Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
11 erthygl ar y dudalen hon
CYtCHREDIAD Y " LLAN A'R DYWYSOGAETH."
CYtCHREDIAD Y LLAN A'R DYWYS- OGAETH." At Olygydd Y Llan a'r Dywysogaeth." Gan fod ychydig o Eglwyswyr fiyddlawn "Qafan wedi bod mor garedig a rhoddi eu cynorth- gwresog i'r LLAN unwaith yn ychwaneg, yr ydwyf ySo ?1Dal° y tro yma ryw byfrydwch angerddol wrth Jlsld -u y°hydig i golofnau ein liunig bapyr Hwa diameu genyf y byddweh chwi, Mr. Gol., ■tyiw par?dig a rhoddi ychydig ofod o'ch papyr clod- yn awr ac yn y man, Y mao yn anhawdd tua u annhrugarog y mae Eglwyswyr ein gwlad tieffi p Y LLAN. Pe cawsai Y LLAN yr un gefnog- k^^Eglwyswyr ag y mae yr organ dymchwel- .° pdinbych yn ei gael gan Yiasieillduwyr, ni ca,el ,.ei&iau i un dyn gyfodi ei fys i fyny i geisio Itall Ygia trwyadl yn hyn o beth. Yr ydwyf .v hollol gredu fod pob Yqaneillduwr trwy holl y Faner mewn perffaith gariad, lle^ v ddirwgnach. Eu hoff bleser ydyw dar- PaPyr unochrog hwn-y maent yn hollol 08 pan yn mwynhau eu hunain ar 5 fcelwydd a'r rhagrith sydd yn llanw tudalenau y Faner. A ydyw yr Eglwyswyr mor ffyddlon ? 0 na cewch deithio llawer iawn o filldiroedd cyn y deuweh 0 hyd i gopi o'r LLAN. 0, Eglwyswyr angharedig Cymru, paham yr ydych mor ddifater ynghyloh cyhoeddiadau yr Eglwys ? A oes dim chwant arnoch dderbyn newyddiaduron yr Eglwys pan weloch eich brodyr Ymneillduol yn derbyn eu newyddirduron hwy? Gan eu bod hwy yn gallu rhoi ceiniog am newydd- iadur sydd yn cynwys Peth o wir a llawer 0 gelwydd yr wyf yn sior y gallwch chwi roi ceiniog am newyddiadur sydd yn cynwys gwirionedd per- ffaitb. Pob un nid yw yn derbyn cyhoeddiadau misol ac wythnosol yr Eglwys nid ydyw yn deilwng o'r enw Eglwyswr. Nid Eglwyswr yw efe ychwaith. Ond gobeithio 0 hyn allan y bydd i bob offeiriad a lleygwr yn Nghymru roddi ei ysgwyddau wrth yr olwyn i geisio hyrwyddo cylchrediad Y LLAN, a rhoddi pob cynorthwy ag sydd yn bosibl. Yr wyf yn oymeradwyo gweithredoedd ardderchog "Gwarffrwd" ae eraill mewn cysylltiad a'r LLAN, ac yn ddiolchgar o'm calon iddynt am alw sylw y cyhoedd at yr esgeulusdod ofnadwy hwn. Yr wyf o'r un farn a. Craig yr Hesg ac Atlas yn Y LLAN am yr wythnos ddiweddaf. Y mae Craig yr Hesg yn dweyd yn ddigon eglur mai nid Llanafan a Gwnws ydynt yr unig blwyfydd sydd yn euog o'r ymddygiad angharedig hwn tuag at Y LLAN. Eithaf gwir. Y mae plwyfydd cylchynol Llanafan yn euog o'r un trosedd, yn ol pob many lion yr wyf fi wedi gael, a charwn weled Gwarffrwd ar frys yn anelu ei fwa atynfc. A chyn y bydd iddo gydsynio a ohais Craig yr Hesg i dalu ymweliad a thrigo- lion sir Forganwg, mae yn rhaid iddo orphenary plwyfydd cylehynol yma. Ond gobeithio na fydd Craig yr Hesg yn edryoh yn ddig arnaf am ei gadw ef yma nes y bydd' iddo orphan ei ddyled- swyddau. Caiff ddyfod yn bur fuan, Craig," fy machgen prydferth i. Bydd galonog nes y daw. Yr wyf am hysbysu Craig yr Hesg mai nid yn nyff- ryn brydferth Trawsgoed y mae Gwarffrwd" yn preswylio ar hyn o bryd, ond un o gewri y lie ydyw, ac