Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
6 erthygl ar y dudalen hon
EWROP YN CHWYLDROI 1
EWROP YN CHWYLDROI 1 y ttiae gwedd Ewrop wedi ncwid yn hollol J iyiLyddoedd diweddaf,—dymcliwelir gormes a, toais, a thwyll ac anghyfiawnder, ac ad- ^jedir muriau teml Rhyddid yn gyflym a a^arn, flwyddyn ar ol blwyddyn. ISTid ^stria gaeth a Phabyddol yw Awstria ein yQQiau ni. Y mae yno chwyldroad trwyadl ^edi cym.rn.eryd lie, a hyny freb ddiorseddu y J111, na thywallt gwaed y deiliaid. Yr 7 yn cydlawenhau a holl Byddfrydwyr y Yd Wrth weled y cynhydd dirfawr sydd yno. yua yr Ysbaen oedd ychydig amser yn ol yn creu gwrthuni yn mhob mynwes ddyngarol, Wedi cydgyfodi yn erbyn y Frenhines a'i chynghorwyr offeiriadol, trahaus-falch, a gor- Danghoswyd y gofal mwyaf am fYWYdau a meddiannau,—ni cheisid difetha d ond pob olion o drawsder. Daroganid y yddai pob annhrefn yn ffynu yn union ar ol "elleiliad y Frenhines, ond hyd eto y mae yn aHahosibl cael gwedd well ar bethau. Dy- ]Z"IIOI iawia i'r trigolion Seisonig yn Madrid, y l'hai a anfonasant eu llongyfarchiadau i'r --r-nt., oedd gweled ar un o'r banerau, < Hir Oes 1 ryddid crefyddol, ac addysg rydd.' Ie, Y °es y11 wir. Na agored drysau carchar aen ^yth mwyach i dderbyn rbai i mevn artl ddarllen y Beibl, ac addoli Duw yn ol a^gyhoeddiad en cydwybod, eitbr gollynger a ail o'r boll gelloedd bawb sydd yn dioddef Yno am eu crefydd. Dyma faes newydd yn y^iagor i ledaenu Gair yr Arglwydd, a hyder- y bydd i Gyfarwyddwyr y Gymdcitbas eiblau gymmeryd gafael ar y cyfle cyntaf i Vmeyd hbyny. Ryw fodd, nid yw Itali wedi gwneyd y Ynhydcl a ddisgwylid iddi, er fod yno ddiwyg- ladau dirfawr wedi cymmeryd lie. Y mae anfoddineb ac anesmwy thder dwfn yn er^ydd ymyriad Efrainc yn acbos Ebufain, ac ni fydd yno byth heddwoh a llwyddiant s cael penderfyniad ar y mater yma; ac y ae yn dda gennym weled heddyw fod yno 81 ^W"d cryf yn Florence fod yr hyn sydd wedi ^^ttieryd lie yn yr Ysbaen, wedi effeithio ar rtlera\vdwr Efrainc, fel y mae am geisio ^eyd rhyw gyfnewidiadau er boddio yr aliaid. Y mae wedi dyfod yn fater rheid- ^ydd, a gwell i Napoleon a Yictor Emmanuel 3^, gymmeryd rhybudd. M Rwssia, y mae yno lawer o ddiwyg- :adau wedi cymmeryd lie mewn ffordd ddistaw ^r-n) fel y dengys ysgrifenwr galluog yn y W"ords, mewn pertbynas i Lysoedd Barn. Ac am Prwssia, y mae yn ddrych i'r byd am *erth newydd y mae wedi ei feddianu. "Welir yr un arwyddion chwyldroad moesol a gwleidyddol yn ngwahanol wledydd eraill :EWrop, yr hyn sydd o gysur mawr i bawb ycla yn teimlo dyddordeb yn nyrchafiad a UWyddiant y byd. Y mae Prydain Fawr hefyd, o dan chwyl- droad. Rhyddid sydd yma ar fin cymmeryd raeddiant o'r wlad. Y mae cadwynau yr olfraiat, addysg, a chrefydd, yn tori, a'u tlngc drylliawl yn llenwi ein broydd a chan ^awenydd. Y mae pwngc y dadgyssylltiad edi addfedu i'w ddifa. Llai nag ugain ynedd yn ol, carcharwyd Mr Ernest Jones, Vr-»°r ymgeiswyr rbyddfrydig enwog dros anchester) am ddwy flynedd, am draetbu barn 0s ddadgysylltiad, ond yn awr, nid yw can- 310edd ar loriau ein Senedd-dy yn petruso ei Sondemnio yn y dull mwyaf difloesgni. Yn '11', y mae Teml Diana-Teml Twyll a Gor- 111es yn d'od i lawr! Y mae swn wreck gy- edinol ar gaethiwed o bob natur yn dias- Pedain trwy Ewrop. Na laeser dwylaw ynte f 1 adeiladu y gwir ar yr adfeilion i fod yn goron ar Y byd byth
ETHOLIAD ARFON.
