Y Llan

U.1T1] 0 LERPVVL [GAN EIN GOHEBYDD ARBENIG,] DYDD GWYL Y FRIALLEN. Dathlwyd Dydd Gwyl y Frialien eleni ddiwrnod yn gynt nag arferol are fod cofwyl fawr marwol. aeth Arglwydd Beaconsfield yn digwydd ar Ddydd Gweuer y Groglith. Cedwid y dydd yn gyfiredinol yn Lerpwl, ac yr oadd y brwdfrydedd a arddangosid gan bob dosbarth o gymdeithas yn brawf fod eoffadwriaeth y gwladweinydd a'r gwladgarwr clodfawr mor wyrdd ag erioed. Yr oedd cofgolofa Arglwydd Beaconsfield o flaen Nenadd St. George wedi ei haddurno yn y modd mwyaf destlus a phleth-dorchau a choronau o frialli, ao nid yn unig yr oedd y blodeuyn cynarol prydferth hwn i'w weled ar fronau merched a dynion, ond yr oedd hyd yc nod gyrwyr cerbydau wedi addurno y ceffylau. Y mae'r Gladstoniaid crintaehlyd ac anwiadgarol yn eiddigeddu yn llwyddiant yr wyl fawr genediaethol, a gwelais lawer o honynt yn gwisgo rbyw flod'yn coch an- ferthol yn nhyllau eu boglwm, fel pe baent yn awyddus i gywilyddio y blodeuyn bychan melyn- wawr a diymhongar sydd wedi dyfod yn ffafryn gan bob dosbarth o'r boblogaeth. tlawd a chyfoetbog, gwreng a bonhoddig. Trodd boneddwr ataf yn un o brifheolydd y ddinas, a dywedodd- Excuse me, sir, you are a perfect stranger to me, but I am not afraid to meet any man that wears the primrose." Mae llawer o wir yn y sylw gwreiddiol hwn. O'n hachos y Friallen zvln Arwyddlun: yn ei hiaith Hon ddysg ufudd-dod llwyr i'n Teyrn I'n crefydd, gwlad, a rhaith." Meddylddrych hapus dros ben oedd sefydliad Gwyl y Friallen. Ond i beidio pLilosopheiddio yn y ffordd yna, cynhaliwyd demonstrasiwn Ceidwadol nos iau o flaen St. George's Hall, Be yr oadd dros dair mil yn bresenol. Y llywydd oedd Mr. Councillor Houlding, a chafwyd areith- iau yn llawn brwdfrydedd a than gwladgarol ar yr achlysur. Talwyd gwarogaeth uchel i Arg- lwydd Beaconsfield fel un o'r gwiadweinwyr mwyaf, os nid y mwyaf, a gynyrchodd Prydain Fawr erioed; a gellir defnyddio geiriau y bardd Italaidd yn ddigon priodol am yr larll urddasol:— Matched with the fame Of thy great name Bronze is but wax, And marble sand, To baffle time's attacks And stealthy hand." Pasiwyd penderfyniad yn y cyfarfod mawreddog hwn yn datgan gwerthfawrogiad y gwyddfodolion o wasanaeth digymar Arglwydd Beaconsfield i'w wlad, ac yn amlygu ymddiried llwyr yn Llywodr. aeth yr Ardalydd Salisbury am barhau llywottrefn yr larll anrhydeddus. DYDD GWENER Y GROGLITH. Dydd Gwener y Groglith bu y byd Cristionogol yn dathlu marwolaeth anfeidrol fwy pwysig na'r un tarwolaeth arall a gymerodd le ar y ddaear yma erioed-marwolaeth Creawdwr y bydoedd a Llywiawdwr y bydysawd. Treuliwyd y dydd fei arferol yn Lerpwl mewn defosiwn ac ymblesera. Nid oes dim yn erbyn i ddynion fwynhau eu bun. aiD o fewn terfynau gweddeidd-dra a phriodoldeb, ond fel y dywed y Proffeswr Ruskin, uno felldith- ion yr oes ydyw awydd anniwall am bleserau. Dywed fod y rhai sydd yn caru pleser ynddo ei