Y Llan

LLANDDEWI VELFREY. Cafwyd gwasanaethau hynod o lwyddianns yn yr eglwys uchod yn ystod gwyliau y Groglith a'r Pasg. Dydd Gwener cymerwyd rhan yn y gwasanaeth gan Arglwydd Esgob Llandaf, pryd y bedyddiodd bnmp o blant, yn amrywio mewn oedran o 14 i lawr. Pregeth- ■wyd gan y Parc^ Owen Jones Thomas ar bwnc y dydd. Dydd y Pasg, cafwyd pregeth ragorol ar yr Adgyfodiad gan yr Esgob, gweinyddodd hefyd y Cymun Sanctaidd i nifer dda, dau o ba rai oedd yn newydd. Yr oedd cynulliad da a pharfchus yn yr eglwys, pa un oedd wedi ei haddurno yn brydferth erbyn yr amgylchiad. Yn yr hwyr cafwyd gwasanaeth yn yr ysgoldy, pryd yr oedd ei arglwyddiaeth yn bresenol drachefn. Pregeth- wyd gan Mr. Thomas. Efallai nad yw yn wybyddus i lawer o ddarllenwyr Y LLAN fod yr Esgob Lewis yn enedigol o'r plwyf hwn, lie y mae iddo balas gwych ac etifeddiaeth helaeth. Mae'r Esgob yn hynod o hoff o'i blwyf genedigol, a pha bryd bynag y caiff hamdden ymwel a'i hen gartref (Henllan), yr hyn sydd yn llawenydd mawr i'r holl blwyfolion. Mae yn dda genym allu dweyd hefyd fod yr un gweithgarweh a selogrwydd dros yr Eglwys yn nodweddu ei ymweliadau yma ag sydd wedi ei nodweddu mor neillduol er ei ddewisiad i Esgobaeth bwysig Llandaf. Hir oea iddo i wneuthnr daioni ac i fod yn addurn i'r Eglwys, llwyddiant pa un sydd mor agos at ei galon, ydyw gwir ddymuniad-Cymro.

GWRECSAM. DYDDIAU TAWEL.—Bu Mr. Spriggs, cenhadwr esgob- aeth Caergaint, yma dydd Sadwrn, Mawrth 24ain, yn anerch y gweithwyr Eglwysig, athrawon yr Ysgol Sul, y wardeniaid, district visitors, a'r pupil teachers. Yr oedd ei bump anerchiad o fawr les i bawb oedd yn bresenol. Dydd Llun ar ol hyny rhoddodd anerch- iadau i offeiriaid y ddeoniaeth. GWYL Y PASo.-Rhwng y Cymun am 7.30 i'r Saeson, a'r Cymraeg am 9, cyfranogodd 154 yn Eglwys y plwyf, a bu mwy o nifer wed'yn yn y Cymun am 11. Dy- wedir fod yr Eglwysi eraill hefyd yn rhifo cymunwyr helaeth. Y FYDDIN EGLWYSIG.—Y mae hon byd yn hyn yn llwyddianus iawn. Amcenir drwyddi ddwyn y rhai hyny nad ydynt yn mynychu un man o addoliad o fewn cyraedd yr Efengyl. Dydd Llun diweddaf agor- wyd Mission Hall ynglyn a'r fyddin yn Hill Street, a disgwylir cyn pen hir gael rhai o'r prif swyddogion i dd'od yma i gadw rhyw fath o genhadaeth mewn cysylltiad a hi.

