Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
9 erthygl ar y dudalen hon
LLITH GWLADWR.
LLITH GWLADWR. GWASANAETH MUD. Golyger fod boneddwr a thirfeddianwr wedi ei dramgwyddo gan un o'i denantiaid. Diau y byddai yr olaf yn bryderus ei feddwl hyd nes yr ymgymodai A'r blaenaf. Y mae y tyddynwr broil yn ddieithriad, yn ein gwlad ni o leiaf, yn ymddibynu i raddau helaeth ar hynawsedd a charedigrwydd ei dirfedd- ianwr; ac oblegid hyn y mae yn awyddus bob amser i wneuthur, hyd yn nod ychydig aberth er boddhau ei feistr. Pe digwyddai iddo ei ddigio mown un- rhyw fodd, y mae yn ceisio cydymweliad, ac y mae yn dwys fyfyrio pa fodd i ymddwyn, a pha beth i ddweyd yn yr amgylchiad. Yn awr, a feddyliai unrhyw un, y byddai i'r tyddynwr gam-fucheddu, neu fod yn ddifater gerbron y gwr mawr, neu fod yn fud yn ei bresenoldeb ? Debygem y byddai iddo yn hytrach fod yn ofalus iawn pa fodd i ymddwyn a pha beth i ddweyd. Gall gwallgofddyn yn ddiau gam-ymddwyn ar y cyfryw amgylchiad, ond nid felly ddyn yn medd- wl am ei fywoliaeth, ac am gymod a ffafr ei feistr drachefn. Na, tybiem y byddai yn ofalus iawn am osodiad allanol y corph, am eiriau addas i osod allan ei deimladau—llawer llai y byddai iddo fod yn fud .Y ar y fath amgylchiad. Y mae Cymwynaswr Mawr, mwy rhadlawn a charedig filwaith na'r un tirfeddianydd, neu gy- mwynaswr daearol, wedi ei dramgwyddo, ac mae efe yn cael ei ddigio yn feunyddiol, ac y mae dynion, y rhai rhai sydd feddianwyr dano ef, yn rhyfygu dyfod i'w wyddfod yn fud-yn ngwasanaeth dwyfol ei Eglwys. Er fod cyfnewidiad dirfawr wedi cymeryd lie yn y dull o ddwyn y gwasanaeth dwyfol yn Eglwysi ein gwlad yn ystod y 15 mlynedd diweddaf, eto y mae genym dyb fod cynulleidfaoedd hyd yn hyn yn fud yn yr Eglwys tra y mae y gwasanaeth yn myned ymlaen. Nid dyma y dull a fwriedid gan ein Diwygwyr pan yn cynllunio y Llyfr Gweddi Gyti- redin. Nis gallwn, ar hyn o bryd, fanylu ar hanes y Llyfr Gweddi, ond nid oes amheuaeth na feddyl- iodd ffurfwyr ein gwasanaeth godidog iddo i fod yn wasanaeth mud. Nid gwasanaeth mud oedd yn y babell yn yr anialwch gynt-nid gwasanaeth mud oedd geiriau y Publican yn y deml. Nid ydyw gwahanol ranau o wasanaeth yr Eglwys i fod yn gyfyngedig i'r gweinidog a'r côr neu y clochydd. 0 flaen y cyffes gyffredin dywedir, I'w dywedyd gan yr holl gynulleidfa;" ar ol y gollyngdod dywed y rhuddell—" atebed y bobl yma," ac ar ddiwedd pob un gweddiau ereill, Amen; o flaen credo yr Apostol- ion dywedir, "Yna cenir, neu y dywedir credo yr Apostolion gan y gweinidog a'r bobl," &c. Pe byddai i'r holl gynulleidfa ufuddhau i'w gweinidog, a gwrando ar gvfarwyddiadau y rhuddell, oni fyddai gwasanaeth ei n Heglwys yn fawreddus ? Oni fyddai clywed yr holl bobl, megis un llais, yn uno yn yr addoliad dwyfol, yn foddion i ddyrchafu teimlad y gweinidog ? Y mae anhawsderau gyda ni yn y wlad i gyflawni gwasanaeth yn ddyladwy. Nid ydyw y rhan fwyaf o'n cynulleidfa-sef y canol oed a'r henafgwyr, yn alluog i ddarllen yn ddigon cyfarwydd i ganlyn y gweinidog. pnd yn fuan ni bydd esgus oblegid hyn, canys y mae yr Ysgol Sul yn llawforwyn werthfawr er galluogi y genedl sydd yn codi, i fod yn ddarllen- 0 wyr digon cyfarwydd i ddilyn y gwasanaeth dwyfol. Nid ydyw y canol