hun, ar waban oddiwrth unrhyw ddaioni a ddichon ddeilliaw oddiwrtho, ".yn hela ar feirch Iledritliiol, gyda chwo lledrithiol, ac ar ol pryf liedrithiol." Ond da genyf weled fod y dydd ya cael ei gadw yn fwy cyffreidraol fel dydd o ddefosiwn ac addoliad, ac fel dydd perffeithiad trefn fawr yr iachawdivriaeth. Dydd Gwener y Groglith yw yr wyl fwyaf pwysig a difrifol o holl svyliau yr Eglwys Gristionogol. Cynhaliwyd gwasanaethau ar y dydd yn yr holl eglwysi, alr Gwasanaeth teir-awr" mewn rhai eglwysl. Cynhaliwyd cyngherddau cysegredig mewn dau o brif chwareudai y ddinas, a chafwyd perfformiad o'r Messiah fel arferol yn Neuadd St. George. YR EGLWYSI CYMREIG. Cynhaliwyd gwasarlaeth am 10.30 yn y borell yn Eglwys St Dewi, pryd y gweinyddwyd gan y Parch. J. Davies, A.C. Cymerodd ei destyn oddiwrth Rhuf. v. 8, "Eithr y mae Duw yn canmol ei gariad tuag atom oblegid, a nyni etc yn bechaduriaid, i Grist farw trosom ni." Sylw- odd mai sail cyfiawnhad pechadur oedd marw- olaeth Criat. (1) Y ffaith ynddi ei hun fod Daw yn caru dyn, (2) amlygiad o'r eariad, ac (3) marW. olaeth Crist yn ei pharthynas a vi. Nid oedd yn naturiol i Dduw garu dyn, ond buasai yn fwy naturio). iddo ei gasau. Yr oedd Rhagluniaetb yn profi fod Duw ya caru dyn. Nid oedd DuW wedi egluro ei hun i neb ond dyn yr oedd boll secrets y Duwdod wedi eu hymddiried i ddyn. Yr oedd Duw yn canmol ei gariad at ddyn y prawf cryfaffod Duw yn caru dyn oedd marwolaeth Crist. Fe b'ai dyn yn gyfiawn ni fuasai am- lygiad o'i gariad ddim cymaint. A nyni etc y beehaduriaid." Yr oedd Crist wedi marw dros 131 erlidwyr, dros y rhai oedd wedi ei gamdrin, ei waradwyddo, a'i ddirmygu. Paham y bu CrIst farw drosom perthynas y ffaith &'n bywyd- (1) Er ein cymodi a Duw, (2) sicrhau ein gogoniant tragywyddol. Yr oedd dyn aaa fyned i'r nefoedd, ac yr oedd y dyn duwiol yn sicr o'r nefoedd ar sail marwolaeth y Gwaredwr, (3) Yr oedd angau y Groes yn ein gosod dan rwytn* edigaeth i Dduw. 'Doedd gan ddyn ddim haWi ar ei fywyd ei hun. (4) Yr oedd yn eanolbwynj cariad brawdol. Gorchymyn newydd yr wy* yn ei roddi i chwi, ar garu o honoch eich gilydd; fel y cerais i chwi." Pregeth hynod effeitbiol » chymhwysiadol oedd hon ar Ddydd Gwener y Croeshoeliad. Gweinyddwyd y Cymun Bendigaid- Yr oedd gwasanaeth hwyrol yn Eglwys st. Asaph, Kirkdale, a gwasanaethwyd gan Mr- Davies. Cynhaliwyd gwasanaeth dwyfol yn yr hwyr yp. Eglwys Gymreig St. Nathaniel, pryd y darllen- wyd y gwasanaeth ac y pregethwyd gan Mr: FIlls ar weddi y lleidr ar y groes-11 Cofia fi Ps" ddelych i'th deyrnas." Sul y Pasg, pregethodd Mr. Ellis yn y boreu a'r hwyr oddiwrth St. Lnc xxiv. 34, Yr Arglwydd a gytododd yn wir, ac a ymddangosodd i Simon." Y pwnc ydoedd-sa- gyfodiad Crist fel yr oedd yn cynyrcbusyndod, sierwydd, a llawenydd. Sylwodd yn helaeth art tystion o'i adgyfodiad—eu rhifedi, a'u geirwiredd, Yr oedd y tystion hyn yn dystion credadwy, ae- p.1 fyddai