Y Tyst Cymreig

CARMEL, FOCHRIW. Cynhaliwyd Cyfarfod Misol y dosbarth hwn yn y lie uchod, ar yr 22ain cyfisol, pryd yr oedd yn bres-, senol y Parchn. canlynol:—Jones a Griffith, Cefn; xsowen, Pendaren; Evans, Davies, a Hughes, Dow- els; Jones, Bristol; Jones, Kelson; a Morgans, <>eay^hiw. Am 2, cynhaliwyd cynhadledd gan y s^miudogion, pan y derbyniwyd Meistri Evans, iiethama, a Morgan.?, Troedyrhiw, i'r undeb; ac y penderfynwyd-Fod y cyfarfod nesaf i fod yn Troed- yrhiw. A bod papur i gael ei ddarllen gan y Parch J. M. Bowen, Pendaren, ar 'Brif egwyddorion cyn- ulleidfaoliaeth yn nghynadledd y gweinidogion.' A bod y, Gyfeillach Gyffredino1 i siarad ar y moddion j rei^,j ddwjm ymlaen y cyfarfodydd wythnosol, fel 0 s}rlw 3™ yr eglwysi. Am 4, cynal- Cyfeillach Gyffredinol, o dan lywyddiaeth y ? V4T- Pendaren. Testyn yr ymddiddan dyledswyddau sydd ar holl broffeswyr 1 roddi eu presenoldeb yn y cyfarfodydd ^thnosol.' Cafwyd cyfeiHach rhagorol dda; siarad- wyaarjw o ^weinidogian a diaconiaid o wahanol g wysi yn bwrpasol iawn. Pe buasai JT esgeulus- wyr yn bresenol gallaselit gael lies neillduol trwy ar eu hangysondeb a'u proffes, acyngtyn r „yy i wneyd pendei-fyniad i ddiwygio. Am y P —darllenwyd a gweddiwyd gan y p^rcf" T" Morgan, Troedyrhiw, a phregethodd y -r„r "• Evans, Bethania, Dowlais; y Parch D. A. p Ue?' Ve^n> (ar y lnvnc 'Dylan wad yr.Ysbryd'); a'r Jones, Bryste. Cafwyd cyfarfod da; yr hwyl,y 8'ynulleidfa yn lluosog iawn, a'r brodyr yneu -Byddal cyfarfod o'r fath yma yn sicr o fod yn lies elf f wahaiiQl gymmydogaethau, am fod ynddo ddwyn y gweinidogion i fwy o gyfeillach a'u r 1^' dwyn y diaconiaid i siarad ac i gydweith- gweinidogion; a gwneid lies i'r eglwysi yn syxtreclinol, trwy fod y pethau a draddodir yn cael gTwasgaru trwy holl eglwysi y cylch.Hirgwm.

