Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
y DIWEDBAE EARL DERBY.
y DIWEDBAE EARL DERBY. Mewn oeclran teg, yn mynwes ei deulu, yn nghanol sylw pryclerus ei wlad, ac yn llwyth- og o anrhydedd, bu farw yr EARL OF DERBY. Ganwyd ef yn mis Mawrth, 1799; ac ym- adawodd a'r fuchedd hon dydd Sadwrn diweddaf, y 2:3ain o Hydref, 1869. Yr oedd felly wedi myned dros y terfyn a osodwyd gan y Salmydd, ac yn y 7lain flwyddyn o'i oedran. Blinid ef er's amser maith gan y gout, yr hyn a fygythiai gymeryd ei fywyd ymaith droion o'r blaen, ond profodd nerth a hydwythedd ei gyfansoddiad yn drech nag ef. Am y deng niwrnod diweddaf gwelid arwyddion amlwg fod ei hen elyn yn sicr o'i orchfygu, ac fod dydd ei ymddatodiad yn nesau. Mawr a dwys oedd y pryder a deimlid o ddydd i ddydd wrth ddarllen y newyddiaduron yn y boreu, a'r liysbysiadau pellebrol yn y prydnawn, yn ei gylch. Anfonai y Frenhines i ymofyn am dano yn fynych iawn, ac yr oedd cydymdeimlad ft'r amgylchiad gofidus wedi meddianu yr holl deyrnas. Ymollyngodd yn raddol i ddwylaw angeu, a bu farw yn ddiboen, ac mewn tang- nefedd. Yr oedd yn ddyn o dalentau naturiol ysblenydd, wedi derbyn y ddysgeidiaeth uchaf, yn un o ysgolheigion penaf ei oes, yn un o'r areithwyr goreu yn ein gwlad, ac eto ychydig iawn o'i ol a adawodd ar ei genhedlacth. Cafodd bob cyfleustra i enwogi ac i anfarwoli ei hunan. Nid oes un teulu yn y deyrnas hon yn sefyll yn uwch mewn bri na theulu hynafol Derby. Hanant o gyff a blanwyd yn ein gwlad yn nyddiau William y Conewerwr; ae nid rhyw eiddilod llegach a fuont, ond am I wyth can' mlynedd cyfododd y naill ar ol yjj llall o honynt yn arwyr grymus o gorff, ac| uchel o ysbryd. Bu yr Ieirll Derby o'r amsei | y dacthant i feddiant o'r teitl, rhyw bedwar can' mlynedcl yn ol, yn gymeriadau hynod yn ein hanesyddiaeth. Yr larll diweddaf oedd y I pedwerydd-ar-ddeg a wisgodd y teitl hwnw. j Ni cliyfyngasant eu hunain yn eu cyfathrachau j bob amser i'r bendefigaeth, a phriodolir cryn j lawer o'r nerth a'r bywiogrwydd a amlygent i'r ffaithhon. Priododd taicl yr larll dan sylw a. Miss Farren, chwareuyddes enwog, a dy- wedir ei bod hi wedi addysgu ei hwyr yn y gelfyddyd o siarad. Yr oedd rheoleiddiad ei lais, ystwythder ei leferydd, a naturioldeb ei arddull wrth areithio yn nodedig, a chysylltir ei lwyddiant yn hyn a'r gwersi a gafodd gan ei nain. Hynododd ei hun fel myfyriwr yn Eton, a chyn bod yn ugain oed, dyfarnwyd iddo y wobr yn Rhydy chain am y bryddest oreu yn Lladin ar Syracuse. Ymadawodd a'r Brif Athrofa yn nghanol clodydd uchelfri. Edrychid arno fel un o wyr ieuaingc mwyaf urddasol ei oes; a dywedid am dano mai efe oedd yr unig fab hynaf tra rhagorol a gynhyrchodd y ben- defigaeth