nid oes arnom gywilydd ei arddel. Mae yn agos- a6h atat, fy hen gyfaill Craig," nao ydwyt yn feddwl. Bydd yn wyliadwrus. Cyn terfynu y llith hwn, yr wyf am ddweyd ychydig eiriau yn ychwaneg. Y mae ychydiggopiau o'r LLAN yn dyfod yma yn awr, ond, atolwg, pa le mae y dyn a glywodd "Gwarffrwd yn darllen y llithiau mor ardderchog yn.Llanafan pan y talodd ymweliad a ni ddiweddaf ? A ydyw efe yn derbyn naill ai'r LLAN, neu'r Gwalia, neu ynte'r Cyfaill Eglwysig ? Clywais ei fod yn cael y Gwalia ychydig amser yn ol gan un o'r Eg- lwyswyr yma, pan y byddai wedi oael ei daflu o'r neilldu. Mae'n well cael banthyg papyr am ddim na thalu ceiniog am dano, onid yw ? Dyma'r dyn oedd "Gwarffrwd" yn meddwl y buasai mor garedig a dosbarthu'r LLAN. Serchus goflon at Gwar- ffrwd," "Hen Domos," Craig yr Hesg," ac "Atlas."—Yr eiddoch, &c., GLAN YSTWYTH.
"RHAIB PARSON PLWYF YN LLEYN."
"RHAIB PARSON PLWYF YN LLEYN." At Olygydd Y Llan a'r Dyioysogaeth." Syr,-Dyna deitl llith a ddarllenais yr wythnos o'r blaen mewn papyr a elwir Udgorn Bhyddid, yr hwn a argrephir yn Pwllheli. Pan yn edrych ar y teitl, meddyliais fy mod yn myned i gael gwledd, gan fy mod yn hoffi dinoethi pob anghyfiawnder a cham, ond wedi darllen y Ilitb, gwelais fy mod wedi cymeryd traffertb i dori 11 cneuen wag." Yr oedd holl force y llith yn gynwysedig yn ei deitl, ond, Mr. Gol., nid wyf yn hoffi dweyd dim am waith goheb- wyr yr Udgorn," gan fy mod yn gwybod, er nad yw ond udgorn dimai, ei fod yn help mawr i ddym- chwelyd (fel y cyrn hyrddod gynt) y caerau sydd yn cau ffermwyr Lleyn rhag dyfod i fwynhau rhyddid, ac i agoryd eu llygaid, fel y mae lliaws o honynt yn gweled mai cam-enw ydyw Rbyddfrydiaeth ar y biaid y maent wedi ei chefnogi mor ffyddlon er's blynyddau. Ewch ymlaen frodyr anwyl, chwythwch trn fo anadl ynoch, y mae gobaith da, 03 y deliwch ati, y gwelir ffermwyr Lleyn eto yn rhydd 0 afaelion yr hyn a gamenwir yn Rbyddfrydiaeth. Yn y llith crybwylledig nid oedd yr u 3ganwr yn enwi y Parson na'r tenant y rheibiwyd ei ffarm oddiarno. Y mae genyf finau raib i'w dinoethi, a chan na enwodd yr udganwr y partion, wnaf finau ddim. Yn awr, er mwyn rhoddi ohwareu teg i'r darllen- ydd farnu drosto ei hun, pa un ai rhaib y Person ai rhaib y dyn sydd genyf fi dan sylw, ydyw y gwaethaf, yn y modd mwyaf eithafoJ, dodaf yr hyn a ystyrid yn rhaib yn y Parson, o flaen y darllenydd. Yr oedd rhanau o ysfcad yn Lleyn yn myned dan forthwyl yr arwerthwr, ac yn mhlith eraill daeth ffarm y tenant crybwylledig, a chynygiodd y tenant arni, ond oododd Parson y plwyf arno, cododd y tenant wedi hyny, a'r Parson drachefn, ae o'r diwedd tarawyd hi i'r Parson. Nid wyf yn gwybod yn iawn am ba swm, yr wyf yn credu ei fod tua phum' cant o hunau. Yr oedd chwythwr yr udgorn wrth ddi- noethi hyn yna, yn ei alw yn rhaib, yn galw y Parson yn ddidrugaredd, yn eyfeirio at blant eisiau eu magu, &c. Gofynaf, pa nifer? Os wyf yn deall ei ddameg nid oes gan y tenant ond tri 0 blant heb orphen eu magu, ac os oedd eu tad yn ddigon cefnog i gynyg