LLANYMDDYFRI. J?ACH'—r ocddem'wedi bwriadu ysgrifenu llnd-p ynghylch y cwrt bach' cyn hyn ond allan if i n* ^an amgylehiadau i gario ein bwriad V llvs i yn awr- Dwywaith y buom ni erioed yn capl o f11 ?y^w> yn gwrando ar wahanol bethau yn a'r ynddo, o hyny ydoedd y tro diweddaf can C^11 y diweddaf y buodd yma. Nid ein ham- can presennolydyw rhoddi adolygiad manwl ar raoTi a materion ynnddynt, eithr yn hyt- Vnol ,LW6J yr ^yu a ystyriwn ni ar y pryd yn an- vn nrj^1110^ ac yn. anghristionogol i'r eithaf ^Sb'3 Gga fiwy- Beth a yrnddengys yn fwy crefvrM-n a? ailf n8'y^aidd i'r cyhoedd na gweled €rbwi AI kylldremu, haeru a thyngu llwon yn IsTirl ^ri gllycld 'r Dywedwn yn ddifloesgni—dim. cvrl^n?11 Pn r^yfeddu fod dipyn o anghydwelediad Onrl ir Personau a'u gilydd yn awr ac eilwaith svdrt n 6i^ yw y gallon ddeall beth yw yr ysfa 1 e'cPosio^Y^y i'r cyhoedd, pryd y Oa- KA i Wy^'110?1 a dynion synwyrgall a phwyll- y cwestiwn mewn dadl gyda chym- Er a Ilawn 0 foddlonrwydd i'r gwahanol bleidiau. cymmerer fod Huwcyn y Oigyddwedi ^at y Cl'ydd yn y cwrt. Dyna Huwcyn yn Sr ,a 1 lyfr 7? mlaen> tra y mae Wat yn y box. Wei A :7f-Wy 1 yn ,dy ofyn tli O bymtheg swUt am gig P A_wyt ti yn gwadu ? Nac wyf fi. faint o amser Ydwyt ti am gael i'w talu? Tri mis. O'r goreu. I)yiRa fusn.es H-uwcyn -a Wat clrosocld. Yni, awr, yn enw pob peth sydd deg a rhinweddol, sut na fuasai y ddau yn deall eu gilydd cyn ymddangos yn y Ilys i wnenthur hyny, yr hyn a gostiodd i Wat amryw iruan. Pa bryd y daw )rbycl, tybod, pan y y«-d uniondeb a charedigrwydd ynghyda chyfiawn- er yn. nodweddu ei gymmeriad moesol. y Central Wales Railway.—Yr ydym wedi elr10 eiioesamrywio1 0 weithiau, at orpheniad y Y ml l.°d eydrh-w-n- Llanymddyfri a Llanwrtyd. dden "afnidiol bellach er's tair wythnos. Ym- v^.l^y trafaelu sy ami yn atr mai anturiaeth diwed ] /d<liannUs: fydd hefyd. Dydd Mawrth Town H ifr 0G^Jmc^n gostfawr ac ysplenyddyn on T dre^' hon,gan y tirfeddiannwyr a direct- Vn rtoTfa+°Tl and ■^01'tl1 Western Railway Company, Yn,r)mt%l ,chwinpeini Central Wales. Yr oedd Vn imJ^ ? *Qneddigesau a. boheddigion yn bresenol ,tholw3TU f lmchton. Wedi clirio y 'byrddau, yd y gldair^rf111)avieH' Ysw-> Neuadc1' 1 gymmer- 0 wahanol n'a+ ^J^ytfiwyd amryw o lwngcdestynau ac vn rn>1]1-;v r'.Pa rai a dderbyniwyd yn wresog Un a ffvrl i ei'aLU i esgob Tyddewi a'r offeiriad, pa y di-gf i!^1 y^g^Jiy Parch J. Hughes, periglor chaiiiat °n<'?10Wn ara sebonllyd dros ben. Ni ^eth a ci°h gYjfod i ni wneyd aylw manwl o'r ar-. yr e^o-nK^ byth y seboxd tragwyddol Sydd ar cvfi a P-'10^ peth i Eglwys Loegr sydd mewn C ,al'fodYdd 0'1' £athfel pe buasai holl ddaioni a fewVt lle''()edd a'r ddaear wedi cael ei gagglu o Wn e¡ gwersyll hi. Ond (Ymniailldu- y ni L .yweyd gaii» am ein gwasanaeth i'r byd, hwtir Bavi anhymig. Dywedodd y Parch T. ade^v' araeth ar ol ciniaw yn Cando'g Anns, n ^^yfodiad Visc°unt Emlyn i'w oed, taw yr Ym- i^duwHyr oedd asgwrn cefn y wlad mewii ystyr eyoideithasb],' &c. Yr wythnos ganlynol, "dyma'r ^tniarfhen Journal a'r Welshman yn condemnio "Mr 0 ^33a i'ldo feiddio yngan y fath beth. Ond druain cawsant fwy na llonaid eu breichiau i'w fwvsffn^ a Pan ruo'r Hew, taweled holl ga^J y niaes,' y^w iaith teimlad ambell i ddyn- Khaid i ni fod yn dawel am enyd, daw yn ^Wch^^L ^Pan lia ^ydd y naill yn ymffrostio yn ei U.wchan.aeth ar y Hall. dydi Tra yn ymddiddaii a hen frawd y dydi Tra yn ymddiddaii a hen frawd y.. idiar^o0 r aen yHg^y^1 yr amser gAiit a'r cyfnew- Yr af V.0e^d ef yn gofio, gofynais iddo ei oedran. Tu hA -r5 ydoedd pedwar ugain a thair. Yr ydych W' -Dafydd Thomas. Ydwyf, meddai; ond y fi He^ni o'r tenlu lie yr wyf yn aros. Ychwa- u°'aiv rwy ddyweyd fod Dafydd Jones yn bedw"ar saitB a° wy^ a P"% Williams yn bedwar ugain a °edd 7 tn gy u ^y^ we<^ byw 258 o fiynydd- Y mae cryn lawer o ffeiriau ffordd, hyn <lda i1yina °,:r ffwyddy11- Gfwerthai ceffylau yn GtweJi llawer iawn o ymofyn 'am ferlod mynydd. 5 £ vc]f1V'yy(i Uawer o'r rhywogaeth olaf yii ffair deil0 'j ain ^"isoed-d. da. Trueni fod ffeiriau Llan- f vfe'udd31^ yn di=Tydd ^rJr mVdyddiau- I golle,? .f^ypg O ofal gallesid osgoi hjrn. Y mae yn anfa^n?'i^ dref yn °8'ystal a8' i>r llall> ac liefyd y axs i'r wlad yn gyffredinol. ddarlio^' ^Erbyn hyn, y mae yn wybyddus i ei y r^YST 7 Dreth Eglwys wedi cael s ^°daetlilttU' y51 ^yn-rinaint felly,nad oes dim gor- l' 'leu wT-11 Pertll.7n i^c^i 0 gwbl. Y mae you must pay cael Syittmeraf rywbeth yn g-yfwerth a hi yn j. ?(esau Tn m^ii^1 g'ormes ac anghyfiawnder yr l'r Anr]-,1'^ ^y^yn-^vn ein diolchgarwch gwresog d5rRa syc|? d(^lls Ewart Gladstone am hyn. Ond a^dc'- yr Eo-f11 ddi&ri £ ^ros ^en yw jrmgais llwynog- f! a ^jswyr i'w chodi etto trwy ei chyssylltu cWertnjT •)/ T^dio^L. Onid yw y syniad jm un §'al^eu}i:ycl'.lr eithaf? Gweled dynion sydd yn I y ^lad 'nai11 y rhai mwj^af urddasol a clijd'oetliog ir?" grefyddol yn ymofyn cynnorth- H /iodloBei1 °refydd yn nghysgod Troth y o etll-ga^i, ai'yy1' anwyl—what "«e,ii ? Yr oedd TU-S$lx ir y dre^ hon allsn y dydd o'r blaen yn y Tlodion- Oaliodd heibio y Parch i Un- parclius y Bedvddwyr yn y a?l0llS^lr ly.dretl1 llcll0d- Talodd Mr E. yu 1 Cap! J^yd; o-nr? oddoc!-d y rcctipt heibio'yn ddiay'lw 4 V.M1 drethn an' daeth i'w feddwl ei fod yn i> ta,lfjCe'lJ>i> pryd vU I ac ae'^1 i ail edrych dros H ddi ^i'eth'i^ canfy^dodd er ei syndod ei fod wedi 1 ^idroi at 8iwys hefyd Aeth Mr Evans yn j y casglwr, a demandiodd ei arian yn ol, yr hyn a gafodd yn iftiiongyrehol. Yr ydym yn croniclo hyn dipyn yn fanwl er rhybudd i ddarllen- wyr y TYST i fod ar eu gwyliadwriaeth rhag hoced a thwyll prophwydi Baal. Cyfarfod JDiwygiadol.—Bwriedir cynnal hwn yn yr Ysgoldy Brytanaidd nos'Lun nesaf. Cyfarfod Liver- pool ar small scale yw i fod. Cewch ei hanes erbyn yr wythnof nesaf iach a byw fydd-Sylwedydd.