am gan' mlynedd. Rhoddodd ei sefyllfa urddasol, a'i dalentau coethedig gyfl-e iddo yn fuan i ddyfod allan fel dyn cyhoeddus. Aeth i mown i'r Senedd yn aelod dros Stock- bridge yn 1821, cyn bod yn 22 oed. Siarad- odd an. y tro cyntaf yn Nhy y Cyffredin yn 1824, t gwnaed sylw ffafriol iawn o'i maiden speech. Dech-euodd ei yrfa boliticaidd fel Rhydd- frydwr ond yr oedd yn hawdd gweled yn ei gyflawniadau cyntaf nad oedd yn barod i frned yn mlaen gyda'r ysbryd ag ydoedd yr adeg hono yn dechreu cynhyrfu ein gwleidyddwyr. Perthynai i'r hen WMg party, a mynai aros yn ei unfan a glynu wrth hen draddodiadau y I tadau, yn hytrach na bod yn un o gynarloes- wyr diamodol tir rhyddid gwladol a chrefydd- ol. Pan ddygwyd yn mlaen gwestiwn yr Eglwys Wyddelig gan yr hen Joseph Hume, ac y cynhygiwyd chwilio i mewn i'r anghyf- artaledd a'r annhegwch a fodolai ynddi, gwrth- wynebwyd ef gan Mr Stanley y pryd hyny a'i holl egni. Ac y mae yn ffaith hynod i'w | chofnodi mai gweithred gyhoeddus olaf Iarll | Derby oedd gwrthwynebu a holl nerth ei| ddawn a'i ddylanwad y mesur hwnw o gyf-1 '1 lawnder i genedl orthrymedig a gychwynwydl rhyw bum mlynedd a deugain yn ol, a'r hwn a wrthwynebwyd ganddo ar ddechreuad ei yrfa gyhoeddus. Mae yn wir iddo gynorth- wyo gyda Reform Bill 1832, a chyda mesur. rhydd-had y caethion yn 1833, pan yr oedd yn Ysgrifenydd y Trefedigaethau; ond prin y 0 cysylltir ei enw byth a'r naill na'r llall o hon- ynt. Gyda'r cyntaf cysgodir ei enw gan enw- au mwy cyhoeddus Lord Grey a Lord John Russell, a chyda'r olaf cleddir ef o'r golwg gan ogoniant mwy disglaer Clarkson, Brougham a Wilberborce. Mae enw Mr Stanley hefyd mewn cysyllt- iad a Threfn Addysg yn yr Iwerddon, yr hon a ddygwyd yn mlaen ganddo tua'r un amser, tra yr oedi yn Ysgrifenydd Gwyddelig. Am dros bum mlynedd a deugain, y mae y drefn hono wedi gweithio yn ardderchog, ac ni fyn- em er dim ysbeilio yr Iarll ymadawedig o'r clod a deilynga iddo mewn cysylltiad a'r mesur. Gallai gario allan unrhyw gynllun a roddid iddo, ond nid oedd yn gynlluniwr ei hun. Anaml y ceid neb gwell nag ef i draethu drychfeddyliau, ond nid oedd yn feddyliwr gwreiddiol ei hun. Yr oedd yn rhy danbaid, yn rhy fyrbwyll, ac yn rhy anochelgar i fod yn wladweinydd. Rhagorai fel dadleuwr. Safai yn erbyn Daniel O'Connell yn ei ddydd- iau goreu, a dywedir ei fod wedi enill budd- ugoliaeth oddiar y pencampwr medrus hwnw mewn llawer ymdrech deg. Yr oedd ei bar- odrwydd, ei gof, a'i yni yn ddiarebol. Pigai ZD allan y manau gweinion yn ymresymiad ei wrthwynebydd, ac anelai ei saethau gwen- wynig atynt yn ddiwyrni. Ymddangosai yr elfen ryfelgar yn gref ynddo. Fel y Llynges- ydd Nelson, ni wyddai beth oedd ofn. Gallai