Y Llan

YR EMYN BYDD MYRDD 0 KYFEDDODAU." Hi gyfieithiad Lladiilaidcl o'r amyn ydym y°^s, '< Bydd myrdd o ryfeddodau," ac yr yo ei chyhoeddi er budd ein darllenwyr :— Mille mira turn videbit Dies ilia cum lucebit; Viros fluctibns vexatoa Ex algoribns servatoa; Yestes Candidas indutos Form a mortali solutos ^hriato compares fignra -cjxcedentes sepultura." entyn i ni gyfieithiad Seisnig ?

a^Q|3d ddisgrifio gwrthwynebydd teneu, a ddy 9, .P^tio j gwirionedd, ayr; nid yw y dyn yna yn 9 yna n?.ewn rhifyddiaeth; adiwch ef i fyny h Yr h gario.' ek? sydd ganddo griet sydd ganddo ystad a'r ^c?!C anrhyde^ al^edlgaeth sydd yn meddn ar le o "> fc'waaW, J 6I GOE"M Y°

ARCHDDIACONIAETH BANGOR. Y mae mudiad pwysig wedi ei osod ar droed yn yr Archddiaconiaeth uchod yn ddiweddar. Darfu i'r Archddiacon Pryce alw Deoniaid Gwladol ei Archddiaooniaeth ynghyd er mwyn cyd-ym- gynghori o barthed i Eglwys-fuddion tlawd yn y rhan hon o'r Esgobaeth. Digwydda fod rhai o'r plwyfi hyn nid yn unig yn dlawd, ond fod yr off air. iaid yn rhai o honynt naill ai yn dioddef oddiwrth afiechyd, neu ynte yn rhy oedranus i gario allan eu dyledswyddau gydag effeithioldeb. Ar ol ystyriaeth faith a gofalus amlygodd y cyfarfod deimlad oryf yn erbyn gorfodi neb o'r rhai hyn i ymddiswyddo a derbyn y drydedd ran o inewm yr Eglwysfudd fel blwydd-d&l. Ar y llaw arall arddangoswyd awydd cryf i gyfarfod &'r angen drwy benodi curadiaid i gynorthwyo yr afiach a'r methiantus yn eu gwaith. I'r perwyl hwn ffurfiodd y cyfarfod bwyllgor yn gyfansoddedig o'r Archddiacon, y Deoniaid Gwiadol, a chwech o leygwyr, gydag awdurdod i ychwanegu at eu rhif. Penodwyd hefyd ddau ysgrifenydd, sef y Parch. D. Jones, Pont Menai, a Mr. R. A. Holt, N. P. Bank, Bangor. Gwaith y pwyllgor uchod fydd casglu arian tuag at Y Gronfa er Cynorthwyo Offeiriaid." Deallwn fod ymdrech yn cael ei gwneyd eisoes i gasglu arian tuag at yr amcan clodwiw, a thaer hyderwn y try yr anturiaeth allan yn llwyddiant perffaith. Yr ydym yn mawr lawenhau fod y cam hwn wedi ai gymeryd, a llongyfarchwn yr Archddiaoon Pryce ar y ffaith ei fod d'i lygaid yn agored ar ei Archddiaconiaeth. Dengys y cynllun mabwysiedig nid yn unig ofal a phryder canmoladwy dros anghenion ysbrydol y plwyfi sydd yn digwydd bod yn y sefyllfa y oyfeiriasom ati ar y dechreu, ond hefyd gydymdeimlad trwyadl a brawdol â'r offeir- iaid hyny sydd mewn henaint neu afiechyd. Nid oes unrhyw amheuaeth genym o barthed i ddyfodol y Gronfa. Y mae yn haeddu cefnogaeth, ac yn ddiameu y gwnaiff dderbyn yn ol ei haeddiant.

MARWOLAETH Y PARCH. HUGH VAUGHAN, M.A. Gofidus genym gofnodi marwolaeth y Parch. Hugh Vaughan, rheithor Llansantffread-in-Elvet a Bettws Dysserth, Swydd Frycheiniog. Ymadawodd y boneddwr parchedig tlr fuchedd hon boreu ddydd Sadwrn diweddaf, yn ei 86ain flwyddyn o'i oedran. Am yn agos i haner canrif gweinyddodd fel offeiriad yn Llansantffread, ei blwyf genedigol. Yr oedd yn Ynad Heddwch dros y Sir, ac yn Gadeirydd Bwrdd Ysgol y plwyf, yr hon swydd a lanwyd ganddo oddiar ffurfiad y bwrdd bedair-blynedd-ar.ddeg yn ol. Addysgwyd ef yn ysgolion Aberhonddu a Phontfaen, a threuliodd ei yrfa golegawl yn Ngholeg yr Iesu, Rhydychain. Heddwoh i'w lwch.

