Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
6 erthygl ar y dudalen hon
flGION 0'£ WASG GYMREIG.:
flGION 0'£ WASG GYMREIG. rC4&1; VERITAS.] EFFAITH DYSGEIDIAETH AR Y CYMRU. ( Y Goleuad, Gorphenaf 12fed.) Pa beth fydd effaith dysgeidiaeth a dull yr oes hon 0 feddwl ar galon y Cymro ? Dyma yr ymholi" ad. Calon fawr, hawdd ex chyraedd, llawn 0 dyner* wch a chydymdeimlad—dyna galon yr hen Gymry- A oes rhywbeth yn yr addysg a gyfrenir, ac yn y cyf- eiriad a rodda i feddwl ein dynion ieuaine sydd yn tueddu i grebachu eu calon, a gwneyd eu tynerwch a'u cydymdeimlad yn llai i'r graddau y maent yn cynyddu eu gwybodaeth a'u profiad ? Nid ydym wadi cael prawf teg gyda bechgyn Cymru ond os edrychir ar hanes cenhedloedd eraill, yr ydym yn gweled fod i addysg, yn gystal ag anwybodaetb, ei hanfanteision. A oes rhywbeth yn natur y ddysg- eidiaeth, neu yn y dull o'i chyfranu, sydd yn culhau calon dyn ? A ydyw yr addysg a gyfrenir yn magu balchder, culni, a hunanoldeb ? Ai ynte ar galon y dysgwr ei hunan y mae y bai ? Gailai fod cydna- byddiaeth helaethach dyn â. hanes yn peri iddo weled nad oes ond yr un pethyn digwydd heddyw ag y digwyddodd ddoe, a'r hyn hefyd a ddigwydd eto yfory. Ymladd, cael ei orchfygu, a dioddef-dyna hanes dyn, druan o hono, ao y mae y aoethwr yn deall hyny, a pha reswm sydd dros wylo oherwydd fod y dwfr yn treulio y gareg ? Neu hwyrach fod tuedd dysgeidiaeth ac arferion yr oes hon i wneyd i ddyn deimlo yn barhaus mai efe ei hun ydyw y bod pwysicai iddo ef ei hun o bawb. Y mass calon dyn yn ddigon hunanol i gofia hyn heb ei ysgrifenu ar bob pared, megis ag y mae yr arfer yn awr. Number one ydyw y pwysig. Y BARNWR FIELD A THERFYSGOEDD Y DEGWM. (Y Faner, Gorplienaf lleg.) Wrth agor brawdlys sir Drefaldwyn, ddydd Gwener, yn y Drefnewydd, dywedodd y Barnwr Field, wrth gyfarch yr uchel reithwyr, mai priodol, o bosibl, fyddai iddo wneuthur rhyw gymaint 0 sylw- adau ar fater ag oedd yn awr yn tynu sylw anghyfi- redin yn y Dywysogaetb, nid amgen helynt y deg- wm. Gobeithiai na feddyliai neb ei fod am ddweyd gair mewn perthynas i agwedd grefyddol neu wleid- yddol y cwestiwn; oblegid pan gymerai barnwyr ei Mawrhydi eu sedd ar y faine, yr oeddynt yn ymddi- eiterio yn hollol oddiwrth gwestiynau politicaidd a chrefyddol. Drwg ganddo ydoedd deall fod anghyd. fad yn bodoli rhwng perchenogion a thenant y tir a'r personau hyny i ba rai y telid y degwm. Nid teg oedd iddo ef ddweyd pa un a oedd yn faioh cyfiawn ai ynte anghyfiawn. Yr oedd y cyfryw wedi ei sef. ydlu, ac 0 ganlyniad yn fiarfio rhan o gyfraith y tir; 800 felly, yr oeddynt yn rhwym i dalu y swm penod. edig. Oa hawlid mwy na'r swm cyfreithiol, gallai pob tir berchenog a phob tenant ddwyn yr achoa i'r Ilys, lie y penderfynid yr anghydfod. Credai ef yn sicr y byddai i bawb yn y Dywysogaeth, eyhyd ag y parM y gyfraith fel yr oedd, foddloni i gadw y cyf- ryw ddeddf. Os oedd rhywun yn credu fod y gyf- raith fel ag y bodolai yn awr yn anghyfiawn, gallai y cyfryw bersonau ddatgan eu barn yn y senedd, trwy gyfrwng eu cynrychiolwyr ac felly, sicrhau oyf. newidiad. Yr hyn a barodd iddo ef wneuthur y sylwadau hyn oedd, y terfysgoedd sydd wedi cymer- yd lie o dro i dro yn Ngogledd Cymru, ynglyn a chasgliad y degwm. Oddiwrth y papyrau a ddod. wyd