r dori, a rhwygo, a chwalu yn effeithiol; ond nid oedd ynddo fawr o gymhwysderau at gy- sylltu a pherffeithio mesurau a dueddent at leshau y wladwriaeth. Ymadawodd a'i hen blaid wleidyddol yn 1834, ar yr achlysur o ddygiad yn mlaen fesur er gwella llywodraethiad yr Eglwys yn yr Iwerddon, ac o hyny allan perthynai i'r blaid Doffaidd. Cymerodd swydd o dan Syr Robert Peel yn 1841, a phan orfodwyd i'r Prif Wein- idog ddileu deddfau yr yd gan hyawdledd an- il orchfygol Cobden, Bright, ac eraill, yn nghyd- ag amgylchiadau gorfodol o'r tu allan i'r Sen- edd, arosodd Barwn Stanley, erbyn hyn, yr un mor elynol i Fasnach Rydd. Gadawodd ei gydswyddwyr Peel a Gladstone, a thrwy gyngor a chymhelliad y Due "Wellington, cy- merodd y blaid Dorïaidd i'w ddwylaw ei hun. Am chwe blynedd, sef o 1846 hyd 1852, ym- laddodd yn ddewr ar yr oehr wrthwynebol, gyda Disraeli a Lord George Bentinck i'w gy- northwyo. Tua diwedd y tymhor hwnw, dis- gynodd y teitl o Earl Derby i'w ran, ac yn fuan wedi hyny galwyd arno i ffurfio Gwein- yddiaeth. Gwnaeth hyny, a bu ef a'i gyfeill- ion yn y mwynhad o'i swyddi am ychydig fis- oedd, pan y gorfu arnynt ymadael er rhoi lie drachefn i'r Rhyddfrydwyr. Yn 1858, galwyd arno eilwaith i gymeryd awenau y Llywodr- aeth, a dyna'r pryd y bu Disraeli ac yntau yn ceisio patchio Reform Bill rhyngddynt, yr hwn a wrthodwyd gan y wlad. Wedi bod am flynyddau lawer allan yn yr oerni, penderfyn- odd y blaid pan ddaeth Earl Derby i mewn i swydd y drydedd waith, i basio Reform Bill mwy rhyddfrydig nag un a gynhygiasid erioed gan y Diwygwyr eu hunain. Galwai Derby y mesur yn Z naid yn y tywyllwch.' Ofnai y canlyniadau yn fawr, a diau mai nid efe oedd ei awdwr. Wedi taflu bras-olwg fel hyn dros yrfa wleidyddol Earl Derby, ychydig a welwn o ffrwyth oddiwrth ei waith. Er ei fod yn ddi- ildio fel ymroddwr, nid oedd ynddo ddigon o ¡ wroldeb i gynllunio mesurau newyddion. Er fod ynddo gydgyfarfyddiad o ragoriaethau ysblenydd, nid oedd ynddo elfenau gwir fawr- edd. Yr oedd ei feddwl yn rhy chwareus i sefyll yn sobr uwchben unrhyw fesur o bwys, ac yr oedd difrifoldeb ac ymlyniad diysgog dynion fel Peel a Gladstone yn annioddefol iddo. Hawliai ufudd-dod oddiwrth ei blaid i yn fwy o herwydd edmygedd personol nag o gydnabyddiaeth o'i allu i lywyddu. Yn lie | r cael y fraint o arwain y bobl i fwynhad o fwy I o ryddid a llawnder, dewisodd sefyll yn atalfa ac yn rhwystr, gan bersonoli ynddo ei hunan I ysbryd uchelfrydig ei ddosbarth, ac ewyllys anhyblyg ei blaid. I I Yn wahanol i Gladstone, yr hwn a ddech- Ireuodd ei yrfa fel Tori, ac a ddilynodd ysbryd 1 gyr oes nes dyfod yn Rhyddfrydwr cyson, i |andwyodd Iarll Derby ei gymeriad politicaidd| trwy sefyll yn