PONTARDAWE. Mae y lie hwn yn dyfod fwy fwy i sylw bob dydd. Mae yma Police Station newydd yn ddiweddar, ac Ystafell Ustusiaid mewn cysylltiad a hyny, yr hon a agorwyd y Gwener cyntaf o'r mis hwn. Bu amryw achosion yn cael eu trin gan bedwar Ynad, sef J. D. Llewelyn, Ysw., Pen-lle'r-gaer; J. P. Budd, Ysw., Ystalylera; W. Gilbertson, Ysw., o'r lie hwn; ac un arall. Bu Cymanfa y Bedycldwyr yma, Mehefin 17eg a'r 18fed. Aeth pob peth yn mlaen yn gysurus iawli,- n' digoh o weinidogion (a thros ben) i fod dau neu dri yn yr holl gapeli cylchynol, yr hyn a fwynhawyd yn ddymunol nos Fercher a dydd Iau; cafwyd yr hyf- rydwcho wrando eu prif ddoniau, debygem, o enau rhyw ddeuddeg o wahanol bersonau. Am 7 y boreu yn y capel,—y Parchn Lewis, Spelter, Maesteg; Rowlands, Caerphili; a T. E. James, Glyn-nedd. Am 10, oddiar esgynlawr eyflens yn yr awyr agored, —y Parchn Lewis, Llanddysil; Jones, Rhydri, (yn Saesneg); a Lloyd, Merthyr. Am 2,—y Parchn Harries, Heolyfelin; Price, Aberdar (Seisneg, nid y Cymro); a Griffiths, Merthyr. Am 6, y Parchn Davies, Hirwaen; Parry, (Cefni) Caerdydd; a Thomas, Canton. Dechreuwyd y tair oedfa olaf gan un Mr Evans, Caerdydd, a'r Parchn Thomas, Glan- dwr, a Rowlands, Llansawel. Bydd yn chwith os na fydd eiffeithiau dyinunol* ar ol cyfarfodydd mor frawdol a chrefyddol.P. Davies.

MANION 0 FYNWY. Cofied cyfeillion Salem mai yno y bydd y cyfar- fod misol nesaf, ar yr amser arferol, sef y dydd Mawrth cyntaf yn Gorphenaf. Hyderaf y ceir cyfarfod llewyrchus iawn, a Uawn o ddylanwad achubol. Mae y tywydd poeth yn gwasgu yn enbyd arnom ni yn Mynwy yma yn awr, ac mae llawer man yn brin o ddwfr pur; ond er hyny, nid wyf yn clywed am glefydau neillduol hyd yn hyn. Cymanfa Mynwy.—Mae hon yn agoshau bellach, ac nid bychan yw y parotoi sydd gan y cyfeillion yn Machen ar ei chyfer. Hyderwn y cawn dywydd braf, ac y cawn weled llawer iawn o genhadon hedd yn eu llawn hwyliau i ddyweyd am oludoedd dwyfol ras. Cue)-ocloi,Mae gan y TYST ohebydd rhagorol yn Bristol, ond er hyny nis g-allaf lai na dyweyd gair yn y fan yma er cydlawenhau a'r cyfeillion rhydd- garol yno am y fuddugoliaeth a enillasant nos Iau diweddaf yn mhwyllgor Ty y Cyffredin. Mae Mr Miles, y Ceidwadwr, wedi colli ei M.P., er i'r ddwy lythyren gostio miloedd o bunau iddo. Bydd hyn yn wers ag a gofir yn hir ganddo, a dysga eraill gryn lawer oddiwrthi. Ni feddyliodd yn ddiau y buasai'r Rhyddgai-wyr yn myned i'r drafferth a'r gost o chwilio i'r holl weithrediadau, ond cafodd ei siomi. Wrth edrych ar hanes yr ynichwiliad, yr ydym yn gweled mor feddwol a diegwyddor yw pobl. Pa bryd y daw dynion i ddeall fod vote yn beth cysseg-redig, ac y dylid ei rhoi yh ol argy- hoeddiad cydwybod. Mae ei gwerthu i'r tiwchaf ei geiniog yn anonestrwydd o'r fath waethaf. Well done Rhyddg-arwyr Bristol, am ddwyn rhyw fudr- waith fel hyn i'r golou. Nid oes dim gwir fod Mr Fothergill yn bwriadu • cynnyg am le Mr Bailey yn Sir Fynwy, ac nid oedd dyweyd hyny ond cynllwyn o eiddo rhywrai i geisio gyru pwyllgor Mr H. Richard i gysgii- ar y dybiaeth iiad oes yr un gwrthwynebydd iddo ond gobeithio fod y pwyllgor hwnw yn ddigon call i ddeall rhyw ddichellion fel hyn. Gjrda golwg ar Sir Eynwy, mae yii hollol yn llaw'r Tories, ac nid oes ond go- baith gwan yn awr beth bynag y daw cyfnewidiad buan. Mae dylanwad teulu Tredeg-ar yn f awr iawn yma. Nis gwn paham cliwaith, o lierwydd gellir gosod y daioni cymdeithasol y maent yn wneud mewn lie bychan iawn. Mae'r estate yn eang, ac ni faidd y deiliaid wneud' dim yn groes iddynt, ac onide gwae iddynt; Byddai yn wir dda g-enyf weled brwydr deg yn yr etholiad rhwng rhyw Ryddgarwr a rhai o'r Tories yma; ond mae'n an- mheus genyf a geir neb yn ddigon penderfynol i gynnyg y fath beth.-Goliebydd:

G WAITH GLO WAUNYCOED. "Lie bychan a dinod ydoedd hwn hyd yn ddiwedd- ar, ond wrth yr argoelion presenol, nid y lleiaf a fydd yn mysg y gweithfeydd glo yn fuan. Mae yma olwg obeithiol am gael gafael mewn cyllawn- d<S"; o lo. Perchenog'ion y gwaith yw Cwmpeini y Primrose a'r Wernddu Colliery. Boneddwyr an- turiaethusgenedigol, o'r lie hwn ydynt, a chydna-, byddir hwynt yn feistriaid parchus gaa eu gweith- wyr.—JTu o honyut..