dwyn camdystiolaeth yn un fantais dy»»* horol iddynt. Yr oedd adgyfodiad yr Arglwy^. leau yn ffynonell o lawenydd am ei fod wedi eJ egluro yn Fab Duw, am ei fod wedi buddugol- iaethu ar ei holl elynion, ac am ei fod yn rh& brawf o'r adgyfodiad eyffrledinol-y naill Yo achos a'r llali yn effaith. Os CrIst yn ffaitb, yr oedd yr adgyfodiad cyffl'edlno' yr oedd yn rhaid i'r ddau sefyll neusyrthlO gyda'u gilydd. Yn yr hwyr gweinyddodd Mr, Ellis, yn cael ei gynorthwyo gan Mr. Peters, curad Eglwys Seisnig St. Nathaniel, y Cyxnun Bendigaid i nifer liosog. Da genyf hysbysu 0 y gynulleidfa yn graddol gynyddu ar ol y gWo.S' anaethau cenhadol diweddar. EGLWYS ST. ASAPH, KIKDALE. Y mae Arglwydd Derby wedi rhcddi X25 tUI) at dreuliau Eglwys St. Asaph, Kirkdale, ac 0* nad wyf yn camgymeryd rhoddodd ei arglwy^' iaeth y tir i adeiladu yr Eglwys am ddp:I' Gweithred wir deilwng o etelychiad pendefigi015 ein gwlad. ESGOB CAERLLEON YN EGLWYS ST. DEWI. Mae y Gwir Barchedig Esgob Caer (Vt Jayne) i bregethu yn Eglwys Dewi Sant Sul, 26ain o Fai, pryd y disgwylir presenoldek X Maer a'r Gorphoraeth mewn rhwysg swyddo^0 {in state). Diameu y ceir cynulleidfa arddercb^ i wrandoyr Esgob newydd, a gobeithio y casgliad da i symud ymaith y gweddill ddyled oddiar yr adeilad hardd. Mae fisgo, newydd Caerlleon yn Gymro ymhob peth ond 6^ dafod, ac y mae Cymry Lerpwl yn falch fod ddynt ddau Esgob yn awr mor agos atynt mae ein Hesgob ni yma yn meddu ar gryn laff. o r tan Cymreig. Duw a fyddo yn nawdd £ i yn ngwyneb y brofedigaeth flin a'i goddiweddo<*a'

AT Y BEIRDD. Rhaid i ni erfyn ar ein cvfeillion barddonol fod mor garedig a thalu sylw i'r rheolau canlynol o hyn allan :— 1. Defnyddier note paper, ac ysgrifener ar un tu i'r ddalen. 2. Ymdrecher dewis testynau o ddyddordeb cyffredinol. ac ast-adier tlysni a byrdra yn hytrach nameithder gormodol. 3. Nis galiwn ddychwelyd cyfansoddiadau annerbyniol, na barnu teiiyngdod cyfleithiaclau heb weled y gwreiddiol.

DOSBABTH I. RHY UCHEL A SYRTH." Heddyw er gwera drwy'r nehelder-un avvr In awyren balchder, Ar fyr syrth o rifo'r ser I gytal a. baw'r gwter PENFRO.

"TY NI FYNO DUW, NI LWYDD." Er Lavdded, gwyched yw gwawr—tf heb Dduw, Er tyb ddall, daw dirfawr Ad fail i'w bethun drudfawr- Duw'n ei lid wna'i dynu i lawr. PESFKO.

MISS WILLIAMS (BLGDWEN MENAI), BETHESDA. "Welsoch chwi'r un fan mor cidifai—orioed? Pawb trwy'r wlad a'i hoffai; A chawn ei serch yn ei swyn, Dcniau mwyn Bioawen Menai. Hardd ei nan a pberaidd ei llais,-a'i dull Mor clegae mor llednaie A'i swyn i Gymro a Saia, A difyr uwchlaw dyfais. Bywiol ydyw ànll Blodwen-i siarad, i Benyw siriol law en Mor lioew mawrha awon Burdeb ei gwyneb a'i gwen. Mae auian Blodwen Menai-yn hawlio Molawd hir gan fintai; Addefir y mae'n ddifai, Rhian fwyn heb ami fai. Bydded iddi gael bywyd addas,-oes hir, Gyda serch cymdeithaa; ? Mwynhaa harddweh mewn urddas, Heb an gwg na neb yn gas. MIN OGWEN.