ETHOLIAD ARFON. Y mae Llangciau Eryri wedi cyd-ddeffroi. Nos Iau, yn Bethesda, gorlanwyd Neuadd y Farchnad, a rhoddwydy derbyniad mwyaf brwdfrydig i Mr Love Parry. Cymmerwyd y gadair gan Mr E. Roberts, Carneddi; ac anerchwyd y cyfarfod yn y modd mwyaf nerthol gan Mr R. Jones, Bethesda; Y Go- hebydd, y Parchn. Owen Jones, Bootle; J. O. Jones, Jerusalem; G. James, Bethesda; R. Ellis (Cyn- ddelw); R. Roberts, Carneddi; yn nghyda L. Williams, Ysw., Bargyfreithiwr Liverpool; a Mr. J. Jones, Bethesda; ac E. Breese, Ysw., Porthmadoc. Yr oedd yno amryw o ddynion pwysig o wahanol barthau y sir, a throdd y cyfarfod allan yn success hollol. Yn Llandudno, y nos Lun drachefn, bu cyfarfod arall. Llusgwyd yr ymgeisydd poblogaidd mewn gorymdaith trwy brif heolydd y dref, gyda bloedd- iadau nes diaspedain creigiau Penygogarth. Yr oedd St. George's Hall yn orlawn yn fuan ar ol chwech. Yr oedd y Rhyddfrydwr gonest Mr Os- borne Morgan yn mysg y siaradwyr.
'-'-' MYDDFAI.
MYDDFAI. Bu y Parch. R. Jones, Llanidloes, yn areithio yn nghapel yr Annibynwyr yn y lie uchod, ar Ddryg- au y Fasnach Feddwol,' i. dyrfa Kosog o bobl, nos Fawrth, yr 22ain o'r mis diweddaf. Cafodd ei gyd- ymaith, y Parch. Griffiths, Troedrhiwdalar, ei ethol i'r Gadair i lywyddu. ■_ Ar ddiwedd y cyfarfod, daeth amryw yn miaen i roddi eu henwau i fod yn aelodau o'r gymdeithas sydd wedi ei sefydlu at ddi- leu y fasnach feddwol. Yr wythnos ganlynol, talodd y Parch. J. Davies, Caerdydd, ymweliad a'r ardal yma, sef ardal ei en- edigaeth ac yr oedd yn dda gan lawer o'i hen gyf- eillion ei weled, a chael ysgwyd llaw ag ef. Y mae Mr Davies yn anrhydedd i'r lie y cafodd ei fagn, ac yn un o ddisgyblion yr Hybarch Davies o Sardis— coffa da am ei enw. Pregethodd ddwy waith yn ystod ei arosiad yn y lie. Ar y Sabbath, yn nghapel yr Annibynwyr; a'r nos Fercher canlynol, yn mhreswylfod Rowland Davies, ger llaw y man y ganwyd ac y magwyd ef, a chafodd dyrfa liosog i'w wrando, a llawer yn gorfod sefyll y tu allan i'r drysau, o herwydd prinder lie. Dymunaf hir oes a iechyd i Mr Davies i wneuthur daioni lawer etto yn mysg ei genedl.—Myddfatvir. — »
ARGLWYDD PENRHYN A'R ANNIBYNWYR.
