Y Llan

CYNWYSIAD. 1. Hysbysiadau 2. Yr Wythnos, Trysorfa Esgobaeth Ty Ddewi. 3. Eisteddfod Genedlaethol, Gohebiaethau. 4. Hysbysiadau, At ein Gohebwyr, Erthyglau, &c. 5. Syr Stafford Northcote a'r Etholfraint, Coleg Gog- ledd Gymru. 6. Llythyr Tom Pudler, Diolchgarwch am y Cynhauaf, Newyddion Cyffredinol. 7. Newyddion Cymreig. 8. Barddoniaeth, Llith o'r Bwthyn Gwledig.

YR EISTEDDFOD GENEDLAETHOL. GELLIR dweyd am yr Eisteddfod Genedl- aethol a gynhaliwyd eleni yn Llynlleifiad ei bod yn llwyddiant ymhob ystyr gan belled ag y mae a wnelo a'rcyhoedd. Ei nodwedd mwyaf amlwg er's llawer blwyddyn yw fel moddion adloniant cenedlaethol a chym- deithasiad difyrus ac adeiladol. Cyferfydd lien a lleyg, bonedd a gwreng, plant cerdd ac awen, meibion athrylith a hyawdledd, i gydymbleseru ac edmygu y naill y Hall, ac i fan chwedleua, yn y babell gyhoeddus. Ym- wasgarant i ail ymgynghori yn fan gwmnion i gyfeillachu yn nes mewn cyfarfodydd llai yn yr hwyr, neu yn y cyngherddau. Y mae yma elfen uchel o fwynhad, a chyfleusderau helaeth i eangu cylch cydnabyddiaeth a chyfeillgarwch a'r oil o duedd i ychwanegu diddanwch a dyrchafu. Y mae yn wir y cymer gwehilion pob rhan o gymdeithas gyfleusdra o'r Eisteddfod i gyfeillach ddi- 0 raddiol, ond ceir yr adar hyn yn canlyn cyn- ulliad pobloedd ymhob man ac ar bob achlysur. Fel moddion mwynhad ac ad- loniant bu Eisteddfod Llynlleifiad yn llwyddiant eyflawn. Gwelid arwyddion o fwynhad ar bob gwynebpryd. Ruban Glas yr Eisteddfod hyd eto ydyw yr hen gadair urddasol. Dangosai cynulliad gorlifol dydd Iau fod dyddordeb y genedl yn ymgrynhoi o amgylch yr hen ddefod o gadeirio; ac yr ydym yn llongyfarch y Deheudir, a'r Parch. Evan Rees (Dyfed), yn bersonol, ar ddygiad y gadair genedlaethol i'r rhan hon o'r Dywysogaeth. Yma (yn Merthyr Tydfil) yr enillwyd y gadair olaf o'r blaen, a bardd cadeiriol Llynlleifiad oedd y buddugol y pryd hwnw. Nid wrth eu gorganmol y mae ein hawduron ieuaingc i esgyn i uwchafiaeth barhaus, ond y mae y bardd-bregethwr Dyfed" yn ddigon o feddyliwr i ddeall nad ydyw enill cadair yn ddim mwy nac enill clod, ac enill mantais safle i ddyfod i olwg y byd. Y mae yn wr llednais wrth natur, yn fonedd o foes ac awen, yn sychedu am ddysg, ac iddo i fesur mawr nerth athrylith Eben Fardd a thyner- weh Islwyn. Yr ydym yn dymuno ei longyf- arch yn ylmodd gwresocaf ar ei