Y Tyst Cymreig

CRYNODEB YR WYTHNOS. Dywed y Daily News ar awdurdod diam- eu°l> medd efe, nad oes seiliau i'r holl chwedl- au a ledaenwyd am iechyd Mr. Bright. Yn ol ystiolaeth y newyddiadur a enwyd uchod, Y liiae Mr. Bright yn well o lawer, ac yn ddi- gJJ. cryf, pe buasai angen neillduol am hyny, i aÜYInaflydyn ei ddyledswyddau seneddol a f^yddol, ond fod ei feddygon, a'i gyfeillion yn ^u, mai doethach fyddai iddo orphwyso am ymor eto, gan y gall felly obeithio am ad- eriad hollol. d Ty y Cyffredin, ar ol 11awer o siarad, a dadiell," ac ymranu, wedi myned trwy un ran .^ysig o Pesur Tir yn yr Iwerddon, sef iawn tIte7a antiaid. Y mae y Tyy dyddiau yma 31 ystyried o ddifrif ran arall o'r mesur,—y *dd i hyrwyddo gwerthiad a phryniad tir yn yctdyn0(j cymedrol, ac yn ddarnau bychain. a lddo Bright oedd y meddylddrych hon, chondemniwyd ef yn fawr o'i herwydd. Ond • ,1Ilae y Senedd yn debyg o fabwysiadu yr n Y mae rhesymau neillduol dros roddi cWareu teg a ellir i'r gwyddelod i ddyfod Q,11 ^ercbenogion tir. Yn gyntaf, y mae llawer 0, £ erchenogion presenol yn preswylio allan ynys.—Saeson ag Ysgotiaid ydyw llawer ia.^ynt, ac er eu bod at eu gilydd yn feistr- jai a> cystalagwell hwyrachnanebo'rmeistr- 8ydd yno, ond y mae eu habsenoldeb o'r y. Yn aiifantais, ac yn golled. Ac yn ail, dymuniaid cryf o du amaethwyr ac eraill YJl. yr Iwerddon am brynu tyddynod, byw ar- » a Uafurio eu hunain. Mae y teimlad ^e^i ei feithrin yn helaeth yn Ffrainc a ■^id llm' aC We^ cynyrc^u effeithiau rhagorol. fod awy^d hwn mor gryf yn Lloegr, am all °^ni*?er 0 gyfleusderau eraill i roddi arian mewn anturiaethau y rhai ydynt yn dwyn y o elwna phrynu tir, ondy mae adnoddau Q-wr^d0n a^os yn hollol; yn wyneb y ddaear. '^a °diaeth ydyw yr Iwerddon, a phe ;gr „ ytiryndda, byddai yn baradwys o wlad. bo ^oedd ° feibion llafur yn ymfudo Wyddyn o'r Iwerddon i'r America, o ddi- ffyg lie gartref, fel y tybir, y mae rhanau hel- aeth o'r Iwerddon yn anial a gwag, ac nid oes nemawr obaith y daw lleoedd felly dan drin- iaeth da hycl nes y deuant yn eiddo i'r rhai ydynt alluog ac ewyllysgar i'w trin a'u llafurio. Os 11 wydda y mesur presenol i wneyd llawer mwy o'r gwyddelod yn freeholders, bydd y mesur yn fendith i'r Iwerddon, ac i'n teyrnas yn gyffredinol. Pa beth a wneir o'r tlodion? Dyna y cwestiwn sydd agos a dyrysu athronwyr, dyn- garwyr, a llywodraethwyr ein gwlad er's blyn- yddoedd. Y mae y cwestiwn yn ymagor i wahanol gyfeiriadau. Bu un gangen o hono, y tlodion teithiol, dan sylw Ty y CyfFredin y noson o'r blaen. Y mae y tlodion teithiol yn dyrfa fawr iawn; mae rhai o honynt yn gynwysedig o weithwyr yn chwilio am waith a'u gwragedd a'u plant yn myned ar eu hol, wedi iddynt gael gwaith; ond y mae y rhan arall, yn gynwysedig o grwydriaid yn byw ar gardota, a man ladradau. Yn y dydd ant o dy i dy gan gardota, ac ant i'r workhouse erbyn yr hwyr. Y cwestiwn ydyw, pa fodd i gyn- orthwyo yr anffodus a'r tlawd ar eu teithiau, heb noddi diogi a chefnogi anonestrwydd ? Myn rhai gyflwyno y tlodion teithiol hyn i ofal yr heddgeidwaid, ac nid i awdurdodau y work- houses, fel y gwneir yn bresenol. Ofna Mr. Goschen, yr hwn sydd wedi talu sylw neillduol i'r cwestiwn, na byddai pethau felly yn ddim amgen nag ymddwyn ar dlodi yr un fath ag at droseddau. Y gwir ydyw, fod miloedd yn Lloegr yn honi hawl i ddau beth nas gellir eu caniatau ar unwaith, rhyddid personol, a chyn- aliaeth oddiwrth eiddoja diwydrwyddpobl eraill. Os ydyw y teithiwr yn apelio am swper, a gwely a boreufwyd yn y workhouse, dylai ddeall ei fod trwy hyny yn colli ei ryddid personol, hyd nes