Y Llan

LOIIREDIAD Y LLAN A'R DYWYS- lIP OGAETH." g -it Olygydd "Y Llan a'r Dywysogaeth (Joj^Yn eich nodion o dan y penawd At ein 1 yr wy^n08 ^on dywedwch fod plwyfi i PA rai nad yw Y LLAN byth yn croesi. biwyr hyn a ddywedwch yn wir am lawer o 3 °nd gall fod eu nifer yn llai nag y tybiwch. (/ engraifft, yn dderbyniwr cyson, ond nid tQocf:eaw yn y swyddfa fel tanysgrifiwr, oblegid fy Q AMRYW o'r plwyfolion yn cael Y LLA.N bob He i ^wrn o'r dref gyfagos. Ar yr un pryd y mae 8yicUjni,f°d llawer yn rhy ddifater gyda golwg ar am papyrau E^lwysig, ac nis gellir eich $0< 111 ymdrechu symbylu y cyfryw.—Yr eiddoch, „ PERSON GWLEDIG. Aa,Wrth 29 W

"Y LLAN." g Olygydd P Llan a'r Dywysogaeth." ftitea^J^eithiaf y gwnewch fy esgusodi am ys fv TW0^* Ye hyn a'm cymhellodd i ysgrifenu eu u°- ^al sylw fod olwynion Y LLAN fel p 0 yn ddiweddar—ac o achos hyny y f?^cl m A1"10 ac Eglwyswr, eich llongyfarch yn y y^ i'r T,r A wymngalon, am y dyfodol disglaer 1 fv v.08 parha fel y mae y mae yn bresenol. y y hunan am wneuthur yni i gasglu newyddion lleol a chyffredinol o dro i dro, os bydd y cyfryw yn dderbyniol. Gan fod Y LLAN yn fynegydd diofn a galluog o egwyddorion yr Eglwys dylasai ei darllenwyr roddi menthyg eu papyr i rhyw gymydog Ymneillduol, oherwydd nid oes angen cywilyddio o barthed i'n newyddiadur. Terfynaf y tro yma, gan eich llongyfarch eto, a chan alw sylw Eglwyswyr, yn ofieiriaid ac yn lleygwyr, at y ddyledswydd o wneu- thur eu goreu dros ein hunig bapyr Eglwysig Cym- reig.-Gyda diolch ymlaen Haw am eich gofod, yr eiddoch, &c., CEKAINT.