lwyddiant, ac yn neillduol yn dwyn,iy llawrwyf heibio Pwll Gwepre, cartref Dafydd ab Edmwnt, a chym- oedd Eryri, cyfaneddle y beirdd, i Dyfed a Morganwg. Ond os cafodd y Deheudir ruban glas y gadair, aeth Eryri ag anrhydedd gogyfuwch corddoriaeth leisiol neu gorawl. Enillodd cor Bethesda, dan arweifiiad y Dr. Rogers, y llawrwyf am y drydedd waith ol- ynol, yn Mhowys, Deheubarth, a Llyn- lleifiad; Y mae yn amlwg ddigon fod cer- ddoriaeth yn prysur enill dydd yn y Gogledd. Y mae llwyddiant corau Bethesda a Dyffryn Clwyd, yn gystal a'r Arfoniaid," yn eglur brofi hyn. Saif Eisteddfod Llynlleifiad yn uchel yn ei llwyddianl cerddorot, ac y mae yn sicr o effeithio yn ddaionus er anrhydedd y genedl, a rhoddi ysbardiniad adnewyddiad i'r ymdrechion cerddorol yn mhob rhan o'r Dy wysogaeth. Elfenau pob llwyddiant yw ymarferiad parhaus o dan arweiniad blaen- onaid a chyfarwyddwyr diwylliedig. Nid oes braidd gwmwd nac Eglwys heb gerddor diwylliedig o fewn eu cyrhaedd, ac yn ddigon parod i addysgu yn rhad. Mae yn dda genym weled fod y Cymro- dorion yn dechreu ymgymeryd a rhan ym- arferol o waith yr Eisteddfod. Gallant fawr eangu ei dyddordeb a'i defnyddioldeb. Yr oedd yr ymdrafodaeth ar ■" berthynas rhwng Cymru a Lloegr" yn Llynlleifiad yn ainserol a da. Y mae yn hen bryd i'r Cymry ymddiosg o'u rhagfarn lleoltuag at y Saeson, ac yn fwy na llawn bryd i'r Saeson ddyfod i adnabod Cymru fel y mae, a rhoddi heibio eu syniadau culion, a llawer o'u hymddygiad sarhaus tuag at y genedl. Y mae ysgolheigion y ddwy genedl yn un, a goreu po gyntaf i'rlliaws ddilyn eu hesiampl hwy. Rhaid ni oedi ein sylwadau ar waith y Cymrodorion yn eu perthynas ag addysg elfenol hyd yr wythnos nesaf, gan fod y symudiad o gryn bwys ymarferol. Y fiwyddyn nesaf arncenir cynal yr Eisteddfod yn Aberdar. Y mae gwaith a chyfrifoldeb y pwyllgorau lleol yn fawr ryfeddol, a dis- gwyliwn y cefnogir hwy gan yr holl ardal boblog gylchynol. Mewn oes lie y dygir allan gymaint o elfenau yn ysgaru rhwng plaid a phlaid, a dosbarth a dosbarth, y mae o fawr bwys fod cyfarfodydd o duedd i gyfanu cymdeithas a chreu cyfeillgarwch a theimlad da, yn cael pob cefnogaeth. Y mae yr hen Eisteddfod Genedlaethol gwedi cadw ei safle fel canolbwynt undeb cym- deithasol a chenedlaethol er's llawer oes, a llawer canrif hefyd, a hir y parhao i wasanaethu yr un amcaniondaionus achlod- fawr.