LLANLLECHID. CANTATA GYSEGREDIG.- Yn ystod misoedd y gauaf, bu eõr yr Eglwys, o dan arweiniad medrus Mr. Thomas Piarca (Coetmor) yn dysgu un o gan- tawdau cysegredig Mr. H. Davies, A.C., Pencerdd Maelor. Nos Wener, Mawrth 23ain, 1888, rhoddas- ant berfformiad rhagorol o honi yn Ysgoldy Genedl- aethol Rachub. Llywyddwyd ar yr achlysur gan yr Hybarch Arehddiacan Evans, yr hwn a roddodd yehydig o sylwadau eglurhaol cyn dechreu y per- fformiad. Hefyd traddododd y Parch. W. M. Jones, B.A., y curad, ychydig eiriau i'r un pwrpas. Testyn y gantawd dan sylw ydyw Dafydd." Cynwysa unawdau, cydganau, ac adroddiadau-yr holl eiriau wedi eu dethol o'r Ysgrythyr Lan. Deehreua. y gantawd gyda hanes Dafydd yn bugeilio defaid ei dad, ei ddewisiad o blith ei frodyr, a'i eneiniad yn frenin gan Samuel. g Hyder Dafydd yn Nuw, a'i ymdrechion llwyddianus yn erbyn y Philistiaid. Eiddigedd maleisus Saul, a chariad pur ac angerddol Jonathan tuag ato. Yna gorchfygiad Israel a chwymp Saul a'i feibion yn mynydd Gilboa, a galar- nad Dafydd am danynt. Ymgasgliad llwythau Israel yn Hebron cyfamod Dafydd â hwynt, a'i eneiniad gan yr holl henuriaid yn frenin ar Israel. Terfyna y gantawd gyda dau gydgan, Gwyn fyd pob un sydd yn ofni yr Arglwydd," a Yr Arglwydd sydd yn teyrnasu." Dadganwyd yr unawdau gan Mr. W. J. Williams, un o aelodau y cor, a'r hwn sydd yn meddianu llais tenor melodaidd. Y rhai a gymerasant ran yn yr adroddiadau oeddynt Miss Ellen J. Pierce, Miss Maggie Rowlands; Mri. T. Jones, W. M. Pierce, W. Ellis, R. R. Roberts, G. Jones, D. Llewellyn, D. Dauies, W. Roberts, W. R. Williams, ac 0. Owens. Yr oedd yn amlwg fod llawer o amser a llafur wedi eu treulio i berffeithio y perfformiad, canys ni ddigwyddodd yr un cam- gymeriad, na'r un o'r man "slips" hyny fydd yn anmham perfformiad o ddarnau fel hyn ambell waith, o'r dechreu i'r diwedd. Ar derfyn y cyfarfod, canodd y c6r yr Anthem Genedlaethol. Dadgan- wyd yr unawd gan Mrs. Jones, Britannia House. Gwnaeth Mr. H. G. Roberts, organydd yr Eglwys, ei waith ar yr achlysur yma, fel bob amser, gyda boddhad i'r holl gantorion. Yr oedd y gwrandawyr yn unfryd yn llongyfarch y c6r a'i arweinydd medrus Mr. Pierce am y gwaith rhagorol a wnaethant. Nos Sadwrn, y 24ain, perfformiwyd y Cantata yn Assem- bly Room Clwb Oeidwadol Bethesda. Llywydd oedd ,Mr. T. H. Owen, Brynllwyd.

ABERTEIFI. MARWOLAETH A CHLADDEDXGAETH MRS. DAVIES, Y FICERDY.—Gyda galar dwys yr ydym yn cofnodi marwolaeth y foneddiges barchus a charuaidd uchod, yr hyn a gymerodd le ddydd Iau, yr 22ain cynfi3ol. Dioddefodd gystudd maith a blin yn dawel ac amyneddgar, a bu farw yn dangnefeddus a'i henaid yn pwyso ax fynwes ei Gwaredwr. Nod- weddid ei bywyd gan natutioldeb swynol, yr hyn, ynghyd â,'i thymer addfwyn, garuaidd, a'i gwnelai yn wrthddrych sercb pawb a ddeuai i gyffyrddiad a hi. Taflodd ei marwolaeth gwmwl o dosturi dros yr holl dref, ac y mae oydymdeimlad a'i phriod galarus, yParch. W. Cynog Davies, B.D., yn ddwfn a chyffredinol. Dydd Mawrth, y 27ain cynfisol, ym- gynullodd tori fawr, yn cynrychioli pob plaid a chredo, i dalu y deyrnged olaf o barch i'w choffawd- wriaeth. Cynwysai yr orymdaith bruddaidd blant ysgolion Sul a dyddiol St. Mair, holl glerigwyr y cylchoedd, y galarwyr, a'r cyhoedd yn gyffredinol. Yn yr Eglwys, canodd y cor (yn eu gwenwisgoedd) y Salm apwyntiedeg, darllenodd y Parch. R. W. Owen, curad y plwyf, y llith. Ar derfyn y gwasan- aeth canwyd yr emyn adnabyddus, For ever with the Lord," gyda tbeimladau drylliog, Yna ffurfiwyd yn orymdaith, a chychwynwyd tua'r gladdfa newydd. Wedi cyraedd y fynwent, blaenorwyd yr orymdaith gan y cor, y rhai a ganasant yr emyn Gymreig, Yn y dyfroedd mawr a'r tonau," o'r hwn yr oedd yr ymadawedig yn dra hoff. Darllenwyd y gwasanaeth wrth y bedd gan y Parch. T. Jones, B.A., rheithor Cilgeran, a. ohyn ymwahanu canwyd yr emyn Seisnig 1, Let saints on ea.rth in concert sing." Foreu Sul, pregethwyd yn Eglwys St. Mair gan y Parch. T. Jones, Cilgeran, yr hwn, mewn rnodd teimladwy a phwrpasol, a gyfeiriodd at y golled drom yr oedd Eglwys St. Mair, a'r plwyf yn gyffredinol, wedi gael yn marwolaeth Mrs, Davies. Nawdd y nef a fyddo dros ei phriod galluog a llafurus yn ei brofedigaeth chwerw.