prynu y ffarm, a oedd fod y Parson wedi ei phrynu, yn rhoddi pen ariagu plant y tenant? Dim o'r fath beth. Gresyn garw na fuasai y tenant digofus yn edrych ar yr achos sydd genyf fi dan sylw, yr hwn a gymerodd le, os wyf etoyn deall y ddameg, yn yr un plwyf, ac ar yr un adeg. Dyma y rhaib a'r creulondeb sydd genyf i'w ddi- noethi. Yr oedd dau ffarmwr yn byw, bron ar derfyn naill y Hall, un yn ddyn ieuanc yn mlodau ei dydd- iau, trwy ei lafur a'i ddiwydrwydd, wedi casglu llawer 0 arian, wedi adeiladu tai, &c. Yr oedd y Hall yn ddyn wedi gweled ei ddyddiau goreu, ei gefn wedi crymu gan lafur, a'r pren almon wedi perffaith flodeuo. Er ei lafur nid oedd wedi elwa fawr am y rheswm fod ei ffarm yn un wael; a gwaeth na hyny, daeth »ei ffarm dan forthwyl yr arwerthwr, a phwy fgddyliech chwi oedd y prynwr ? Neb llai na,'i gymydog. Dylaswn fod wedi dweyd, fod y person wedi dweyd wrth ei denant yn yr auction, y ca'i fyw yn y ffarm am yr un rhent, ond a wnaeth y cymydog hyny ? Na, cafodd y truan y prynwyd ei ffarm "notice to quit," mor gynted ag y caniatai eyfraith y wlad ond, ddarllenydd, pan ddywedaf wrthyt fod y ddau yn aelodau o'r un eglwys, yn mynychu yr un cyfarfodydd gweddi a chyfeillachau crefyddol, ac hefyd yn cydymgynull wrth yr un bwrdd i gofioam farwolaeth Gwaredwr y byd; onid wyt ti yn rhyfeddu na buasai bugail yr eglwys i ba un y perthynent wedi dinoethi y fath raib, creulondeb, ac anghyfiawnder ? Y cyfaill, bwrw allan y trawst sydd yn dy lygad dy hun. Clywais fodbugaïÎl eglwys Ymneillduol yn Lleyn yma., yn dweyd yn erchyll yn erbyn pobl y seiat, am nid oeddynt yn aros yn eu tai eu hunain, ac 0 ganlyniad y tai yn myned yn ddidrefn eithaf gwir, ond buaswn yn ei gynghori yntau i lanhau ei dý, yn hytrach na myned i lanhau tai eraill, sydd yn llawer glanach na'i dj ef. Fe ailai fod yn ei dy ami i hen ddodrefnyn na thynwyd yr un olwt ar hyd- ddynt er's llawer dydd, am fod ambell i blat aur ac arian yma ao aow ar eu hwynebau. Nid yw 0 un pwys faint a lwch sydd arnynt-y mae yn beryglus eyffwrdd a hwynt, rhag ofn gwneyd colled ar yr aur a'r arian. Os yw y cyfaill yn penderfynu dal i fyned ymlaen, a gadael ei ély ei hun yn ddiymgeledd, nid oes dim i'w wneyd ond myned i'w dy yntau, a thynu tipyn o'r llwch; felly, edryched y gwr parchedig ati.—Yr eiddoch, &c. MORUlS WILLIAMS. Lleiniau, Llanbedrog, Pwllheli.
Y PARCH. W. GLANFFRWD THOMAS.
Y PARCH. W. GLANFFRWD THOMAS. At Olygydd Y Llan a'r Dyioysogaeth." Syr,-—Yn Y LLAN am Gorphenaf 13eg, gwelais ^pJddiffyniad y Parch. W. Glanffrwd Thomas o hono l hun yn erbyn Lloffwr." Nid wyf yn gwybod ^ra am yr hyn sydd mewn dadl rhyngddynfc. Drwg I? genyf ddarllen yn y Christian World am uehefin 28ain, fod y gwr parchedig yn cael ei foy- £ ot'o yn ei ddinas ei hun, a hyny oherwydd ei fod ™Bhyddfrydwr—"because of his known attach- ^eflt to Liberal principles." Ai gwir fod y gwr Wchedig yn cael ei foycotio o gwbl ? Gs ydyw, a Ydyvv yn bosibl ei fed yn cael ei foycotio oherwydd I: 860hos uchod ?—Yr eiddoch, &c., ANTIBOYCOT.