ARGLWYDD PENRHYN A'R ANNIBYNWYR. "Yn 01 em haddewid, dyma ni yr wythnos hon yn hanes y cyfarfod pwysig yn Penmaenmawr, '« ■°laf o Fedi. Cynhaliwyd ef yn nghapel yr T^bynwyr, yn y prydnawn. Cyfarfod gohiriedig- J* journed meeting) oedd ef o'r Cyfarfod Chwarterol SjTiliali-wyd yn mis Awst yn Nlirefri-w", pryd y paSrwyd y penderfyniad canlynol:- ■Peiu-hvrf R.y|arfod hwn yn anog yr ysgrifenydd i anfon at Lord presenoi'1 fod awgrymiad wedi ei wneud yn y cyfarfod cael ei » yU tebygolrwydd [fod ei arglwyddiaetli wedi *-Dlarwa*11 5'n achos y penderfyniad a wnaethai yn ai'Wvdr1r,n!v c;llIJcl yn Chwarel Goch, sef mai ffugiaeth oedd yr ouiad o enwau a roddwyd yfi yr erfyniad am y tir; ae os yw hyny yn wirionedd, y byddai yn dda gan y frawdoliaeth gael cyfle i brofi i foddlonrwydd ei arglwyddiaeth, fod y llaw- nodiad &c., yn wirionedd diymwad yn mhob gair. Ac i hys- bysu y cynhelir cyfarfod yn Salem, Penmaenmawr, am 2 o'r gloch, Medi 30ain nesaf, i'r hwn y gwahoddir holl swyddogion a chenhadon eglwysi Annibynol y dosparth, pryd y disgwylir i'r ysgrifenydd roddi adroddiad o'r holl drafodaeth. Daeth lluaws mawr o frodyr, a rhai chwiorýdd ynghyd, o bob cwr o'r rhan ogleddol o'r sir, oil yn arddangos graddau helaeth o bryder a chyffro. Yr oedd y personau canlynol yn bresenol:—Parchn. R. Thomas, Bangor; R, Parry, Llundudno; D. Roberts, acE. Evans, Caernarfon; E. Stephen, Tanymarian; D. Oliver, Llanberis; T. Johns, Ebenezer; Griff- iths, Trefriw; G. Thomas, Llanrug; W. Griffith, Amana; Mr. J. Griffiths (Y Gohebydd); Mr. Griff- iths, Llundain; Mr. Moses Jones, Bethesda, &c., &c. Etholwyd y Parch. E. Edmunds, gweinidog y lie, i'r g-adair. Dywedai eu bod oil yn gwybod am y mater i fod dan sylw. Gwnaed cais at Arglwydd Penrhyn am dir i adeiladu capel yn Chwarel Goch i'r Annibynwyr. Yr oedd ei arglwyddiaeth wedi nacau y cais hwnw, a dyben y cyfarfod hwn oedd i ystyried yr holl ymdrafodaeth. C'ododd R. Parry, Llandudno, yr ysgrifenydd, a darllenodd y penderfyniad uchod. Yna, darllenodd gopi o'i lythyr at Gadben Iremonger, goruchwiliwr Arglwydd Penrhyn fel y canlyn:— Bryn Llewelyn, Llandudno, August 24, 1868. My Dear Sir,—When I wrote my last letter on the subject of the application for a site to build a chapel at Chwarel Goch, I anticipated our correspondence would then close. However, at a meeting held at Trefriw, on Wednesday last, when I an- nounced that we had not succeeded to obtain that object, certain persons present stated that a report is generally circu- lated in the country that his lordship was led to the decision, by the information he received, that the signatures attached to the memorial were forged, and that the statements therein contained were fabricated. A resolution was therefore agreed upon, instructing myself to communicate this intelligence to you, and to ask, if there is any truth in it, his lordship's kind- ness to afford the petitioners an opportunity of repelling the charge, and of proving to his satisfaction that the documents were drawn with strict regard to truth and that they would rejoice to see them subjected to the most minute scrutiny, I am requested, further, to add that a meeting will be con- vened at Penmaenmawr, on the 30th of next month, to which all the congregational church officers of the district will be invited, when I shall be called upon to report on the result of our correspondence, and I would feel exceedingly glad to learn that this explanation may lead to the reversion of his lord- ship's former decision. I remain, yours, &c., BICHABD PARRY. Captain Iremonger. Yn nesaf darllenwyd llythyr oddiwrth Cadben Iremonger yn hysbysu ei fod wedi anfon llythyr Mr. Parry i Arglwydd Penrhyn; ac ail lythyr oddiwrtho, yn cynwys atebiad ei arglwyddiaeth, yr hyn oedd gwrthodiadpendant a phenderfynol i ganiatau y tir. Dywedai Mr Parry y byddai hynyna, ond odid, yn ddigon i'r cyfarfod wybod am y mater. Mr Roberts, Caernarfon.