ANHAWSDERAU RHYDDID CREFYDDOL. SIAKEDIR llawer iawn o ffolineb ynghylch rhyddid crefyddola chydraddoldeb crefyddol. Crochlefir yn uchel yn erbyn pob peth a ystyrir yn drosedd o'r naill a'r llall, a cheisir ein perswadio mae'r peth hawsaf yn y byd yw cael rhyddid a chydraddoldeb perffaith mewn materion crefyddol. Ond yn awr ac yn y man cyfyd anhawsderau, ac agorir llawer llygad i weled nad oedd y darlun tlws a baentiwyd mor ami wedi'r cwbl ond breuddwyd gwag. Dyma fel yr ymddengys i ni, sydd yn myned ymlaen yn awr yn Switzerland. Y mae rhandir Canton yn y wlad hono wedi anfon gorchymyn allan i wahardd i Fyddin yr Iachawdwriaeth gynal eu cyfar- fodydd a'u gorymdeithiau o fewn ei therfyn- au. Rhoddir dau reswm am y gwaharddiad hwn. Un yw nad yw'r heddgeidwaid yn alluog i amddiffyn y Fyddin rhag ymosod- iadau y lliaws, ac nas gellir galw allan y milwyr i orchwyl o'r fath. Yr ail ail reswm yw fod Credo Byddin yr Iachawdwriaeth yn groes i'r hyn a ystyrir gan y bobl yn grefydd." Gwerinlywodraethwyr eithafol yw trigolion Switzerland. Barn y werin yw rheol pob ymddygiad swyddogol. Un ran bwysig o'r Cyfansoddiad yw bod rhyddid i addoli i bawb yn ei drefn ei hun i'w ganiatau drwy y rhandir. Pan y dodwyd y rhan hon i mewn yn y weithred gyfansoddiadol ed- rychai yn ogoneddus, a phrydferth; ac yn ddiau gogoneddus a phrydferth yw rhyddid bob amser, ond ei gadw o fewn terfynau priodol. Heblaw hyny gan fod yr adran i gael ei gosod yn nghadwraeth gwerin-lyw- odraeth i'w chario allan, heb nac ymerawd- wr, na brenhin, na Thy yr Arglwyddi, na Phab, nac Esgob i ymyryd, ni freuddwyd- iwyd y deuai byth unrhyw anhawsder i roddi yr adran mewn gweithrediad. Ond ar ddyfodiad Byddin yr Iachawdwriaeth i'w plith cynhyrfwyd teimladau drwg pobl Berne tuag atynt. Teimlwyd awydd cryf i ymosod ar y Fyddin pa bryd bynag y cyn- halient eu gwasanaeth crefyddol. Ar un- waith troir cefnogwyr rhyddid crefyddol yn erlidwyr, ac y mae yr edrychwyr yn methu a pheidio cydmaru eu hymddygiad i eiddo y Pab o Rufain, yr hwn a geisia wahardd i unrhyw wasanaeth crefyddol ni byddo Babyddol gael ei gynal o fewn muriau y ddinas dragywyddol Nid ydym ni yn myned i gydymdeimlo a Byddin yr Iachawdwriaeth o dan yr erledigaeth hon, nac i golli dagrau dros y cam a dderbyniant. Yr ydym wedi datgan ein barn am y sect newydd drystfawr hon fwy nag unwaith yn y colofnau hyn. Ac nid oes genym air i dynu yn ol. Yr oil a ddymunwn ei wneyd yw tynu sylw at y driniacth a dderbyniant yn awr yn Switzerland fel yn taflu goleuni pruddaidd ar y rhyddid a'r cydraddoldeb crefyddol perffaith ag y gwaeddir am dano gan rai breuddwydwyr. Cofus genym unwaith fyned i dy cyfaill lie yr oedd cerflun pren o arth yn eistedd ar gareg y simdde. Yn ei llaw daliai yr arth faner a'r gair "Rhyddid mewn llythyrenau breision wediei ysgrifenu arno. Gofynasom iddo beth a olygai wrth y fath gerflun. -1 0, ebe yntau, "dyna Gymdeithas Rhyddhad Crefydd. Rhyddid arth yw eu rhyddid hwy rhyddid iddynt hwy wneyd fel y mynont, a dim rhyddid i neb arall." Y mae'r hyn a gymerodd le yn awr yn Switzerland yn gadarnhad nodedig o sylw y cyfaill.