YMNEILLDUAETH A'R EGLWYS. At Olygydd y Llan a'r Dywysogaeth." Syr,—Darllenais ysgrifau y pregethwr Ymneillduol gyda gradd helaeth o ddyddordeb; ac yr oedd eu darlleniad yn argraffu ar fy meddwl gymaint ydyw gwerth cynwysiad yr ysgrifau i Eglwyswyr yn gyff- o redinol fel mynegiad neu ddatganiad llafurfawr a chryno o deimladau y mwyafrif o Ymneillduwyr. A phaham y mae y datganiad hwn yn werthfawr i Eglwyswyr ? Y mae yn werthfawr am ei fod yn dangos teimladau ag y mae pob Eglwyswr yn tybied sydd yn anwahanedig gysylltiol ag Ymneillduaeth, ao hefyd deimladau na ddarfu i unrhyw wr lien neu leyg feddwl, ïa, hyd yn nod freuddwydio yn ei freu- ddwydion gwylltaf eu bod yn ffynu ymysg Ymneill- duwyr. Pe baem yn disgwyl am ddychweliad y defaid crwydredig i'r gorlan unedig, beth fydd yn fwy manteisiol i ni na gwybod y llwybrau dyryslyd ag y mae y defaid hyn wedi colli ynddynt ? Yr wyf yn credu yn bendifaddeu, Mr. 'Got., fod I- Pregethwr Ymneillduol "wedi dal, trwy ei ysgrifau, lusern losg- adwy a disgleiriol, i oleuo uwchben manau tywyll yn y llwybrau hyny ao yr ydwyf yn dymuno diolch iddo am hyn yn galonog. Nid wyf am wastrafiu eich gofod werthfawr gyda adolygiad ar yr ysgrifau yn eu cyfanrwydd ond fe fuaswn, gyda eich can- iatad, yn dymuno ateb ei gyhuddiadau. Pob clod iddo am allu dal ei ysgrifell mor dymherus, am fod hyny yn beth mor hynod eithriadol ymysg y frawd- oliaeth Ymneillduol 1 Ond y mae wedi gwneyd un neu ddau o gyhuddiadau lied ddifrifol yn erbyn y gweinidogion eglwysig. Dywed nad ydyw yr ofieir- iaid yn cymdeithasu a'r gweinidogion Ymneillduol, a'u bod (yr offeiriaid) yn edrych i lawr arnynt gyda dirmyg. Yr wyf yn credu y rhan gyntaf o'r frawddeg llawn oymaint a'r gwr parchedig ei, hun. Pe buasai hyn oherwydd gostyngeiddrwydd, buasai yn warth tragwyddol hyd yn nod i leygwyr cyffredin, heb son am rai wedi eu sancteiddio; ag arddodiad dwylaw olynwyr yr apostolion. Nis gall gweinidog yr Eglwys gymdeithasu a rhai sydd euog o gyflawni Sism, heb fod yn groes iddo ei hun. Os y cyfarfyddi a, lleidr ar y fiordd na chytuna ag ef, rhag dy fod yn gyffelyb iddo." Yn yr un ffordd, nis gall y gweinidog Eg- lwysig wiieuthur ei hun yn gyfrinachwr a'r gweini- dog Ymneillduol, heb fod trwy hyny yn cyfiawnhau Ymneillduaeth. Dyma y camgymeriad dybryd ag y mae Ymneillduwyr yn ei wneyd hyd yn nod pan yn edrych mewn gwedd gyfeillgar ar yr Eglwys, sef edrych arni fel cyfundeb tebyg i un o'u cyfandebau hwy eu hunain, ac fel y oyfryw yn unig felcyfartal i un o honynt. Mae yn wir fod y ffiloreg yna yn gymhwysiadol i bob enwad Ymneillduol, oblegid y maent oil yn sefyll ar yr un tir- Y mneillduaeth. Nid yw y Methodistiaid Calfinaidd a'r tri enwad arall ond ar yr un tir a'r Pabyddion a'r Undodiaid—Ymneilldu- aeth mev;-n parthyr-as A,r Egl-,Yys. yL', sicr na fuasai y Methodist yn caru cyfrinaciiu a'r Pab- yddion, ae eto fe wOl fai arnom ni am beidio cyf- rinachu ag ef, yr hyn sydd yn llawn mor anmhosibl i ni ar egwyddor ei wneyd, ag iddo yntau gyfeillachu a'r Pab. Mae yn rhaid fod yna rhyw un Eglwys yn iawn, ac nis gall ond un fod yn iawn. Megis ag y mae yna ond un Arglwydd, felly hefyd nid oes yna ond un Eglwys. Ac y mae hanesyddiaeth yn cad- arnhau mai ein Heglwys ni yw'r hon a hebryngwyd yn ei hurddau a'i hordeiniadau yn bur o oes i oes, trwy olyniaeth apostolaidd yn ddifwlch hyd yn awr. Hi yw'r Eglwys awdurdodedig; pob peth sydd o'r tuallan iddi Anffyddiaeth a Sism yw. Felly mae ein hegwyddorion anwylaf, y rhai na fydd i ni eu haberthu er cyfelllach neb, yn gwneuthur cyfrinach cydrhwng ofieiriad a gweinidog Ymneillduol, yn beih hollol anmhosibl. Os ydynt am gyfeillach yr ofieiriad, deuant drosodd i gymundeb yr Eglwys, a ohant ddwylaw croesawus a chalon gynes yr oil o'i "meib" i'w derbyn. Gyda golwg ar y rhan ddi- weddaf o'r cyhuddiad, nis gall fod yn wir, saf ed- rychant gyda dirmyg ar ein gweinidogion" am yr ofieiriaid yn gyfiredinol. Hwyrach fod yna ambell i offeiriad ffroenuchel a brwdfrydig yn gwneuthur hyny. Ond nid oes yr un ofieiriad pwyllog, o synwyr cyffredin ao o brofiad, a wna hyny. Na, maent yn ffieiddio ac yn cashau y meddylddrych ynfytaidd. Edrychant hwy gyda thosturi nid dirmyg arnynt. Yr ail gyhuddiad yw, fod yr offeiriaid yn galw eu gweinidogion yn Jackyddion." Yr wyf yn credu fod y fath ddysg goethedig ag y mae pob ofieiriad yn ei dderbyn, yn gwneuthur arferiad o'r fath iaith isel, gwrachaidd, a maswaidd ganddo yn beth an. mhosibl. Nid oes yr un ofieiriad yn euog o'u galw felly yn gyhoeddus, neu drwy'r wasg I Mae ef ei hun yn galw yr offeiriaid yn benwag a diras. Beth ydyw eu galw hwy yn Jackyddion o'i gymharu a galw yr offeiriaid yn benwag a diras ?" Ei ysgrifell ef ei hun a ysgrifenodd hynyna! Yr wyf yn sicr fod cymaint o ras yn nghalon yr offeiriaid, a mwy o wybodaeth yn eu pen, na'r gweinidogion Ymneilldu. ol fel cyfangorff Rhaid cael geneu gl&n i oganu." Sôn am ddifrïo gweinidogion Ymneillduol yn wir. Pwh! Gadewch i ni, 'machgen i, gael ffeithiau. Onid yw'r Ymnaillduwyr braidd yn ddieithriad yn galw yr offeiriad yn" Hen BerBon?" Ac onid ydynt yn llysenwi y curadiaid yn Gyw rhad," "Oywion rhad," a'r cyffelyb? Atebwch fy ngwestiynau yn gydwybodoll Onid ymddangosodd erthygl mewn cyfoesolyn, dan olygiaeth Dr. Ymneillduol, yn gwawdio y Drindod Sanctaidd, gan alw y landlord. iaid, y personiaid, a'r stiwardiaid yn Ddrindod fell. digedig-wedi gwneyd mwy o ddrygioni na Satan yn y byd ? Dyna i chwi beth yw difrio, dirmygu, di. lorni personiaid, os mynwch ohwi, syr. Atolwg, syr, pwy sydd yn euog o ddifrio ? Fe ymddangosodd yr hanesyn canlynol yn A hrysorfa y Plant er's tipyn yn ol, dan y penawd "Dyddanion Unwaith fe ddigwyddodd i offeiriad edrych am ei bregethau yn y fyfyrgell, ao am nas gallai eu canfod galwodd ar y gwas, gan ddywedyd, John, pa le mae fy mhregeth- au?' I Nis gwn, syr, os nad yw y llygod wedi eu bwyta.' 'Sut y darfu iddynt fyn'd felly, John?' gnis gwn, syr, heblaw eu bod wedi cael gwell bias arnynt na'r gynulleidfa yn yr Eglwys. Atolwg, pwy sydd yn difrio y personiaid ? Organ grefyddol, t Phariseaidd, rhagrithiol y Methodistiaid Galfinaidd. Nid y rhai a ragenwais yw'r unig enghreifitiau. Gallaswn lenwi holl golofnau'r LLAN a hwynt. Yr wyf yn apelio at y gwr parchedig am ei farn gyda golwg ar y owestiynau a nodais.—Ydwyf, yr eiddoch, &o., SEVERUS. Mawrth 16ag, 1888.