CAERGYBI. Meddyljem mai YR ETHOLIAD DYFODOL syda yn Ilenwi meddyliau y Cymry yn gyffredinol y dyddiau hyn, ac yn wir hyfryd yw gweled arwydd- ion y bydd rhyw ychydig o gynhwrf trwy Gymru tua y cyfnod pwysig sydd ar dori ar ansawdd poli- ticaidd y wlad, dblegid bydd rhyw stir yn Igy-ffrediii yn areb dybenion daiollusgyda materion gwleid- ydtdol; ac mae'n dra thebyg y bydd effeithiau y crisis hwn i'w canfod yn amlwg- eto mewn mwy o fywiogrwydd gyda phethau gwladol. Hyfryd genym weled fod' CAEKGYBI ALL WNEUD EI KHAN yn yr etholiad cyffredinol sydd yn awr wrth y drws. Mae Syr R. W. Bulkeley, Barwnig, wedi hysbj^su ei fwriad i roddi i fynu ei sedd fel oynrychiolydd Sir Fon; ao fe ddywedir fod yr Ani-hydeddus W. 0. Stanley, yr aelod presenol dros y bwrdeisdrefi, yii meddwl ymgeisio am gynrychiolaeth y sir,—yna bydd eisiau un i gymmeryd ei le yntau. Pa fodd bynag y try pethau, bydd eisiau un oynrychiolydd —dros y sir neu y bwrdeisdrefi. Heno (nos LfUn), cyhlielir cyfarfod cyhoeddus yn yr Ysgol Frytan- aidd, i'r dyben 0 ymgymmeryd a rhyw foddion er siorhau. dychweliad Rhyddfrydwr i'r Senedd. Wrth weled yr hysbysloni dazzling mewn perthyiias i'r cyfarfod hwn, pa rai oedd. yn dangos yr angen- rheidrwydd o gael Liberal trwyadl fel oynrychiol- ydd, ac yn taer wahocld cyfeillion rhycldid i roddi eu presenoldeb, yr oeddym yn barod i waeddi Well done pobl Caerg-ybi! More power Gobeithiwn y bydd iddynt o hyn allan fynu eu hiawnderau, sefyll at eu hegwyddorion, ac ymladd o du cynawnder a rhyddid. Hynod sych a phoeth mae Y TYWYDD yn dal o hyd. Ni chawsom ond ychydig iawn o wlaw er's rhai wythnosau, a chlywir yn ami y gwyn 'fod eisiau gwlaw.' Mae yn ddiamlieu y byddai eawodydd graslami i'r. ddaear yn awr fel dyfroedd oerion i enaid sychedig,' ac yr adnewyddai pob peth tyfadwy yn ddirfawr pe disgynent. Ond yn ddiau fe gawn y diweddar a'r cynnar wlaw yn ei bryd.' —Gohebydd.

PENTREF-NANTY, TROEDYRAUR. CEEXJLONDEB OFNADWY.—Dydd Merclier, yr 17eg cyfisol, ymosododd un Thomas Thomas, amaethwr o'r gymjrdogaeth hon, ar hen wr o gymydogaeth Trelech, yr hwn oedd yn chwilio am ei ymborth o ddrws i ddrwa. Adiiabyddir yr hen wr fel hen wr gonest, ac hollol ddiniwed; ond yrnddengys fod Thomas Thomas wedi bod mewn ffair yn Llanarth ac wsdi delio gormod a Syr John Heidden, nos oedd yn debycach i lew rhuadwy nag i ddyn. Ymosod- odd ar yr hen wr druan gydag horse-whip. Gwnaeth ddwy archoll ddofn, un yn ei ben, ac un yn agos i'w lygaid. Darfu iddo ei ddilyn am yn agos i filldir o ffordd. Yr oedd llawer yn clywed yr hen wr yn gwaeddi am gael arbed ei fywyd. Dros ddwy filldir o ffordd, cludwyd ef y noson hono i dy y Believing Officer, ond yr oedd gwraig hwnw yn perthyn i'r ymosodwr, cafodd ei ddanfon i ffwrdd; ond mae yr heddgeidwad Phillips wedi cymeryd Thomas Thomas i'r ddalfa. Ceir hanes y treial eto.—Coehyhonddu.

TRELIWYD. Nos Fawrth, Mehefin 16eg, bu farw Mr David Griffiths, Treliwyd, mab y diweddar Barch J. Griff- iths, Tyddewi, yn 52 oed; gan adael ar ei ol briod a phedwar o feibion. Yr oedd yn gwaelu er's misoedd, ond bu yn Ebenezer, Tyddewi, ar y Llun gwyn, Mehefin laf. Teimla yr eglwys hono a'r bugail ieuangc chwithdod hebddo a cholled fawr ar ei ol. Cymerai ddyddordeb mewn achosion cyhoeddus. Oyhoeddodd ef a'i gyfaill sydd wedi ei flaenu ychydig fisoedd (Mr T. Thomas, Gruglas), draethawd ar Ganu Mawl. Darllenodd Mr Griffiths draethawd ar Gyfraniadau Crefyddol, yn nghyfarfod chwarterol y Ford, Gorphenaf 6, 1858, yr hwn a ledaenwyd drwy y Sir. Ond torwyd ef i lawr yn nghanol ei ddydd- iau a'i ddefnyddioldeb. Dydd Llun, Mehefin 22ain, ymgynullodd lluaws m.awr i Dreliwyd i'w gladded- igaetli. Dechreuwyd y gwasanaeth crefyddol yno am 10, gan S. Evans, Hebron. Cymerwyd y corph o'r ty gan swyddogion yr eglwys a pherthynasau nturioI yr ymadawedig. Aethpwyd a'i weddillion y» araf o gapel Ebenezer, lie' y gweddiodd y Parch. J. FouLkes, ac y pregethodd y Parch. D. Bateman, oddiar 1 Thes. iv. 13, a'r 14. Yna aethpwyd i'r hen eghvys gadeiriol, a darllenwyd gwasanaeth y LlaIi- wyr o lyfr y Weddi GyfEredin gan y Parch. T. Richardson. Y mae yn feins yn Ymneillduwyr plwyf Dewi eu bod yn aros heb fynu mynwentydd iddynt eu hnnain, yn lie cael.y gwasanaeth claddu dwbl hyn. Teimlai y plwyfolion o bob enwad hir- aeth ar ol ein hoffus gyfaill, ond cryf hyderem iddo of weled gwen gymeradwyol a chlywed llais groes- awgar ei Arglwydd yn ei wahodcl i'w lawenydd fel gwas ffyddlon a da.

CAERFYRDDIN. Cymerodd arholiad Athrofa Park y Velvet le yr wythnos hon. Arholwyd yr holl fyfyrwyr, mewn gwahanol bethau gan y Parch. Thomas Lewis, Heol y Prior, a'r Parch. W. Morgans, (athraw duwinyddoII y coleg Presbyteraidd); a deallwn iddynt fyned drwy eu gwaith yn ganmoladwy. Hefyd darfu i Mr. D. Howells, W. B. Marks, a J. M. Jones, o'r athrofa hon, gael eu derbyn i fewn i'r coleg Presbyteraidd. Y mae yma eto amryw ar fyned i golegau eraill. A da genym ddeall er fod Park y Velvet wedi bod yn athrofa enwog drwy'r blynyddau, na fu erioed yn fwy felly nag yn y flwyddyn ddiweddaf, dan olygiad yr athraw newydd Thomas Jeremy. Gobeithiwn y bydd iddi barhau felly.— Vasgo de Gama.

