Y Tyst Cymreig

AT EIN GOHEBWYR. Yr ydym dan orfod o adael cronfa fawr o newyddion Cymreig alias. Mae y pethau byrion a anfonir i ni yn cael ymddangos yn ddioed, ond os bydd hanesion yn feithion y mae yn brofedigaeth i'w taflu heibio, Cymerwch wyliau llawen Ohebwyr hynaws dros y Nadolig a'r Calan, ao yn y cyfamser ni gliriwn ninau ein Bwrdd yxl Ilwyr. Llythyr Lerpwl.-Bu raid ei adael allan. Dymuna y Gymraes o Ganaan gydnabod yn gyhoeddus gyf- eillion Bethesda a'r cylchoedd am eu hymdrech i werthu ei llythyrau. Nid yw yn gwybod enwau y cyfeillion oil, ond gwyr mai y Meistri I). Griffith, Gaineddwen; W. J. Parry, Bethesda, a J. Evans, Penybryn, a gymerodd fwyaf o ofal, ond bu yfrawdoliaeth oil yn hynod garedig. Gwerthodd Bethesda 700, Carmel 200. Treflys 100, Mynydd Llandegai 350, ac anfonwyd iddi 25p. yn llawn am danynt. Diolclia o galon i'r cyfeillion am eu earedigrwydd n'u cydymdeimlad. AT Y BEIRDD. WEr arbed traul a choll amser, cyfeirier y Farddon iaeth oll i REV. R. WILLIAMS (Hwfa Mon), 10, Clayland Road, Kennington, LONDON. AT EIN DOSBARTHWYR A'N DARLLEN- WYR. Mae y rhifyn hwn yn terfynu chwarter. Apeliwn yn daer ar ein cyfeillion oil i wneud ymdrech i helaethu y cylchrediad gyda decbreu y chwarter nesaf. Nid oes arnom gywilydd i gymell y TYST oblegid y mae yn llawn werth y geiniog a ofynir am dano. TELERAU Y 'TYST.' Anfonir un rhifyn o'r TYST drwy y post i unrhyw le am chwarter am 2s 2g. Danfonir tri rhifyn i unrhyw fan am 3,3 3c y chwarter; ac anfonir chwech am 5s 6c y chwarter, a rhoddir dwy geiniog y swllt i'r Dosbarthwyr am unrhyw nifer a werthir uwchlaw hyny. Byddwn ddiolcbgar iawn i'n Dosbarthwyr sydd yn cymeryd 9 os cyfodant y rhif i 10, a'r rhai sydd yn cymeryd 12 os cyfedant i 13, gan mai yr un gost fydd i ni i'w hanfon trwy y post. Cyfeirier y Gohebiaethau oil- To the Editors of the TYST CYM- BEIG, 8, Brooks Alley, Old Post Office Place, Liverpool; a'r holl archebion a thaliadau am y TYST i'w gwneud i Mr. O. THOMAS, i'r cyfeiriad uchod.

Y GORTHRYMWYR A'R GORTH- RYMEDIG. Ymddengys nad yw y ffeithiau gyda golwg ar ormes rhai o dirfeddianwyr Cymru, ar ol yr etholiad diweddaf ond dechreu dyfod i'r goiwg. Oblegid j gochelgarwch a arferwyd i beidio cyhoeddi enwau nes cael sicrwydd am gywir- deb yr adroddiadau, eymcrodd Toriaid haerllug fantais i ddweyd mai ffug oedd y cwbl; ac wrth weled nad oedd ond ychydig engreifftiau yn cael eu crybwyll dechreuodd amryw Rydd- frydwyr amheu a oedd pethau cynddrwg ag y dywedid. Mac y papurau Toriaidd wedi gwneud eu gorcu o'r oediad, ac wedi lledaenu pob math o chwedlau nad oes sail iddynt ond yn eu dychmygion hwy cu hunain. Daw gweinidogioh Ymneillduol i mown am ran I "I fawr, yn wir y rhan fwyaf o'u digasedd. Hwy sydd wedi bod yn gosod y scriw ar eu liaelod- au! Yr hen gyhuddiad drosodd drachefn. Y mae yr haeriad yna wedi ei ddwyn yn mlaen bellach ddigon o weithiau, os nad oes prawf o ryw 10 i'w ategu. Yr ydym wedi gofyn am dano o'r blaen, ac yr ydym yn gofyn am dano eto. Pa le y mae unrhyw aelod Eglwysig gyda'r Ymneillduwyr wedi goddef unrhyw anfantais oddiwrtli ei weinidog oblegid iddo bleidleisio gyda'r Toriaid yn yr etholiad di- weddaf! Dim rhagor o haeriadau os gwelwch chwi yn dda-prawf ac nid