LLANRHYSTYD.
LLANRHYSTYD. At Olygydd Y Llan a'r Dyioysogaeth." Syr.-Wrth weled y bobl yn dylifo i gvfarfod blyn- Llanrhystyd, a'r eglwys wedi ei gorlenwi, ac bw eglwys fechan mo honi, daeth i'm meddwl, y pdai o fendith pe cynhelid cyfarfod cyffelyb mewn l^yfydd eraill y sir. Cof genyf am yr hen gyfar- %dd misol a gynhelid yn dra chyfiredin yn yr e^ser Synfc> ac mewn amser diweddarach. Ai doeth r^ael i'r hen gyfarfodydd hyn fyned i lawr ? Nid v^.y gwasanaethau diolchgarwch yn hollol lanw lie Qh?011 gyfarfodydd misol, ac ni chynhelir hwynt i Qd am ryw un mis yn y flwyddyn. A oes modd eu ^fyvvio ? Atebed offeiriaid y sir.—Yr eiddoch, &c., HENUEIAD.
PSALLWYR.
PSALLWYR. At Olygydd y Llan a'r Dywysogaeth." Syr,-Goddefwch i mi trwy gyfrwng Y LLAN, ofyn ar ran eglwys dlawd sydd yn awyddus i ganu y Salmau yn y Gwasanaeth Dwyfol, a fyddai rhyw offeiriac1 sydd wedi rhoddi beibio y Psallwyr a dyn- wyd allan gan bwyllgor 0 Offairiaid a Lleygwyr yn Esgobaeth Bangor a Llaneiwy cystal a'u hanrhegu iddi ?—Ydwyf, &c., OFFElItIAD.
BEIBL DR. MORGAN.
BEIBL DR. MORGAN. At Olygydd Y Llan a'r Dyioysogaeth." Syr,—Gan mai eleni yw tri chan'mlwyddiant cyfieithiad y Belbl i'r iaith Gymraeg, a bod pwyllgor wedi ei ffurfio er dathlu yr amgylchiad, hwyrach y caniatewch i mi, Mr. Golygydd, roddi awgrymiad er hyrwyddo yr amcan hwn. Yn nyffryn prydferth Clwyd, ac megis 0 dan gysgod Eglwys Gadeiriol Llanelwy, yn mha un yr oedd yr Esgob Morgan yn "ben Bugail," ac ei claddwyd, ni chlywir son ac ni wneir dim tuag at chwyddo y gronfa. Beth pe byddai i'r pedwar Esgob Cymreig ofyn i'w Harchddiaconiaid ddwyn y gronfa i sylw y Deoniaid Gwladol, a chael ganddynt hwythau alw sylw yr offeiriaid plwyfol tuag ati yn eu deaneries, ao i benodi casglyddion i hel ati, a gwneyd casgliad yn yr Ysgolion Sul, yna ceid rhywbeth sylweddol tuag at y memorial. Gobeithiaf y cymerir yr awgrym i fyny ao y gweithredir arni.—Yr eiddoch, &c., EGLWYSWR.
CYNHADLEDD ESGOBAETH LLANELWY.