SIR GAERFYRDDIN, i Erys yehydig yu-61 cerddodd y newydd trwy y sir uchod fod D. Joiies, A.S., wedi ei daro'a chystudd tr^aa yn dra disymwth yn Llundain; Drachefn daeth y newydd ei'fod ar wellhad graddol. Pe coll- asai y Toriaid ef cawsent golled drom, o herwydd y mae j gwr bach yn barod ar bob adeg i redeg i'r lobby i roddi ei vote ar ba achos bynag y gwelont hwy yh dda.

BAVRDEISDREFI CAERFYRDDIN A LLANELLI. Y mae y si allan fod Mr Morris, A.S., yn rhoddi ei sedd seneddol i fynu, o herwydd afiechyd corphor- 01; Y mae y lluaws yn enwi llawer fel yn addas i lenwi y swydd, megis- Buckley, Llethrllestri; Paxley, Penyfai; Col. Stepney; Miall, &c. Ond nid oes neb wedi cynyg ei hunan etc gan nad yw Mr Morris ddim wedi hyspysu yn gyhoeddus ei fod yn bwriadu gwneyd hyny. Onid oes dig-on o ym- neillduwyr yn y ddau Ie uchod i sicrhau dyn o'r un egwyddorion a hwythau ? Amser a ddengys.

WYDDGRUG. Bu ein tref yr wythnos hon yn gynnullfan i bobl- oedd lawer. Nid yn ami y gwelais gymmaint o ddyeithriaid Cymroaicld wedi hel at eu gilydd yn y dref. Yr oedd llawer o'r ymwelwyr yn dwyn olion amlwg, fel 8,g y sylwai un wrthyf o'r I Cy-mry Fu -yr old school o Gymry. Tipyn o ammheuthyn hefyd ydyw gweled hen Gymro hen ffasiwn. Yr achlysur o'r cynnulliad oedd CYMDEITHASFA Y METHODISTIAID CALFINAIDD, ac y mae dweyd hyn yn llawn ddigon i roddi eglur- had ar ymddangosiad y dyrfa fawr. Nid oes 1.111 enwad crefyddol a fedr gasglu cymmaint o bobl at eu gilycld yn N gogledd Cyrnru a'r brodyr hyn, ond IY 11 rhag iddynt hwy ymfalchio, a'r brodyr o enwadau eraill gwanach na hwy yn y Gogledd ddigaloni, gellir crybwyll fod y mwyafrif o blaid yr Annibyn- wyr a'r Bedyddwyr yn Neheudir Cymru. Ond nid y mwyafrif ydyw y pivne-iiid ymdrechu cael y nifer fwyaf o weinidogion, pregethwyr, ac aelodau yn y Dyddiadur a ddylai fod ymg-ais y gwahanol enwadau, ond i'r gwrthwyneb, cael mwyaf o eneid- iau at Grist. Dychwelyd ac nid lluosogi yr enwad. Ni all scl enwadol a sel i achub eneidiau gydfyw. Mae y Cristion dyngarol yn llawenychu wrth g-anfod llwyddiant yn mhlith unrhyw ddiadell o braidd y Pen Bugail mawr. Gair am y SASSIWN. Dywedir fod tua chant o weinidogion yn y dref a nifer fawr o ddiaconiaid neu efallai yn fwy priodol blaenoriaid.' Yn mhlith y prif weinidogion yr oedd y Parchn. H. Rees, Dr. Edwards, O. Thomas, J. Thomas^ Carno, E. Morgan, Dyffryn, J. Ogwen Jones, R. Lumley, J. Owen, a Mr Rowlands, Ty'n Dw'r. Cynhaliwyd gwahanol gynnadleddau yn ystod y Gymdeithasfa, yr hon a ddechreuodd ddydd Mercher, y 24ain o Mehefin, ac a ddiweddodd nos Wener. Cynhaliwyd cyfarfod ordeinio boreu ddytld lau, dan lywyddiaeth y Parch J. Thomas, Carno. Agorwyd y cyfarfod gan y Parch H. Rees drwy weddi. Dilynwyd ef gan Mr Ogwen Jones gydag annerchiad rhagorol ar Natur Eglwys. Yna holwyd y pum' canlynol ar bynciau athrawiaethol gan Mr Owen, Ty'n Llwyn Meistri Thomas Roberts,Robert Griffiths, Joseph Jones, Owen Evans, ac Edward Jerman, y rhai a roddasant atebion pur foddhaol. Annerchwyd hwy yn bwrpasol iawn gan Mr. Mor- gans, Dyffryn, oddiar 2 Tim. ii. 15. Diweddwyd gan Dr. Edwards. Preg-ethwyd yn Nghapel yr Annibynwyr y prydnawn a'r hwyr, yn gystal ag yn Ngliapel y Methodistiaid, a phi-egethodd Mr Lumley yn yr Eglwys Rydd. Pregethwyd allan ar faes cyfleus drwy'r dydd G-wener.—Ar y dydd hwn yr oedd y cynnulliad mwyaf o lawer. Gobeitliiaf y bydd i'r cyfarfodydd wneud lies tuallan yn gystal a thu fewn i'r Eglwys yn y dref. Ymddengys i mi mai peth priodol iawn ar achlys- uron fel hyn fyddai nodi personau i daflu golwg dros y cynnulleidfaoedd lluosog er atal yr arferiad gwr- thun a phechadurus o siarad allan, ac ysgwyd dwy- law, pan y bydd pethau pwysig yr efengyl yn cael eu gosod ger bron. Yr oedd un cwr i'r gynnulleidfa nos Wener yn debycach i rai yn siarad mewn marchnad, nag i gasgliad o wranclawyr efengyl. Ni ddylai peth fel hyn gael ei oddef. YSIADAWIAD Y PARCH. H. W. HARRY. Mae y gweinidog ffyddlawn hwn yr wyf. yn deall wedi derbyn galwad i fyned i fugeilio eglwys yn Knutsford yn agos i Manchester, ac y mae yntau. wedi cydsynio i fyned. Mr Harry fuy prif offeryn i gael yr adeilad hardd sydd yma, a adnabyddir wrth yr enw Eglwys Rydd.' Hyderaf y bydd i'r had da mae wedi bod yri 'hau yn ein tref er's amryw flyii., yddau .ddwyn ffrwyth lawer eto, ac y ceir gweled Eglwys Seisnig lewyrqhus cyn hir. Llwyddiant a'i, dilyno yn ei faes newydd. HEN DREFWR. Taenicl y gair heelclyw (Sadwm) fod yr Mn Mr Catherall,' Pontygarreg, ger y dref, wedi marw yn ddisymwth. Yrnddengys ei fod wedi myned i roddi tro yn yr ardd ar ol ei foreufwyd, ac iddo gwympo, yc a rhoddai ei anadliadau olaf pan gyfodwyd ef. Yr oedd Mr Catherall tua 78 oed, ac wedi bod yn ddyn iach a heinyf drwy ei oes hyd ryw flwyddyn yn ol, pan dderbyniodd ergyd lied drom o'r parlys ni fu ond egwan ar ol hyny. Bu yn cadw y Black Lion Hotel, prif westy y dref, am flynyddau, ac yn amser y stage coaches yr oedd Mr Catherall yn adnabyddus iawn i bob teithiwTr. Yr oedd yr hen wr yn cymeryd dyddordeb mawr mewn achosion plwyfol, ac yr oedd yn gyfaill cywir i'r rhai hyny a lwyddezit i ennill c- i hyder. Yr oedd yn warcheidwad y tylodion er's Ilawer blmyddyn, a byddai raid cael peth anghyff- redin iawn i'w atal i fyned i gyfarfodydd y Bwrdd, Yr oedd yn dwyn mawr set dros ei blwyf (Wydd- g-rug) bob amser. Ond y mae lie yr hen John Catherall yn wag heddyw. Heddwch i'w lwch. Y DDAUJOHN OWENS. Tad a mab yw y rhai hyn. Mae un tua thriugain a'r Hall tuag wyth ar hugain oed. Yfai y ddau g-yda'u gilydd yn ngwesty y Llew Ooch, yn y dref hon, nos Fercher diweddaf. Yr oedd G-wyddel yno o'r enw Patrick Diveney, yr hwn oedd ganddo arian aca clalai am ddiocl i J ohn Owens ieuanc, ond nid oedd y caredigrwydd hwn o du brodor Erin yn ddigon i'w ddiogelu rhag tuedd leidraicld John. Canfyddodd ei law yn ei logell, a thynodd hi allan. Ar ol hyny, cafodd fod coron o arian wedi ei chym- meryd. Apeliodd at John am yr arian, gwadai yntau ei fod wedi cymmeryd y darn coron. Aed i geisio heddswyddog yr hwn a gafocld y goron yn meddiant John Owens y tad. Cymmerwyd y ddau i fynu, ac ymddangosasant o flaen y Parch. J. Davies a Edwin Phillips, Ysw., ddydd Sadwrn diweddaf, pan y traddodwyd y ddau i'w profi yn y Llys Chwarterol. Difrifol o beth oedd gweled tad a mab yn cael eu tradclodi fel dau leiclr in yn cyd-laclratta ac yn cyd-feddwi. Byddant, mac'n debyg, am rvw g-ynimaint yn cjrd-ddwyn penyd. Y SYCHDER. Mae yr hin yn y gymmydogaeth hon wedi bod yn hynod o r poeth a sych er's dyddiau lawer bellach. Mae r aigoiion yn dechreu teimlo yn dost am y fendith ammhrisiadwy o ddwfr, a'r anifeiliaid hwy- thau druain yn brefu am yr afonydd dyfroedd. Mae yr hen dclaear o'n hamgylch mewn syched mawr, a'r Uysiau a'r blodau teg yn dyheu am adfywiad. Bydded i Dad y gwlaw' anfon adgyfienwad i'n cymmydogaeth cyn y daw y llinellau hyn o'r wasg. Efe sydd yn teyrnasu, ymgrymer iddo.