erbyn iawnderau y bobl; a throdd o fod yn Ddiwygiwr tanbaid i fod yn Geidwadwr, ac o fod yn Geidwadwr i fod yn Dori rhagfarnllyd. Gwrthwynebodd ddilead deddfau yr yd, yr hwn fesur a wnaeth gymaint er gostwng pris bara y gweithiwr. Gwnaeth gymaint fyth ag a allai i atal symudiad y dreth oddiar bapur, yr hyn a ddechreuodd gyfnod newydd ar lenyddiaeth ein gwlad, ac a ddygodd y newyddiaduron o fewn cyrhaedd dwylaw y tlodion yn gystal a'r cyfoethogion. Daliodd i ryfela yn erbyn y French Treaty, sydd wedi helaethu cymaint ar fasnach y deyrnas yn nghorff y blynyddau diweddaf. A phan y gorfodwyd iddo gymeryd rhan yn yr Ysgrif Ddiwygiadol ddiweddaf, addefai fod eisieu atal llanw gweriniaeth; ac mae yn amlwg mai yr amcan ar y pryd oedd, nid lies y bobl, ond peri dyryswch yn rhengau yr ochr wrthwynebol. Ond er ein bod yn gorfod condemnio Earl Derby fel gwleidyddwr, nid oes genym ond gair da i ddyweyd am dano fel dyn ac fel din- esydd. Saif yn uehel fel ysgolhaig a lienor. Siaredir yn uchel am ei gyfieithiad o I Iliad Homer. Cyhoeddodd lyfr hefyd yn cynwys cyfieithiadau o'r Groeg, Lladin, Pfrancaeg, Eidalaeg, a Germanaeg; a dywedir iddo pan yn ieuanc gyhoeddi cyfrol dduwinyddol o dan y teitl o Ymddiddanion ar y Damhegion.' Etholwyd ef yn Ganghellydd o Brif Athrofa Rhydychain yn 1852, pan ytraddododd araeth ragorol yn Lladin. Yr oedd yn hoff iawn o ymarferiadau corff- orol. Rhedai ffrydlif bywyd yn gryf trwy ei gyfansoddiad, a pharai hyn iddo fod bob am- ser yn hoff o chwareu. Ystyrid ef yn sports- man diwyd. Cadwai geffylau i redeg mewn gyrfaoedd, a threuliodd lawer o'i oriau ham- ddenol yn nghymdeithasiockeys a thrainers, yr 11 y u UCllO. J n. ~tt~OXX<Jx<31 CKO T- cvrni. j J^wuvtlcl. Fel dyn elusengar, saif ei enw yn uchel yn nglyn a'r Relief Fund yn Lancashire. Cyfran- odd 5,000 o bunau at y drysorfa, areithiodd yn gampus ar gychwyniad y mudiad, a gweith- iodd ar y pwyllgor yn Manchester yn ddiflino am flsoedd nes gorphen y gwaith yn ganmol- adwy. Bydd ei goffadwriaeth yn fendigedig gan filoedd yn Lancashire am y cynorthwy amserol hwnw, a maddeuir iddo lawer o'i gam- weddau gwleidyddol o herwydd ei ragoriaeth- au personol. Bu ei fywyd priodasol yn ddedwydd iawn. Priododd yn 1825 ag ail ferch i Lord Skelmers- dale, ac y mae iddo yn awr yn fyw ddau fab ac un ferch. Priododd y ferch Colonel Talbot. Priododd yr ail fab, Captain Stanley, a merch i Lord Clarendon, ac i'w linach ef y disgyn nesaf y teitl a'r etifeddiaeth. Adnabyddid y mab hynaf dan yr enw Lord Stanley. Y mae eisioes wedi enill clod uchel fel gwladweinydd, a disgwylia y wlad lawer oddiwrtho fel medd- yliwr gwreiddiol a rhyddfrydig. !=g:=i-!ë.rJ,t'J",I'I!t":C".t,Q:i
YR UNDEB CYNULLEIDFAOL.