MERTHYR TYDFIL. YMGAIS I LOFKDDDIO.—Dydd Llan, yn Ilys yr ycadon yn Mertbyr Tydfil, dygwyd Alfred Martm ym-aen ar dri cyhutidiad, set yn nghyntaf o ladrata, yr ail o ym- osod ar yr heddgeidwad Thomas, ac yn ol&t o geisio lladd Thomas Williams, glowr, Treorci, ar y o Bagfyr diweddaf, drwy ei daflu i'r gamlas Dnajgoud y carcharor ar y pryd, ond y diwrnod can Iynol daliwyd ef gan yr heddgeidwad Thomas, ar yr N, ymosodiad llolruddiog gan nifer o ddyhncd, ilwydd- id odd y carcharor i ddianc drachefn. Am y liadrad, dyfarnwyd y carcharor i sefyll ei brawl yn y irawcilys nesaf, a chymer ei brawf ar y ddau gyha-tdiad difriioi arallle ddydd Sadwrn nesaf.

ABERAFON. Nos Fawrth ddiweddaf cawsom wledd rhagorol gan y Band of Hope perthynol i Eglwys St. Mair, dan u,r- weiniad Mr. Lemuel Jones. Darpurwyd program dyddorol iawn, ac awd d?wy yr oil o houo gyda. de- heurwydd, yn neillduol felly yr araith ddirwtstol gan Mr. Fred Key. Nid ydym yn cofio ein bod wedi clywed dyn ieuanc yn cyfarch cynulieidia gyda'r fath hapusrwydd, medrusrwydd, a dylanwad and without putting anything on, ys dywed y Sais, drwy ein holl yrfa ddirwestol. Yr oedd araith Mr. KtJY yu orlawn o synwyr cyffredin, yr hyn beth yw y greatest rarety in creation, raeddai Dr. Reid. Llwyddiant i'r Band, of Hope i fyned yn y blaen, a bendith ar ben ein Ficer, am ei fod wedi ymaflyd yn y to ienanc, aiu rhoi ar ben y ffordd dyma'r llMybr i amddiffyn ac adeiladu yr Eglwys. "Hyfforddia blentyn ymhen y ffordd," le pen y ffordd gyda dirwest, pob moes, ac hefyd hanes- yddiaeth a chyfanoddiad Eglwys eu Tadau-" a phan heneiddia Did ymedy & hi." Da oedd genym weled y Mri. Longdon, Tennant, a Jones, y wardeniaid, ac hefyd Afonwyson, yn b-esenol i gefnogi y mudiad rhagorol hwn. Aed rhagddo yn y man bydd i ni an- rhegn y bobiach a. thipyn o hanes yr Eglwys. Celt.

HENDY GWYN AR DAF. Yr ydym yn teimlo yn hapus iawn ddarfod i Mr. J. T. D. Llewelyn fod mor llwyddianus yn Gower, oblegid, er nad aeth i fewn, eto cafodd fuddugoliaeth foesol ardderchog. Dyn heb ei fath yw'r Y swain o Benlle'rgaer. Hir oes ac iechyd iddo i enill buddugol- iaethau Ceidwadol eto, a gwneuthur daioni yn ol ei arfer i bawb. Trenliwyd yr Wythnos Sanctaidd yma i raddau yn well nag aiferol. Ymddangosai ein Heglwyswyr gan mwyaf fel yn mwynbau y gwasanaethau, ac yn cael eu talu yn eu hysbrydoedd am yr aberth a'r ymdrech a wnaethant i fod yn bresenol yn moddion gras yr Eg- lwys. Y mae yn ddrwg iawn genym am gyflyrau yr ychydig hyny nad ydynt yn ei theimlo yn ddyledswydd na braint i ddyfod i wleddoedd Duw. Iddynt hwy y bydd y golled, canys pob un a ddwg ei faich ei hun." Cododd Corah, Dathan, ac Abiram i fyny yn erbyn Moses gynt. Fe ofalodd Duw am Moses. Gwyddom i gyd am dynged y gwrthryfelwyr Gweler ni yn fwy ditrifol, zeiog, a gweithgar yn y winllan, Deuwn i'r gwasanaethau yn gyson a pbrydlawn. Ceisiwn addoli wedi dyiod, ac nid gwenu, sisial, a llygadrythn. Y mae y Llyfr Gweddi, ond i ni ei arfer fel y dylem, yn sicr o ddysgn moesau Eglwysig ag a fyddant o fendith i ni. Dysgwn grefydda er ein mwyn a throsom ein hunain ac nid er mwyn boddio eraill. Crefydd felly a fydd yn talu ei ffordd i ni pan ddelo cystudd ac angau. Cyn y gwelo'r ddaear Basg eto bydd llawer o honom wedi myned a'r cyfrif i mewn. Gan fod bywyd mor fyr a brau, gadewch i ni ddal ar yr adeg a chyd-dafiu ein dylanwad o blaid ein Heglwys Lan Fendigaid, fel y byddo dweyd apl danom oil wedi ein claddu, Yr hyn a allodd hwn, neu hon, efe, nen hi, a'i gwnaeth