EBENEZER, ARFON. Nos Fercher, Mehefin 2 lain, cynhaliwyd cyngherdd a chystadleuaeth gerddorol yn nghapel yr Annibyn- 7^ Parch. Thomas Johns- yn llywydd. Y can- tonon oeddynt Mri W. W. Thomas, Pentrefoelas; E. E. J°nes, a E. E. Oliver, Ebenezer; J. Roberts, Sine, -ti. ihomas, Penbont; W. D. Pritchard, Mac- pelah house, Afaon Eryri; Miss Evans, Cwmglo, a'i diyf eillion; Miss A. E. Jones, Cefnwaen; The Artist's Choir; a Chor Ebenezer. Cafwyd anerchiadau gan y Llywydd a Mr J. Williams, o Dinorwic. Yr oedd yn un o'r cyngherddau goreu a gawsom erys talm— un llawn o fywyd ac heb ddim lol. Cyngherdd (ihwarelyddol ydoedd, h.y. chwarelwyr gymerodd yr holl goncern arnynt o'r dechi-eu i'r diwedd, hwy roddodd fodolaeth i'r idea, ac a'i gweithiasant allan yn eu hysbryd brwdfrydig arferol, a liollol deilwn- o honyn,t exi hunain. Rhoddid yr ehv i fi-awid o chwarelwr o'r enw John Pritchard i geisio cael ar- feriad o'i olwg, yr hwn gyfarfyddodd a damwain erchyll dro yn ol yii chwarel Dinorwic. Dywedai Mr H. Jones, ysgrifenydd y pwyllgor, fod y cynyrch dros 15p., a chan fod y cantorion yn rhoddi eu gwas-, anaeth yn ddidal nid oedd y treuliau yn nemawr. Peth cyffi-edin yw cynorthwyo brodyr mewn cyfyng- der g-an chwarelwyr y lIe hwn, nid oes braidd fis o'r flwyddyn yn myned heibio heb gasgliad neu gyng- herdd i rywun. Byddwn yn synu at nerth eu cyd- ymdeimlad a'r profion effeithiol roddant o hono i'w gilydd pan fo angen am hyny. Talwyd diolchgar- wch y cyfarfod i bawb gymerodd ran ynddo, ac yn neillduol i Mr Thomas, Pentref oelas, am ddvfod o ffordd mor bell i roddi ei wasanaeth gwerthfawr am ddim.- Un ocdd uno. 0, 't .¡' (.