CYNHADLEDD ESGOBAETH LLANELWY. At Olygydd Y Llan a'r Dywysogaeth." Syr,—Bwriedir cynal eleni y gynhadledd uchod yn yr eilfed wythnos 0 Fedi yn Nghorwen. Er fod y pwyllgor yn gwneyd eu goreu i hyrwyddo ei llwydd- iant, mewn trallod a chywilydd gwyneb y mynegaf i chwi mai derbyniad oerllyd a rydd rhai 0 fawricn ein cymydogaeth iddi. Ysgrifonwyd at amryw yn gofyn eu presenoldeb, ond oddiwrthynt daeth yr hen atebiad, ''Atolwg i ti, cymer fi yn esgusodol," a hyny pan nad oedd ondesgusawd pur wael dros eu hanaliuogrwydd. Nid rhyfedd i un o'r pwyllgor lefaru yn llym yn achos y fath ddifatorweh rhyn- llyd, ac y mai yn ofer y galwant eu hunain yn Eg- lwyswyr os mynant osgoi cynhadledd mor bwysig yn ngwyneb y ffaith fod dynion mor enwog wedi addaw cymeryd rhan ynddi. Os ydyw y dref yn fechan, eto y mae Corwen yn lie canclog, ac yn gyfuniad rheilorsafoedd i gludo y cynrychiolwyr ynghyd i gynal eu cynhadledd. Yr unigrwystrau ar ffordd ei Ilwyddiant ydyw nodweddion yr ardal, sef hunan- fudd a'r elfen ymdd'ialgar i beidio talu y degwm i'r offeiriaid. Heblaw cynhadleddau rhyfel Owain Glyndwr ae Iarli Grey, nid oes neb yn gwybod am yr un gynhadledd fawr arall erioed gael ei chynal yma; a phe buasai hyd yn nod eich cwrdd offeir- iadol" yn y De yna wedi dyfod yn beth mwy cyff- redin yn ein mysg ni yn y Gogledd yma, gallasai beth bynag ddysgu ysbryd mwy lletygar yn ein har. dal, pa beth bynag a allesid ei goleddu>am ei adeil- adaeth ysbrydol ar feddyliau yr ieuenctyd. Pryd daw ein hurddasolion 0 gwmpas i gyflawni eu dyled- swyddau ? Mynych y gofynir beth yw'r achos fcrd rhai o'n goludogion yn wastadol absenol at y pryd. Mewn undeb y mae nerth. Pan yr ysgiifenaf nesaf atoob, gobeithiaf y bydd yr hunan-les a'r dueddfryd aniletygar bresenol wedi suddo cyn bo hir o'r golwg i gerwin bydolrwydd Satan, ae y ca.wn ragolygon mwy rhagorol am y gynhadledd agoshaol; ond y feddyginiaeth oreu tuag at ei llwyddo ydyw nithio pob rhwystr diog trwy ograu eich newyddiadur gwroi.—Yr eiddoch yn ofidus, HENAITGWU.
BOYCOTTIAETII RADICALAIDD.
BOYCOTTIAETII RADICALAIDD. At Olygydd Y Llan a'r Dywysogaeth." Syr,-Yr oecldwn yn credu mai mewri gwlad rydd yr oaddwn yn byw, ac yr oeddwn yn credu yr hen ddiareb "Rhydd i bob meddwl ei farn," a mvn Rhyddfrydwyr mai eu hamcan hwy ydyw dwyn rhyddid gan awgrymu mai gormeswyr ydyw y Ceid- wadwyr, ac mai amcan eithaf Ceidwadaeth ydyw cadw y werin mewn tywyllwch ao yn gaeth i'r ban- defigaeth a'r Eglwys. Ond gadawer i mi nodi dwy engraifffc ddigwyddodd, un yn mhlwyf Llandegai, a'r Hall yn mhlwyf Llanllechid, a dalier fi yn gyfrifol am witionedd y cyfryw, a dengys hyn mai amcan Rhyddfrydiaeth ydyw cadwyno pawb er cyraedd ryw amcan neillduol. Yn y lie uchod yr oedd dyn ieuanc yn byw gyda'i fam oedranus. Yr oedd y dyn ieuano o gymeriad dilychwin, a hynod 0 gymeradwy ac yn bregethwr hynod 0 sylweddol gyda'r enwad y per- thynai iddo. Ond yr oedd ei fam mewn oedran mawr, ac mewn adfeiliad amlwg, a dywedai y dy- munai, ar ol marw, gael ei chladdu a dan yr hen drefn, i'r hyn yr oedd y dyn ieuanc, eimab, yn fodd- lawn ond ymhen ysbaid bu farw yr hen wraig, a mawr oedd y cydymdeimlad a'r brawd pregethwrol yn ei brofedigaeth, a lliosog yr ymwelwyr, a ch'y- merodd yntau gyfleustra i hysbysu dymuniad olaf ei fam o gael ei cbladdu yn ol trefn yr Eglwys Sefydl- edig, ao nad oedd yn ewyllysio croesi dymuniad olaf ei fam. Hawdd y geilid dyfalu yr argyhoeddi a'r beio fu ar y pregethwyr ond mynodd gyflawni ei addewid a gladdu yn yr hen drefn, ond nid oedd un gweinidog o'r enwad wrth law (neu yn barod i was- anaethu) ond aeth yntau at offeiriad y plwyf, a daeth yr offeiriod a gwasanaethodd wrth y ty. Ond aeth hanes y claddu trwy y corff y perthynai y brawd iddo acyr oedd gan y brawd amryw gyhoeddiadau yn ystod y flwyddyn, tua phymtheg-ar-hugain (os wyf yn mothu yn y ffugwr nid wyf yn methu yn y ffaith sydd yn dangos yr egwyddor). Anfonasant at y brawd pregethwrol, agos yr oil, gan dynu y oy- hoeddiadau yn ol, yn dweyd nad oeddynt am ei wasanaetb. Dengys hyn mai nid crefydd ydyw pwnc, nac achub enaid yw amcan, ond llwyddo mewn materion gwleidyddol. Ac yr ydym yn edryoh ar yr Wrthblaid-yr unig am can ydyw gwrthwynebu y Llywodraeth. Ffaith arall sydd yr un mor wirioneddol. Bu anghydwelediad yn ddiweddar rhwng chwarelwyr- un dosbarth yn Geidwadwyr a gwrth-Undebwyr, a'r dosbarth arall yn Undebwyr a Rhyddfrydwyr. Yr oedd gan y naill a'r llall bawl i fod felly. Ond y mae yn wybyddus i mi am ddyn o Geidwadwr a gwrth-Undebwr, yn bwriadu myned i'r America er gwella ei amgylchiadau, ond wele ei gydweithwyr yn anfon llythyrau i'r america, ac at wahanol bersonau i wahanol fanau yn yr America i geisio ganddynt ddylanwadu i atal iddo gael gwaith. Dyna egwyddor Rhyddfrydiaeth.—Yr eiddoch, &c., Bangor. JOHN JONES (Ogwenydd).