LLANDUDNO. Dydd Mercher, Mawrth 21ain, cynhaliwyd y gwas- anaeth blynyddol er gweinyddn conffirmasiwn yn Eg- lwys y Drindod Sanctaidd gan Arglwydd Esgob Bangor, Daeth cynulleidfa liosog ynghyd erbyn yr awr a benodwyd. Undonwyd y Litani gan y Rheithor (Parch. J. Morgan). Yna, ar ol darllen y rhagymad- rodd, traddcdodd ei arglwyddiaeth auerchiad bwrpasol a gwerthfawr ar y bendithion a'r dyledawyddau a berthynant i'r fraint o gonffirmasiwn. Yr oedd deugain wedi eu parotoi a'n hyfforddi ymlaen Haw nfewn trefn i ddyfod ymlaen. Conffirmiwyd hwy yn ol dull yr apostolion trwy arddodiad dwylaw yr Esgob, ac yr ydym yn diogel obeithio eu bod wedi derbyn rhoda fendigedig yr Yabryd Glan mewn gwirionedd, ac y parhant yn filwyr ffyddlon i Iesu Grist. Ar ol y gweddiau, canwyd yr emyn, Our blest Redeemer," a tberfynwyd y gwasanaeth drwy i'r Esgob ddatgan y fendith, EiN CENIIADAETH BLWYFOL,—Deallwn y bwriedir cynal cenhadteth yn y plwyf yn mis Rhagfyr, er ad- eiladaeth y gyfran Seisnig o'r Eglwys yn y lie. Y cenhadwr ydyw y Parch. T. P. Ring, o Hanley. Da genym glywed ei fod yn dyfod i'n plith i anerch y cynorthwywyr.

TRELETTERT. Dydd Ian cyn y Pasg cynbaliodd. Arglwydd Esgob Ty Ddewi wasanaeth y conffirmasiwn yn yr Eglwys nchod, pryd y derbyniwyd i'r Eglwys, trwy arddodiad dwylaw 36 o ymgeiswyr, o'r plwyf hwn a'r plwyfydd cylchynol. Gwnaeth y Parch. Canghellydd E. O. Phillips, M.A., rheithor y plwyf, weithredu fel caplan i'r Esgob. Yr oedd yn olygfa brydferth i weled cynifer o bobl, o'r 14 mlwydd oed hyd 75, yn dyfod ymlaen i adnewyddu yr addewidion a'r addnnedau a wnaethant, ac a wnaethpwyd drostynt, yn ngwydd Dnw a dynion, ac i benderfynu trwy gymorth gras Duw, i barhan yn 1ilwyr ffyddlon ac yn weision i Grist holl ddyddiau eu bywyd. Mae yr Eglwys yn cynyddu, a chredwn i gynyddu, yn gyflym yn yr ardal hon, ac y mae canoedd yn flynyddol yn Sir Benfro, yn cael en dwyn i mewn i'w chorlan. Mae Duw'n adfywio'r nefol din, Mae'r Eglwys Lan yn deffro. Yr oedd yr eglwys wedi ei haddurno yn ddestlus erbyn yr achlysur gan Mrs. a Miss Phillips, Rheithordy. Gwelsom yn bresenol yno y Parchn. A. tiiohardson, M.A £ Lantydewi; D Morgan, B.D., Tremarchog; J. Evans, B.A., Trewrdan; G. P. A. Blcmfield, B.A., Oamrhos; H. Miles, LlaDstinan; T. Johns, M.A., Manor Owen; J. Bowen, B.A., St. Lawrence, a D. Jenkyn Evans, curad y lie.