oed a'r hen bobl ychwaith erioed wedi eu harfer i uno yn yr addoliad. Wrth anog y cyfryw i geisio uno, ac adrodd y rhanau mwyaf cyfarwydd o'r gwasanaeth, sef gweddi yr Arglwydd a'r Amen, yr ateb a geir—" Nid ydwyf fi wedi arfer erioed." Y mae gweiniddgion felly, wedi bod yn gwasanaethu yn ein cysegrfaau, nad ydynt wedi ystyried erioed yr angenrheidrwydd o gyflwyno dull y gwasanaeth cyhoeddus i sylw eu cynulleidfaoedd; y canlyniad yw ydyw eu bod yn gorfod cyflawni y gwasanaeth bron yn fud, gyda chymorth y clochydd yn unig. Y mae rhan fawr o'n cynulleidfaoedd fel hyn, yn mynychu ein Heglwysi yn flurfiol-megis pe byddent yn mynychu llys gwladol; y maent fel prenau yn fud a difater ger bron gorsedd gras, ac yn nheml eu Duw. Y mae felly Eglwysi etoyny wlad, a rhai yn y trefydd, lie y mae y gwasanaeth dwyfol yn ddifywyd, yn oer, a diserch. A ganiateir i ni ofyn paham y mae hyn ? A ellir ddim eu gwella ? Ateb- wn yn gadarnhaol—gellir! a hyny heb gynorthwy c6r galluog ac offeiriad cerddorol. Y mae gwasan- aeth ein Heglwys yn rhagori cymaint ar bob un arall; ac y mae yn gwneuthur pob cyfran yn ddy- ddorol a phleserus i'r gynulleidfa trwy iddynt ymuno ynddo. I'r diben hyn gofaled y gweinidog fod Llyfr Gweddi a Llyfr Hymnau yn llaw pob aelod yn y gynulleidfa, ao ymdreched, trwy ddiwyd ymarferiad, i gael pawb a all ddarllen i uno yn y gwasanaeth. Y mae yn gofyn Uafut i hyn. Rhaid ymarfer y bobl yn y Salmau, y Credoau, yr atebion, &c. Yna yn yr Hymnau yr un modd. Na fydded i neb fod heb ei lyfr, na fydded i neb fod yn fud. Gellir cyrhaedd- yd gwasanaeth gynes, dywedwn heb fod yn fedrus mewn cerddoriaeth. Yr ydym yn credu pe oeid gwasanaeth serchog ymhob Eglwys trwy y wlad y byddai llwyddiant a chynydd yn amlygadwy. Fel hyn enillai yr Eglwys amddiffynwyr. Y mae y cyfarfodydd hyny a elwir Gwyliau Corawl," wedi gwneuthur daioni yn y cyfeiriad uohod yn y wlad; ond yr ydym o'r farn nad ydynt wedi llwyddo i gael gwasanaethau cynes, yn enwedig yn Eglwysi y wlad. Nid ydyw corau yn y wlad, yn ami, yn alluog i gadw i fyny wasanaeth corawl. Nid ydyw yr offeiriad ychwaith yn ami yn alluog i arwain y oyfryw wasanaeth. Y mae gwasanaeth cynes, serchog, ac adeiladol i'r gynulleidfa felly yn ym- ddibynu nid cymaint ar y gwasanaeth corawl, nao ar allu oerddorol a llais deniadol y gweinidog, ond (yn ein barn ostyngedig ni) ar ddyfal barhad ac ym- drech gyda'r gynulleidfa er uno ymhob rhan o'r gwasanaeth. Llawer gwaith y clywsom ein cyfeill- ion yr offeiriaid yn gwneuthur esgus, na.d ydynt yn alluog i gael yr undeb hwn oblegid eu hanallu lleis- iol a cherddorol. Ond nid ydyw y gallu hwn yn anhebgorol angenrheidiol er cael gwasanaeth cynes. Bydded felly i bob gweinidog argymell ei gynulleidfa a gweled fod pob aelod o honi a all wneuthur hyny, uno yn glywadwy yn y gwahanol ranau o honi. Nid oes gan neb esgus dros fod yn fud os gallant ddarllen. Cofied pob gweinidog mai nid gwasanaeth mud ydyw gwasanaeth yr Eglwys i fod.
[No title]
Bu Tywysoges Rwsiaidd ar ymweliad k pbalasdy Cymreig tra adnabyddus yn ddiweddar. Ei henw oedd Marsoaushscwsnoff. Yn ffodus, anaml y ceir ymweledyddion a chanddynt y fath rimyn o enw, onide, yn sicr, byddai olicicd gen ambell lythyr-gludydd Cymreig yn J'hydd iawn.