LLINELLAU Ar farwolaeth Jane, anwyl briod Huw Jones, Tynant Cottage, Llanafan, yr hon a fa farw Ionawr 20fed, 1888, yn 51 mlwydd oed. Ai gwir y newydd gefais I draw o Walia wen, Fod oes fy hoff gyfnither I wedi d'od i ben ? Mor anhawdd ydyw credu Y ffaith ei bod yn awr Ar waelod bedd yn gorwedd Hyd doriad y dydd mawr I Mae goruchwyliaeth angau Yn ddyrus iawn, mae'n wir,— Rhy anhawdd yw ei dirnad Tra'n teithio'r anial dir: Ond er ei bod yn ddyrus, Tra yma ary 11awr, Ceir eglur oleu arni Yn nhragwyddoldeb mawr I Boed colli ein cyfeillion, A'n perthynasau gwiw, Yn foddion er ein dysgu I gasu"v Arglwyddbduw. Yr unig un rydd gysur Mewn cyfyngderau fyrdd Yw Arglwydd Ddnw y llnoedd,— Diwyro yw ei ffyrdd. Gan byny, deula anwyl, Sydd a'ch calonan'n brudd, Na wylwch yn ddiobaith, Heb wel'd ymlaen drwy ffydd, > Hardd foreu'r adgyfodiad, Pan ddaw claer angel hedd, Ar doriad gwawr y boreu, I agor dorau'r bedd. Pryd hyn daw Jane eich priod, Yn hardd ei gwisg a'i gwedd, xn lacn o WIM. y cystuaa, I fyw mewn gwlad o hedd 1 Lie nad oes poen a galar, Fa gofid o un rhyw Ond m6r didrai o wynfyd, Yn mhresenoldeb Duw Pryd hyn ca'r plant ail weled Eu hanwyl dyner fam, Yr hon a'u gwyliai beunydd Rhag dioddef unrhyw gam. 0 Arglwydd Ddaw, diddana Y teulu yn Tynant; Bydd dyner wrth ei phriod, A chofia'i hanwyl blant. Colorado, America. GWILYM AFAN.