haeriad. Er y gwyddom fod dirfawr wahaniaeth rliwng y ddau achos. Nid yw aelod Eglwysig gydag Ymneillduwyr hyd yn nod pe dysgyblid of am bleidleisio gyda'r Toriaid ddim yr un peth a thenant yn cael ei droi allan o'i ffarm gan ei dirfeistr oblegid iddo bleidleisio gyda'r Rhydd- frydwyr. Ond yr ydym yn barod i gymeryd y Toriaid ar eu tir eu hunain, ac yr ydym yn eu herio i roddi un engraifft am aelod neu ddiacon, a ddysgyblwyd gan weinidog Ymneillduol am bleidleisio gyda'r Toriaid yn yr etholiacl di- weddaf. Nid gwiw haeru yn hwy—allan a'u henwau, a'u preswylfeydd, ac enwau y gwein- idogion a'u dysgyblodd. Ie, y gweinidogion yn sgriwio eu bobl! Pan y mae yn ateb amcanion y Toriaid i amddiffyn crefydd sefydledig haerant fod gweinidogion Ym- neillduol yn slafiaid i'r bobl ond pan y mae y bobl yn pleidleisio yn ol eu hegwyddorion a'u cydwybodau yn erbyn eu meistri tiroecld y mae y bobl yn slafiaid i'w gweinidogion. Y fath ddrain yn ystlysau tirfeddianwyr Tori- aidd, personiaid, a man guradiaid ydyw y gweinidogion Ymneillduol hyn. Ond yr ydym ni yn barod i wneud gyda golwg ar dirfeddianwyr gorthrymus, y peth y ceisiwn gan ein gwrthwynebwyr ei wneud gyda golwg ar y gweinidogion gormesol ac arglwyddaidd y sonir am danynt. Enwyd nifer o honynt gan ein cydwladwr di- ofn Henry Richard yn y Sonedd; rhoclclocld restr ychwanegol yn ei araeth odidog yn Aberyst- wyth yn y cyfarfod hwyrol. Y mae genym eto restr arall i'w chylioeddi. Anfonodd Swyddfa y Daily Leader ddirprwywr penod- edig allan yn ei unswydd i archwilio yr achos- ion yn sir Gaerfyrddin. Am sir Aberteifi y sonir fwyaf, ond y mac yn sir Gaerfyrddin hefyd lawcr yn dyoddef. Mae y dirprwywr wedi dechreu ar ei waith, ac wedi anfon lly- thyr i'r Leader am y lOed o'r mis hwn, i roddi ffrwyth ei ymchwiliad cyn belled ag y mae Z, wedi myned. Mewn nodyn rhagarweiniol, dywed y Golygwyr nad ydynt hwy yn ym- rwymo am gywirdeb yr adroddiad yn ei holl fanylion, ond fod ganddynt ymddiried llawn ei fod yn mhob peth hanfodol yn berffaith gywir, ac y gellir ymddired ynddo. Nis gallwn roddi y llythyr yn llawn, ond cyhoeddwn y prif ffeithiau. Mae wedi gwneud ei ymchwiliadau mewn dau blwyf, Llanycrwys a Llanybydder, ar etifeddiaethau dau foneddwr, J. B. Harford, Ysw., a H. D. Evans, Ysw., dau o ynadon heddwch ei Mawrhydi. Dyma yr achosion:— David Davies, Garthlwyd-ffarmwr gweith- gar, ac y mae efe a'i dad o'i flaen wedi bod ar y ffarm am fwy na 60 mlyncdd. Pleidleisiodd dros Mr Sartoris yn unig. Trowyd of allan, ac ni wyr am un rheswm ond ei bleidlais; yn ol barn ei gym'dogion triniai ei dir yn dda. David Davies, Rhosgoch.—Yr oedd ef a'i deulu wedi byw ar y ffarm am 70 o flynydd- oodd. Adeiladodd y tai bron yn gwbl ar ei draul ei hun. Pleidleisiodd dros Mr Sartoris yn unig, ac yn yr amser priodol derbyniodd rybudd i ymadael. iSTi wyr ef na'i m'dogioii am un rheswm ond ci bleidlais. Gwrthodwyd y lie iddo am unrhyw bris. I Timothy Davies, Aberdeuddwr.—Codwyd yr adeiladau gan deulu Mr D^yies, y rhai sydd wedi byw yn y lie am 60 mlynedd. Gofynodd y goruchwyliwr iddo yn Hydref, 1868, a oedd ei frawd yn weithgar iawn gydag etholiad sir Aberteifi. Pleidleisiodd dros Mr Sartoris yn unig, cafodd rybudd, a gomeddwyd iddo y ffarm. John Roderick, Crosshands.