CAERFYRDDIN. AFONWYSON AR "YR EGLWYS YN NGIIYMRU."—Bu y dariitbydd uchod yn traddodi dwy ddarlith yma nos Iau a nos Wener díweddaf-nos Iau yn y Model School, pan gymerwyd y gadair gan y Parch. T. Walters, ficer Sans Dewi. Yr oedd yr hin yn dra anffatriol, eto daeth ynghyd gryn nifer o bobl. Pwnc y ddarlith ydoedd Yr Ben Eglwys Brydeinig." Bu y darlitbydd ar ei draed am rbyw awr a haner, ac olrheiniodd ddyfodiad Cristionogaeth i'r ynys yn dra dyddorol; ac hefyd blaniad eglwysi drwy y wiad, a dylanwad Hen Eglwys y Cymry ar barthau eraill o Ewrop yn foddhaol iawn. Yr oedd y gynulleidfa yn ymddangos wrth eu bodd drwy yr holl amser y bu Mr. Richards yn siarad. Yr oedd yno liaws o offeiriaid yn bresenol; ac mi wn eu bod (o'r hyn lleiaf yr oeddynt yn ymddangos felly) yn mwynhau hyawdledd y darlithydd, ac hefyd y puns sydd yn britho ei ymadroddion: nid oes berygl i neb o'i wrandawyr fy h fyned i gysgu tra y bydd ar ei draed. Cawsom ychydig o eiriau pur gynwysfawr hefyd gan Mr. Spurrel wrth gynyg diolchgarwch i Afonwyon; ac wedi i'r cadeirydd ddibenu y cyfarfod drwy ganu a'r fendith, aeth pawb gartref gyda boddlonrwydd mawr. Nos Wener diweddaf, bu Mr. Richards (Afonwyson) yn traddodi darlith ar Yr Eglwys Cyn ac Wedi y Diwygiad Protestanaidd," nen The Continuity of the Church," yn yr Ysgol Genedlaethol yn Priory Street. Cawsom gynulleidfa bur dda, a hyny o'r bobl oedd yn eisiau arnom. Traddododd y darlithydd ei bwnc gyda deheurwydd anarferol; ac yr oedd ei adnod a phenod ar bob pwynt dadleuol yn hapus dros ben. Mae Mr. Richards yn' meddu ar ystor digymhai o awdurdodau ar ei bynciau, ac y mae ei gyflymdra a'i ddull medrus o'u cyiieu yn sicr o dynu sylw pob gwrandawr at rymus- "rwydd ei ymresymiad. Rhedai ar hyd linell hirfaith hanesiaeth ein Heglwys mor hapus ag yr oedd yn canu can er's llawer dydd. Yr oedd darlith y Model School yn dda dros ben ond tystiolaeth amryw ag oedd yn y ddau gyfarfod ydoedd bod hon yn tra rhagori; a dy- muniad y Cymry yw, fel y dywed yr eilydd, ar i Afon- wyson ddyfod yma yn ami. Rhoddodd Dr. Rowlands anerchiad campus hefyd, wrth gynyg diolchgarwch i'r cadeirydd, a dywedai ei fod er yn hen yn teimlo mwy o awydd i ddarllen ac efrydu hanes Hen Eglwys ein tadau yn awr, wedi gwrando darlith eloquent (ys dywedai) Mr. Richards nag erioed. Siaradodd y cadeirydd, sef y Ficer Edwards, yn rhagorol; ond dyna'i ffasiwn ef- Gwel- som Mr. Spurrel yma eto, ac amryw eraill o ddynion cyfrifol, ac yn gwrando yn awchus ar sylwadau ac anogaethau taerion y darlithydd i ddarllen a myfyrio Hanesiaeth Eglwysig. Diau y gwna ymweliadau gwerthfawr Afonwyson a'n plwyfi les mawr ac yr ydym yn gobeithio y gwna pob offeiriad ei ddyledswydd i'w geisio er goleuo y werin. Llwyddiant i Mr. Richards yn ei waith da, medd-Shirgar.

TALYBONT. Dydd Sul y Pasg, cafwyd gwasanaethau yn yr Eglwys uchod fel y canlyn :—Gwasanaeth a phregeth Gymraeg am 10, ynghyd a'r Cymun Bendigaid. Ysgol Sul o ddau i dri yn y prydnhawn, a gwasanaeth a phregeth Seisnig ar ol hyny. Am 6, yr oedd yr oil yn Gymraeg. Gwein- yddwyd trwy'r dydd gan y Parch. T. Thomas. Yr oedd y cynulleidfaoedd ynlliosog, a chafwyd casgliadau da ar ddiwedd pob gwasanaeth. Addurnwyd yr Eglwys yn hardd gan Miss Jones, Llwynglas, a chwareuwyd ar yr harmonium gan Mr. J. Davies, Lerry House.