ENGLYNION I'r aafarwol Ddoctor Esgob Morgan. Gwas yr Ion mewn daioni,-fu'r Esgob Cyfrwysgall uchelfri; Gwaith helaeth a wnaeth i ni, Bobl anwyl, rho'i Beibl i ni. Dyna'r rhodd fwyaf roddwyd,—i gwnu Ei genedi fe'i dodwyd; 0 anian ffraeth yn ei ffrwyd, Da'n awdwr Duw a'i nodwyd. ► Dealler, ei fywycl allan,-wisgodd Yr hen Esgob Morgan I wneyd lies yn gynes gan Buro ei wlad heb arian. Yn y clai yn Nyffryn Clwyd," yr huna'r Enwog Ddoctor welwyd; Mae yn awr mewn llawr yn llwyd, Llanelwi,—lie anwylwyd. Cofadail iddo eyfcdwn,-i gyd Ag aur coeth orphenwn; Heb orchest fe barchwn,—yr Esgob man Ac ar ddalanau'n gywir ddarluniwn. Mawrth 24ain, 1888. OWEN DINORWIG.

ETHOLIAD GOWER. LLEIHAD DIRFAWR YN MHLEIDLAIS Y RADICALIAID. Fel yr hysbyswyd yn ein rhifyn diweddaf, cymer- odd yr etholiad dros Ranbarth Gower o Sir Forganwg le ddydd Mawrth cyn y diweddaf. Yr ymgeiswyr oeddynt Mr. J. T. D. Llewelyn (0.), Penllergaer, a Mr. Randell (R.), Llanelli. Mynegwyd y canlyniad ddydd Mercher, fel y can- lyn Randell (R.) 3,964 Llewelyn (C.) I 3,358 ,( Mwyafrif Radioalaidd. 606 Yn yr etholiad diweddaf, yr oedd y ffio, rau fel y .Y canlyn:— Yeo (R.) 5,560 Miers (C,.) 2,103 Mwyafrif Radicalaidd 3,457 Y mae hyn yn dangos lleihad ar y mwyafrif Radi- calaidd o 2,851 o bleidleisiau. Fe welir oddiwrth y ffigyrau nad aeth dim llai na 341 i'r poll i bleidleisio y tro hwn nag oedd yn etholiad 1855. Cafodd yr ymgeisydd Ceidwadol y tro hwn 1,255 fwy o bleid- leisiau nag a gafwyd yn yr etholiad diweddaf; pan, o'r ochr arall, ni chafodd yr ymgeisydd Radicalaidd ond 1,6CO o'r votes gafodd yn 1885. Diolchodd Mr. Llewellyn yn gynes i'r rhai a bleid. leisiodd drosto, a chafodd dderbyniad tywysogaidd gan ganoedd o etholwyr yn y Salisbury Club, Aber- tawe, nos Fercher.