-----CYNHADLEDD ESGOBAETH…
CYNHADLEDD ESGOBAETH BANGOR. •'Hawliau a Dylcdawyddau Lleygwyr er hyrwyddo gwaith yr Eglwys yn Nghymru yn yr amser hwn, ac o dan yr amjylchiadaa presenol." Papyr a ddarllenwyd yn Nghynhadledd Bangor, dydd Iau, Awst 7, 1884. (Parhctd.) Os oes plwyfi ac Eglwysi y dyddia,u hyn, ac yn y cyfwng pryderus presenol yn cael eu blino gan offeiriaid anfoesol, meddwon, diddym, diles, ar bwy mae'r bai ? Ar leygwyr yn benaf yn eu goddef heb ddefnyddio pob hawl a gallu sydd gawddynt i symud y gwarthrudd hwn lie bynag y bodola. Dyma'r cancr a ysodd fywyd yr Eglwys yn Nghymru yn y dyddiau 0 gynt. Hwn sydd yn ei chadw yn ol heddyw i'r graddau mae yn bodoli. Dyma yr art mwyaf awchus a fedd ein gelynion cedyrn, lluosog, effro, a chraff, y rhai a ddywedant pob drygair yn erbyn yr Eglwys, yn eu dirgel fanau, eu cynulliadau cyhoeddus, yn eu deisebau, ac yn eu hareithiau tufewn athuallan i'r Senedd. Mae pob offeiriad ac Eglwyswr anfoesol di- ddrwg, di-dda, di-waith, a mud, yn fel ar eu bysedd ac yn wr wrth fodd eu calon, tra mae pob un arall, lien a lleyg, syddyndiwyd, yn ffyddlon, ynymroddgar a llwyddianus, yn nod i'w holl saethau gwenwynig, ac yn wrthddrych neillduol eu diala'u digasedd. Os goddefwch i mi draethu fy syniadau a'm harfer fy hun, yr wyf o'r farn y dylai pob cynulleidfa blwyfol yn yr Eglwys fod yn fath o werin lywodraeth geid- wadol o dan lywyddiaeth yr offeiriad ac yn ddaros- tyngedig ac yn loyal i'r Esgob a'r Llyfr Gweddi, a fy ymgais gwastadol yw cario allan yr egwyddor hon i weithrediad. Ni fyddaf yn cychwyn nac yn newid dim o bwys heb gydyingynghori & lleygwyr ffyddlon. Lleygwyr fydd yn darllen y llitboedd-caiff lleygwyr bob cymhelliad a chroesaw i gynghori eu brodyr ar ol y gwasanaeth y Sul ac yn nghyfarfod wythnosol y cymunwyr— maent yn cael pob cefnogaeth i ym- gynull yn wythnosol i gydweddio ar i Dduw lwyddo ei waith yn y plwyf a thrwy'r byd. Caiff dynion ieuaingc bob cyfleusdra i arfer siarad yn y cyhoedd. Nid ydym eto wedi llwyddo i drwyddedu neb a thrwydded yr Esgob, ond dymunwn yn fawr gael rhyw nifer o feibion a merched duwiolfrydig o dan drwydded yr Esgob yn ymroddi i waith yr Eglwys yn y plwyf. Mae estyniad yr etholfraint wladol yn peri cyffro nid bychan yn ein tir y dyddiau hyn, eithr yr wyf yn llwyr argyhoeddedig fod eisiau ei hestyn yn yr Eglwys. Let the Church trust the people meddai Archesgob Gaergaint—goiriau euraidd gwerthfawr. Mae wedi anghofio (ignore) y bobl yn ormod, ac f eallai wedi bod yn rhy wasaidd i'r mawrion. Os myn yr Eglwys yn Nghymru lwyddo rhaid iddi ymddiried mwy yn y bobl ac i'r bobl-agoshau atynt a gwneyd mwy o gyfeillach & hwynt—i'r graddau y gwnaethum i hyny y llwyddais yn fy ngweinidogaeth; ac i'r graddau yr esgeulusais hyn yr wyf,jyn aflwyddianus. Ond cyn terfynu hyn o draethawd anmherffaith gofynaf i'm hanwyl frodyr lleyg oddef i mi gyffwrdd a'u dyledswyddau ynghyd a'u hawliau. Dyledswydd pob un o honom y dyddiau blin presenol yn enwedig ydyw bod yn Eglwyswr yn gyntaf, yn ddinesydd, yn gymydog, yn gar, yn gyfaill yn ail. Dyma ddirgel- wch nerth, dylanwad a lledaeniad Ymneillduaeth. Maent wedi dysgu yr athroniaeth hon yn drwyadl, ac yn ei gweithio allan i berffeithrwydd. Ifaent wedi dyfeisio adnod newydd i'r perwyl, Ceisiwch yn gyntaf bawb a phobpeth i'r capel a phobpeth arall a