LLAWRYGLYN. Prydnhawn dydd Gwener y GroglitL, bu y Parch. E. Edwardes, ficer Trefeglwys, yn dangos darluniau yn y capel anwes uchod a'r magic lantern. Yr oedd ganddo tua dan ddwsin a haner o ddarluniau o ddioddefaint yr Arglwydd Iesu, rhwng ei fynediad i fyny i Jerusalem a'i gladdedigaeth. Wrth eu dangos fe wnaeth sylwad- au dyddorol iawn ar bob un o bonynt; a chateceisiodd y plant yn yr hyn yr oedd wedi bod yn ddysgu iddynt drwy y gauaf. Canodd y plant hefyd amryw donau ag oeddynt wedi ddysgu ar gyfer y cyfarfod yma. Yr oedd nifer liosog o blant a dynion mewn oed wedi dyfod ynghyd, a chafwyd cyfarfod dyddorol iawn. Cyfarfod- ydd llenyddol (a'r rhai hyny nid y rhai mwyaf trefnus a moesol bob amser, yn ol yr hanes), sydd yn boblog- aidd iawn yn y gymydogaeth yma at ddyddiau'r Grog- lith a'r Nadolig, a da genym weled rbywbeth yn cael ei gynyg fel gwrthwenwyn i'r rhai hyn. Y mae rhyw at- dyniad diamheuol yn y magic lantern i ddynion o chwaeth, ac y mae yn ffordd effeithiol o ddysgu'r plant.

GELLY AUR. Y GAEAWYS.—Mae Eglwys y lie uchod wedi cael ei breintio a chenhadon hedd i draethu y genadwri fawr am Iesu Grist yn ystod y Garawys a'r Pasg. Mae yn llawenydd gweled arwyddion fod yma rai yn ymofyn am gael lie yn nby Dduw, ac ymrestru ymhlith ei bobl i fod yn filwyr ffyddlon i Grist, ac yn galondid mawr i weled y bylehau a wnaed trwy symud a thrwy aagau yn cael eu llanw trwy fod yma 20 wedi eu conffirmio yn ddiweddar. Yn ystod y Garawys gweinyddwyd gan y Parchn. E Jones, ficer y lie W. Rhys, Llangadog D. Hughes, Gorslas; J. Davies, Llangathen; D. Daviea, Llandybie. Boreu Sul y Pasg, caf wyd cynulliad da o'r Cymry am 10 o'r gloch, pryd y gweinyddwyd y Cymun Bendigaid gan ein parchns ficer; a thrachefn i'r Saeson am 11.30. Yr oedd yr Eglwys wedi ei haddurno yn hardd. Y mae adtywiad mawr yn yr eglwysi yn gyff- redinol o fewn y blynyddau diweddaf.

LLANFWROG, RHUTHYN. FESTRI'R PASG.—Ar yr 2il o'r mis hwn, cynhaliwyd y festri uchod er mwyn apwyntio wardeniaid yr Eglwys, ac yr oedd y cynulliad yn Jliosog, am y rheswm, debygaf, fod ein brodyr Ymneillduol am ethol dan warden, ond methasrat ag ethol un, am fod nifer yr Eglwyswyr yn 4 i bob un o honynt hwy. Hyd eleni, gwaith anhawdd iawn oedd cael gan y plwyfolion i roddi eu presenoldeb yn y festri, ond y mae yn dda genyf ddweyd fod diwyg- iad wedi eymeryd lie yn hyn, a gobeithio y bydd y dyddordeb yma barhau, yn enwedig oduyr Eglwyswyr; yr hyn oedd yn peri i'm calon lamu o lawenydd wrth eu gweled mor frwdfrydig dros yr Hen Fam. Beth yw swydd Churchwarden? Ei swydd ydyw rhoddi ei bresenoldeb yn yr Eglwys bob amser, casglu, oadw trefn ynddi; ei hadgyweirio, a phe byddai yn cael ei llosgi adeiladu eglwys newydd ar eu traul eu hunain, &c. Yn ol yr uchod fe welir ar unwaith fod y dyled- awyddau a'r cyfrifoldeb yn fawr, ac y mae yn syndod meddwl fod yr un Ymneillduwr mor bresaidd ei wyheb i geisio llanw ei swydd, pan y rhaid iddo roddi ei bresenoldeb yn y capel, gofalc am dano, a hyrwyddo ei lwyddiant, yn enwedig er pan y mae y dreth Eglwys wedi ei dilen. Cyn hyny, yr oedd yn resymol iddo gael ei ethol, am ei fod yn tala taag at adgyweirio'r eglwys, &c., ond yn bresenol nid yw yn talu yr uu ddimai tuag I at ei chynal; ond dyma fel y gwneir, ac y mae yn rhaid cydnabod fod ganddo hawl gyfreithlon i gael ei ethol iddi, os y ca'r mwyafrif o'i du ond gallem feddwl y dylai eu boneddigeiddrwydd fod gymaint fel na wnaent ddim o'r fath beth, yn enwedig pan y maent, fel rheol, yn ei chasau o'u calonau, ac eto dyma'r bobl sydd yn proffesu eu bod yn hyrwyddo ei llwyddiant. Bu dim erioed mwy afresymol na hyn ? Pa le y mae eu teimladau a'u Cristionogaeth ? Ond fel y dywedais yn barod, y mae gan yr Ymneillduwyr berffaith hawl i wasanaethu y swydd, ac y mae yn llawn mor wir fod gan unrhyw Eglwyswr yr un hawl i fyned i unrhyw gapel ac aros ynddo, neu ar ol" fel y dywedir, er fod seiat yn cael ei gynal ynddo i'r aelodau i drin materion y gynulleidfa a'r capel, a phe beiddiai y pregethwr, neu un o'r diaconiaid, neu ryw aelod arall droi yr Eglwyswr allan yn amser y seiat, byddai yn agored o gael ei ddirwyo am X20. Pa fodd y carai yr Ymneillduwyr weled Eglwyswyr yn gwneyd hyn, er fod ganddynt gystal hawl ag sydd gan Ymneillduwyr i fod yn Church- wardens ? Pe byddai unrhyw Eglwyswr yn beiddio gwneyd hyn ysgymunid ef allan o'r byd gan yr Ym- neillduwyr. Y mae yn rhaid cyfaddef fod Eglwyswyr Llanfwrog yn teilyngu y ganmoliaeth uchaf am eu dewrder a'u ffyddlondeb yn amddiffyn eu Heglwys. Carem yn fawr weled Eglwyswyr o'r un deimlad a phenderfyniad ag Eglwyswyr y plwyf hwn, a phe byddai hyny ond cael ei ddangos diflanai yr anonest- rwydd a'r anghysondeb presenol fel mwg.