SffiYDDION NEWmTGOGfLEDD CYMRU. Mewn oyngor yn Windsor apwyntiwyd y rhai can. lynol yn siryddion am y flwyddyn 1888 gan 3 Frenhines:— Mon.—Henry H. Williams, Trecastell. Arfon.—Sydney Platt, Brynyneuadd. Dinbych.—Capt. J. C. Bast, Llangollen. Fflint.—W. H. Gladstone, Castell Penarlag. Meirion.-Griffith Williams, Borthwnog. I Treialdwyn.—W. 0. Winder, Vaynor Park. Y mae Mr. Sydney Platt newydd benodi Mr. S. E Dew, cyfreithiwr, Bangor, yn is-sityda.

AT Y BEIRDD. Rhaid i ni erfyn ar eiu cyfeilion barddonol fod mor garedig a thalu svlw i'r rheolau canivnol o hvn allan:- 1. Defnyddier note paper, ac ysgrifener ar un tu i'r ddalen; 2. Ymdrecher dewis testynau o ddyddordeb cyffredinol, ac astudier tlysni a byrdra yn hyt ach na meithder gormodol. 3. Nis gallwn ddychwelyd cyfansoddiadau annerbyiitol, na barnu teilyngdod cyfieithiadau heb weled y gwreiddiol. Y mae awydd arnom anfon anerch at y beirdd canlynol, a gofyn iddynt anfon ychydig o flodau i ni i'w gosod yn y Golofn Farddol :-Berw, Tudno, Elis Wyn o Wyrfai, Penfro, Aeronydd, Ayronian, Dyfrig, Myfen- ydd, Glanffrwd, Creidiol, Harri Ael Ingli, &o. Y mae rhai o'r beirdd yn ffyddlon iawn, ac yr ydym yn dechreu teimlo anwyldeb tuag atynt yn barod. Yr ydym am weled y lliaws yn tynu eu telynau i lawr oddiar yr helyg. OWEN DINORWIG.-Diolch i chwi am y teimladau da, ac am eich fiyddlondeb. Yr ydym yn gyfarwydd a'ch enw er's blynyddan. Gallwn eich sicrhau y gwnawn ein goreu er lies y beirdd a'r LLAN. Danfon- weh eich enw priodol y tro nesaf. H. PARRY.-Drwg iawn genym ilch "penillion byrfyfyr" syrthio yn grynswth i'r Fasged oblegid gwendid ao eiddilwch yn y cyfansoddiad Gadawch i ni gael "penillion 'hir-fyfyr'" oddiwrthych, ac feallai y byddant yn fwy tebyg o ddal. GWILVM AFAx.-i)arf a i ni drngarhau wrth yr alargan, ac ail ysgrifenu y Mynyddau."

Y CLAF 0 GARIAD. T6N-11 Toriad y Dydd." Yr wyf yn glaf o gariad, Heb obaith d'od yn well, A'r anwyl ferch a aeth a'm seroh Sy'n byw mewn treflan bell; Pe byddwn yn ei hymyl, Mi ddenwn eto'n iach Hi ydyw'r un a fedra drin. A gwella'm calon fach Mae rhywbeth yn ei chwmni, Ei gwedd, ei llais, ei Haw, A'i geiriau mwyn mor llawn o swyn Sy'n cadw prudd-der draw. Nis gallaf fyw yn ddedwydd j Tra byddom ar wahin; Nid ydyw'r byd yn ddim i gyd Heb fy anwylyd l&n. Hoff destyn fy myfyrdod Yw fy ngholomen dlos; Fy meddwl sydd am dani'r dydd, Ac nid yw'n nghwsg y noa. Hi g'lymadd rwymyn cariad 0 gylch fy nghalon i; Fe'm rhoi'r mewn bedd yn wael fy ngwedd Cyn yr anghofiaf hi: ,Rwyln foddlawn byw a marw Er mwyn y ferch ddinam; ■> Yr oreuli gyd sydd yn y byd A'r oreu fedd ei niham Mae hiraeth bron fy llethu Am gael myn'd ati'n ol, I wel'd ei gwedd, a sngno hedd Wrthgaelhon yu fy nghoj. Mae afon loew Teifi Yn canu ar ei thaith; A'r pysgod sydd yn chwareu'n rhydd 0 fewn ei gwely llaith: Yr wyn ar y llechweddau Sy'n llamu yn ysgafn droed; A gwena'r haul nes gwneyd i'r dail Flaendarddu ar y coed: Priodi mae yr adar, Gan fyn'd yn ddau a dau Mae 'u gwel'd mor lion yn llanw'm bion 0 hiraeth am fwynhau Gymdeithas fy anwylyd O deuwn inau'n iach, Pe byddwn i'n ei chwmni hi- Yr hardd angyles fach. IOLO GLANDWK.