roddir i chwi yn ychwaneg." Mae llawer Eglwys- wr yn crefydda trwy oddefiad yn unig. Mae yn byw ar hyd ei oes annifyr o dan Toleration Act ei gym- ydogion Ymneillduol. Er ei fywyd ni fynai feddwl am wneyd un proselyt! Mae yn byw mewn ofn parhaus i neb ei weled yn myned i'r Eglwys na dychwelyd oddiyno. Mae fel Nicodemus yn ddisgybl da, ond liw nos yn unig y daw at Grist a'i Briod yr Eglwys. Mae arno ofn codi newyddiadur yr Eglwys, ofn ei ddarllen ond wrth erchwyn ei wely, ofn symud ei dafod yn ngwersyll y gelyn o blaid ei anwyl fam. Gwelais hi fel hyn yn ardal y chwareli, ond mae'r yspryd ofnus, llwfr, gwael hwn yn prysur gilio o'n mysg. Mae pob milwr ofnus, llwfr fel hyn yn rhwym o wanychu yn lie cryfhau y fyddin. Fe ddywedir am y paganiad yn China sydd yn cael eu dyohwelyd at ffydd Crist fod pob un yn ymrwymo i ystyried ei hun yn fath o genhadwr i ddychwelyd eraill. Felly y dylai Eglwyswyr, ac felly y gwna pob un teilwng o'r enw gofalu bod yn ngwasanaethau yr Ysgol Sul a chyfarfodyddl wythnosol, ymorol am i'w deulu fod yno yn gyson, sylwi ar bawb fyddo yn esgeuluso eu cydgynulliad, arferyd pob moddion dyladwy i ad- feryd y cyfryw rai, a pheidio gorphwyso nes y gwel pob esgeulugdra a difaterwch yn eithriad ac nid yn rheol. Fe ddylai Eglwyswyr dderbyn, darllen, ac os gallesid ysgrifenu i'r Hewyddiadur a'r cyhoeddiadau Eglwysig, a gwneyd pob egni i helaethu eu cylch- rediad. Fe ddylai ein dydion ieuainc ddefnyddio pob cyfleusdra gaffont i arfer eu doniau fel y gallo'r Eglwys fagu recruits teilwng i'w gweinidogaetb, yn lie bod yn treulio eu prentisiaeth ar ol eu hurddiad, er poen a nychdod eu cynulleidfaoedd adeiladu fel hyn ag un llaw, ymorol am arfau a dysgu eu harfer a'r Hall i wrthsefyll pob ymosodiad o eiddo'r gelyn, Pe cofiem oil ein genedigaeth fraint ni fyddai son am gywilydd, nae ofn, na gwaseidd-dra mwy, ond aen ym- laen. Mae i ni oil, offeiriaid a phobl, ymddiriedaeth anrhaethol ei phwys. Yr Eglwys yn Nghymru sy'n ddigon hen i gofio St. Paul, a rhai o'i phlant gan hyned a'r Testament Newydd, yn ddigon oryf- bymtheg cant a haner o flwyddi yn ol i beri clywed llais ei Hesgobion dros y mor yn nghymanfaoedd byd-enwog Aries a Nicea—yr Eglwys a fagodd Dewi Sant; Alban a Farrar y merthyron; yr Eglwys a gyfieithodd y Beibl i iaith ei phobl, ac a ganodd yr hymnau a'r odlau ysprydol sydd mewn bri gan bawb heddyw; yr Eglwys a fagodd holl bregethwyr, dys- gawdwyr, a diwygwyr enwog y dyddiau 'gynt'; yr Eglwys a ddarparodd yr holl demlau heirdd, cysegr- edig, gogoniant ein gwlad; yr Eglwys gadwodd Cymru am oesau i ddal yn lew o blaid un ffydd, un bedydd, un bara. unjgwppan, un oorph, un cymun- deb. Tra parhaodd hon yn ffyddlon i'w Phen a'i Chomisltan ni wyddai Cymru ond am un Gorlan ao un Bugail, pryd yr oedd ei theimlau yn orlawn o addolwyr syml, gwirioneddol ei hallorau wedi eu hamgylohu gan ganoedd o ddidwyll blant y tiydd- rhai diarhebol am gymeriadau gloew glan; rhai hynod am eu dyweirdeb, gonestrwydd, lledneisrwydd, yn ofni Duw ac yn parchu dyn,- ..11 Pawb fel brodyr yn gytun, heb neb yn tynu'n groos." Mae llawer o'r gogoniant wedi ymadael, nid oes ondrhan o'r Cymry yn aros yn ffyddlon iddi, llwyth Juda yn unig sydd yn dilyn tý- Dafydd mae y deg llwyth wedi orwydro hyd Bethel a hyd Dan, gweision estronol ao an- fuddiol wedi eu hymlid yno; dynion