EXODUS XX. 1-18. Y geiriau hyn lefarodd Duw "vYrth Moses addfwyn gynt; I ni en cofio tra fo'm byw Ar eAU daearol hynt:- Na fyddei i ti Dduwian gau, Myfi yn nnig sydd Yn Gadarn lor a Llywydd clan, I'th arwain noa a dydd. Na cherfia byth i ti dy hun Un ddeiw bren nen faen: O'r holl greaduriaid na wna Inn, Er plygn glun o'i flaen. Myfi Jehofah ydwyf Ddnw Eiddigns am y drwg; Tad, mab, ac wyr—gwirionedd yw— Briint deimlo'r nefol wg. I'r sawl a gad want yr un wedd, Fy ngorchymynion oil, Trugaredd roddaf a gwir hedd, I nloedd yn ddigoll. J Na chymer euw'r Arglwydd mad Yn ofer: cofia mai Yn eaog bernir gan Ddnw Dad A wnelo gyfryw fai. Y Sabbath cadw i mi fy hun, Dydd gorphwys tawel yw, I'th fab, a'th ferch, a'th gyflog-ddyn, A phob creadnr byw. Mewn chwe' diwrnod gwnaeth Duw lor Y ddaear faith a'r ne', Y pysg dirif a'r llydan for: A threfuu wnaeth Efe Yn sanctaidd wyl y seithfed dydd, A'i fendith arno ro'dd Er dysgu pawb o deulu'r ffydd I wneuthnr yr un modd. Rho barch a chlod i'th dad a'th fam, Fel trigot yn y tir Os cedwi hwyntrhag trais a cham, Bendithir di yn wir. Na ladd dy gyd-ddyn yn dy lid Na wna odineb chwaith Ac na ladrata tra'n y byd llyn oil sydd anfad waith. Yn erbyn dy gymydog mwyn Na ddwg dyatiolaeth gau Ei dy, ei wraig na chwenych ddwyri, Ei asyn dan yr iau; Ei ych, ei forwyn, neu ei was, Na dim sydd eiddo ef: Nid boddlon i'r fath drachwant cas Yw'th Dad sydd yn y nef. Aberdaron. B. THOMAS.

EISTEDDFOD GADEIRIOL GWYSEDD, 1889. Y inae rbagolygon yr eisteddfod fawr uchod, a gyneolir yn nhref hynafol Pwllheli, fis Awet nesaf, yn hynod o obeithiol. Deallwn fod lliaws o brif dalentau ein cenedl yn parotoi ar ei chyfer, ac y x.,yatadlouaeth g-.rddorol--yn cnwedig yr un gorawl —y fwyaf Iliosog a dyddorol a gafwyd er's llawor dydd. Hon fydd yr eisteddfod ftm y flwyddyn hon y mae ei thestynau, ei beirnsaid, ei throfniadau, a'i phobpeth, yn gyru pob un arall i'r cysgod, a diau nas gallesid diswyl dim yn amgen oddiwrth bwyllgor deallua yr eisteddfod hon. Y mae ei bysgrifen- vddion lien-gar,—y Parcb. 0. N. Jones, a Thudwal, y baràd-â.'u holl galon yn y gwaith. Wyneddigion eisteddfodol, cynorthwywch wladgarwyr Pwllheli i wneyd yr eisteddfod hon yn ddechreuad cyfnod iiawydd yn hanrss yr hen sefydliad cenodlaethol,

Nos Sadwrn diweddaf, llosgodd y blocian goraf ( yn Savannah, Ga., er coIled o 1,500,000 o ddoleri..