TAIBACH. Ynvstad Wythnos y Dioddefaint cynhaliwyd gwas- anaethau yn nghapel Anwes y lie hwn bob boreu, gyda gweinyddiad o'r Cymun Sanctaidd, gan y Parch. R. M. Jenkins, curad, a chynhelid gwasanaeth bob nos, pryd y pregethwyd gan y Parchn. P. M. Jenkins, Thomas Jenkins, Cwmafon Lewis Jones, Cadoxton, Neath; a John < Griffiths, D.G-, Cwmafon. Dydd Gwener y Groglith, foreu a hwyr, pregethwyd gan y Parch. R. M. Jenkins.-J. Davies.

CWMAFON. Cynhelid yn ystod Wythnos y Dioddefaint, wasan- aethau yn Gymraeg a Saesneg bob boreu am 11 o'r gloch yn Eglwys y plwyf hwn, pryd y gweinyddwyd gan ein Ficer a'n Curad. Dydd Gwener y Groglith cynhaliwyd gwasanaeth Saesneg yn y boreu, pryd y pregethwyd gan y Ficer, ac yn yr hwyr gwasanaeth Cymraeg, pryd y gweinyddwyd gan y Parch. R. M. Jenkins.—J. Davies.

ABERERCH (PWLLHELI). EGIAVYS ST. CAWADAP.—Y mae'n ddywenydd genym gofnodi lod Mr. W. Galley Casson, Ariandy, Blaenau Ffestiniog, wedi gosod i fyny ffenestr o wydr lliwiedig ac amryliw ardderchog yn eglwys henafol St. Cawrdaf, Abererch, er parchns gof am ei anwyl wraig, Mrs. Casson. Y cerf-ysgrifen ar waelod y ffenestr sydd fel y eanlyn Cyilwynedig i wasanaeth Duw gan William Galley Casson, er cof am ei wraig Margaret Elizabeth, unig ferch, a'r diweddaf a gladdwyd o blant John Evans, Blaidd Bwll a Wern Gron, Sir Feirionydd, o Margaret ei wraig. Bu farw Hydref 26ain, 1885." Mae'r ffenestr hon yn hynod brydferth a destlus, ac o'r gwneuthuriad goreu. Y ffigyrau ydynt yn gosod allan y prif rinweddau, sef Fiydd, Gobaith, Cariad. Ym- ddiriedwyd y gwaith o osod i fyny y ffenestr i Mri. Heaton, Butler, a Payne, 14, Garrick Street, Covent Garden, Llundain, pa rai a wnaethant eu gwaith yn ganmoladwy, dan arolygiaeth fedrus Mr. W. H. Lonsdale.