MARWOLAETH ESGOB CENHADOL. Y mae y newydd gofidus wedi oyraedd Lloegr fod Dr. Parker, Esgob Canolbarth Dwyreiniol Afrioa, wedi marw. Syrthiodd yr Esgob yn ysglyfaeth i hinsawdd afiach y wlad. Efe ydoedd olynydd yr Esgob Hannington, yr hwn a ferthyrwyd gan y brodorion anwaraidd. Bu farw un o gydweithwyr Dr. Parker yn agos at yr un amser o dan amgylch- iadau cyflelyb, Pwy bynag a gollo ei fywyd o'm plegid i, a'i caiff." plegid i, a'i caiff."

GWEINYDDIAD CONFFIRMASIWN YN ST. WOOLOS, CASNE WYDD. Cynhaliwyd gwasanaeth ddydd Llun diweddaf yn yr eglwys uchod er mwyn gweinyddu Conffirmasiwn. Derbyniodd dros dri chant o ymgeiswyr arddodiad dwylaw prif fugail yr Eglwys yn yr Esgobaeth. Ymhlith y rhai hyn yr oedd ugain o filwyr. Arch- ddiacon Mynwy ydyw ficer y plwyf. Bwriedir adgyweirio eglwys henafol plwyf Colne. Bydd y draul yn £ 4,350. Adeiladwyd hi yn y flwyddyn 1135. Y mae Mr. S. J. Morris, Caernarfon, diweddar brifathraw Ysgolion Cenedlaethol Treffynnon, yn parotoi gogyfer a/i maes oenha.dol yn Neheubarth Affrica. Trwyddedwyd, dydd Sadwrn wythnos i'r di- weddaf, nifer liosog o ddarllenwyr lleygol gan Esgob Llundain. Yn eu plith yr oedd amryw foneddigion sydd yn sefyll yn uchel yn eu gwahanol alwedig- aethau. Anrhegwyd y Parch. C, J. Thompson, ficer St. loan, Caerdydd, S'r swm ardderchog o £150 15s. 4;c., cyfanswm offrymau y Pasg yn eglwys y plwyf a'r gwahanol eglwysi cenhadol am eleni. Cyflwynwyd yr anrheg i'r boneddwr parchedig ddydd Llun di. weddaf. Wrth siarad yn Llanelli y dydd o'r blaen, dangosodd Mr. J. D. T. Llewelyn fod yr Eglwys wedi cynyddu yn ddirfawr yn y dref hono, a bod y swm anrhydeddus o £ 9,COO wedi eu casglu yn ystod y deng mlynedd diweddaf tuag at adeiladu ac ad- gyweirio eglwysi, er cyfarfod a'r alwad am le i add. olwyr yohwanegol. Rhifai cymunwyr plwyf St. Paul yn unig 850. Y swm a gasglwyd yn ystod y deuddeg mis di. weddaf yn Eglwys yr Abbey, Bath, ydoedd £ 1,090. Derbyniodd Rheithor Wincanton, Somerset, y swm o aOO oddiwrth roddwr dienw tuag at adgy. weiriad yr eglwys. Afewn canlyniad i afiechyd, drwg genym hys- bysu fod Canon Jones, Llanrwst, yn analluog i gyf- lawni ei ddyledswyddau arferol yn Eglwys Gadeiriol Llanelwy, ac y mae Canon Morton wedi ei benodi i lanw ei swydd yn ystod ei afiechyd. Ar ymadawiad y Parch. J. T. Hughes, gynt o Ysgol y Friars, Bangor, a brawd i'r Parch. W. Hughes, Llanuwchllyn, o guradiaeth St. Pedr, New- castle-on-Tyne, i Earsdon, cyflwynwyd anrheg o lestri oymun arian hardd a drudfawr iddo gan Mrs. Hunter. Mae y plwyfolion hefyd yn casglu tuag at dysteb i'r gwr parchedig.

Gellir gweled yr hysbysiad canlynol uwchben mjnedfa mynwent Ffreng'g. Cleddir yma y meirw sydd yn byw yn y plwyf hwn." Crotyn, yr ydych yn siarad yn bur aneglur. Onid yw eich ffrindiau yn dweyd hyny wrthych ?' Y crotyn Nag ydynt, syr nid ydynt mor anfoesgar.' — Newyddiadur yn cofnodi llongddrylliad a ddywed: Yr unig deithiwr oedd T. B. Nathan, yr hwn a berchenogai dair rhan o bedair o'r llwyth, a gwraig y cadben.'

