; J. Jones, Zion; E. Roberts, Coedpoeth; E. Evans, Llangollen; D. Evans, Rhosymedre; J. Rowlands, Rhos; a H. Rees, Caer. Mae y gweinidogion yn yr Undeb hwn yn arfer cyfar- fod a'u gilydd ar foreu pob Cyfarfod Chwarter- ol i gael tipyn o ymddiddan ar ryw beth cys- sylltiedig a'r weinidogaeth; a chan fod y Gy- manfa yn cymmeryd lie y Cyfarfod Chwarterol, trefnwyd i gael yr un fath ynddi; ond ni ddy- wedwyd hyny yn nglyn a'r hysbysiad am y Gymanfa eleni, ac oblegid hyny daeth amryw eraill i'r Gynhadledd foreuol. Mae rhai dynion bach yn ddrwgdybus iawn o gynhadledd i'r gweinidogion eu hunain, rhag ofyn eu bod yn cydfwriadu yn erbyn annibyniaeth yr eglwysi. Gall y cyfryw, druain, gysgu yn ddigon tawel; bydd annibyniaeth yr eglwysi yn ddigon diogel, os na ddaw cydfradwriaeth o unlle ond o'r cynliadleddau bychain hyn. Nid oes dim yu- ddynt ond ceisio anog a chyfarwyddo y naill y llall pa fodcl i wneud eu gwaith yn fwy effeith- iol. 0 ran dim sydd yn cael ei ddyweyd gallai pawb fod yn bresenol, ond fel y dywedodd y brawd Powell, o Nantglyn, y mae y brodyr ieuainc yn teimlo yn rhwyddach i adrodd eu teimladau pan na byddo ond gweinidogion yn clywed. Byddai yn dda iawn genym glywed fod diaconiaid yn cyfarfod am ddwy awr yn achlysurol i weddio yn nghyd, ac ymgynghori "„'u gilydd pa fodd y gallent fod o fwy o was- anaeth i'r eglwysi. Anhawdd genym feddwl fod yr un gweinidog a waeddai Bradwriaeth Annibjrniaeth mewn perygl!' a'r cyffelyb eir- iau a glywir gan bobl ddrwgdybus. "Yn y gynhadedd foreuol y tro hwn, dewiswyd y Parch R. Thomas, Rhyl, yn gadeirydd. De- chreuwyd trwy weddi gan y Parch H. Rees, Penuel. Hysbysodd yr ysgrifenydd mai y mater a osodwyd i lawr i fod yn destyn ymddiddan oedd, Beth sydd genym ni fel gweinidogion i'w wneud tuag' at adfywio crefydd ysbrydol yn yr eglwysi.' Wedi i'r cadeirydd ddyweyd ychydig eiriau, galwodd ar amryw o'r brodyr i siarad. Gwrth- ododd amryw o'r rhaiieuanc a dyweyd dim, fel y bu raid i rai hynach gymmeryd holl amser y cyfarfod i fynu. Y Parch J. Thomas, Liverpool, a ddywedai mai y peth cyntaf oil oedd genym i'w wneud er adfywio crefydd ysbrydol yn yr eglwysi oedd bod yn ddynion ysbrydol ein hunain; nas gallesid disgwyl i weinidogion wneud yr eglwysi ond y peth oeddynt eu hunain; meith- rin mwy o ysbrydolrwydd crefydd yn ein calon- au ein hunain. Y Parch D. Robort.. Caernarfon, a ddywedai ei fod yn ofni ein bod yn euog o ollwng pethau i'n capeli a'u cefnogi sydd o duedd i wanychu ysbrydolrwydd crefydd—os nad ydynt yn bech- adurus, nad ydyw ymwneud a hwy yn un help i grefydd ysbrydol. Y Parch E. Stephen, Tanymarian, a ddywedai ei fod yn teimlo anfantais oddiar ryw fath o angenrheidrwydd sydd ar weinidogion i ym- wneud a phethau heblaw pregethu—darlithio ar gerddoriaeth, beirniadu mewn cyfarfodydd cystadleuol, ysgrifenu i newyddiaduron, a phethau o'r fath. Teimlai mai pan gyda'r pre- gethu yr oedd y pregethwr yn