ger ei fron, credai fod yr helynt yngIyn a'r mater yn tawelu; o ganlyniad, tybiai na byddai yn angenrheidiol anfon chwaneg o heddgeidwaid allan. (Y Celt, Gorphena.f 13eg.) Y Barnwr Field sydd yn yrrrnreled a'r Gogledd y tro hwn, ac y mae yn ei anerchiad i uohel reithwyr Maldwyn wedi bod yn datgan ei ofid am fod y gwrthddegymwyr yn eu hawydd i wrthdystio yn erbyn yr hyn a ystyriant yn annghyfiawnder, yn cael eu perswadio i dori'r gyfraith. Y mae hyn, ar ryw olwg, yn beth i ofidio o'i blegid, ond mwy gofid- us ydyw meddwl fod yn rhaid i bobl wneyd rhyw- beth tebyg i droseddu'r gyfraith cyn y telir sylw o gwbl i'r owynion a wnant. Hyn ydyw tystiolaeth y Gwyddelod, ac y mae Mr. Gladstone yn cael ei gy. huddo (ac nid yw y cyhuddiad yn hollol ddisail) o ddweyd rhywbeth flynyddau yn ol sydd yn cadarn- haa yr athrawiaeth. Dywedodd y Barnwr fod y bobl yn mwynhau rhyddid mawr, nad ydynt yn cael eu gormeau mewn un modd, ac mai y ffordd i symud annghyfiawnder ydyw trwy ein cynrychiolwyr yn y senedd. Y mae hyn yn edrych yn beth rhesymol a doeth iawn i'w ddweyd i rai pobl, ond pa fodd y gall ein 30 oynrychiolwyr ni, hyd yn nod pe byddent oil yn ffyddlon symud annghyfiawnder, y mae 350 o Doriaid ac Undebwyr yn benderfynol o'i amddiffyn. Pe caem Ymreolaeth, ni fydd gan neb rith o esgus droa godi cynwrf, ond tra y mae pethau fel y maent anhawdd iawn ydyw peidio croesi'r terfyn sydd rhwng trefn ac annhrefn. YR AELODAU CYMREIG YN Y GLORIAN. (Y Genedl, Gorpenaf lleg.) Gydag eithrio yr hen ymladdwr diguro, gwr ag y mae Cymru c dan rwymedigaeth bythol iddo, sef y Gwir Anrhydeddus Osborne Morgan, ni ddyrchafodd yr un Hen Law ei lais o'n plaid. Yr un modd pan drinid digwyddiadau y cyffrawd degymol. Yn yatod yr holl Senedd-dymor sydd yn prysur ddirwyn i'w derfya, dim ond saith awr sydd wedi eu treulio uwoh ben tnaterion Cymreig. Pe heb Cynlas i gychwyn, i "dori trwyddi," anhawdd dyfalu beth ddeuai 0 honom druein! Eco i gyd yr ydym yn ddigon penwan i ymflrostio yn ein chwech-aelod-ar- hugain Rhyddfrydwyr I Yn wir, ymddengya Mr. Dillwyn ei hun fel pe yn cellwair gyda mater Dad- gysylltiad a Dadwaddoliad yr Eglwys. Trueni na ymaflai Cynlas yn y mater bwn etc, oblegid ym- ddengya y bydd i "foneddigeidarwydd" yr aelod anrhydeddus dros Abertawe ddyhysbyddu amynedd Cymru. Pale mae Mr. Henry Richard ? Gwron llawer cM fu efe. Carai Cymru sydd glywed ei lais. Ymboona Mr. Samuel Smith ynghylch dy- lanwad aur ac arian ar fasnach. Gwaith da ddigon ond mil pwysicach amddiSyn yr amaethwyr gor- mesedig. Sieryd Mr. William Rathbone o blaid rbyw gyfnewidiadau yn y drefn 0 gasglu trethi, a chyfartalu cyflogau aelodau y Weinyddiaeth, gwaith rhagorol yn ddiau, ond llawer rhagorach gorchwyl fyddai ceisio diogelu meddianau a bywydau yr amaethwyr. Ystyriwn hi yn ddyledawydd union- gyrchol arnom i alw ar ein haelodau i ddefiro ac i symud ymlaen-neu, o'r ffordd. Dyna Mr. Gtad. atone eilwaith. Absenclodd yntau ei hun y noson y dygwyd achOB yr Amaethwyr Cymreig ger bron y Ty. 0 bawb, nid oes neb wedi brwydro a dioddef oymaint drosto ag "'amaethwyr Cymru. Dylai hyd yn nod Mr. Gladstone fod yn y Ty, nid yn unig i bleidebu, ond i ddyrchafu ei lais dihafal o blaid gorthrymedigion Anghydfiurfiol a Rhyddfrydig Cymru. YSBWRIEL Y WASG RADICALAIDD. (Tarian