YR UNDEB CYNULLEIDFAOL. Mae yr Undeb Cynulleidfaol wedi dyfod yn allu pwysig yn y deyrnas hon. Nid yn unig y mae yn allu enwadol cryf; ond y mae y gallu gwladol cryfaf yn mysg yr holl enwadau crefyddol. Edrychir ar ei benderfyniadau gan arweinwyr y deyrnas fel cynyrch barn bwyll- og y dosbarth mwyaf goleuedig yn y wladwr- iaeth. Ofnid gan lawer, a daroganid gan nid ychydig, y byddai iddo weithio dan sail egwyddorion sylfaenol ein heglwysi, ac y bwyteid eu hannibyniaeth gan ei ymyriad ag achosion neillduol. Ond y mae yr ofnau hyny wedi eu profi yn hollol ddisail, a'r daroganwyr oil yn au brophwydi. Nid ydyw wedi cynyg dan unrhyw amgylchiad i ymyraeth a threfn- iadau mewnol unrhyw eglwys ac y mae pob cyfundeb sirol yn cael gwneud a fyddo da yn ei olwg ei hun. Y cwbl y mae yr Undeb yn amcanu ato ydyw crynhoi nerth yr enwad oil i weithredu yn unol gyda phethau cyffredin a Ichyhoeddus sydd yn perthyn yn gyfartal iddynt i gyd; ac y mae wedi gwneud llawer er dwyn |y cryf i gynorthwyo y gwan, a hyny heb ym-j lyraeth mewn un modd ag annibyniaeth yr( i eglwysi lleiaf. Pe gellid ffurfio Undeb Cy- nulleidfaol Cymreig ar yr un cynllun, ac nid ydym yn gweled paham na ellir, yr ydym yn gwbl sicr yn ein meddwl y gwnelai ddaioni dirfawr i'n heglwysi. Byddai cyfarfod i gyd- ymgynghori yn-rhwym o roddi symbyliad eff- eithiol; ac anogid y naill a'r llall i gariad a gweithredoedd da. Ni byddai raid i'n perth- ynas ac Undeb Cynulleidfaol Lloegr a Chymru mewn un modd beidio; ac ni byddai raid cy- ffwrdd a'r undebau sydd mewn gwahanol sir- oedd; ond rhoddai gyfle i frodyr o bob sir gyfarfod yn achlysurol i ymgynghori am beth- au sydd yn perthyn iddynt oil. Pwy a gymer y mater i fyny o ddifrif gan benderfynu ei gario allan ? Gwyddom am ddegau sydd yn gwbl barod i gydnf eithredu, ond i ryw rai gychwyn. Ac nid oes eisiau awdurdodi neb i ddechreu gan na byddant yn cynrychioli neb ond hwy eu hunain nid oes raid iddynt ddis- gwyl cael eu hanfon gan neb. Ond rhaid i ni ddychwelyd o'r (dyeithr lam yna a roisom, chwedl yr ben I batriarch-fachgen o Lanwrtyd,' at yr Undeb Cynulleidfaol. Yr oedd amryw bethau yn nghyfarfodydd yr Undeb eleni yn gosod hynodrwydd arnynt. Gwelliant mawr oedd y cyfarfodydd adranol (sectional meetings) a gafwyd un prydnawn yno. Mae llawer o fanteision i'r cyfarfodydd hyn. Mae yr Undeb wedi myned yn rhy fawr i fod yn lie i rydd ymddiddan. Pa fodd y gallesid rhydd ymddiddan lie yr oedd mwy na 700 yn nghyd, heblaw yr edrychwyr ar yr oriel. Mae pob peth a ddywedir mewn cynull- eidfa mor fawr yn rhwym o wisgo gwedd ar- aethyddol ac nid gwedd ymddiddanol. Heb- law hyny y mae llawer iawn o faterion nad nP° nyfrn-n n'v l'ho; fs-,r!rl", rm Wonnl un cymeryd dyddordeb ynddynt. Cymerer y materion oedd dan sylw yn y cyfarfodydd ad- ranol eleni er engraifft. Ni buasai y cwestiwn, 4 Pa fodd i wneud y defnydd goreu o addysg ein prif ysgolion er mantais y weinidogaeth yn ein plith ?' yn ddyddorol hwyrach ond gan gyfran fechan mewn cydmariaeth o'r gynhadl- edd; ond yr oedd yno nifer yn edrych ar hwnw yn bwysig iawn; a chawsant gyfle gyda'u' gilydd i ymgyngori arno. Ychydig iawn o goel sydd gan lawer y gellir ar unrhyw dir uno yr Annibynwyr a'r Presbyteriaid; ond y mae rhai mor llawn o hyder y