EGLWYS NEWYDD. Yn gymaint ag fod Eglwys y plwyf yn cael ei hadgyweirio, y mae y gwasanaethau am y pum' mis diweddaf wedi bod yn cael eu cynal yn y capel yn Maenordy yr Hafod. Yn Wythnos y Dioddefaint, cynhelid gwasanaethau bob nos, ac yr oedd y cyn- ulleidfaoedd da gafwyd bob nos drwy yr wythnos yn brofion gwerthfawr fod y gwasanaethau yn cael eu gwerthfawrogi gan y bobl. DYDD Y PASG.—Yr addurn-gawgiau (vases) ar yr allor a gynwysent cinerarias a tulip. Yr oedd y gwasanaethau yn galonog, a'r canu yn dda. Yn y prydnhawn cawsom wasanaeth oanu, yn darlunio Adgyfodiad ac Esgyniad ein Harglwydd.

MESUR AMLEGLWYSI (PLURALITIES BILL) ESGOB BANGOR. Darllenwyd y Mesur uchod v drydedd waith yn Nhy yr Arglwyddi yn ystod y mis diweddaf. Y mae yr hyn a gynygir ei ddwyn oddiamgylbh gan y Mesur o ddydd- ordeb nid bychan i eglwyswyr Cymru. Os gwnaiff basio'r ddau Dy, bydd gan Esgobion Llanelwy, Ty- ddewi, Llandaf, a Bangor hawl i benderfynu pa nifer o wnsanaethau Cymreig ddylasid eucynal bob Sal ymhob plwyf yn eu hesgobaethan. Yn unol 8, Deddf Aml- eglwysi 1885, nis gallant ofyn ond am un gwasanaeth Cymreig ar y SUL. Ond y mae Mesur Esgob Bangor yn diddymu rhan o'r ail adran yn y Ddeddf uchod drwy yr hon y daeth y trefniad presenol i fodolaeth. Ar gynygiad Arglwydd Cranbrook, goaodwyd gwell- iant i mewn ymysg darpariadau y Mesur. Yn unol a'r gwelliant hwn bydd yn rhaid i gomisiwn benderfynu a oes angen ai peidio am ddau wasanaeth Cymreig lie y ceir un eisoes. Tybiwn mai er mwyn diogelu iawn- derau plwyfolion Seisnig y gwnaethpwyd v ddarpar- iaeth yaa. Aeth y Mesur drwy Dy yr Arglwyddi y llynedd, ond goaodwyd ef o'r naill da yn ystod ei daith drwy Dy y Cyffredin.

DEONIAETH WLADOL ARDUDWY. Deallwn fod.peth cwyno wedi bod mewn rhai cylch- oedd yn ddiweddar o barthed i'r hyn a ysgrifenwyd gan gasglydd y golofn o "Newyddiou Eglwysig "am ymddygiad clerigwyr Deoniaeth Ardudwy a phob deon- iaeth arall tuag at ein Cyfarfodydd Deoniaethol. Ar gais Golygydd Y LLAN dymunaf roddi yr un cyhoeddas- rwydd i'r llythyr oanlynol ag a roddwyd i'r sylwadau a symfcylodd yr awdwr i'w ysgrifenu. Dymunaf yn mhellach ddywedyd fod y boneddwr a ysgrifenodd y llythyr yn offeiriad adnabyddus, o brofiad helaeth, ac o safle weinidogaethol uchel. Haedda ei eiriau bob parch a sylw. Fel wel y darllenydd fod angen rlyw ychydig P ber-enaint yn Ardudwy, ac fe wel hefyd fod argoelion fod yr arferiad o roddi "ciniaw rhagorol" yn gwneyd mwy o ddrwg nag o ddaioni yn Ardudwy fel mewn llawer man arall. Diddymer y rhai hyn a bydded i'n cyfarfodydd deouiaethol fod yn gyfarfodydd gweithio yn ystyr goreu y gair. Wele y Ilytbyr :—" Cyn colifarnu yr absenolion o'r cyfarfod deoniaethol diweddaf, dyIlr holi' paham'? I'r sawl ag oedd yn bresenol yn y CYF" arfod diweddaf a gynhaliwyd yn y Dyffryn yr Hydref diweddat, nid ydyw yn anhawdd cael hyd i'r achos. Beth am y penderfyniad a basiwyd yn gross i'r Dooll Gwladol ac a anfonwyd tu cefn iddo i'r Esgob f a nacad i gyfranu at y Gymdeithas er Cynorthwyo Gweddwon ac Amddifaid Clerigwyr ? Nid pob plwyf yn Ardudwy ychwaith a all ddarparu cinIA" rhagorol' ar gyfer y cyfarfodydd hyn. Fel un o'r 0<Wj[ demnedigion, dymunaf i holl bersoniaid Ardadwy ddew* nad wyf fiddim ynbwriadueu mynychu oddieithr iddy« gael eu cynal yn Penrhyndeudraeth, i rywbeih ei wneuthur ar ol siarad; ac yn olaf, fod gofal R rhoddi lie i ysbryd plaid. Tybiaf fod y clerigwyr yn gweinidogaethu i dri o bob pedwar o drigolion »