ffolion fel Rehoboam wedi peri y rhwyg; ychydig o'r llanau sydd yn llawnion, llawer o honynt yn wiw a Uesg, rhai o honynt heb neb i'w gwylio ond y meirw o dan gysgod yr ywen werdd. Fy mrodyr Hen a lleyg, mae'r Eglwys hon wedi ei hymddiried i'n gofal; yr Eg- lwys y olywsom a'n clustiau son am daai, a'n tadau a fynegasant i ni y gweithredoedd ardderchog wnaeth Duw trwyddi yn eu dyddiau ac yn y cynfyd o'u blaen hwy. Os mynwn i ddyddiau cyffelyb wawrio eto ar hen Eglwys y Cymry, os carem adferyd y rhinweddau aethant ar goll yn ein cenedl rhaid i ni ein hunain roddi esiampl o fuchedd dda, ddiar- gyhoedd; rhaid i ni lafurio mwy yn y winllan ac o blaid y winllan, gweithio o'r dydd hwn allan bawb yn ai blwyf yn fwy egniol nao erioed, ac uwch- law pob dim godi ein llef yn fwy-fwy taer ar yr Arglwydd Dduw i edryeh i lawr o'r nef a chanfod, ymweled a'r winwydden hon, a'r winllan a blanodd Ei ddeheulaw, ac a'r planhigyn a gadarnhaodd iddo Ef Ei Hun. Amen. D. O. D. Llandinorwic, Gorphenaf 26,1884.
FELINFOEL.
FELINFOEL. MARWOLAETH SYDYN.—Nos Fercher, yr 20fed cyn- fisol, bu farw Mrs. Morgon, gwraig Mr., William Morgan, yn ddisymwth. Yr oedd, medd yr hanes, yn darllen ei phapur dyddiol tua haner awr wedi naw yn yr hwyr. Pan ddaeth ei phriod i'r tf o'r Eglwys, dywedodd wrtho fod rhyw lawer o bersonau wedi marw yn ddiwcddar yn sydyn. Ar hyn cododd i fyny, ac yna syrthiodd i lawr i freichiau ei phriod yn farw. Gallasai pawb a adwaenai yr ymadawedig ddweyd y gallasai, oddiwrth ei phryd a'i gwedd, fyw am lawer o flynyddau-ymddangosai yn foneddiges hardd a chadarn-yr oedd, fel Mr. Morgan yn hynod barchus yn Llanelli yn gystal a Felinfoel. Bu Mr. Morgan yn glerc yr Eglwys am ugain mlynedd, a gallwn ddweyd na fu neb erioed yn fwy gweithgar nag ef gydag achosion Eglwysig. Bu hefyd am lawer o flynyddau amryw o'r offeiriaid fu yn gweini yn yr Eglwys yn aros gyda Mrs. Morgan, a thystiol- aeth y rhai hyn oedd, fel eraill yn yr ardal, na fu neb erioed yn fwy caredig a ffyddlon na hi-yr oedd beunydd 4 gwfen ar ei gwyneb a gair llawen i ddweyd wrth bawb. Braidd y gallwn gredu fod angau wedi dyfod i deulu mor ddedwydd a hwn; oblegid credwn na fu gwr a gwraig yn hoffach o'u gilydd na Mr. a Mrs. Morgan. Bu Mrs. Morgan yn cymuno yn ein Heglwys er ei hagoriad, 26 mlynedd yn ol, a chyn hyny yn hen Eglwys y plwyf. Dyma gysur erbyn heddyw i'w phriod yn ei alar blin, fod ei ymadaw- edig gydmar wedi dilyn y moddion hyny yn mha rai y ceir cymhwysder i gwrdd ag angau yn y modd 0 goreu. Os daeth heb roddi un rhybudd, yn ddiameu nad oedd y meddwl, o ran profiad ac agwedd, yn barod i gwrdd A'r Priodfab. Bu farw heb deimlo llawer o loesion cystudd, yr hyn raid fod i raddau yn fantais i'r Cristion. Claddwyd ein chwaer y dydd Sadwrn dilynol, yn mhlith llawer o ddagrau cyfeill- ion a pherthynasau. Yr oedd yr angladd yn un lluosog. Gweinyddwyd, yn absenoldeb y ficer, yr hwn sydd yn gystuddiol yn y ty, gan ficer Dafen a ficer St. Pauls-gweinyddodd y ddau hefyd yn yr Eglwys ac ar Ian y bedd. Canwyd emyn toddedig gan y c6r ar lan y bedd. Rhaid i ni roddi heibio ein hysgrifell gan obeithio y bydd Duw yn rhoddi nerth i'r brawd William Morgan i ddal yr ystorm ac i ym- dawelu dan alluog law ei Dduw. Efe yn unig all daflu olew i'r clwyfau. Heddwch i lwch ei briod i orwedd yn ei bedd hyd foreu y codi.