GOSTYNGIAD DIRFA WR YN MHRIS ALCAN. Yr wythnos ddiweddaf, gwerthid alcan am Cl66 y dunell, ond yn awr y mae wedi gostwng i tua CSO y dunell, yr hyn a ddinystria yn hollol ragolygon y meistri a'r gweithwyr. Hysbysir hefyd fod pris copr wedi gostwng yn ddirfawr, ac ofnir yr effeithia y gostyngiadau mawrion hyn ar ganghenau eraill o fasnach, megis glo, haiarn, dur, plwm, &c. Pan hysbyswn fod uwchlaw 25,000 o ddynion yn llafurio yn ngweithiau alcan Deheudir Cymru yn unig, mae yn amlwg y bydd i'r gostyngiad hwn effeithio arnynt, gan fod 500,000 tunell o alcan yn cael ei anfonganddynt yn flynyddol i bob rhan o'r byd, yr hyn a olyga, yn ol prisiau y flwyddyn ddiweddaf, uwchlaw £ 7,000,000. Anfonwyd y rhan fwyaf o'r uchod i'r America y flwyddyn ddiweddaf, ond ym- ddengys yn awr fod mudiad ar droed yn y wlad hono i sefydlu gweithiau alcan mewn lliaws o'r taleithiau, fel ag i'w galluogi i gystadlu a'r wlad hon. Os bydd yr Americaniaid yn llwyddianus yn eu hymgais, bydd y canlyniadau yn alaethus i Gymru.

DARGANFYDDIAD YCHWANEG 0 AUR. Ymddengys oddiwrth hysbysrwydd a dderbyniwyd o Gaergybi fod aur wedi ei ddarganfod mewn ceryg yno ychydig ddyddiau yn ol. Tra yr ydoedd nifer o ddynion yn malurio y creigiau a fodolant yn y fynedfa i'r porthladd, daethant ar draws gwythien o aur yn rhedeg drwy y graig. Anfonwyd y ceryg i gael eu harchwilio, a chafwyd eu bod yn cynwys swm helaeth o aur pur. Ataliwyd y dynicn rhag gweithio yn mhellach hyd nes y ceir penderfyniad y Llywodraeth ar y mater.

GWEITHFEYDD CWMNI DOWLAIS YN NGHAERDYDD. Mae darpariadau helaeth wedi eu gwneyd yn ystod y dyddiau diweddaf i adeiladu gweithiau haiarn a dur Cwmni Dowlais ar yr East Moors, Caerdydd. Ofnid am beth amser na lwyddid i sicrhau sylfaen, ond ar ol arbrawfiadau a wnaed darganfyddwyd sylfaen ragorol yn y dyfnder o 22 troedfedd. Mae cynlluniau y gwaith eang bron yn barod, a chyfrifir y bydd y draul o dreiddio at y sylfaen yn oyraedd mil o bunau am bob ffwrnes.

YR ANGHYDWELEDIAD YN NGLOFA YR ALBION. Dydd Sadwrn, talwyd i'r oil o'r dynion a weithient yn nglofa yr Albion, Cilfynydd, Pontypridd, y rhai oeddynt er's dyddiau yn gwrthod gweithio. Yr oedd Iliaws o haddgeidwaid yn y lie ar y pryd, gan yr ofnid i gythrwfl gymeryd lie, ond yn ffodus aeth pobpeth heibio yn dawel. Nid oes unrhyw argoel yn bresenol y caniateir y gofynion a hawlid gan y gweithwyr, gan fod y perchenogion wedi datgan yn bendant na ohaniateir hyny.