debycaf o feithrin crefydd ysbrydol. Y Parch E. T. Davies, Abergele, a ddywedai fod tipyn o sirioldeb a digrifwch yn brofedig- aeth iddo; nad oedd wedi arfer plygu pen a thynu gwyneb hir, ond nad oedd erioed wedi gallu gwneud yn ysgafn a phethau dwy fol, ac mai dyna y peth mwyaf andwyol i ysbrydol- rwydd crefydd—gwneud yn ysgafn o beth au sanctaidd. Y Parch H. James, Llansantffraid, a goffai ddywediad Andrew Fuller fod perygl i bregeth- wr ddarllen y Bibl fel pregethwr ac nid fel pechadur; fod darllen gormod ar bethau eraill, a rhy fychan ar y Bibl, yn cael ei deiinlo gan- ddo ef yn wanychdod i'w grefydd bersonol. Y Parch E. Evans, Llangollen, a ddywedai mai darllen a myfyrio y Bibl oedd y prif fodd- ion i feithrin crefydd ysbrydol. Y Parch Ishmael Jones, Rhos, a ddywedai ar y pwys i bregethwr ddwyn ei holl dduwiol- deb i'r pulpud. Y Parch R. Thomas, Bangor, a gydsyniai a'r hyn a ddywedwyd am ollwng pethau heb fod o nodwedd grefyddol i'n capeli. Ofnai fod difyr- weh er ei fwyn ei hun yn cael gormod o lawer o sylw; mai trwy bethau syml yr efengyl yr oedd crefydd bur ac ysbrydol i gael ei meithrin. Ceisiwyd gan y Gohebydd ddyweyd gair, yr hyn a wnaeth yn bur briodol. Anogai frodyr i beidio dynoethi eu gilydd—nid yn unig o'r un enwad ond o bob enwad; nas gallasem gyhoeddi gwendidau y naill y llall heb fod crefydd yn dyoddef. Gadawyd yr un mater i fod yn destyn ym- ddiddan yn y Cyfarfod Chwarterol nesaf, gan fod y rhan fwyaf o frodyr yr Undeb heb ddyweyd yr un gair arno. Terfynwyd trwy weddi gan y Parch J. Thomas, Liverpool. Am 2 o'r gloch, cyfarfu y gynhadledd gy- ffredinol, pan y daeth yn nghyd at y gweinid- ogion a enwyd y Parchedigion Dr Rees, Liver- pool J. Thomas, Wern; J. Roberts, Brymbo; J. T. Lewis, Rhesycae; D. Price, America; W. Roberts, Liverpool; R. M. Thomas, Wyddgrug; S. Evans, Llandegle, a infer fawr o ddiaebniaid a chenhadon o'r gwahanol eghvysi. Cymmer- wyd y gadair gan y Parch W. Rees, D.D., Liverpool, Cadeirydd yr Undeb. Dechreuwyd gan y Parch J. Roberts, Brymbo. Dygwyd llawer iaAvn o faterion ger bron, a- phasiAvyd penderfyniadau yn unfrydol arn\TI.t. Penderfynwyd fod y Gymanfa y ftttryddyn nesaf i fod yn y Wyddgrug. Darllenodd yr Ysgrifenydd lythjf" "oddiwrth Gyfarfod Chwartfirol. Mon yn eyiumeradwyo y Parch J. Roberts, Llanerchymedd, i'r Undeb, ar ei symmudiad i weinidogaethu i Brymbo. Rhoddwyd iddo groesawiad gwresog. Daeth y Parch D. Price, America, (gynt o Ddinbych), i inewn yn fqait wedi.dech-reu y gynhadledd, a rhoddwyd iddo jf tderbyniad cynhesaf a gafodd neb erioed. Yr oedd Mr Price wedi bod yn llafurio am flynyddoedd lawer yn yr Undeb, ac yr oedd cais wedi ei an- fon ato o Gymanfa y Wern ddwy flynedd ynolf yn dymuno arno dalu ymAveliad a Chymru, fel yr oedd yn naturiol fod llawenydd mawr yn mhob mynwes wrth ei weled, a phasiwyd yn gynes y penderfyniad a ganlyn:— I Fod y Gynhadledd hon yn croesawu yn wresog y Parch D. Price