CONWYL ELFED.
CONWYL ELFED. Ymwelodd Ysgol Sul Llanpumsaint A'r Eglwys uchod y Sul cyn y diweddaf i adrodd y pwnc, sef St. Marc ix. 1-30. Y mae yn arferiad yn y rhan hon o'r wlad i ysgolion Sul dalu ymweliad ag Eglwysi cymydogaethol, ac y mae atdyniad i ddynion ieuainc, a chrea fwy o awydd i ddeall yr ysgrythyrau, ac i wella canu y cysegr. Canwyd dwy d6n felus a swynol gan y plant, yr olaf yn neillduol felly, ac adrodd- asant, Beunyddiol Fuchedd Plentyn allan o lyfr yr Hen Ficer o Lanymddyfri. Ar ol hyny canwyd tair anthem yn hynod dda ao effeithiol o dan arwein- iad Mr. D. Phillips, Penrhiwfach, i'r hwn y mae diolchgarwch mawr yn ddyledus am ei ymdrech gyda'r gwaith. Holwyd gan y Parch. J. Morgan, fleer y plwyf, a chafwyd atebion da a boddhaol. Gobeithiaf, fel aelod o Eglwys Conwyl, y bydd i'r ymweliad yma roddi tipyn mwy o fywyd yma. Y mae y plwyf yma yn oynwys dros 1500 o drigolion, ond o herwydd ei fod mewn ffordd Eglwysig wedi ei uno ag Abernant, nid oes yma ond un gwasanaeth ar y Sul. Ai nid yw yn bosibl i rywbeth gael ei wneuthur yn y Diocesan Conference nesaf tuag at gael rhyw welliant yma ? Ai nid oes modd cael curad i gynorthwyo'r ficer ?
LLANWDDYN.
LLANWDDYN. Yr wythnos ddiweddaf talodd Mr. O'Neill, llyfr- gludydd, Birkenhead ymweliad a'r ardal hon. Deall- wn iddo ddyfod yma trwy drefniadau a wnaed gan y Parch. T. H. Evans, ficer y plwyf, a'r General Colporteur Association," o dan yr hon gymdeithal y mae Mr. O'Neill yn llafurio. Coronwyd ei ym- drechion egniol yn y gymydogaeth hon & llwyddiant oedd y tuhwnt i'r disgwyliadau mwyaf hyderus. Gwerthwyd nifer dda o lyfrau, y rhai oeddynt oil yn ddetholedig ac o nodwedd grefyddol, ac yr ydym yn hyderu yn gryf fod daioni mawr wedi ei wneyd trwy ymweliadau Mr. O'Neill o dy i dy yn nghwmni Mr. Richard W. Owen, Darllenydd Lleygol y plwyf, a thrwy y llenyddiaeth a werthwyd. Hefyd, traddod- odd Mr. O'Neill anerchiadau ar y Sul, y naill yn y ohwarel am dri o'r gloch prydnawn, pryd y darllen- wyd y gwasanaeth gan y Parch. T. H. Evans, fioer, a'r llall yn y Mission Room yn yr hwyr, pryd y dar- llenwyd y gwasanaeth gan Mr. R. W. Owen. Y mae yr aohos Eglwysig yn y plwyf hwn yn gwisgo agwedd lied lewyrchus, ac er fod anhawsderau mawrion ar ffordd llwyddiant yr Efengyl yma, eto, y mae genym le i grodu fod Duw yn dwyn tystiolaeth i Air ei Ras yn ein plith. Y mae meddwl am gyflwr ysbrydol y nifer luosog o Navvies sydd yma, arferion y mwyaf- rif o'i rhai sydd ynhynod annymunol ac annheilwng, yn peri pryder i bawb sydd yma yn teimlo dros aohos yr Arglwydd.
[No title]
Y mae merched Germani yn paratoi eu gwallt i'r farchnad Seisnig; a gwerthir gwallt yn mesur 33 modfedd o hyd yn ol sofren yr wna. Sonir am foneddiges gan Erasmus Wilson, ag yr oedd ei gwallt yn mesur pymtheg modfedd a thriugain. Yr oedd taldra y foneddiges yn bum' troedfodd a phum' modfedd; 80 felly, yr oedd ei gwallt yn fwy na hi o droedfedd.
MERTHYR TYDFIL.