—Daliai ychydig gaeau. Pleidleisiodd dros Mr Sartoris yn unig. Cymerwyd y cacau oddiarno, a rhodcl-, wyd hwy i un arall-yr unig un o',r tenantiaid is fe tr. a bleidleisiodd gyda'r tir-feistr. Y rhai yna i gyd yn mhlwyf Llanycrwys, ar etifeddiaeth J. B. Harford, Ysw. Parch. John Williams, Aberduar-a ddaliai ffarm am y 30 mlynedc1 diweddaf. Bu yn wcithgar iawn dros Mr Sartoris er ei focl yn glaf yn acleg y polio fel na allodd fyned i bleidleisio. Cafodd rybudd ar y 25 o Fawrth, ac y mae wedi gorfod gadael y ffarm. Josuah Thomas, Gôf-wecli ei eni a'i fagu ar etifeddiaeth Highmead, ac wedi dal y tir oedd ganddo am 24 mlynedd. PJeidleisiodd dros Mr Sartoris. Yr oedd wedi codi adeilad- au ar ei gost ei hun, ac yr oedd cytundeb ys- grifenedig, ond yn anffodus yr oedd heb ei stampio. Bygythiodd y tirfeddianwr cyn yr ctholiad y byddai iddo ei droi allan a thori y les. David Lewis, Factory.-Tonant blynyddol, wedi codi ty gwerth o 80p. i lOOp. Pleid- leisiodd dros Mr Sartoris yn unig. Cafodd rybudd, a throwyd ef allan ar ol bod yno naw mlynedd. Evan Thomas, Glantrenfawr.—Wedi bod yn dal y ffarm am y 10 mlynedd diweddaf, a'i wraig ar y tir er's 20 mlynedd, a'r teulu ar yr otifeddiaoth er's 80 mlynedd. Cyfrifid ef yn ffarmwr rhagorol. Pleidleisiodd dros Mr Sar- toris yn nnig, trowyd ef allan, ac y mae ef a'i wraig a'i deulu heb dy na chartref. Y rhai yna yn mhIwyf Llanybydder, ar etifeddiaeth H. D. Evans, Ysw., Highmead. Dyna y ffeithiau. Gwnaod Toriaid haer- Hug, a Rhyddfrydwyr amheus, a fynont ohon- ynt. Gwyddom y dywedir mai nid am resymau politicaidd y trowyd hwy allan. Hawdd iawn ydyw i'r tirfeistri a'n gornchwylwyr, y rhai yn ami sydd yn waeth na'r meddianwyr, ddweyd mai am en bod yn ffarmio yn wael —neu am nad oeddynt yn adgyweirio y tai —neu am nad oeddynt yn talu yr ardreth- oedd y trowyd hwy allan. Am eu cymcriad fel amaethwyr a threfn on tai y mac gan eu cym'dogion a'u cydnabod lawn cystal cyfle i farnn ag sydd gan neb; ac nid oes dim yn haws na dwyn y pwnc i brawf a oeddynt yn talu eu hardrethoedd yn rheolaidd. Nid ydym am gyhuddo tir-feddianwyr heb brawf, a rhoddi iddynt gyfle i wneud eu hamddiffyn- iad; ac nid ydym am gysgodi amaethwyr di- lun a hwyrfrydig i dalu. Ond y mae yn syn iawn genym fod hyn oil wedi ei ddarganfod ar unwaitli; a'i ddwyn allan ar adeg sydd yn rhoddi y fath sail i ddrwgdybio ai hyny yw y gwir achos. Nid oes dau fcddwl yn mysg en cym'dogion ar y mater, ac yr oedd y pris da a roddid yn arwerthiadau eiddo y dynion hyn gan y rhai a wyddai yr holl amgylch- iadan yn berffaith, y prawf cryfaf eu bod hwy yn edrych arnynt fel dyoddefwyr yn achos cydwybod, a'u bod am ddangos eu cydymdeimlad a'r gorthrymedig yn erbyn eu gorthrymwyr.

LLOEGR AC AMERICA. Mae y cwmwl a dduodd yr awyrgylcl1 z,Y rhwng y ddwy wlad fawr yma gan gweryl yr Alabama yn aros eto hob ei wasgaru, ac nid y^ yr arwyddion 'yn ffafriol iawn yr ymlidir ef yn fuan. Nid oedd anerchiad yr Arlywydd Grant ger bron y gydgynghorfa yn cynmvys dim eglur, a phendant, ac addawol ar y mater- Yn wir y mae ei araeth sydd ar bob petll arall yn arddangos meddwl clir, penderfynol* Z" a diragfarn; yn ymddangos yn amwys ac an' eglur pan yn ymdrin a'r cwestiwn yma. 3130 I