-Gofynai i Mr Parry a oedd efe wedi derbyn llythyr twrne oddiwrth Lord Penrhyn; os oedd, carai glywed hwnw yn cael ei ddarllen. (Cymmeradwyaeth.) Mr Parry.—Derbyniodd lythyr twrne, ond ni ddarllenai ef ar ei gyfrifoldeb ei hun. Yr oedd yn barod i'w ddarllen os byddai rhywun yn gyfrifol am y canlyniadau. Mr Thomas, Bangor.—Ychydig o use oedd darllen y llythyr. Gwyddent ei gynwysiad, sef gwahardd i'r correspondence rhwng Mr Parry a Cadben Ire- monger gael ei gyhoeddi, o dan boen cyfraith. Mr Parry.—Ni wnai ei ddarllen ddim da; ond gellid holi yn ei gylch i fab Lord Penrhyn pan geid gafael arno ar yr hustings. Mr Evans, Camarfon.-Nid, oeddynt wedi cyfar- fod i ofni rhag Lord Penrhyn. Paham na cheid clywed y Uythyrau! Onid oedd rhyddid yn fwy peth na myned ar draws llythyr twrne ? (Curo traed.) Mr Oliver, Llanberis.—Yr oeddynt wedi cyfarfod yn bwrpasol i glywed yr holl gorresponienee. Mr Parry.—Yr oedd yn berffaith foddlon i ddar- llen y correspondence i gyd os oedd y ddau frawd o Gaemarfon yn foddlon i gymmeryd y responsibility. Mr Roberts.—Nid ei le ef oedd yn ymgymmeryd a'r responsibility. Yr oedd Mr Parry yn swyddog i'r cyfarfod chwarterol-ac fel y cyfryw yr oedd gan y cyfarfod hawl i ddemandio darlleniad y llythyrau. Y cyfarfod chwarterol oedd yn responsible. Mr Parry.—Nid oedd y gyfraith yn cydnabod cyfarfodydd chwarterol. Yr oedd yn rhaid iddi hi gael personau unigol.. _r Mr Stephen, Tanymarian.—Cymered Mr Roberts y responsibility os yw am glywed y correspondence. Mr Oliver.—Yr idea am y cyfarfod yma oedd i m ei glywed yn llawn-ond yr oedd yn ymddangos fod rhyw quibble yn bod. Yr oedd argraff ar feddylian rhai ein bod, trwy ymddygiad trahaus wedi cyf- reithloni y nacad. Gan hyny, yr oedd yn bwysig i'r wlad wybod y cwbl, a chael ei hargyhoeddi fod y cais wedi ei wneud yn berffaith ostyngedig a bon- eddigaidd. Mr Parry.—Cynghorwyd ef i beidio. ei ddarllen, ac nid oedd am wneud yn bresenol ar ei gyfrifoldeb ei hun. Mr Roberts.—Hwyrach mai gwell oedd peidio. Yr oedd cymmaint o bowdwr ynddo, fel yr oedd perygl iddo explodio. (Chwerthin.) Mr Moses Jones.—Ymddanghosai iddo ei mai eiddo y cyfarfod chwarterol oedd yr ohebiaeth, ac yr oedd y peth wedi myned allan i'r byd ei bod i gael ei darllen yn y cyfarfod hwn; ond hwyrach mai nid da oedd gwasgu ar Mr Parry i wneud hyny er perygl iddo ei hun. Mr Thomas, Bangor.—Yr oedd ef yn ddigon boddlon i Mr Parry beidio darllen yr ohebiaeth, am y gwyddent oil beth oedd y cynwysiad. Pe darllenid y cwbl, ni buasent fymryn callach. Gallai y cyfarfod basio penderfyniadau ar y wybodaeth oeddis yn feddianu o'r holl ymdrafodaeth—penderfyniadau syml, miniog, teilwng,—nid dim yn debyg i politieal manifesto, canys nidi hyny yr oeddent wedi cyfarfod, ond yn hytrach gydag amcan crefyddol, ynglyn ag apeliad am dir i adeiladu addoldy arno. (Cymmer- adwyaeth.) Mr Roberts, Caernarfon.