YMWELlAD " HEN I)OAIOS A DYFFRYN…
YMWELlAD HEN I)OAIOS A DYFFRYN TAWE. [GAN TOMOS IEUANC.] Three Cheers i gwn bach Cwmtawe" am "gyfartb." Cymerent galon, bu Hen Domos yn "gi bach" unwaith, Ymarfetodd ei ddawn i ,s gyfarth cyn iddo ddyfod yn aUuog i gnoi. Y mae gobaith y deuant hwythau yn gwn mawr gydag amser. Cynhaliodd offeiriaid Deoniaeth Wladbl Ddwyr- einiol Gower eu cyfarfod chwarterol dydd Mawrth,, y lOfed cyfisol. Clywais i bynciau pwysig gael eu. dwyn dan sylw, a'u dadleu. Cymerodd rhagor o, offeiriaid ieuainc raD. yn y daadleuaeth nag erioed o'r blaen. Ni roddaf fanylion am y disgwyliaf fod; ysgrifenydd y ddeoniaeth, yr hwn sydd yn ysgolor Cymreig rhagorol, wedi gwneyd hyny. Ond os esgeulusa ei ddyledswydd, gofynaf i Hen Domos fygwth "glopa ei ffon" arno. Haedda eraill gyffelyb gerydd. Os yw yr hen wr yn rhy fethiedig gofynaf i "Gwarffrwd" dd'od yn un swydd, o sir Aberteifi, i'w gynorthwyo, gan obeithio y rhydd yr henafgwr well tai iddo am ei gynorthwyo nag a wnaeth am gydymdeimlo ag ef. Gofaled yr awdurdodau y sydd" yn Clydach, Glais, a'r Alltwen anfon hanes yr hyn sydd wedi, ac. yn cymeryd lie yn eu plith, i'r LLAN. Paham na. rydd yr hen Batriarch parchus, y Dr. Walters, arwydd i un neu ddau yn ei blwyf, fedrant ysgrifenu Cymraeg glin gloew, i gofnodi gweithrediadau Ea- lwysig Ileol yn Y LLAN ? Yr ydwyf yn clywed yn awr ac yn y man, am bethau gymerant le yn y Dyffryn, heb na syll na son am danynt ar dudal- enau Y LLAN. Nid rhyfedd, gan hyny, fod cylch- rediad ein hunig wythnosolyn Eglwysig Cymreig cyn lleied yn y rhandiriyma. I symio i fyny sefyllfa pethau mewn. cysylltiad ag adeiladu yn mhlwyf Clydach y mae eisiau pedair o eglwysi, cyn y bydd yr Hen Fam yr hyn a ddylasai fod yno, fel y clywais a'm clustiau fy hun, y Curate- in-Charge yn datgan yn gyhoeddus cyn hyn sef un, fel y dywed Ewyllysiwr da," yn y Buildings- lie y mae y boblogaeth ar gynydd parhaus un yn Craig Cefn-parc, fel y tystiolaetha cylch-lythyr y "Swansea Church Extension Scheme;" un yn Nghlydacb, i'r Cymry neu i'r Saeson; ac un yn Craigtrebanws. Hyn oil pan y cwyna Hen Domos fod Eglwys St. Paul's, Glais, yn rhy agos i C!ydach. Bydd genyf air mewn cysylltiad a Phontardawe yn fuan.