y Gweithiwr, Gorphenaf 12fed.) Dywedais wrthych yr wythnoa ddiweddaf fy mod wedi disgyn o ben Penpych, a'r man y cefais fy hun ynddo oedd tiriogaeth Ilywyddol y llywydd dwy- flwydd. Rhyfeddais yn ddirfawr ei fod wedi cael y fath Irish Promotion pwysig-from five shillings to half-a-crawn. Gofynais i ddyn wyneb-llipa oedd yn myned heibio am Ben, hen gaffer y lie gofynais eilwaith am ddau neu dri o bersonau eraill o ddy. lanwad yno flynyddoedd gynt, ond yr un oedd yr atebiad-11 wedi ymadael," gan ychwanegu fcd holl lwyth gwareiddiedig y G ibeoniaid wedi canlyn eu llywydd i ryw gulfa fwy deheuol. Tra yn siarad a'r gwr gwyneb-llipa, ac yn cael ychydig fanylion gweithfaol ganddo, y rhai a fyddant yn ddefnyddiol eto, pwy a ddeuai heibio yn ei ddau ddwbl, ond fy hen-hen gyfaill Daniel, wedi bod fel hwnw gynt yn ngwres y t&n am flynyddoedd lawer, a chafodd y Llwynog hefyd, ar lawer noson oer, twymfa dda yn ngwres yr un tin. O! Daniel bydd fyw byth. Wedi gofyn am berson neillduol pertbynol i bob gwaith, am ei gymeriad, a'r dull goreu o ddynesu ato er cyraedd fy amcan a'i ffafr, dywedodd y dyn gwyneb- llipa, y mae Efe yn fenyio fawr, ond yn gawr rnygyrnan, Yn rhegwr gwych, a'i goesau'n geincxau." Yna trodd ymaith, gan ychwanegu, Y mae yn rhaid i mi gymeryd at yr hen goesau, a byddai yn well i tithau gymeryd at yr hen draed. Heb ym- gynghori a chig a gwaed, ac yn ofni fod rhyw ddrwg yn agos, cymerais gyfeiriad y mynydd ar fy aswy gan bendarfynt* os gallaswn gyraedd, dreulio noson, yn fy hen ogof yn agos i'r Cap. (Y Gweithiwr, Gorphenaf 12fed.) Yn enw dyn—dyn," gofynai y wraig gyda yr hon yr wyf yn lletya. yn bresenol, Paham na. baech yn priodi ? Y mae llawer poor fellow yn codi merched yn y gymydogaeth hon ag y teimlai yn fendith fawr i gael gwared o rai o honynt." II Wel," ebe finau, II mi a ddywedaf y gwir wrthyob," ac mi a ddywed- ais. Yr oedd hen ewythr i mi, yr hwn feddai gryn lawer o Gregyn Heddwch," wedi priodi merch o deulu pur amddifad o bethau felly a daeth i ddeall maes o law ei fod wedi priodi o leiaf haner cant I Nid yn unig daeth y fam-yn-nghyfraith (hen firynd Rees H. Rees) a chwiorydd ei wraig ar ei gefn, ond yr oedd pob un ag a fedrai honi y berthynas leiaf â'm modryb yn y Ilechres; ao yr wyf braidd yn sicr fod amryw nad oeddynt yn dwyn y berthynas leiaf 4 hi wedi ymuno yn dorf gariadus i gadw cydbwysedd yr hen walch. Yr oedd yn ei dy bob amser rhyw ddeg neu bymtheg o honynt. Yr oedd yno dair o hen bensioners pariiaus, sef hen fodryb wedi tori ei choes wrth geisio tynu nyth brân; gweddw hen filwr anghofiodd anadlu y boreu ar ol brwydr Waterlw, a hen widow bewitched, gwr yr hon redodd ymaith gyda'i chwaer, a'r chwaer hono oedd yr unig un o'r tylwyth nad oedd yn poeni fy ewythr. Yr olygfa fwyaf ryfedd a welais erioad oedd bwrdd fy ewythr ar "feeding time." Yr oedd yno ddigon o fenywod weithiau i boblogi trefedigaeth. Gallent guddio digon o fwyd i boithi Gwirfoddoliaid Aber- dar, bob copa walltog, hyd yn nod pan fo yr hen grydd cyfrwy boldew hyna yn ei hwyl oreu. Ac nid ".rhywbeth wnelai y tro iddynt, yn enwedig i'w yfed. Yr oedd un o honynt yn dra hon o ddyferyn o Gin, un arall bob amser yn dioddef oddiwrth "syohed cwrw," tre. un arall yn dioddef oddiwrth "wendid syched rum,"
AT Y BEIRDD.