—Cytunai a Mr Thomas. Deuai hyny yn anrhaethol drymach ar Lord Pen- rhyn na darllen y correspondence. Yr oedd celu y peth yn dangos fod ei Arglwyddiaeth wedi cynawm yr hyn y cywilyddiai ei weled yn ngwyneb haul, a llygad goleuni. (Cymmeradwyaeth.) Darllenodd am rai yn Scotland o dan erledigaeth gyffelyb i bobl Chwarel Goch. Gomeddid tir capel iddynt, ond am na fynasent eu trechu, adeiladasent gapeli nofiadwy ar yr afonydd. (Chwerthin a chymmer- adwyaeth.) Tybed nad ellid cael capeli felly ar Afon Ogwen? (Chwerthin.) A oedd dim llwybr i'r afon heb drespasu ar dir ei Arglwyddiaeth! (Chwerthin.) Ond, eitha peth oedd i ni yn hyn gael profi bias gwialen fedw y ddwy fil! (Cymmer- adwyaeth. Mr Parry.—Meddyliai fod ysbryd y cwbl a ddeis- yfid gan y ddau frawd o Gaernarfon i'w gael yn yr hyn a ddywedai Mr Thomas, Bangor,-ac i'w gael ar dir mwy diogel, a mwy grymus: (Clywch.) Mr Stephen.—Holai yn mha garitor yr oedd y cyfarfod ar fedr gweithredu-fel Annibynwyr, fel Cyfarfod Chwarterol, neu fel Ymneillduwyr ? Gwelai rai yn bresennol heb fod yn perthyn i'r cyfundeb. Yr oedd y sylw yma braidd yn hallt a phupuraidd ar deimladau y Gohebydd, a'i gyfaill o Lundain. Cynnygiasant ymneillduo, ond nid oedd angen am hyny,—a llwyddodd Mr Stephen i brofi nad oedd yn meddwl am y fath beth. Ei unig amcan, yn hytrach, oedd gwybod position y cyfarfod. Mr Oliver.-Barnai, mai fel representatives yr Annibynwyr yr oeddis yn gweithredu, (Cymmer- adwyaeth.) Mr Evans, Caernarfon.—Dymunasai gael cyfarfod eto, am y gwelai fod ofn ar bawb! Yr oeddis yn debyg o fyn'd ymaith heb wneud dim! Mr A. Rowlands.—Awgrymai y buasai ymgyng- hori a chyfreithiwr gyda golwg ar gyhoeddi yr ohebiaeth yn llwybr doeth. Buasai mwy o wybod- aeth am agwedd gyfreithiol y case yn eu galluogi i weithredu yn ddiogel a diberygl. Y Gohebydd.—Ond pa faint well fuasem wedi cyhoeddi y cwbl ? Mr Stephen.—Ie, doethach ydyw i ni adael gogoniant y dirgeledigaethau' fel y mae. Y mae gennym ddigon o adnoddau i gyrhaedd amcanmawr y cyfarfod. Gallaf fi roi clec ar fy mawd ar Lord Penrhyn, ond ystyriwn yn greulondeb ynof i wneud dim i gynhyrfu ei lid tuag at rai sy o dan fy ngwein- idogaeth, sydd yn hollol ddibynol ar ei Arglwydd- iaeth. Mr Griffiths, Amana.—Dilynodd ysbryd y sylw diweddaf gan Mr Stephen, a mynai i'r brodyr pell o ardel y Chwarel osod eu hunain yn ei sefyllfa ef, ac eiddo Mr Stephen, yna dichon yr oerai eu brwd- frydedd am greu ystorm. Pe cyhoeddid y llythyrau, credai y siomid y wlad yn ddirfawr. Nid oedd fawr i gyd ynddynt, wedi'r holl stwr! Mr Roberts, Caernarfon.-Wel, gadawer llonydd i ogoniant y dirgeledigaethau.' Y mae un a'i yn rhy ddrwg neu yn rhy dda i weled goleuni haul! Ar ol ychydig o ymddyddan pellach, pennodwyd y Gohebydd, Mr Thomas, Bangor, Mr Oliver, Mr Roberts, a Mr Evans. Caernarfon, i fyn'd o'rneilldu i ffurfio penderfyniadau. Wedi bod yn absennol am oddeutu chwarter awr, dychwelasant gyda'r ddau gynhygiad canlynol:— 1. Fod y cyfarfod hwn, ar ol deall canlyniad yr ohebiaeth rhwng ysgrifenydd y cyfarfod chwartero1 a'r Am-hydeddus Axg. Penrhyn, yn dymuno datgan yr anghymmeradwyaeth gryfaf o'r fantais a gymmerir gan dirfeddianwyr i orthrymu yr Ym- neillduwyr—y nifer luosocaf o lawer o ddeiliaid teyrngaxol ei Mawrhydi yn y Dywysogaeth-trwy nacau iddynt y cyfleustra i addoli Duw yn ol eu cydwybodau. 2. Fod y cyfarfod hwnyn amlygu dymuniad ar fod i'r ym- geiswyr am aelodaeth seneddol gael eu rhwymo i gefnogi mesur a sicrhai i Ymneillduwyr dir i adeiladu capeli neu yegoldai arnynt yn mhob man y byddo gwir angen am danynt, ar yr un telerau ag y ceir tir at y rheilffyrdd. Cymmeradwywyd y cynhygiadau, a phasiwyd hwy yn ddiwrthwynebiad. Llefarodd y Gohebydd yn ddoniol wrth eilio yr ail gynhygiad. Cyfeiriodd at yr anhawsder a'r anmhosibilrwydd i gael tir at amcanion ymneillduol mewn amryw fanau yn Nghymru, yn enwedig ar ystad Syr Watldn yn Llanuwchllyn, a Llanbryn- mair. Mr Evans, Caernarfon.