Y LLIWODKAETH AO ADDYSG I YN NGHYMHU. CYFNEWIDIADAU PWYSIG YN NEDDF ADDYSG. Pan gyhoeddwyd y Code Newydd am 1889 er's pythefnos yn ol, teimlid siom nid bychan mown cylchoedd Gymraig, am nad ymddangosai fod sylw priodol wedi cael ei dalu i hawliau rhesvmol Ovmrn. Yr oedd y siom yn fwy am fed y Ddirprwyaeth Frenhiriol wedi cymeradwyo yn unfrydol fod i'r LlywodraeLh fabwysiadu cynlluniau Cymdeithas yr Iaitli Gymraeg, ac am fod yr Aelodau Oymreig yn Nhy y Cyffredin, a'r Arglwyddi Cymreig yn y Ty Uchaf, wedi rhoddi cefnogaeth gyfrinachol i'r mud- iad. Da genym, er hyny, allu hysbysu yn awr fod ofnau cyfeillion addysg yn Nghymru wedi profi yn ddisail. Gosodir hyn tnhwnt i amkeuaeth gan lythyr oddiwrth Syr William Hart-Dyke, Is-Lywydd y Cyngor Addysg, at Syr John Puleston, yr hwn sydd wedi cymeryd dyddordeb manvr yn y mater o'r cychwyn, a'r hwn sydd wedi bod yn gohebu a'r Cyngor Addysg ar ran Cymdeithas yr Iaith Gymraeg. Gellir edrych ar y llythyr pwysig yma fel esboniad swyddogol ar y Code Newydd, ec yn ngoleuni yr esboniad yma ymddengys fod y Llywodraeth bellaoh yn ymarferol wedi caniatau yr holl gynllun ddygwyd ymlaen ganddynt yn y Gofeb osodwyd o flaen y Dirprwyaeth Frenhinol er's tair blynedd yn ol, a'r hwn gynllan sydd bellach wedi cael ei dderbyn gan addysgwyr Gymreig yn gyftredinol. LLYTHYR SYR WILLIAM HART-DYKE. (EILEB.) "FY ANWYL PULESTON,—Yn mlaenaf oil, y cwestiwn o gydnabod Gymraieg fel Testyn Arbenig (Specific Subject). Mae hyn wedi cael ei wneyd oellach er's dwy flynedd, ac wedi cael ei enwi yn yr adroddiad blynyddol a gyflwynir i Dy y Cyflredin. Oyhoeddic adroddiad nesaf Mr. Williams, Arolygwr Ysgolion ei Mawrhydi yn y Ithanbarth Gymreig, fel y gwnaed ddwy flynedd yn ol, mewn ffurf ar wahan, fel ag i'w osod yn rhwydd o fewn cyraedd pobl Cymru ac, yn ychwanegol at ystadegau eraill yn dal cysylltiad a'r Dywysogaeth, cynwysa ffigyrau yn dangos am y ddwy flynedd ddiweddaf pa nifer o ysgolion ac ysgolheigion sydd wedi cymeryd Cymraeg fel testyn arbenig. Nid ydya wedi ei enwi yn Attodlen III., am y tybjd mai gweil fyddai gadael i bob ardal ddewis, mor bell ag a fyddai boaibl, ei cbynllun addysgol ei hun. "Yn y sylw ychwanegwyd at Attodlen I. mae y y geiriau yn ol dewisiad yr Arholwr yn oyfeirio at yr hawl i osod dictation yn lie cyfansoddiad yn y safonau uchaf yn gyfiredinol; ac yn sicr cyfar- wyddir yr Arholwyr i roddi pob cefnogaeth i'r cynUun o gyfieithu o'r Gymraeg i'r Saesneg, neu i ysgrifenu mewn Saesneg ystori ddarilenir yn Gymraeg. I I Rhaid, i ni beidio cefnogi y Gymraeg ar dranl y Saesneg, ond yn hytrach fel moddion i ddysgu Saesnog yn gyfiymach a sicrach, a chyda'r amcan hwn bydd y llyfrau dwy-ieithog, ganiateir yn y nodiad ar odreu tudalen 23, yn galluogi y plant i ddysgu Cymraeg a Saesneg ochr yn ochr. Mae yn eglur mai llywodraethwyr pob ysgol ar wahan sydd i benderfynu ai dymunol fyddai iddynt ddefnyddio y cyfryw lyfrau, ond caniateir yr bawl yn ddigam- syniol iddynt, ao ymddengys fod y cyfryw ganiatad yn angenrheidiol er hwylysu y cyfieithu ddisgvyylir yn y safonau uchaf. Tew.y y nodiad cyntaf i Attoclleja 11., galluogir llywodraethwyr unrhyw ysgol i gyflwyno i'r Arholwr, ac awdurdodir yntau i gymeradwyo, unrhyw gyn- llun cymwys o wersi yn y testynau nodic. 