AT Y BEIRDD. Ehaid i ni erfyn ar sin cyfeillion barddonol fod mor garediar a thalu sylw i'r rheolau canlynol 0 hyn allan 1. Defnyddier note paper, ac ysgrifener ar un tu i'r ddalen. 2. Ymdrecher dewia testynau 0 ddyddordeb cyftredinol, ao astudier tlysni a byrdra yn hytrach na meithder gormodol. 3. Nis gallwn ddychwelyd cyfansoddiadau annerbyniol, na barnu teilyngdod cyfieithiadau heb weled y gwreiddiol. J. D. (Aberdar).—Yr ydych chwi yn ddiddadl yn berchen ar yr awen wir, ac yr ydych o fewn i ychydig i fod yn feistr ar sillebiaeth a chystraweniaeth yr iaith Gymraeg. Daliwch ati am ychydig bach, a byddwch yn fardd tlws iawn. Mae eich llawysgrif yn eglnr, a dengys eich nodyn eich syniad gostyng- edig am danoch eich hun. Rhoddir eich ein i fewn mor fuan ag y byddo modd. GWAENYDDWK.—Nid yw "wedd" a "nef" yn odli. Newidiasom ddau air yn y penill er mwyn odl. Cymeradwy. ALLTUD ARFON.-Natnriol iawn, ond mwy priodol i gyhoeddiad crefyddol. Caifl ymddangos.
Y FONWENT.
Y FONWENT. Pe ba'i genyf dafod angel, A'r Ileferydd pena'i ryw, Byth ni allwn iawn ddeagrifio Rhyfeddodau "Erw Daw!" (i Ty' hir gartref" ay'n y fonwent, Gwely pridd holl denla dyn, "Ty o glai" gynheswyd i ni Gan yr lean mawr ei hun! Meini dradfawr sy'n addnrno Gwyneb br&s y fonwent fad C6f am hwn, a chdf am arall, Wnaeth ei ran ar lwyfan byd. Meddwyn yma. llofrudd acw— Pob cymeriad yma'n nghyd, Tlawd, cyfoethog, had brenninol— Dan y tywarch oer i gyd I Nid yw'r treiaiwr yma'n treisio, Llaw y lleidr sydd heb nerth Nid yw'r cybydd byth yn cyfrif Aur sydd yma yn ddiwerth! Nid yw'r cantwr byth yn cann, Nid yw'r dnwiol ar ei lin Ni phregetha y pregethwr— Tawel orwedd masnt bob nn i Tir aaghofio, tir i gaddio Gwyneb anwyl liawn 0 swyn Tir ystyried, tir i wylo Colled llawer cyfaill mwyn! Rhai fn'n gorphwys ar welyau Drndion, yno sy'n y pridd, Dan y gwellt, a'r pridd, a'r graian- Nid yw arian 0 un blldd Gwena'r blodan oil yn swynol, Cana'r adar swynol gerdd, Perarogla'r gwall dymunol, Gwisg y fonwent fantell werdd; Awel deneu sydd yn siio Rhwng y prenau o bob rhyw, Nes mae'r fonwent yn adfywio, Ac yn rhoddi mawl i Ddnw Pwy all droedio'n ysgafn galon ? Pwy all chwerthin yma'n hy' ? Pan ystyria yn ddifrifol Y bydd yma iddo dy I Tadau hoff a mamaji tyner, Byddar ydynt yma'i gyd; Ni wrandawant gwyn anwyliaid, Fuont