—Nid eglwyswyr yn unig oedd yn nacau tir capel,—ond gwyddai am engraifft o un enwad ymneillduol yn nacau tir capel i enwad ymneillduol arall. Yr oedd angen mawr, gan hyny, am ddeddf seneddol i orchfygu y fath deimlad cul a sectol. YR ETHOLIAD YN ARFON. Mr. Moses Jones.—Gofynai a ellid gwneud rhyw- beth yn y cyfarfod yma dros yr etholiad yn Arfon. Teimlai ef yn selog iawn dros y pwngc yma, a phen- derfynaiweithio a'i hollegni dros ddychweliad Love Parry. Nid oedd Mr. Stephen, Y Gohebydd, a rhai eraill, yn cyd-wel'd am y priodoldeb i'r cyfarfod hwn ym- yraeth; a barnai Mr. Evans, Caernarfon, y buasai yn well cael cyfarfod mwy dylanwadol i ddatgan barn am yr etholiad yn Arfon. Mr. Moses Jones.—Credai fod pob tipyn o help o bob cyfeiriad yn werthfawr ar yr adeg bresenol. Mr. Thomas, Bangor.—Yr ydym oil o'r un deim- lad a'r brawd yma am lwyddiant i'r achos Rhydd- frydig. Y pwnc mawr i ni fel Ymneillduwyr yn yr etholiad agoshaol ydyw bod yn ffyddlon i'n heg- wyddorion-a D'OD I FYNY I UN OWNS A'R BYMTHEA! —(Chwerthin a chymeradwyaeth.) COLOFN DDU! Mr. Evans, Caernarfon.Ho ffai i'r Gohebydd a Mr. Rowlands gyhoeddi y gosodid watchers ar waith i gael allan pwy yngwersyll Ymneillduaeth a frad- ychent eu hegwyddorion, ac y cyhoeddid eu henwau mewn Colofn Ddu ar ol y lecsiwn. (Chwerthin.) Mr. Oliver.—Gwrthwynebai hyny, am mai yr un ysbryd ydoedd ag ysbryd y scriw. Os oedd Ymneill- duwr yn Dori, gadawer iddo fod felly heb ei erlid mewn un modd. Mr. Roberts, Caernarfon.—Nid oes yr un Ymneill- duwr yn Dory. Y mae hwn ynbwngc dadleuol. Fel hyn y buasem ni yn traethu barn: cosbi dyn am ymddwyn yn gyson a'i gred a'i gydwybod ydyw scriw; ond am- can y golofn ddu fyddai cospi dyn am wadu ei egwyddorion. Y mae'r naill yn bechadurus, a'r llall yn gyfreithlon a da. Gorthrivm ydyw'r scriw cerydd fyddai'r golofn ddu. Y mae pob Ymneilldu- wr o angenrheidrwydd yn Rhyddfrydwr ar bwngc yr etholiad cyffredinol, sef yr Eglwys Wyddelig, a bydd pob un a votia dros Dory (yn enwedig os gwna hyny o'i fodd) yn llofrudd i'w egwyddorion, ac fel llofrudd moesol y dylid ei drin. Terfynwyd y cyfarfod trwy dalu diolch i'r cad- eirydd.
COLEGDY NEWYDD ABERHONDDU.
COLEGDY NEWYDD ABERHONDDU. Mae yn dda genyf allu hysbysu lluaws cyfeillion y symmudiad Dau can' mlwyddol sydd yn teimlo dyddordeb mawr ynddo fod y Colegdy yn dyfod yn mlaen yn rhagorol iawn. Yn ol argoelion presenol, bydd ar ben tua diwedd y flwyddyn hon, a phan y gorphenir ef bydd yn addurn i dref Aberhonddu, ac yn anrhydedd i'n henwad. Yr wyf wedi gallu trwy dipyn o drafferth gyfarfod taliadau y Contractor yn rheolaidd; ond nid yw yr hyn sydd wedi dyfod i law oddiwrth yr Eglwysi yn agos ddigon i gyfarfod yr arian a dalwyd. Mae yn llawen iawn genyf weled y parodrwydd sydd yn lied gyffredinol drwy yr holl wlad i gasglu, ond eisiau amser cyfaddas sydd ar lawer. Nid gwiw i mi geisio celu fod llawer o bryder dwys wedi bod ac yn bod.ar fy meddwl, gyda golwg ar yr anturiaeth; ac y mae llawer o rwystrau wedi eu taflu i'r ffordd yn gwbl ddiachos, sydd wedi peri ammheuaeth yn meddyliau llawer o bobl onest a diniwed. Mae rhai wedi bod ar eu goreu yn dychryn dynion yn erbyn y Trust heed, fel pe buasai rhyw clauses gormesol ynddi. Nis gwn o ba le y cododd y synied, ac ni buasai yn werth genyf gyfeirio ato oni bai fy mod yn gwybod fod meddyliau llawer o gefnogwyr y Coleg wedi eu gwenwyno ganddo. Peth hawdd iawn ydyw creu drwgdybiaeth yn