MERTHYR TYDFIL. LLADRON IEUAINC. Dydd Llun, cyhuddwyd bachgen 10 mlwydd oed, o'r enw Nicholas Cahill, o ladrata pie o'r Coffee Tavern, Victoria street, nos Sadwrn, a dedfrydwyd ef i cael ei chwipio a gwialen fedw. Am ladrata crys eiddo Dennis Connelly, ded- frydwyd dau fachgen arall, David Lewis a James Davies,hefyd i gael eu chwipio, gan y bernid y byddai hyny yn fwy llesol iddynt na'u carcharu. CYNGHERDD.-Nos Fercher, cynhaliwyd cyngherdd yn y Neuadd Ddirwestol gan Mrs. Watts Hughes, yn cael ei chynorthwyo gan amryw gantorion eraill. Trosglwyddid yr elw tuag at drysorfa y Cartref i blant anghenus sydd wedi ei sefydlu gan Mrs. Watts Hughes yn Llundaiu, a deallwn y bwriedir cynal cyngherddau tuag at yr un amcan mewn amryw o drefi eraill y Dywysogaeth. GWIBDAITH I GAERPHILLy.-Dydd o ddedwyddwch diniwed ac adeiladol nad anghofir mohono am gryn ysbaid o ddyddiau oedd dydd Sadwrn diweddaf i argraff-weision y Merthyr Express. Trwy garedig- rwydd Mr. H. W. Southey (perchenog y cyfryw newyddiadur) ao eraill, cawsant wibdaith iachusol a hyfryd, eleni, mewn break odidog o eiddo Mr. Dix, Merthyr, i hen dref hanesyddol Caerphilly-Seng- henydd ein cyndeidiau, ac yn ol un awdwr, Bidixum Silurum y Rhufeiniaid. Nid oedd yr hin yn hollol ffafriol. Er hyny, ni ddigalonwyd yr un o'r pleser- deithwyr yn y mesur lleiaf. Am haner awr wedi wyth o'r gloch y boreu, sef yr amser penodedig i gychwyn, yr oedd y cwmni dedwydd (17 mewn nifer) wedi oymeryd eu lleoedd yn y cerbyd. Yna, wedi rhoi y signal cychwynodd yr Express break ar ei daith ond cyn cyrhaedd y Mardy Hotel, deallwyd fod d-l y wasg wedi ei adael ar ol. Stopiwyd ar unwaith, ao yn fuan gwelwyd ef yn carlamu ar dori ei wynt ar ol y cerbyd. Wedi ei gael i'r break, ffwrdd a nhw eto ar eu hynt o dan ddisgyniad gwlaw man ac yn fuan ar ol i'r gwr du adenill ei wynt, a throi ei olygon tua'r ffurfafen, yn sydyn torodd allan i ganu ei deimlad yn y geiriau "Wait till the clouds roll by, Jennie," ac yr oedd swn carnau y ceffylau ffroen-uchel yn disgyn ar y llawr megys yn cadw amser ao yn cyfeilio iddo. Wedi teithio rhwng 17 a 18 milltir trwy wlad gymharol swynol a rhamantus, cyrhaeddodd y gwibdeithwyr ben eu taith am 11.30. Disgynasant wrth y Castle Hotel, lie y cymerodd y cwmni ychydig o adlonfwyd ar y pryd. Yn ystod y dydd talasant ymweliad a phrif atdyniad y lie, sof y castell henafol, adfeilion mavvreddog yr hwn sy'n deffroi dychymyg ac edmygedd pob ymwelydd sylw- gar. Un o brif hynodion y castell hwn yw ei dwr cam hanerog dywedir ei fod y camaf, yn ol ei faint, yn yr holl fyd. Nid yw ei uchdor ond 51 troedfedd, ac y mae ei ben yn gogwyddo tuag wyth troedfedd a thri chwarter oddiwrth ei sylfaen. Y mae mor gam fel nas gall neb, trwy osod ei sodlau wrth ei sylfaen, sefyll ar ei draed heb gynorthwy ei ddwylaw. Wedi dyfod allan o'r castell, ymwasgar- odd y cwmni-aeth un i'r man hwn, a'r llall i'r man arall-pob un at ei ryddid i roi tirwyn i'w dueddiadau personol, heb fod yn gaeth yn y mesur lleiaf. Am bedwar o'r gloch, cydgyfarfyddasant yn gryno mewn ystafell eang a chyfleus yn eu cyfarfyddle am y dydd, sef y Castle Hotel, lie y diwallwyd angen- rheidiau eu harchwaeth miniog unwaith eto, ac yna cafwyd gwledd ragorol o ganu gan rai o'r cwmni hyd chwarter i chwech o'r gloch. Yr oeddyn erbyn hyn yn prysur barotoi i gychwyn adref. Am chwech o'r gloch gwelwyd hwynt oil yn y break unwaith eto, ac dechreu eu taith gartref. Goddiweddodd y nos hwy cyn cyrhaedd Merthyr, a chawsant man-wlaw yr holl ffordd. Ni oddefodd neb un niwed oddiwrth hyn, canys yr oeddys wedi darbod ar ei gyfer. Dis- gynasant yn Merthyr am 9.30, wedi mwynhau gwibdaith ragorol, er fod yr hin braidd yn anffafriol.