Æarcf) tta110 rl111. GWRECSAM, DYDD IAXJ.—Gwenith, 5s Oc i 5s 60 am 75 o bwysau; haidd, 5s 3c i 5s 9c; ceirch, 3s 30 i 3s 6o; ymenyn ffres. Is Oci la 2c y pwys; ymenyn hallt, 10c i la 2c y pwys; cig eidion, Os 70 i Os 9c y pwys; oig myharen, 0a 7c i Os 10c y pwys; cig llo, Os 8c i Os 90 y pwys; pore, Os 8c i Os 9o y pwys wyan, 16 i 18 am la pytatws newydd, 5s i 5s 6c am 120 pwys ieir, 3s 60 i 5s 00 y cwpl cwningod, 2s 4c i 2s 80 y owpl; hwyaid, 5s 00 i 6s 00 y cwpl; ffa, 5s Oc i 5a 6c. CAERLLEON, DYDD SADWRN-Gwenith gwyn, 5s Oo i Os 0c; melyn, 4a 11e i Os 00 am 75 pwys; haidd at fragu, 3a 100 i 4s Dc; at falu, 3s 3c am 64 pwys; ceirch, 2s 4c i 2s 9c am 46 pwys ffa, 5B 4c am 80 pwys. AMWYTH1G, DYDD SADWRN-Gwenith gwyn, 4s 10c i 5s 2c; gwenith melyn, 4s 80 i 5s Oc am 75 pwys; haidd (at beagi) 3s 9c i 4s Oc am 70 pwys; ceirch gwyn, 13s 00 i 15s 00 am 225 pwys ceirch du, lis 60 i 12s 6c; pys, 12s Oc i 13s Oc am 225 pwys ffa, 15s 6c i 16s 60 am 240 pwys. LERPWL, DYDD LLUN.-Cig eidion, 4e i 7c y pwys; cig myharen, 6c i 71c y pwys; cigoen, 6c i 7c ypwys. Yr oedd yn y farehnad 1,128 o anifeiliaid, a 2,798 o ddefaid. Daeth o'r Iwerddon yr wythnos ddi- weddaf. Rhif yr anifeiliaid yn y farchnad oedd fel y canlyn:—808 defaid ac wyn 4,396. Yr anifeiliaid goreu yn gwerthu 61c i 6io y pwys defaid, 8c i 80 y pwys. LLUNDAIN, DYDD LLUN.-Daeth yr hyn a ganlyn i fewn i'r brifddinas yr wythno ddiweddaf:—Gwenith, 4,012 o chwarteri; haidd, 683 o chwarteri; ceirch, 269 o chwarteri; brag, 18,304; ffa, 345 pys, 184; blawd,18,456 o sachan. Hefyd o wledydd tramor:— Gwenith, 29,665; haidd, 35,277; ceirch, 91,500 blawd, 47,904 o sachau, a 40 0 farilau ffa, 1,685 pys, 925 brag, 000 o chwarteri. DREFNEWYDD, DYDD MAWKTH.—Gwenith, 16s 00 i 18a Oc am 240 pwya haidd, 4s 8c i 5a 6c y 70 pwys ceirch, 17s 60 i 21s Oc y 225 pwys; wyau, 20 am Is; ymenyn, Is 3c i Is 4c y pwys; ieir, 4s 00 i 5s Oc y cwpl; hwyaid, 4s 6c i 6s 0c y cwpl; gwyddaa 5s 0c i 7s Oc yr un; pytatws, Is 00 yr 20 pwya; cig eidion, 5c i 7c cig myharen, 6c i 8c cig llo, 80 pore, 7c i 80. DINBYCH.—Cig eidion, 7c i 9c y pwys; cig my- haren, 8c i 9c y pwys; cig oen, 7c i 80 y pwys; pore, I 7c i Oc y pwys; ymenyn ffres, Is 2c i Is 3c y pwys wyau, 18 am la ieir 4s 3c i 5a 0c y cwpl hwyaid, 5a 6c y cwpl; ysgyfamogod, 3s 6c yrun; cwningod,! 2s 4c y cwpl. I ABERYSTWYTR, DYDD LLUN.-Gwenith, 5s Oe i I 5s 6c y 65 pwys; haidd, 3s 3c i 3s 6c; ceirch gwyn, 2s 6c i 3s Oe; ceirch du, Os 00 i Os 0c wyau, 24 am Is ymenyn ffres Is le i la4c; ymenynhallt, Is 0c i Is lc dofednod, 3s 6c i 4s Oc y cwpl; hwyaid, Os Oc i Os Oc y cwpl; gwyddau, Os Dc i Os Dc; pytatws, 2s 6c 00 y cant. CROE SO S W ALLT, DYDD MERcHER. Gwenitb gwyn (newydd), 4s 10c i 5s 2e; gwenith melyn, 4a 9c l 5s 0c am 75 pwys; haidd, 4s 6c i 5 3 3c am 280 pwys haidd at fragu, 4s 6c i 5s 4c am 60 pwyB ceirch, 14a .00 i 15s 60 am 225 pwys. Ymenyn ffres, 11c i Is 2c y pwys; wyau, 18i 20 am la 0c; ieir, 3s 6c i 0s 0c y cwpl; hwyaid, 4s Oc i 5s 6c y cwpl; gwyddau, 5s 00 i 7s Oc yr un cig eidion, Os 6c i Os 10ic y pwys; cig myharen Os 7c i Os 9c y pwys cig llo, Os 9c i Os Oo y pwys; pore, 0s 6c i 0s 8c y pwys cwningod, 2a 2c i 2s 6c y cwpl; pytatws, 9a 00 i Os 00 y sach pys, 12s 60 i 13s 6c am 225 pwys ffa 15s i 16s 60 am 240 pwys. TRALLWM, DYDD LLUN.—Ceirch, 14s 0c i 17s 6c wyau, 14 i 16 am Is; ymenyn, Is Ie i Is 2c y pwys; ieir, 4s 00 i 5s 6c y cwpl; hwyaid, 4a 6e i 6s Oc y cwpl. RHUTHYN, DYDD LLUN.—Hwyaid, 4a 60 i 5s 0c ieir, 4s 6c i 5s 0c y cwpl; cig eidion, 0c i 0c y pwys; pore, 0c i 0c y pwys; cig llo, 0c y pwys; ymenyn ffres, 1s 2c i Is 3c y pwys; hallt, Is 2c; wyau, 16 i 18 am la.