gellir ei ddwyn oddiamgylch fel yr oedd yn dda ganddynt gael dwy awr yn nghyd i ymddiddan arno. Yr un modd yr oedd yno nifer drachefn yn selog iawn ar y cwestiwn o wneud yr holl gynulleidfa yn Eglwys fel y gadawsant y ddau fater arall er clywed y ddadl ar hwnw. A rhwng y naill beth a'r llall yr oedd pawb yn cael rhywbeth ar ei ar- chwaeth; heblaw fod llawer yn cael cyfle i siarad nad oedd yn bosibl iddynt gael yr un ffordd arall; ac yn sicr nid mater dibwys yw hyny, oblegid y mae I ysbryd deyd fel y dy- wedai yr hen John Evans o'r Bala gynt, yn gryf iawn ar lawer. Oddiwrth gymdeithas y Wyddoniaeth Gymdeithasol y daeth hyn i'r Undeb, ond yr ydym yn deall ei fod wedi cy- meryd mor;dda, fel y mae yn bur debyg y parheir ef; ac nid hyny yn unig, ond y rhoddir mwy nag un prydnawn at y cyfarfodydd adranol hyn. Nid oes genym le yma i gyfeirio at y gym- deithas er Yswirio Capeli y bwriedir ei sefydlu —a'r Drysorfa er cynorthwyo i gynal gweini- dogion dau fater a gafodd sylw mawr gan y gynhadledd y tro yma. Cawn gyfle eto i gyfeirio at y rhai hyn. Teimlwn fod llawer iawn o anhawsder i'w dwyn oddiamgylch yn effeithiol, yn enwedig yr olaf o'r ddau beth a nodasom. Os gellir ei wneud o gwbl rhaid ei wneud yn nglyn a chyfundebau y gwa- hanol siroedd; a bydd diogelwch a chysur y rhai hyny yn cael eu peryglu os bydd gan- ddynt arian i'w rhanu yn ami. Anhawdd iawn cadw eiddigedd a drwgdybiaeth allan; a lie y bydd Bwrdd Sirol yn estyn cymorth y mae yn deg fod ganddo ryw reolaeth dros y rhai a gynorthwyir; ond ychydig iawn o reolaeth drostynt a oddefa Eglwysi Anni- bynol pa mor fychain bynag y byddant. Y maent yn foddlawn derbyn yr arian, ond mynant hefyd gadw yr awdurdod yn eu Haw eu hunain. Gellir hwyrach gario allan SustentaUon Fund mewn cyfundebau sydd yn cydnabod Cymanfa neu Synod yr awdur- dod uchaf; ond pan y gwneir y prawf ceir gweled mai gorchwyl anhawdd fydd ei gwei- thio allan mewn cyfundeb lie y mae y syniad mor gryf mai yr Eglvys ei hun yw yr awd- urdod uchaf ar bob pwnc. Ar yr un pryd, byddai yn dda genym weled rhyw gynlltui wedi ei fabwysiadu trwy yr hwn y gallai y gref gynorthwyo y gwan, os gellir gwneud hyny heb i'r gwan deimlo ei fod yn colli mewn rhyddid ac annibyniaeth, fwy nag y mae yn ei enill mewn cynorthwy arianoL
[No title]
ITALI, Hydref 24.-Dywedir fod y Brenhin wed arwyddo gorchymyn i alw y Weinyddiaeth yn nghyd ar yr 16eg o'r mis nesaf. Crcdir y bydd i Frenhin Itali ac Ymerawdwr Awstria gydgyfarfod yn fuan. Dywedir y bydd i Garibaldi dalu ymweliad A Florence yn gynar yn mis Rhagfyr. CONSTANTINOPLE, Hydref 22.-Mae llinellau y pellebyr wedi eu dinystrio rhwng Bagdad a Fao, a'r gwrtbryfelwyr Arabaidd yn para yn feistriaid ar y maes, ac yn rhwystro gweithwyr y pellebyr i ad- gyweirio y llinellau. CATTABO, Hydref 23.—Yn ystod nos Iau, ymosod- odd y gwrthryfelwyr ar AmddifPynfa a Mynachlog Stagnavicb. Lladdwyd y llywydd Awstriaidd, a nifer o'r amddiffynwyr. Ymosodwyd hefyd ar amddiffynfeydd Tiinita a Gorazda gan y gwrthryfelwyr, ond gyrwyd hwy YD ol gan y milwyr, a lladdwyd nifer fawr o honynt. Dywedir fod 1, 300 o Rajahs Cristionogol o dalaeth Herzegovina, perthynol i Twrci, ar ymuno a'r gwrthryfelwyr. YSPAEN, Hydref 22.