gynt yn eiglo'a cryd! Feddau'r byd, mae eich tryaorau Oil mewn cyfrif gan fy Nuw A chyfeillion gvnorthwyant Gadw cof ar dir y byw Cadair wag sydd yma'n cofio, Un fu'n caun odlau lion, A dystawrwydd wrth lefarn Trwy y cof archolla'r fron! Fonwent, gwrando, daw yr amBer Pan y gofyn angel Duw Bawb a yiaddiriedwyd iti- Bloeddir ndgorn, pawb a glyw I Beth pryd hyny fydd dy orchwyl ? Pwy a leinw'th feddan i gyd ? Pan y bydd yr holl denantiaid Wrth ei air yn gado'r byd ? Ni bydd wedi'n farw mwyach, Ni bydd son am feddau'r byd I Ond y bedd mewn gardd a gafwyd, Cofia'r saint am hwn i gyd Bydd yr engyl yn rhyfeddn, Saint yn canu'n lion ei glod; Joseph hefyd nid anghofir Gan y plant fn dan y Fonwent! fonwent t cyn yr elwyf Gan lif amser i dy gôl, Nerth ofynaf gan yr Arglwydd Byth i ddilyn ar ei ol Yna'n nghyflym gerbyd amser Dygir fi yn Hon i'm ty, Ac wrth ddisgyn bydd fy hyder Ar gael esgyn i'r nef fry. Aberdar. J. D.
DEIGRYN
DEIGRYN Ar fedd y Parch. James Jones, rheithor Gwaenysgor, swydd Gallestr. 'Rol nychdod mawr fry yr ehedodd Ei enaid, mawr ydyw ei fraint, A'i gorph yn y fynwent a roddwyd, Dan obaith, fel eraill o'r saint; Bydd angel o'r nef yn ei wylio, Gan syllu mewn serch ato ef, Er colled i'r ddaear am dano, Rho'i'r arno fwy gwerth yn y nef. Dyn ydoedd yn Hawn o ragoriaeth, Heb ragrith na saeth dan ei fron Defnyddiodd ei dalent bob amser Er mantais i ni'r ochr bon: Gadawodd esiamplau rhagorol, Fel ffyddlon was teilwng i'w Dduw Ei goffa'n Gwaenysgor a erys Yn felas i bawb sydd yn fyw. Fe bleidiai yr Eglwys yn zelog Yn ngwyneb gelyniaeth oedd fawr; Dallbleidiaeth adymunai ei daflu Fel crin-bren l'i fwyell i lawr: Amddiffyn hen gxefydd ein taclaii Oedd amcan ei law trwy ei oes; Ar faes amddiffyniad gosododd Ei hnnan er gwaethaf pob croes. Wrth bleidio gwirionedd yn eofn, Cadd goron o serch ar ei ben; Nis meiddia yr an o'i blwyfolion Ro'i arno nn anmharch na sen 'Roedd pawb yn ei garn a'i hoffi Wrth ganfod nnplygrwydd ei wedd Fel Cristion gollyngwyd ef ymaith, Pan alwyd am dano'i wlad hedd. I'w gorph ef boed iddo hun dawel 'Rol cystudd, helbuIon, a phoen; Y nefoedd oedd iddo'n atynfa, Ei gwmni yn awr yw yr Oen; Caiff edrych ar daith yr anialwch Yn siriol ei wedd y pryd hyn, Gan foli yr Iesu am goiio Am dano yn nhõnan y glyn! GWAENYDDWK.
EIRIOLAETH CRIST.