ar ei ymweliad, yn cydnabod yn ddiolchgar Ragluniaeth DdAvyfol am ei nawdd a'i ham- ddiffyn drosto yn ei deithiau hirfaith hyd attom, ac yn dymuno iddo yr un amddifFyn tra yn ymdaith yn ein plith, a dychweliad diogel iddo, pan ddelo yr adeg, i fyiinves ei deulu a pliobl ei ofal.' Yr oedd y Parch W. Jones, Cenhadwr o In- dia, yn bresenol. Amlygodd y Gynadledd ei llaAvenydd mawr wrth ei weled, a llongyfarch- wyd ef ar gyfrif y safiad uchel y mae wedi ei gyrhaedd yn ngolwg cyfarwyddwjT y Gym- deithas, a chorpholwyd y teimlad yn y pender- fyniad a ganlyn:- 'Ein bod fel Cynhadledd yn mawr lawenhau yn Ihvyddiant Mr Jones, a'r safle uchel a gyrhaeddodd yn mysg ein cenhadon yn yr India, yn teimlo yn ddiolcn- gar ei fod wedi ei ddiogelu i ymweled a gwlad ei ened- igaeth, ac am y gwasanaeth effeithiol a wnaeth i achos y Genhadaeth yn ein mysg.' Galwyd sylw at yr angenrheidrwydd i ym- barotoi ar gyfer yr etholiad dyfodol, fel y caffom ddynion i'n cynrychioli yn y Senedd, ac nid y siiams sydd yiiO yn bresenol. Pasiwycl y pen- derfyniad canlynol:— Ein bod fel Gynhadledd o dan j-styriaeth ddifrifol o'n hawliau gwladwriaethol, yn taer gymmell pawb ag y mae y mesur Diwygiadol newydd yn rhoddi hawl iddynt i bleidleisio yn yr etholiad dyfodol, i gofrestril eu henwau yn ddioed, ac yn gysson a'u hegwyddoriou fel ymneillduwjT-, i roddi eu pleidlais dros Rvddfryd- wyr trwyadl i'w cynrychioli yn y Senedd.' Rhoddwyd ar y Cadeirydd a'r Ysgrifenydd i anfon llythyr at Mr Gladstone o gydymdeimlad 3 ag ef yn ngwyneb yr ymosodiadau bryntion a wneir arno, a'u dioiehgarweh iddo am ei was- anaeth, a pharotoi deiseb i Dy yr ArglAvyddi 0 j blaid cynnygiad Mr Gladstone. t Amlygodd y Parch J. T. Lewis, Rhesycae, ei t fwriad i ymfudo i America, a gollyngAvyd ef I ymaith gyda llythyr cymmeradwyaetii, gan 2 adael i'r Ysgrifenydd ei barotoi, ac iddo ef a'r -1 Cadeirydd ei arAvyddo dros y Gymanfa, Bu Mr 0 Lewis JTI fraAA'd ffyddlon yn yr Undeb. Yn nglyn a IIJTL, bu ymddiddan maith am Avaith a ein cyfeillion yn America yn derbyn i'w heglwysi 11 ac i'w pulpudau ddynion yn ymadael o'r wlad fc hon dan amgjdchiadau nas gallasai neb cyd- g wybodol roddi llythyrau cymmeradwyaeth idd- y ynt. Dygwyd ger bron enw un a ymadawodd 1 yn ddiweddar, sef Mr J. Jones, Roden's Hall, t¡ cyn hyny o Smethcott, a phasiAvjrd y pender- Y fyniad canlynol ar ei achos :— Fod y Gynhadledd hon yn llwyr anghymmeradwya ynidflyg! ad Mr J ohn J ones, o Roden llall, WrexhaiPj g, gjTit o Smethcott a Charno, yn ei berthynas a'i ofyri- 5 wyr, j-n nghyd a'r amgylchiadau dan ba rai yr ATn- adawodd a'r wlad hon; ac yn dwys ofidio fod ein cyf" eillion yn America yn ei dderbyn i bregethu heb lAdhyl S o gymmeradwyaeth.' "a Yr oedd y Gynhadledd yn unfrydol yn ei barn '1 a'i theimlad yn ei gylch, CrybAvyllodd y Parch E. Stephen, Tany mar- lan, am y Llyfr Tonau a Hymnau y mae ef a j, Mr Jones, Ruthin, newydd ddwyn allan. „ Galwodd y Parch J. Thomas syhv y Gynhadl- hi edd at Golegdy neAArjrdd Aberhonddu, a'r angen- a< rneidrAvydd i gasglu yn y ddAvy sir yn ddioed y IV SAArm sydd yn cael ei ddisgwyl ocldhvrthynt. ID Emvyd pAvyllgor yn y Cyfarfod Chwarterol di- weddaf i gymmeryd hATI mewn llaAV, a da genym CJ ddeall ei fod wedi cyfarfod cyn myned o'r Gy- manfa i cldechreu gweithio. Deuparth gAvaith yw ei ddechreu.' '8"f Terfynodd y Cadeirj'dd trAvy Aveddi. Am 8 o'r gloch boreu dydd Mercher, jrr oedd Co cyfeillach gyffredinol. Yr oedd Capel Salem yn lied lawn. Dewiswyd y Parch S. Evans, Llan- degle, i lywyddu. Dechreuwyd gan Mr Edward 1 1 Wynne. Nid oedd un mater wedi ei reddi i lawr, ond siaradwyd ar bethau yn gyffredinol g] gan y Parchedigion E. Roberts, gweinidog y lie; H. James, Llansantffraid; E. Evans, Llan- cy gollen; J. M. Thomas, Wyddgrug; D. Roberts, a Caernarfon; W. Jones, y Cenhadwr o India; ey W. Roberts, Liverpool; R. Thomas, BangorfJi6 J. Thomas, Liverpool; M. D. Jones, Bala, a.:e dau neu dri o frodyr o enwadau eraill. DiAvedd- dd Avyd trwy weddi gan y Parch W. PoAvell. Buas- ai yn well pe buasai rhyw fater wedi ei nodi fod yn destyn ymddiddan. Mae hyny JTI rhoddiy^ cyfeiriad i'r siarad. Gwnacd yno lawer o sylAV,^ adau gAverthfaAvr, ond nid ydym yn eu cofio yH awr i'w cofnodi. TREFN Y MODDION CYHOEDDUS. !1\fE Y Sabbath, pregethodd y Parch D. Roberts", lJ Caernaifon. Nos Lun, y Parchedigion H. ReesAy, Caer, a D. Roberts. Nos Fawrth, yn Salem^a g dechreuodd y Parch E. Evans, Llangollen, ^or phregethodd y Parchedigion E. Stephen, Tan'lW ymarian, ac R. Thomas, Bangor. Yr un prydeja yn nghapel y Wesleyaid, dechreuodd y ParclV'*11 H. James, Llansantffraid, a phregethodd Parchedigion J. Thomas, Liverpool, a Dr ReeSi 6:1 AbertaAvy. Dydd Mercher, am 10, yn nghapel y Wesleyaid, dechreuodd y Parch W. Jones, 0 India, a phregethodd y Parchedigion D. PricerJ^ o America, a W. Rees, D.D., Liverpool. Am 0 yn nghapel y Wesleyaid, dechreuodd y Parclfei-jj L. Williams, Llanarmon, a phregethodd y Parcb^g edigion M. D. Jones, Bala, a Dr Rees, AbertaAvV'^u, Yr un pryd, yn Salem, dechreuodd y Parch Thomas, Liverpool, a phregethodd y Parchedig' ion H. James, Llansantffraid, a D. Robert^1' < Caernarfon. Am 6, yn nghapel y Wesleyaid "41 dechreuodd y Parch J. Roberts, Brymbo, 0 phregethodd y Parchedigion J. Thomas, Liver"to" pool, ac R. Thomas, Bangor. Yr un pryd, Yoh, Salem, pregethodd y Parchedigion M. D. J one b; Bala, ac E. Stephen, Tanymarian. !ra,i Yr oedd yno gynnulleidfaoedd lluosog iawrtt^, ond gresyn oedd eu rhanu. Cae sydd yn talfiVj Cjunanfa, a phe buasai y trefniadau Avedi eWta gAvneud i bregethu allan buasai yno dyrfa faw.ai"e yn nghyd. Y mae y wlad yn hynod o I)oblo ac yr oedd y diwrnod yn nodedig o ffafriol. mae yr hen syniad am Gymanfa yn colli wrtf^ fyned i'r capeli. Canmolid Cymanfa Coedpoetf^ gan bawb fel un o'r rhai goreu o Gymanfaoed^l y blynyddoedd diweddaf. I