MARWOLAETH YR HENADUR DAVID…
MARWOLAETH YR HENADUR DAVID BEVAN. CADOXTON PLACE, CASTELLNEDD. Y mae genym y gorchwyl pruddaidd ac annym- unol 0 ysgrifenu byr gofiant i'r boneddwr adna. byddus sydd wedi gadael bxoydd byd y gorthrym- derau er dydd Llun, y 9fed o'r mia hwn, yn 54 mlwydd oed. Teg i ddarllenwyr lliosog Y LLAN ydyw cael amlinelliad byr 0 nodweddion cymariad un a fawr gerid gan ein canedl; yr hwn oedd yn addurn prydferth ar fynwes foesol cymdeithas, Tlysau disgleiriaf ei gymeriad oeddynt—cydym- deimlad, addfwynder, cymwynasgarwcb, a choronid y grasusau hyn a haelioni, yr hwn oedd fel ffynon risialaidd yn tarddu, gan fyrlymu ei ffrydiau iach- usol i adloni llewyrch tristweh, gofid, a galar. Yr oedd tynerwch ei galon yn ysgwyd teyrnwialen di- ddanwch, ao yn meddu perffaith lywodraeth ar ei law a'i logell. Yr oedd cri yr anghenus, a lief y gorthrymedig yn alluoedd anorchfygol i gyraedd holl ystorfeydd ei gymwynasgarwch ao aberoedd ei gariad. Yr oedd Mr. Bevan yn gyfaill dianwadal i'r Eg- lwys, a diameu y bydd yn golled anadferadwy i Eglwys Cattwg golli un oedd yn telmlo y fath ddyddordeb yn ei holl weithredoedd. Dydd Sadwrn, y 14eg, ymgynullodd tyrfa fawr o j gareidigion ao edmygwyr yr ymadawedig i dalu y deyrnged olaf o'u parch iddo ar ddydd ei angladd. Trefnwyd y'gosgorcldlu gan Supt. Hawlett, fel y canlynHeddgeidwaid, gweithwyr, deiliaid, Maer a'r Gorphoriaeth, cor a'r offeiriaid, arch a'i galarwyr, gweision a chyfeillion, y cyhoedd. Gweinyddwyd gwasanaeth ardderchog yr Eglwys oddifewn ao wrth y bedd mewn arddull Hawn teimlad gan y ficer, y Parch. Lewis Jones, M.A. Gwelsom yno hefyd y parchedigion canlynolYr Hybarch Archddiacon Griffiths, W. Edwards," Gry- hant; W. Griffiths, Dulais Fach; D. Griffiths, Resolven; Dr. Walters, J. 0. Thomas, W. Marsden) ac amryw na chawsom eu henwau. Rhoddwyd blodeu-dyrch afEifed ar glawr yr arch. Yr oedd yr olygfa fwyaf brydferth a flodau a welsom erioed. Felly gadawsom y rhan farwol o'r gwr hwn yn orchuddiedig gan fiodion tet yn addurno ei arch, a dagrau anwyliaid yn ireiddio eu deiliau amryliw. Gorphwysed mewn tawelwch, a hedd i'w lwch yn y fangre gysegredig hyd y bydd lief yr Arch-angel ac ndgorn Duw" yn ei ddeffroi i adgyfodiad gwell, ac arhosed yr Argiwydd yn ei dangnefedd gyda'r taulu galarus. Gone to rest—not dead but sleepeth In the grave—a Silent home, Where no suffering, pain, nor'sorrow Ever through the portals come: Yonder, past the roll of ages, On that blissful, radiant shore, With the saints and herald angels, He shall dwell for everzuore. -H. Eurfyl Jones,
" GLANFFRWD " A'I GYHUDDWYE.