Mae yn anliawdd gwybod beth yw y cynlluniau Ffrainc a China gyda golwg ar yr anghydfod sydd yn bodoli rliyngddynt, gan nad ydyw y naill iialr llall o'r gwledydd hyn wedi cyhoeddi rhyfel yn ffurfiol. Crediruaai cynllun y Llyngesydd Courbet yw tirio yn Kelung, gyru y Chineaid yn fwy i'r wlad, He y mae y llwythau yn wrthryfel- gar. Mae yn gwestiwn pwysig a lwydda efe yn hyn, gan fod gan y Chineaid nifer luosog iawn o iilwyr yn gwylio y gwahanol ffyrdd. Mae yn lied eicr y bydd i un o'r ddwy wlad gyhoeddi rhyfol yn fuan.

NEWYDDION ODDIWRTH Y CAD- FRIDOG GORDON. Ychydig ddyddiau yn ol derbyniwyd pellebron oddiwrth y Cadfridog Gordon gan y Khedive, Syr E. Baring, a Nuba Pasha i'r perwyl canlynol:—" Yr wyf yn disgwyl i fyddinoedd Prydeinig gyrhaedd, mewn trefn i ddihysbyddu y gwarchodluoedd Aiphtaidd. Anfonwch i mi Zehebr Pasha, a thalweh iddo gyflog blynyddol o £8000. Rhoddaf i fyny y Soudan gan gynted ag y cyrhaedda dwy fil o filwyr yma. Os bydd i'r gwrth- ryfelwyr ladd yr Aiphtiaid, chwychwi fydd yn gyfrifol am eu gwaed. Mae arnaf eisiau lri chan' mil o bunau i dalu i'r milwyr, oherwydd y mae fy nghostau dyddiol yn bymtheg cant o bunau. Yn mhen ychydig ddyddiau, bydd i ni gymeryd Berber, lie yr wyf wedi anfon y Milwriad Stewart, Mr. Power, a'r Conswl Ffrengig, gyd a nifer dda o filwyr a Bashi-Basouks, y rhai, wedi bod am bymthegnos, a losgant y dref, ac a ddychwelant i Khartoum. Bydd i'r Milwr- iad Stewrrt fyned i'r Mongola, ac yna i'r Cyhydoedd, er dyfod a'r gwarchodluoedd yn ol oddlyno, Nid wyf yn credu fod y Mahdi yn dyfod, a gobeithio y bydd i'r Soudaniaid ei ladd."

BUDDUGOLIAETH Y CADFRIDOG GORDON. Derbyniwyd pellebyr yn Cairo ddydd LIun oddiwrth y trafnoddydd Ffrengig yn Khartoum, yn cadarnhau yr adroddiadau am y brwydro diweddar gerllaw y dref hono. Dywed hefyd fod y gwarchae wedi ei godi, ac fod y wlad gylchynol yn hollol rydd oddiwrth y gelyn. Dywed y trafnoddydd fod yn hawdd cael digon o fwyd i'r dref yn awr, a'i fod yn bwriadu myned i Dongola gyda'r Cadfridog Stewart a Mr. Power. Y mae y Gau-brophwyd wedi clywed am lwyddiant Gordon a'i filwyr, ac yn bwriadu anfon milwyr i Khartoum yn ddioed.

RHIWABON. MRS. WATKIN WILLIAMS WYNN.-Dydd Iau cyn y diweddaf, planwyd coeden gan Mrs. Herbert L. Wat- kin Williams Wynn, ger y Wynnstay Hotel, pan yr oedd 3000 o blant yr ysgolion, a nifer lluosog o bobl eraill, yn bresenol. Ar ol y seremoni, anrhegwyd y plant a gwledd o de, ac wedi hyny mwynhasant eu hunain mewn campau diniwed mewn pare cyfagos. Yr oedd y plant wedi ymgynull o bob ysgol ddyddiol yn y plwyf, y rhai a gynwysent bedair o Ysgolion y Bwrdd, pedair Ysgol Genedlaethol, ac ysgolion Eaton, ac Erbistock.