EIRIOLAETH CRIST. Trngaredd, 0 drugaredd! I ni fod Iesn'n fyw, A'n henwau ar ei fynwes Gerbron gorseddtainc Daw; Er dned yw ein beiaa, Fe'a cuddir bob yr un, Gan rym Eiriolaeth Iesu, Yn haeddiant Mab y Dyn." Holl ddorau Gwynfa nefol Agorwyd yn gytiln I dderbyn yno'r Person A wisgodd natur dyn: r Rhinweddan aberth hwnw A rodd foddlonrwydd llawn I'r gyfraith a chyfiawnder- Diolchwn am yr lawn. Dywedodd Crist cyn gadael Y ddaear wrthym ni, Ir wyf yn ewyllysio, Cewch fywyd gyda Fi." Yn awr mae yn y nefoedd Yn parotoi ein lie Yn fnan fe ddaw eto I'n cyrchu draw i dre'. Heb lefain cryf na dagran, Mewn nrddas yno'n Ben, Yn eiriol dros bechadnr Mae'r Gwr fn ar y pren. Coroniad hwn yn Frenin Ar orsedd bur y nef Sydd arwydd byth arosol, Daw'r byd yn eiddo Ef. Er i ni fyw yn ddiffrwyth Am lawer blwyddyn faith, Mewn enw yn y winllan Yn hynod o ddiwaith; Arbedwyd, do, er hyny, Ar Bail Eiriolaeth gref; Ein hanwyl Arch-offeiriad Sy'n awr yn nghanol nef. Ni chollir neb o'r tenia A roddant yn ei law En hunain idd en cadw, Fe'u dwg i'r nefoedd draw; Mae'n meadu cydymdeimlad A'i holl aelodan man, A bendigedig fyddant Pan elo'r byd ar dan. AL&TCD Aarox.
" GLANFFRWD " A'I GYHUDDWYE.
GLANFFRWD A'I GYHUDDWYE. At Olygydd Y Llan a'r Dywysogaeth." Syr,—Yr oedd cymaint ag ydoedd yn a?," mherthynasol i'r nodyn a anfonesid genyf i'r LLAN yn adolygiad Glanffrwd arno, a'cli olys* grit' chwitbau mor gynwysiadol, fel mai t pew1 petrusder i mi oedd a wnawn ymdrafferthu i iSK lawni disgwyliad "Glanffrwd" y byddai i IIII brofi y cyhuddiadau yn fy erbyn," ynte yIII" foddloni i'r canlyniadau." Fy nhuedd cyn oedd boddloni. i'r canlyniadau," ya BO*. wedig gan nad oedd y bwgan yn rboi mwy o arswyd i mi nag i frain Pengwern. Ond wedi manylach ystyried y mater, pender- fynais fod swydd a safle y gwr parchodigy" hawlio utudd.dod, ac mai cyfiawnder a, chwi y ogystal ag a mi fy hun fyddai i'r "Lloffwr geisio dangos na ddarfu iddo gamarwain darlleD" wyr Y LLAN. Yr oedd tone gymedrol fy nodyn yn ddigofl 0 brawf iddo gael ei ysgrifenu heb na chasineb ø9 digofaint ond gan fod gweitbredoedd eyhoedd,00 Glanffrwd "—fel rhai pob gwr cyhoedduS arall-yn bethau teg 1'w beirniadu, rhaid iado ynt&u ymddwyn a'r oruchwyliaeth hono, p,9 bryd bynag y gwelaf fi ac eraill yn dda ddefnyaaio, y llinyn mesur a gweinyddu y wialen fedw. Ynghylch daubeth y mae Glanffrwd" J fy erbyn :-Fy null o ddangos ei ymyriad ynglio d'r gwasanaeth crefyddol yn y tlotty, a'i y' ddangosiad fel cefnogydd dadgysylltwr. DyxvedW ddarfed iddo alw ei hun yn aelod a pwyllgor o Anghydffurfwyr," ac y mae yntau yl1 addef iddo fod yn y cyfarfod, llywyddu ar no* 9 chymeryd rhan yn yr ymdrafodaeth, a llswnodlY gweithrediadau. Ond gellid tybied fod ffrwd yn amcanu dangos allan nad mor neillduol y cyfarfod, gan iddo gael ei gy^f! yn ysgoldy yr Eglwys." Ond nid wyi fi yn gweled fod gwaith Ymneillduwyr Llanelwy K gallu ymwthio i ysgoldy yr Eglwys i gynlln. mesurau i ddwyn gwasanaeth yr offeiriad arno am ddau Sul yn y mis yn newid dim a* bwriad. Mae "Glanl'frwd" yn dweyd ta&lg, amcan oedd ystyried moddion i ddarparu g^at- anaeth i'r tlodion, gan fod y gwarcheidwaid we gwrthod ethol caplan eyflogedig. Ond y gwir Y-W nad oedd angen ymgyfarfod i'r perwyl h gwbl. Yr oedd y Parch. T. LI. Williams. j gyd-ficeriaid Glanffrwd," bob wythnos yn cy0.