meddyliau dynion yn erbyn unrhyw symmudiad, yn enwedig os bydd yn gofyn arian nid oes eisiau na thalent na chym- meriad i wneud hyn; ond gwaith lied anhawdd ydyw ei symmud. Hwyrach y goddefir i mi ddyweyd er eglurhad'ar y mater yma; ond cofier fy mod yn ysgrifenu yn unig o'm cof mae y llyfr sydd yn cynwys yr holl benderfyniadau gan yr Ysgrifenydd, (y Parch. J. Thomas, Liverpool), ac os wyf yn camgymmeryd gwn y bydd i'r Ysgrifenydd fy nghywiro. Ar ol prynu y tir ger llaw Aberhonddu, a rhoddi deposit arno, daeth dewisiad Trustees ger bron yn y cyfarfod cyffredinol cyntaf ar ol hyny, gan y bwr- iedid gwneud y weithred yn ddioed. Etholwyd personau: yn rheolaidd i fod yn Ymddiriedolwyr, ac ni chlywais fod dim gwrthwynebiad i'r personau a etholwyd. Cymmerwyd yn ganiataol fod y Trust Deed i fod yr un ag eiddo, yr hen Golegdy gan ein bod yn cymmeryd meddiant o hwnw, a throi yr arian a geir am dano at y Colegdy newydd. Ni bu dim son am unrhyw clause i'w adael allan nag i'w osod i mewn, ond ymddiriedwydiBwyHgor i edrych drosti, ac, os gellid, ei gwneud yn fwy syml ac eglur, a hyny heb newid unrhyw adran o bwys ynddi. Cyt- unwyd ar hyn yn unfrydol: ac nid awgrymwyd un math o ammheuaeth na gwrthwynebiad gan neb. Cymmerwyd Trust Deed yr hen Golegdy i'r Cyf- reithiwr i fod yn gynllun iddo wneud y newydd; a thua phythefnos yn ol, cefais rough copi o honi oddi wrtho i'w gosod ger bron y Pwyllgor a etholwyd. Nid wyf wedi ei hagor i weled beth sydd ynddi ac wedi. ymgynghori a'r Ysgrifenyddion yr wyf yn meddwl mai gwell fydd ei submittio i gyfarfod cyff- redinol o'r holl Danysgrifwyr, yrhwn a elwir yn rheolaidd; ac nid i'r Pwyllgor a ddewiswyd. Er ei fod wedi ei benderfynu mewn cyfarfod rheolaidd o'r Tanysgrifwyr, a hwnw yn un o'r rhai lluosocaf a gafwyd o gwbl, i ymddiried edrych dros y draft i Bwyllgor; eto, gan fod ammheuaeth a drwgdybiaeth wedi ei godi (yn gwbl ddisail), yr wyf yn meddwl mai gwell cyflwyno y draft i gyfarfod rheolaidd o'r holl Danysgrifwyr, a myned Jdrwyddo adran ar ol adran, ac mewn amlder cynghorwyr y bydd dyog- elwch.' Yr wyf wedi ymgynghori a'r Parchedigion J. Thomas a J. Davies ar y mater yma, ac y maent hwy wedi cymmeryd eu rhan yn helaeth o'r gwaith, ac y maent yn hollol gydweled mai gwell fydd dwyn y Trust Deed ger bron cyfarfod o'r holl Danysgrif- wyr i'w harchwilio; a bydd perffaith foddlonrwydd i'r cyfarfod hwnw i ail ethol y personau a nodwyd yn Ymddiriedolwyr; neu ddewis rhai eraill yn eu He. Nid wyf yn meddwl fod yr un o honynt na rydd i fyny ei hawl yn ewyllysgar hollol. Bydd yn well genyf aros yn rhywle am wythnos i fyned trwy y JJeed bob yn clause nag i neb gael un sail i ddweyd fod rhyw Bwyllgor bychan wedi gwneud y cwbl yn ol eu meddwl eu hun. Nid [oes genyf fi un amcan personol i'w gyrhaedd, a gwn nad oes gan y cyfeill- ion eraill a pha rai yr wyf wedi cael yr anrhydedd o gydweithio gyda'r symmudiad yma am yn agos i saith mlynedd; ond wedi y Uwyddwn i godi y Colegdy, a thalu am dano, ni bydd pob awgrymiad angharedig a daflwyd arnom ond dibwys yn ein golwg. Bwriadwyf gyhoeddi o wythnos i wythnos, trwy gyfrwng y TYST, y symiau wyf wedi eu derbyn o bob man er y cyfarfod cyffredinol yn Nghastell- nedd, Mawrth 7fed, 1867, pan y cytunwydar ydrefn bresenol o weithredu. Yr wyf yn disgwyl y bydd i hyny symbylu y rhai sydd ar ol i anfon eu Tanys- grifiadau i mewn yn ddioed. Gobeithio nad oes neb yn cadw unrhyw arian yn eu llaw ar ol eu casglu pan y mae cymmaint o'u hangen i [dalu i'r Con- tractor. T. WLLLIAKS, Goitre, Merthyr Tydfil. Trysorydd.