MYNYDDAU COLORADO. Tra'n byw mewn unigedd ar hyd y mynyddau, Sy'n gwisgo yr eira yn barhans ar en penau, Ni chawn o fewn blwyddyn ond haf byr i bara, Er hyny ceir yma y blodau prydfertha', Yn gwisgo pob pintle o gylch y man lynoedd, A'u gwneyd fel paradwys yn ngolwg y lluoedd t Golygfa y creigiau sy'n brydferth ac addien- Pinaclau yn codi eu penau i'r wybren, Fel pe am gusanu y ser a'r planedau. Neu am ymgystadlu a'r beilchion fynyddau, Ddyrchafant eu penau, gan herio bygythion Y mellt, y taranau, a'r hyrddwynt echryslon! Mae gweled fel yma binaclau y ddaear, Yn creu rhyw feddyliau yn mynwes meib llafar, I'w codi ar edyn dychymyg ar unwaith At fawredd y Dawdod a'u creodd mor berffaith I Cawn hefyd wel'd Iliaws o fan greadnriaid— Y llewod mynyddig, a'r lynx craff ei lygaid, Daearfoch, cwningod, epiiod bach prydferth Yn gwibio a dringo y creigian unionserth I Pob llygad a syna wrth wei'd en cyflymdra Yn gweithio a rhedeg o hyd hwnt ac yma Mor eglur y dengys holl natur a'i thyrau 01 Haw fawr Creawdwr y banawg fynyddau I Mae pobpeth yn tystio gwir fawredd y Duwdod, Cydunwn i ro'i iddo barch ac ufadd-dod. Colorado, America. GWILYM AFAN.

ARDALYDD HARTINGTON YN CARLISLE, Yr wythnos ddiweddaf talodd Ardalydl Harting- ton ymweliad a. Charlisle, ac anerchodd gynulliadau lliiosog o Ryddfrydwyr Undebol yn y Drill Hall. Er myned i mewn prynwyd dros ddeunaw cant (1,800) o tickets yn ystod yr un cyfarfod. Cymerwyd y gadair gan Mr. Robert Furguson, Morton, diweddar A.S. Yr oedd yn bresenol gynryohiolwyr gwahano] gymdeithasau Undebol a Cheidwadol y cylchoedd, Pasiwyd y penderfyniad canlynol yn unfrydol "Fod y cyfarfod hwn, wrth roesawu Ardalydc Hartington, yn datgan eu hymddiried llwyraf yndd( fel arweinydd y blaid Undebol, ac yn gwerthfawrogi ei wasanaeth bwysig i'r Llywodraeth." Cafodd e: arglwyddiaeth dderbyniad gwresog wrth godi i''tJI hanerch. Dywedodd nad oedd yr Undebwyr yr bwriadu coflaidio athrawiaeth chwyldroadol Mr, Gladstone, fel yr oedd y Mahamotaniaid yn ymlynt wrth grefydd y Mahomet, trwy anelu dryll atynt Nid oeddynt hwy mor wirion a chibddall a chymeryc eu harwain gerfydd eu gyddfau gan Meistri Dillon Connor, Healy, Parnell, a Morley. Yr oeddynt hWJ wedi agor eu llygaid mewn pryd, a gweled y peryg oedd o'u blaen. Ni ellid eu syflyd hwy gan wenlaetl na bygythion o un math. Fel y dywedodd yr an farwol Pitt, "Undeb yn unig fade gadw y deyrnai rhag myned yn ddrylliad," ac yr oedd y blaic Undebol o'r un feddwl,