-Mae yr holl wlad me3- tawelwch yn bresenol. Ofnir rhwvo"1 J e- vddiaet^h ar gwestiynau mewn perthynas l r c eng- wyr a r dull dyfoaoi o iywodraethu y wlad— Brenhiniaeth neu Werin-lywodraeth. Mae Ardalydd Albaida, a thri eraill, wedi eu dal a'u harwain i Valencia. Ni hysbysir y rheswm am hyny. Mae cwestiwn yr ymgeisydd i'r orsedd yn cymer- yd llawer o sylw y Weinydcliaeth a'r Cortes. Yn nghynghorau y Weinyddiaeth, y mae Senoriaid Topete, Ardanez, a Silvela yn dadleu hawliau y Due de Montpensier, a gwrthodant ddyfod i unrhyw gytundeb. Dywed newyddiaduron Madrid fod y Duces Marie Elizabeth, o Genoa, yn dwyn ei mab i sylw fel ymgeisydd, set y Due o Genoa. Os na ddcuir i ryw gytundeb, bydd yn anmhosibl i ddewie pen coronog, gan fod mwyafrif y Cortes wedi eu rhanu gymaint ar y cwestiwn ag ydyw aelodau y Weinyddiaeth. Dywedir fod Marshal Serrano wedi bygwth rhoddi ei swydd i fynu os bydd i'r pleidiau anghytuno a'u gilydd. Y mae yr holl wlad yn heddychol yn bre- senol. Mae y Llywodraeth Yspaenaidd wedi cyhoeddi rhyddid crefyddol yn Cuba a Porto Rico ddydd Llun diweddaf. AITBICA ORILEWINOL.-Mae brwydr fawr newydd gymeryd He rhwng dau lwyth gelynol. Ymladdas- ant yn ddewr iawn o bob tu. Yr oedd gan y ddau lwyth gyflegrau mawrion. Parhaodd y frwydr am 36 o oriau, pryd y cafodd Jumbo, penaeth unllwyth, yr oruchafiaeth. Collodd y penaeth arall, sef Ja Ja., oddeutu 70 o gyflegrau. Lladdwyd oddeutu 500 o'i wyr, a chlwyfwyd oddeutu tair gwaith gymaint a hyny. Clwyfwyd lluaws o wragedd a phlant, y rhai a adawsant y dref. Cyfarfu amryw o honynt ag angau. FFBAINGC, Hydref 25.-Mae cyffroad mawr yma heddyw. Dywedir fod bradwriaeth wedi ei gael allan yma i godi gwrt hryfel yfory. Mae yr Ymher- awdwr wedi archu casglu y fyddin at eu gilydd. Mae y cyflegrau dan ofal Marshall Bazaine, a chan- ddo awdurdod i gadw yr heolydd yn glir. HUNGARY.—Pesth.—Mae yr Ymherawdwr Francis Joseph wedi cychwyn ar ei ymdaith ddwyreiniol. Cymerodd troellwynt le ger Tanjore y 7fed o'r mia hwn. ALLAHABAD, Hydref 12.—Dywed y Niour am far- wolaeth Azim Khan ar y 6ed o'r mis hwn yn Arood, rhwng Meshed a Teheran.
Advertising
SCIENCE AND ART.-A striMn instance of the immense value a small piece of steel may acquire by the great power of skilled mechanical labour is the balanc: -spring of a watch. From its extreme fineness and delicacy 4,000 weight not more than one ounce, and exceed in value £1,000. A most in- teresting little work, describing the rise and progress of watchmaking, has been published by J. W. Benson, 25, Old Bond Street, and the City Steam Factory, 58 and 60, Ludgate Hill. The book, which is profusely illustrated, gives a full description of the various kinds of watches and clocks, with their prices Mr Benson (who holds the appointment to the Prince of Wales) has also published a pamphlet on Artistip- Gold Jewellery, illustrated with the most beautiful designs of Bracelets, Brooches, Earrings, Lockets, &c., &c., suitable for Wedding, Birthday, and other presents. These pamphlets are sent post free for two stamps each, and they cannot be too strongly recommended to those contemplating a purchase, especially to residents in the country or abroad, who are thus enabled to select any article they may require, and have it forwarded with perfect safety.