SILO, SIR BENFRO. Cynhaliwyd y cyfarfod chwarterol yn y lie hwn ddyddiau Mawrth a Mercher, Mehefin 23ain a'r 24ain. Dechreuwyd yr oedfaon cyhoeddus pryd- nawn dydd Mawrth am ddau o'r gloch, darllenwyd a gweddiwydgan Jones, Ford; a phregethwyd gan. Williams, Trewyddel, a Jones, Penygroes. Am 6, yn Silo, dechreuwyd gan James, Llandilo, a phre- gethodd James, Corvan, a Thomas, Whitland. Prc- gethid yr un amser yn Maenclochog, gan Morris, Trefdraeth, a Davies, Gideon; ac yn y Gwastad gan Lewis, Brynberian, a Davies; Moriah. Boreu ddydd Mercher, am haner awr wedi naw, arweinid y rhan ddefosiynol gan Lewis, Brynberian; pregethodd Davies, Moriah; Davies, Tyrhos, a Jen- kins, Pentre. Am 2, dechreuwyd gan Davies, Gideon, a phregethwyd gan Jones, Abergwaen, a Lewis, Brynberian. Am 6, dechreuwyd gan Davies, Woodstock, (T.C.), a phregethwyd gan Bateman, Rhosvcaerau, a Jenkins, Pentre. Cedwid y gwasanaeth cyhoeddus allan yn ydlan y Tufton Arms, lie yr oedd pabell gysurus wedi ei chodi mewn man hollol gyfleus. Cafwyd hin rag- orol, cynnulleidfa dda a gweddus (oddieithr ychydig- siarad ar y ffordd wrth gefn yr ydlan, gan ryw would-be men yn niwedd yr oedfa brydnawnOl), a phre- gethau grymus a thoddedig; gobeithio y ceir gweled eto nad aeth yr had da a hauwyd i dir difi'vwyth, ond y bydd iddo ffrwytho ar ei ganfed.—Atlum Derbyniasom a ganlyn oddiwith ohebydd arall;- Y GYNNADLEDD. Yr oedd yn bresenol-Perkills, Maenclochog, yn gadeirydd; Evans, Hebron, yr ysgrifenydd; Jones, Ford; Jones, Penygroes; Lewis, Brynberian; Jen- kins, Pentre-estyll; Davies, Moriah; James, Carfan; Davies, Tyrhos; Bateman, Rhosycaerau; a Williams, Trewyddel. Gweddiodd Jones, Penygroes, a darllen- odd yr ysgrifenydd benderfyniadiiu y cj-farfod di- weddaf. Yr oe.dd amryw o frodyr yn absenol o herwydd yr arholiad yn Nghacrfyrddin. Materion dan svlw- 1. Bydd y cyfarfod Cenhadol yn Mhenygroes yn mis Hydref; a'r cyfarfod Chwarterol nesaf yn Berea, Rhagiyr 29ain a'r 30ain. 2. Wedi hir siarad, manwl a theg, cydunwyd yn unfrydol 'Ein bod yn eymell ar bob un sydd yn meddu y cymwysder gofyno] i gofrestru ei enw fel etholwr senedd ol, ac yn ystyried fod ar bob etholwr ddyledswydd foesol i roi ei bleidlais yn ol arch ei gydwybod.' 3. Ein bod yii Ilaweii-liau yn llwyddiant ymesurau. sydd ger bron y senedd tuag at. sicrhau cydraddol- deb crefyddol yn yr Iwerddon, ac yn credu y bydd gan y Presbyteiiaid a'r Esgobyddioii wedi dyfod yn rhydd odcGwrth eu cysylltiad a'r egwyddor orfodol, fantais nas meddent o'r blaen i ledu egwyddorion. Protestanmeth. 4. Darllenwydllythyr oddiwrth cyfundcb Cymreig'" Mynwy, yn cymeradwyo y Parch John Davies ar ei symudiad o Maesycwmm- i Landudoch a Thyrhos, i'r cyfmideb hwn,—a derbyniwyd ef yn Avresog- i'n plith, gan ddymuno iddo hir oes, a mawr lwyddiant a chysur yn ei gylch presenol. 5. Rhoddwyd cais ar ran yr Undeb Dirwestol i roesawu juiwclwyi- i'n gwahanol gapeli i bleidio dirwest, ac amlygwyd parodrwydcl i dderbyn ar y i-ieges lioilo ddynion y byddem yn barod i i-oddi ein capeli at eu gwasanaeth ar faterion eraill. 6. cydlillwycl i anfon deiseb yn ffafr y Suspensory Bill i dy yr Arglwyddi. 7. Urddiadau.—Gwahoddwyd y frawdoliaeth i Dref gam a Thyddewi i urdcliadau meistri D. Jenkins ac F. Foulkes o goleg Caerfyrddin, JT wythnos nesaf. S., I)erbyniNITyd 13p. at y colegdy o Siloah a Per- gamus, ac addawodd eraill gaRglu ato yn fuan. Terfynodd y Parch John Davies, Tyrhos, trwy weddi.