Dydd Sadwrn cyn y diweddaf claddwyd gwedd- illion y diweddar Is-gadben Filwriad Archibald Charles Henry Douglas-Pennant, diweddar o'r Grenadier Guards, ac ail fab Arglwydd Penrhyn, yn Wicken, sir Northampton. Bu farw nos Sadwrn, wythnos i'r diweddaf, yn Glan Conwy, Cymerodd y claddedigaeth Ie am 12.30 yn y modd mwyaf syml. Gorchuddiwyd yr arch gan nifer luosog o bleth-dorchau heirdd, y rliai a ddanfon- wyd gan y teulu a'r perthynasau agosaf. Y weddw a'r plant oeddynt y prif alarwyr. Ar ol y gwas- aeth yn yr Eglwys, yr hon oedd yn llawn o denantiaid a llafurwyr yr ystad, pymudwyd yr arch i'r fynwent, lie y terrynwyd y gwasanaeth gan y rheithor.

AT EIN DOSBARTHWYR A'N DER- BYNWYR. Byddem yn ddiolchgar i'n Dosbarthwyr a'n Derbynwyr pe talent sylw mor fuan ag 0 sydd bosibl i'r biliau am y LLAN, y rhai a anfonir y dyddiau hyn, fel ag i'n galluogi i 0 0 wastadhau y cyfrifon.

DYFFRYN NANTLLE. DAMWEINIAU.'—Yr wythnos ddiweddaf, digwydd- odd amryw ddamweiniau yma, a throdd un yn angeuol. Dydd Llun yn chwarel Ty Mawr, pan yr oedd bachgen ieuanc o'r enw Richard Thorman, 16 mlwydd oed, Nantlle, wrth y gorchwyl o fyned i lawr i'r twll, gollyngodd ei afael o'r rhaff, a disgynodd i ddyfnder o tua 12 llath. Derbyniodd niweidiau dychrynllyd, a bu farw ymhen ychydig o amser. Cynhaliwyd trengholiad ar ei gorph ddydd Gwener, 'pan y dychwelwyd rheithfarn o Farwolaeth ddam- weiniol."—Dydd Mawrth, yn chwarel Dorothea, torodd un o'r cadwyni pan yr oedd wagen Iwythog bron a chyraedd y top, a dymchwelodd hi a'i chyn- wys gyda nerth mawr nes anafu dau ddyn, a gwared- igaoth wyrthiol gafodd amryw eraill. Y ddau a anafwyd ydynt Hugh Williams, Llanllyfni, a Hugh Williams, Talysarn (gynt o Cae Cregin). BODDIAD.-Dydd Mercher diweddaf, digwyddodd amgylchiad difrifol iawn yn y Nursery," Glynllif- on. Y mae yn ymddangos fod boneddiges o Bur- lington Slate Works, Korkby-in-Furness, yn aros yno, gyda thri o blant. Yn ymyl, y mae llyn bychan, ac yr oedd y fam wedi rhybuddio y plant am beidio myned yn agos ato rhag ofn iddynt foddi. Fodd bynag, y diwrnod a nodwyd, aeth un o'r plant, o'r enw Llewelyn, wyth mlwydd oed, i'r lie, a phan yr aeth y foneddiges i chwilio am dano, gwelodd ei het ar wyneb y dwfr, ac yntau wedi boddi.

MAESTEG, MAHWOLAETH SYDYN.—-Cynbaliodd Mr. Howell Cuthbertson, Castellnedd, drengholiad ddydd Gwener diweddaf, ar gorph Esther James, 65 mlwydd oed, priod Evan James, celfyddydwr, 50, Rock-street, Maesteg, yr hon a fu farw yn dra sydyn boreu dydd Iau. Yr oedd y drancodig yn hollol iach ddydd Mercher, ac wedi bod yn golchi trwy y dydd. Aeth i'w gwely gyda'i gwr oddeutu haner awr wedi un ar ddeg y noson hono, ac ni chwynodd ddim drwy y nos. Oddeutu chwech o'r gloch boreu Iau, cododd o'i gwely, ac edrychodd drwy y ffenestr ond dych- welodd i'w gwely, gruddfariodd, ac anadlodd yn drwm ddwywaith, ac er brawychiad i'w gwr, yr oedd wedimarw. Dychwelwyd rheithfarn o "Farwolaeth trwy achosion naturiol."