Radical views, if they wished to term them so-but be Was one also who held that Tory principles ^ere unchristian." Mae'n anhawdd meddwl am ddyn yn dal "extreme Radical views" yn Nghym- ar nad yw yn ddadgysylltwr. Ond y mae'n dda genyf ddeall fod Glanffrwd yn eithriad er ei fod ar yr un pryd yn dangos tipyn yn "anghyson," nid yn unig a'i waith yn pleidio aadgysylltwr fel Mr. John Roberts, ond hefyd a'i egwyddorion proffesedig ei hun. Dyna fi wedi ceiaio profi ty ngosodiadau, ar gais y gwr parchedig, gyda phob ysbryd addfwynder ag yr wyf yn feddianol arno, a barned y darllen- ydd a lwyddais ai peidio.—Yr eiddoch, &c., Gorphenaf 16eg. LLOFFWR. 0. Y.—Nid wyf wedi ymyraeth &'r cwynion yn erbyn gohebydd y Gwalia Baled pob twba ar ei Waelod ei hun. At Olygydd Y Llan a'r Dyioysogaeth Syr,—Y cwbl sydd genyf i'w ddweyd ynglyn i'r yDadrafodaeth hon ydyw hyn :— C> 1. Haeriadau disail ac anwireddus ydynt fy mod 1 Wedi bod yn gadeirydd ar gyfarfod wedi ei alw |an weinidogion Ymneillduol yn y ddinaa hon. chlywaia i son am gyfarfod o'r fath yn y lie. 2. Hefyd, anwiredd maleisus ydyw dweyd i mi gymeryd rhan mewn capelydd neillduol i areithio "blaid ymgeisydd Seneddol sydd ddadgysylltwr." Mae y ddau foneddwr a bleidiwyd genyf yn 1885 yn cael eu hystyried yn awr, hyd yn nod gan y Toriaid tnwya.f zelog, yn bleidwyr gwresooaf yr Eglwys, sef 4rglwydd Stalbridge a'r Milwriad Cornwallis West. Olad nid mewn capelydd y gwnes hyny. ) 3. Gwn nad 11 Gicalia yw Y LLAN ao nid Y LLAN yp Gwalia." Gwn hafyd mai ar sail yr hyn a ym- «dangosodd yn Y LLAN yr ymosodwyd arnaf yn y Gwalia. 4. Drwg iawn genyf i mi, ar sail yr hyn a welais y Gwalia, enwi Ficer Talyllyehau fel awdwr yr a ddywedwyd am danaf yn Y LLAN. Maddeu- ed i mi am wneyd yr hyn na fynwn er dim ei wneyd It chyfaill na gelyn, set ei gamgyhuddo ar gyhoedd Swlad.—Yr eiddoch, &c., W. GLANFFRWD THOMAS. [Dywedwn eto nad oes a fynom o gwbl a'r hyn a gyhoeddir yn y Gwalia., nac ychwaith &'i hyn a ddywedir gan y newyddiadur uchod ar sail yr hyn a argreffir yn ein colofnau. Rhwng y Parch. W. G. Thomas a'r Gwalia y mae y ddadl, oblegid nic1 ein geiriau ni a ddyfynir ganddo o dan penawd 1. 0 barthed i'r ail ben yn ei lythyr addefa ein gohebydd ei fod wedi pleidio Mr. C. West yn. 1885, ond ni wnaeth hyn mewn capel. Purion. Nid yr hyn ydyw barn Sir. West mewn cysylltiad â. dadgysylltiad yn awr ydyw y pwnc, ond beth ydoedd ei farn yn ystod ei ymgeisiaeth yn 1885. Datganodd ei hun yn bleidiol i ddadgysylltiad ac ar y 9fed o Fawrth, 1886, rhyw bedwar mis neu lai at oJ. yr etholiad, pleidleisiodd dros gynyg Mr. Dillwyn yn y Senedd. Nis gellir gwadu hyn yna B60 os yr enillodd y Parch. W. G. Thomas (neu, os y ceisiodd wneyd hyny) un bleidlais i Mr. West ei ddylanwad neu ei ddoniau, darfa iddo gyxlorthwyo dadgysylitwr i fyned i'r Senedd. Rhaiûi ni gyfaddef ein bod yn methu a chysoni |°sodiad ein gohebydd a'r ffeithiau uchod. Basned y cyhoedd rhyngom. Un gair yn rhagor ar J trydydd osodiad. Cwyna Mr. Thomas am y Gwalia arno, a dywed fod yr ymosod lu ei seilio ar eiriau'r LLAN. Yn enw pob 0esW0x paham y mse y boneddwr parchedig yn heibio yr ymosodydd, ao yn cynyg ein llin- agU ni. Nid ydyw yn fyr o wroldeb, felly bydded iddo gymeryd y Gwalia mewn liaw a phan yr ytnosoda Y LLAN arno, deued allan, ac y mae yn ddiau genym y caiff allan ein bod yn deg ac hefyd yn ddiofn.—GOL.]