TRYCHINEB ALAETHUS YN DWYRAN, MON. Yr oedd teulu dedwydd, llafurus, diwyd, a dar- bodus, J'll preswylio yn yr ardal uchod, mewn ty y buasai ei henafiaid am lawer o genhedlaethan J'll fiaenorol yn trigianu. Ac nid oedd hyd y clywsom ni, gan neb yn yr ardal le i gwyno o herwydd unrhySv dro anheilwng nac annghymydogol yn y teulu uchod. Gwir na byddciit J'll ymgymysgu llawei a neb arall, ond priodolir h^'n i'w gofal am eu gwaitli eu ^hunain; .nid oedd fawr o hotfder gan neb o'r trigolion i'w gweled jui eu tai pe buasent vn digwydd myned yno. Gwyddis i amryw godi erled- lgaeth yn erbyn gwahanol aelodau o'r teulu, a'u gyru ar eu gwaetliaf dros eu trothwy. Ond er eu bod bob amser yn arfog, nid ydys yn gwvbod iddynt 9 1 eu defnjvddio ond mewn hunan-amddiffyniad. Gwyr mwy nag- 1Ul beth ydyw gorfod janadaw g-an clclVYU archollion amlwg o'u gwaewffyn, ar ol gwneyd ymosodiad arnynt. Ond rhyw fodd, a chymeryd pob peth at eu gilydd, byddai pawb 3,11 cu hystyried yn gymydogion-os nad lij-naws—gwerthfawr, a tra theilwng-. Yiiiddeil, ys fod perchenog y ty lle. y 1 9 preswylient wedi meddwl am eu codi oddiyno, a sicr ei fod yn bAvriadu GA^meyd CIAV nid bychan iddo ei hun o ffrwyth eu CliWydrMrydd a'u darbodaeth hwy. Pa fodd bjaiag, yr oedd wedi darparu ty arall iddynt, ty newydd, a llaAvn mor fanteisiol i'r teulu gario eu galwedigaeth jrn mlaen ynddo, oncl ofnai nad mor hawdd oedd cael ejectment iddj-nt. Yn ei betrusder, eyfarfu a gwr o gymydogaeth Porth- aethAvj", yr hwn a sicrhaodd iddo y gallai efe eu cael allan o'r ty bob coppa, a chytlIlOdd ag ef i ddyfod yno ar yr acleg osodedig, sef dydd GAvener dinveddaf. Gwnaeth y gAvr ei ymddangosiad yn brydlaAvn, a chafodd bob peth a famai yn angenrheidiol tuag at gario ei amcan yn mlaen. Ymgasglodd nifer mawr o'r cymydogion jntig-liyd er bod yn dystion o'i waith j-n eu trosgiwydao o'r naill dyi'r ty arall: ondgofidus yw adroad. erbyn codi y eweh gwenyn, yr oedd weli lladd yr holl wenyn, jrn lie LLAA'-yddo i'WGJTUI'r cwch neAVydd. Cymerodd rhyw hen garpiau, a llosgodct hwy, gan chwythli y mwg- drwy goes pibell i'r eweh, yr hyn a fu yn ang-eu i'r holl gychaid g A enyn. Chvae y dyn hwn pan ddaw i gyrhaedd col- ynltu y frawdohaeth.

AGORIAD EBENEZER, TONYPANDY. Agorwyd y capel newydd uchod ar y Sabbath a'r Llun, Mehefin 21 a'r 22. Pregethwyd y Sabbath gan y Parchedigion W. Morris, Pontypridd; L. Propert, a B. Davies, Glandwr. Am. 10, dydd Llun, pregethwyd gan y Parchedig- ion J. Davies, Caerdydd, a D. Price, Aberdare. Yna aeth y Parch. J., Morgan, Cwmbach, Aberdar, i'r esgynlawr i roddi braslun o ddechreuad yr achos yn y lie, yr hyn yn fyr oedd fel y canlyii -I Yn niwedd y flwyddyn 1865, wrth weled yr ardal yn ymagor, a dynion yn tyrru i'r lie; aeth yn siarad y dylasai fod achos crefyddol yno gan yr Annibynwyr, a theg ydyw (13-wedyd fod Mr Charles Jenkins, yn awr o Treherbert, a'r Haw fiaenaf- y\i yr achos. Awd i'r cyfarfod chwarterol i Treherbert, Ionawr 8, 1866, i ofyn caniatad y cyfundeb i • ddechreu achos yn yr ardal, yr hyn a ganiatawyd gyda llawenydd. Adoil- adwyd yn gyntaf ddau dy ar ochr Tre Alaw i addoli ynddynt, iddo gael y fraiiit o bregethu y waith gyntaf y cadwyd addoliad yn yr adeilad hwnw ar Mai 7, 1866, yna gweinyddwyd Swper yr Arglwydd i bawb a garai fod yn gyiranog. Daeth rhai a llythyrau cymmeradwyaeth yno, a derbyniodd eraill trwy ddeheu-ddwylaw cymdeithas. Yr oedd y Parchodigion T. Lloyd, Bodringallt, a J. Griffith, Glantaf, yn gweini ar y cymmundeb, a diaconiaid Bodringallt fel diaconiaid'i'r eglwys newydd yn nghyfarfod ei ffurfiad. Yr oedd yr eglwys fechan yn 36 mewn rhif y no§onliono. llewn ystyr priodol nid oedd yn gangCn- o un eglwys ond fe gymnier- odd eglwys garedig Bodringallt y cliwaer fechan dan oi haden. Gwelodd yr eglwys ieuanc mai gwell fuasai iddi roddi galwad i ryw weinidog i gymmeryd ei gofal bugeiliol, ac felly fo syrthiocld y coelbren arno ef (Parch J. Morgan, Cwmbach). Wrth edrych ar walianol xanau y gymmydogaeth, daeth yr eglwys i'r penderfyniad mai y lie mwyaf canolo. i adeiladu y capel fuasai Tonypandy, ond nad elai caredigrwydd G. Williams, Ysw., Miskin Castle, yn angof ganddo ef ac eraill byth. Fod y cjapel yn meeur 47 troedfedd wrth 86 y tu fewn i'r muriau. Ei gynllunydd ydoedd Mr Charles Jenkins, Treherbert, a'r adeiladydd ydoedd Mr William Richards, o'r lie hwn. Mae y ty yn un hardd a chadarn. Fod rhif yr aelodau o gylch cant yn bres- enol; a'i fod yn credu y daethai yr eglwys yn mlaen dan fendith Duw. Fod yr ardal yn myned ar ei chynnydd fel holl leoedd eraill Cwm Rhondda. Ac mor gynted ag y byddai yr eglwys yn ymdeimlo i gadw gweinidog yn hollol iddi ei hun, y gwnai gydweithio i gael hyny i ben hefyd, a chyda y blaenaf i sigoiio'ei alwad.' Am 2 o'r gloch, pregethwyd gan y Parchedigion B. Davies, a J. Jones, Pentyrch. Am 6 o'r gloch, y Parchedigion Mr Miles, Coleg Aberhonddu, ac R. Evans, Bethel, Aberdar. Dechreuwyd y gwahanol odfaon gan y Parch. Mr Hughes (B), Dinas, Mri Morgans, a Davies, o Goleg Aberhonddu, a Mr Walters, Treliafod. Cafwyd cyfarfodydd llewyrchus, a chasgliadau da. U' i I o' i, (IY.