&t. THE RED DRAGON. "Y Ddraig Gocli a ddyry GYCHWYII." Mae amryw gyfrolau o'r llyfryn rhagorol uchod a r law, ac ni ddylai yr un Cymro fod hebddo, gan cheir y fath gynygiad byth eto. Ymhlith clarlnniau yr enwogion a geir yn y cyfrolau hyn mae y rhai a ganlyn :— Joseph Edwards, y Cerfiwr enwog. Parch. Christmas Evans. Prif Farnwr James. William Menelaus. Syr Hngh Owen. Thomas Stephens, Merthyr. Barnwr Falconer. Iolo Morganwg. Brinley Richrds. Parch. Daniel Rowlands, Llangeitho. Parch. David Williams, Llanwrtyd. David Owen (Brutus). Y Barnwr Herbert. James Howell. Richard Mason. Esgob Ollivant, Llandaf. Miss Williams, Aberpergwyn, Richard Davies (Mynyddog). John Griffiths (Gohebydd). Richard Hall. Theophilus Jones. Syr Samuel Romilly. Samuel Bamford. Thomas Bevan. Deon Edwards, Bangor. Parch. W. Rees, D.D., (Hiraethog). Richard Llwyd. Llyngesydd Thomas Matthew. Syr Richard Treuor. Parch. D. Williams. Parch. J. Griffith, Merthyr. George Herbert. Dr. Gwyn Jones Inigo Jones. Thomas Oliver's. Catherine Phillips. Arthur Hugh Clough. John Gibson. Arglwydd Kenyon. V Humphrey Llwyd. Syr iiugh Midcleton. Richard Wilson. John Aubrey. Thomas Davis Y Barnwr Jenkins, Hensol! Syr Thomas Phillips. David Rhys Stephen. Esgob Watson, Llandaf Yn yohwanegol at ddarluniau cywir o'r bonedd- igion a nodir uchod, ceir bywgraffiad o bob un, wedi eu hysgrifenu gan brif lenorion Cymru.; Prisiau y cyfrolau ydynt fel y canlynCyfrol 1, 2, 3, 4, 8, 9, 10. 11, 8s. 6c. yr un. Cyfrolau 5, 6, 7, 5s. 6c. yr un. Gan nad oes ond ychydig o'r Uyfraa gwerthfawr hyn ar law, dylai y rhai Bydd yn ewyllysio sicrhau y fath drysor anfon ar unwaith at— DANIEL OWEN & .00. (LIMITED), WESTERN MAIL BUILDINGS CARDIFF.

^euawd, 'The Banner,' Miss Vaughan a Mrs. Griffiths can, The muddle puddle porter,' Mr. Owen; c&n, The Roast Beef of Old England,' Mr. geo. Cooke March, y seindorf br6s; c&n, Mr. E. Rowlands adroddiad, school children; deuawd, ^ae'r lan gerllaw,' Mri. D. Thomas a J. Pugh; can, Poor married man,' Mr. White; canig, 4 The pWeep,' Mr. Williams a'i barti; c&n, • Oes y byd i'r laith Gymraeg,' Mr. W. Pugh.; can, The careful Inan,' Mr. Owen alawon Oymreig, y seindorf bres cân, Mr. L. Jones can, 'Hen Wlad fy Nhadau,' Xiss Vaughan yr Anthem Genedlaethol. Erioed n1 arddangoswyd y fath frwdfrydedd gan bawb yn y plwyf i gefnogi y fath gymdeithas glodwiw, a dengys y fath gynydd a wneir gan y Cyngrair yn Ngogledd CYDlru. Cafwyd araith ardderchog yn ystod y cyf- arfod gan lywydd Cymdeithas Idris, yn yr hon y dangosai beth ydoedd egwyddorion a gwaith y %ngrair.—Moel Offrwm.