y byddo wedi gwneyd rhywbeth cyn ymadael am ei fwyd a'i letty. Ac er mwyn iechyd y wlad, dylai gael eiorfodi i ymolchi yn lan cyn rhoddi cwsg i'w lygaid a hun i'w amrantau. Crybwyllasom o'r blaen fod cynghrair wedi ei sefydlu yn Birmingham, er cael cynyrchiol- aeth i'r gweithwyr yn Nhy y Cyffredin. Yr ydym o'n calon yn dymuno rhwydd hynt i'r amcan hwn ond yr ydym yn y modd mwyaf difrifol yn tystio yn erbyn y pethau ynfyd a gwrthun a ddywedwyd yn ddiweddar gan rai o brif aelodau y Cyngrair." Dywedai Mr Odger mai ffolineb i'r gweithwyr ydyw son am yr hyn a elwir Rhyddfrydiaeth a Thoriaeth, ac mai y gwaethaf or ddau oedd Rhyddfryd- iaeth. Y mae yn rhaid fod ei wrandawyr yn hollol anwybodus o hanes eu gwlad, cyn y gallent oddef y fath sothach. Y Rhyddfryd- wyr yn benaf sydd wedi bod wrth y llyw yn -Jt"i:JI ystod y deugain mlynedd diweddaf, ac iddynt hwy yn unig y mae y gweithwyr yn ddyledus am lawer o ddiwygiadau gwerthfawr. Trwy lafur a dylanwad pwy y dilewyd deddfau yr yd ? Pwy ond Mr. Gladstone a ddyfcisiodd gyfundraeth newydd o drethiant ? A phwy sydd wedi medi y ffrwythau yn fwy na'r gweithwyr ? Dydd Sadwrn yr oedd ciniaw blynyddol v Newspaper Press Fund. Talwycl gwarogaetli uchel i'r wasg Seisnig ar yr achlysur gan fon- eddwr o Spaen, yr hwn a ddywedai, "Nic1 wyi yn anghofio i mi ddysgu yn nyddiau borcud fy mywyd i feibion Lloegr golli eu gwaed a gwario eu harian yn rhyfel y Poninsula-rhy- fel ein hannibyniaeth ni-a rhyfel yr olyniaeth i goron Spaen—rhyfel buddugoliaethus i rydd- id Spaen a Portugal. Nis gallaf anghofio mai yma y daeth ein tadau alltuddiedig, a'r| blaid ryddfrydig o bob gwlad, ac mai tiriogaeth Lloegr sydd wedi bod iddynt y noddfa fwyaf diogel. Nid oes ond dwy flynedd er pan roddes pobl Lloegr, ac yn neillduol y wasg Seisnig eu cefnogaeth mwyaf nerthol i'r chwildroad Ys- panaidd diweddaf, un o'r chwildroadau cym- deithasol, crefyddol, a gwladyddol rhyfecldaf yn ein hoes, heb dywallt gwaed, fel y gwnaed yn chwildroadau Lloegr, Ffrainc, yr Almaen, a'r Eidal. Nid edmygwyd y chwildroad yn Spaen gan neb yn fwy na chan bobl Lloegr. Honodd Spaen ei hawl i ryddid ar ol cael ei Chamlywodraethu am dair canrif. Yr wyf yn enw fy ngwlad yn talu y diolch gwresocaf i bobl Prydain a'r wasg Brydeinig. Mae yn ddigon hysbys i'n darllemvyr am y ddir- prwyaeth Eglwysig a fu o Gymru gyda Mr Glad- stone yn achos Addysg. Cynwysai Esgobion Llan- daf a Bangor, ac Esgob newydd Llanelwy; ac yr oedd Arglwydd Penrhyn a Mr Jones, Blaeneos-yr aelod Toriaidd dros Sir Gaerfyrddin-yno yneueyf- lwyno. Amcan y ddirprwyaeth, yn ol mynegiad y newyddiaduron dranoeth, oedd troi yn ol yr hyn a ddywedwyd yn ddiweddar am anmhoblogrwydd yr Ysgolion Cenedlaethol yn Nghymru a cheisio ar- gyhoeddi Mr Gladstone nad oedd y genedl Gymreig ddim mor wrthwynebol i addysg yr Ysgolion Eg- lwysig ag y mynai eu harweinwyr Ymneillduol roddi ar ddeall. Haerent fod rhieni Ymneillduol yn anfon eu plant i Ysgolion Eglwysig pan na byddai yn y cymydogaethau Ysgolion Brytanaidd; ac hyd yn nod weithiau lie y byddai Ysgolion Brytanaidd, dy- munai y rhieni yn hytrach eu hanfon i Ysgolion Eg- lwysig. Yr ydym yn synu fod gwyr mor urddasol yn gwneud y fath honiadau-honiadau nas gallent eu profi, a honiadau ac y mae unol lais y wlad wedi ei ddatgan yn eu herbyn. Gyda phob parch i'r gwyr urddasol, rhaid i ni ddyweyd nad ydynt yn deall angenion na theimladau Cymru; ac y maent yn cymeryd eu harwain gan Ficeriaid hyfion, a Ohuradiaid ymyrgar sydd yn rhy ragfarnllyd a dall- bleidiol i fod yn dystion ar ddim sydd yn arweddu ar amgylchiadau Cymru Ymneillduol.