GWLAWOGYDD DINYSTRIOL YN INDIA.
GWLAWOGYDD DINYSTRIOL YN INDIA. Ymddanghosodd hysbysiad yn y papurau yn ddi- weddar am wlawogydd a llifeiriaint anarferol yn India. Mewn llythyr cyfrinachol cefais hysbysiad ddoe am y rawed anferth a wnaed i'r trefydd, y rheilffyrdd, a'r cnydau. Fe allai nad anfuddiol fyddai dywedyd gair yn ei gyssylltiad a hyn am dymhorau y flwyddyn yn India, er rhoddi syniad cywirach am natur y gwlawogydd hyn. Nid ydyw ein tymhorau ni yr un ag ydynt yn Mhrydain, er ein bod yr un ochr i'r cyhydedd. Rhenir y flwyddyn yn India yn gyffredin i dri thymor, sef hin oer, o Tachwedd hyd Fawrth; hin boeth, o Fawrth hyd ddiwedd Mehefin; a hin wlyb, o Gorphenaf hyd Hydref. Oddi eithr cawod neu ddwy yn y Nadolig, ac un arall yn niwedd Mawrth, nid ydym yn cael gwlaw o gwbl ond yn y misoedd & nodwyd. Am dri mis a hanner, gwlawia bron yn barhaus; 45 o fodfeddi ydyw cyfartaledd blynyddol y gwlaw yn Ngogledd India. Y mae hyn yn gym- go maint dair gwaith ag a geir yn Mhrydain mewn blwyddyn. 11 ice ydyw prif gynnyrch rhan helaeth* o'r wlad, ac yn y tymhor gwlawog yn unig y gellir tyfu -ice. Os na cheir digon o wlaw yn yr adeg briodol, metha y cnwd; ac os digwydd hyn ddwy flynedd yn olynol, y mae newyn yn anocheladwy. Felly y digwydd- odd dair blynedd yn ol, pan y bu farw yn Orissa flliwn a hanner o bobl. Os gwlawia yn gymmedrol o ddechreu y tymhor hyd y diwedd ceir cyflawnder o gynhaliaeth. "Weithiau ceir gormod o wlaw, a gwna hyny yn ami gymmaint o ddrwg a rhy fach. Digwydda hyn yn gyffredin yn agos i ddiwedd y tymhor, ac felly y mae wedi digwydd eleni. Ar y nawfed o Awst, bwriodd ddeng modfedd o godiad hyd fachludiad haul, ac achosodd hyn y fath orlifiad yn yr afonydd nes iddynt orchuddio y gwastad-diroedd, a gwneud difrod anferth yn mhob cyfeiriad. Pe buasai yn bwrw cymmaint a hyny yn nechreu y tymor ni bu- asâiyn achosi y fath ddinystr: buasai y ddaear sychedig yn ei yfed, a'r afonydd sychion yn derbyn y gweddill, heb un perygl; ond erbyn Awst, yr oedd y ddaear wedi ei mwydo a gwlaw, a'r afonydd yn llawnion hyd yr ymylon, nes nad oedd lie i'r fath dywalltiad mewn can lleied o oriau. ewyddion am ddinystr a chyfyngder geir yn awr o bob man. Yn Bombay, Ilifai y dyfroedd bedair neu bum troedfedd o ddyfnder yn yr heolydd, ac an- hawdd dirnad y dinystr a achosodd. Yn Ahamed- abad, llwyr ddinystriwyd 10,000 o dai. Yn nyffryn afon y Ganges, nis gellir dywedyd etto faint o ddi- nystr a wnaed. Yn ardaloedd Calcutta, llwyr ddi- nystriwyd y cnwd rice, a bydd caledi anarferol yn sicr o g-anlyn. Achoswyd colledion anferth hefyd ar y rheilffyrdd. Ysgubwyd ymaith lawer o bontydd ac adeiladau, a chymmer amser mawr i'w hadferyd. Da genyf weled fod cynllun ar droed i weinyddu anghenion y trueiniaid a gollasant bob peth yn y rhyferthwy. Ychydig islaw Calcutta y mae tri phentref o Gristionogion dan nawdd Cymdeithas Genhadol Llundain. Dinystriwyd holl gynnyrch y tir, a bydd raid iddynt ymddibynu. ar yr hyn allant ennill yn ystod y flwyddyn ddyfodol. Deallwyf fod y llywodraeth wedi trefnu i roddi gwaith iddynt, a bod dros bedwar cant o honynt ar waith yn barod dan olygiaeth y gweinidog brodorol a drigai yn eu plith.- W. Jones.