- LLANSANTFFRAID, MORGANWG.
LLANSANTFFRAID, MORGANWG. ST. BRIDES', MiNoR.-Wrth ddarllen yn fynych helyntion y gwahanol blwyfi a'r Eglwysi sydd trwy ein gwlad, yr wyf yn hollol gredu mae gwell yw lloffa ychydhig o hanes y gwinllanoedd hyny sydd wedi bod mor ddefnyddiol i'n tadau ac i ninau ar eu hoi, i wasanaethu ao addoli y gwir Dduw. Un o'r cyf- ryw ydyw Eglwys Llansantffraid, hen lanerch ydyw sydd â. llawer o hynodion hanesyddol yn perthyn iddi, ond ni wnawn ond yn unig grybwyll am dani yn bresenol. Ein gwaith yn y llith hwn fydd ceisio rhoddi darluniad byr o agwedd y lie, pa un sydd wedi bywiocau yn fawr o dan lywodraeth drefnu. a llafur diwyd y Parch Henry Lewis, Rector y plwyf, yr hwn sydd wedi sefydlu yn ein plith er ys tua deng mlynedd yn ol. Nid oedd yr Eglwys y pryd hwnw ond lied ddilewyrch a disylw gan y plwyfolion, ychydig iawn ydoedd yn mynychu'r addoliad, ac ychydig iawn ydoedd rhif yr ysgol Sul. Ond erbyn heddyw y mae wedi estyn cortynau ei phreswyl- feydd, ac yn adseinio o un pen i'r llall o'r hen blwyf. Er fod yma hefyd bedwar o enwadau Ymnoillduol y mae cymunwyr yr Eglwys yn rhifo mwy na'r pedwar enwad gyda'u gilydd. Er hyny dylem gofio nad yw'r llwyddiant sydd wedi canlyn yr Eglwys yn y plwyf hwn yn ystod y deng mlynedd aeth heibio wedi ffynu heb fod ymdrech caled a diwydrwydd mewn llafur wedi bod ar eu heithaf yn teyrnasu. Yn lie un man i addoli y mae yma dri gan yr Eglwys, a chynelir gwasanaeth ynddynt bob Sul. Yn y boreu oynelir y gwasanaeth yn Gymraeg yn yr hen Eglwys, ac yn Saesneg yn y prydnawn. Y mae y Saeson yn gorlifo i mewn o bob cyfeiriad nes y mae'r eisteddle- oedd wedi myned yn llawer rhy brin, fel y bydd yn rhaid gwneuthur rhywbeth tuag at helaethu yr Eglwys heb fod yn hir. Yn yr hwyr cynhelir gwas- anaeth yn Gymraeg a Saesneg yn Yrjoldy Bryn- cethin. Sul diweddaf, traddododd Mr. H. T. Lewis, Christi College, Cambridge, mab y Parch H. Lewis, yjRector, ei bregeth gyntaf yn yr iaith Saesneg, oddi- ar Marc xiii, 33, Gwyliwch a gweddiwch." Ym- aflodd yn enaid y pyngciau hyny ag y mae crefydd ysbrydol yn ymddibynu arnynt, ac ymdriniodd a hwy mor oleu, mor fedrus, ac mor wefreiddiol a phe buasai yn hen gynefin i'r gwaith. Y mae y gwr ieuangc a dysgedig hwn wedi bod yn hynod lwydd- ianus drwy ei yria athrofaol. Llwyddiant a'i dilyno eto i gyhoeddi Efengyl lesu Grist, fel y byddo yn foddion i droi llawer o eneidiau o feddiant Satan at Dduw. Ni ddylem fyned heibio hefyd heb grybwyll rywbeth am Heol-laethog. Pentref bychan ydyw yn y plwyf hwn, lie y cynhelir cyfarfodydd gweddi a phregethu yn Gymraeg bob Sul. Felly chwi welwch fod y plwyf hwn yn faes eang o waith crefyddol gan yr hen Eglwys Sefydledig. Terfynaf y llith bvclian hwn gan obeithio y gwna pob Eglwyswr ei ddyled- swydd tuag at geisio dwyn yr Eglwys yn rhinweddol yn ogystal ag yn lluosog, ac yn ddisglaor mewn duwioldeb, yna bydd Duw yn sicr o goroni ein gwaitb i Ilwyddiant,-B.D.