^ y gwasanaeth arferadwy yn y ty er pan ef, yn rhad ac o'i wirfodd, ac heb roi yr leiaf y bwriadai roi i fyny y gwasanaeth. pobl Llanelwy yn eithaf da fod yr Ymneill^o^ yn corddi dani" er's wythnosau, uc mai y gapel yn erbyn yr Eglwys" oedd hwn, dangoswyd yn eglur pan bleidleisiodd y* ,,9u warclxeidwaid Ymneillduol, heb un eithriadj^. o ddeunaw neu ugain, dros gynllun y VV}r$mp Ymneillduol" ag y bu'r Senior Vicar yn 1 eu cyfarfod. ,K Ynnesaf, fy haeriad ddarfod i GlanfiA areitliio 0 blaid ymgeisydd Seneddol syo1 Ddadgysylltwr." Amcana "Glanffrwd" awg^j fod yma suppressio veri neu suggestio falsi > gadewch i ni weled. Addefa iddo siara"JL Llanelwy 0 blaid Arglwydd Richard Gros^^j yn 1885, ond yr oedd y manifesto dadgysy^p wedi ei dyna yn ol, a Mr. Gladstone wedi nad oedd y pwnc gerbron y wlad na ef (" Glanffrwd ") ran mewn cyfarfod .u, dadgysylltwr, ac ni phleidiodd neb fel dadgy^f J wr erioed yn ei fywyd. Dyna arnddiffy^j, Glanffrwd." Y mae adroddiadau dau g i arfod y siaradodd Glanffrwd" y 0 fy mlaen, y naill yn Llanelwy Hall yn Abergele ynghyd a phapP^ n t yn dwyn cysylltiad & chyfarfod arall a gynhali^ yn nghapel y Methodistiaid yn Llanelwy, lawnodi W. Glanffrwd Thomas, Yicafi J[ Asaph," yn yr hwn y gwahoddir y bobl i "yn lln mawr i'r cyfarfod yn y Gemig, n0^Ai§ nesaf, ac yn enwedig i roddi eich vote i'r ]Tjcj3 ddydd Gwener yn ysgoldy Pen y Llan. gadael i anghyfiawnder Toriaidd rwystro lw^cl iant yr achos da." Ai nid Mr. y Whig ?" Yn awr am yr areithio ac y IVOOO rhaid egluro ychydig er mwyn gwneyd yr e. AT gylchiad yn ddealladwy i ddarllenwyr o bell "da ý1 y Sul cyntaf yn Nhachwedd, 1885, traddodo ýt Hyfcarch Archddiacon Ffoulkas bregeth Eglwys Gadeiriol, yn yr hon yr amddiffynfti yr Eglwys Genedlaethol, ac y condemni&1 rwysg tueddiadau rhai 0 wyr cyhoeddus y 0 r hyny. Pregeth amserol i'r pen, a cheir warant dros, ac esiamplau o, bregeth an yn Llyfrau yr Homiliau, y rhai a awdurdod^ 1, darllen yn yr eglwysydd. Nos dranoeth c? iwyd cyfarfod Radicalaidd yn y ddinas, a'r f wr cyntaf y galwodd y cadeirydd arno Parch. "W. Glanffrwd Thomas. Yn eistsdd ei ymyl ar yr esgynlawr yr oedd Mr* a 0 Roberts, ymgeisydd Radicalaidd y bwrdeisdr6 i, ba un y mae Llanelwy yn un, a chynhelid arfod i'w bleidio ef ac Arglwydd Grosvenor, er nad oedd y diweddaf yn pan y llefarai Glanffrwd." Tegwch ffrwd yw cadarnhau na siaradodd 0 gysylltiad yn y cyfarfod ond ar yr un iodd a'i holl ddylanwad un o'r DadgysY OoO ffyrnicaf a anfonir i'r Senedd o Gymru. fod y manifesto wedi ei dynu yn ol- jjjfl Dadgyeylltiad yr Eglwys yn Nghymru et'$ bwnc gyda'r aelodau Radicalaidd CyIIlrelg ot llawer 0 flynyddau. Nid oes un g&f pasio heibio na cheisir cael ffordd i'w bron y Parliament. Yn y cyfarfod uchod 4^' odd Glanffiwd bethau heilltion am ddiacon a'i bregeth—" He had spoken ^°b0j-ge^ from the pulpit," &c. Ac yn nghyfarfod dywedodd, yn ol yr adroddiad, he Was ashamed to say that be held extreme