0 dan yr adran yma mae yn amlwg y gellir defnyddio Map o Gymru er egluro gwersi mewn daearyddiaeth yn Safon II., a dysgu Daearyddiaeth Cymru yn lie Daearyddiaeth yn Safon III. o dan amodau priodol, Galluoga hefyd Sasanog fel testyn dos- barthol (English as a Class Subject) i gael ei gyf- newid yn y fath fodd ag i'w gyfaddasu at anhaws- derau ac anghenion arbenig Ysgolion Cymreig. "r y eyfan anturiaf ddadieu fod pob gofyn oyf- reith ?awn o eiddo pleidwyr addysg yn Nghymru wadi cael ui gyfarfod mewn dull teg a chyflawn. Gorphwysaf, yr eiddoch yn gywir, (Arwyddwyd) W. HART-DYKE." Yr adranau o'r Code y cyfeirir atynt yn y llythyr uchod ydynt y rhai canlynol: ) ATTODLEN I.-Testynau Elfenol. N.B.—"Mewn arclalcedd Cymreig gellir rhoddi eyfieithiad i'r Saasneg o ddarn o Gymraeg rhwydd wedi ei ysgrifenu ar y bwrdd au, neu ystori wedl el darllen ddwywaith, yn lie cyfansoddi. yn Saesneg." ATTODLEN II.-Testynau Dosbarthol. Nodiad I.-Os dewisa llywodraethwyr unrhyw ysgol, gallant gyflwyno i'r Arholwr, ar adeg ei ym- weliad blynyddol, a gall yntau gymeradwyo am y fiwyddyn ganlynol, unrhyw gynllun graddoledig o wersi yn y testynau hyn fydd yn darparu am ddim llai na thri dosbartb. Nodiad 2.—-Mewn ardaloedd He ysiaredir Cymraeg, gellir profi dealltwriaeth y plant arholir mewn unrhyw destyn elfenol neu ddosbarthol, trwy geisio ganddynt egluro yn Gymraeg ystyr yr hyn ddarllenir ganddynt, a gellir defnyddio llyfrau dwy-ieithog fel gwers-Iyfrau i'r plant. CEYKODEB O'B HAWLIAU GANIATEIR I YSGOLION CYMEEIG GAN Y CODE NEWYDD. Wrth ddarllen y Code newydd yn ngoleuni eglur. had swyddogol Syr William Hart-Dyke yn y llythyr uchod, gwelir fod canlyniadau cyfnewidiadau ym- ddangosant yn gydmarol ddibwys, mewn gwirionedd yn bwysig, ac yn eu cysylltiad Ysgolion Cymreig, yn oyraedd ymhell iawn. Mewn effaifch, agotant y drws i gyfnewidiadau mor fawr a phwysig nes cyfansoddi chwyldroad porfiaith yn "holl pynllun addysg elfenol yn Nghymru. J I'w gosod yn fyr, caniateir y petbau canlynol I.-(,jeliir dysgu Grama,deg Cymraeg fel testyn arbenig yn Safonau V., VI., VII., a cheir tfil gan y Llywodraeth o bedwar swllt am bob plentyn ii. yn llwyddianus drwy yr arholiad. 2.—Yn lie y oynllun presenol o ddysgu Gramadag Saesneg, caniateir oynllun o gyfieithiadau graddol- edig o'r Gymraeg i'r Saesneg ymhob dosbarth trwy yr ysgol. Bydd hyn yn apelio yn uniongyrchol at reswm a deall y plentyn, yn lie ymddibynu ar y cof yn unig, ac mewn effaith yn oynwys dysgu Cymraeg a Saesneg yn rheolaidd ochr yn ochr, a cheir tâlo ddau swllt y pen at gyfartaledd yr holl yagol os bydd canlyniadau yr arboliad yn foddhaol. 3. Ymhob safon ee. i bob testyn ddysgir yn yr Ysgol, gellir defnyddio llyfrau dwy-ieithog gall y, copiau ysgrifenu ,;ynwys arwyddeiriau Cymreig, gyda'u cyfieithiadau Seisnig, i'r plant eu bysgrifenu; gall tonau Cymreig, gyda geiriau Cymreig neu Seis- nig, gael eu dysgu i'r plant, acheir taloswllty penar gyfartaledd yr holl ysgol os bydd y canu yn foddhaol. 4.-Gellir dysgu Daearyddiaeth Cymru i fyny hyd Safon III., a Hanes Cymru drwy yr bpll ysgol, trwy gyfrwng llyfrau Cymraeg a SaeBned, a cheir tal o ddau swllt y pen ar gyfartaledd yr holl ysgol am bob un o'r ddau destyn uchod os bydd y gwaith yn foddhaol. 5.—Gall ysgolion fydd yn cymeryd Gymraeg fel Testyn Dosbarthol (gwel rhif 2) hawlio hefyd i osod cyfieithu o'r Gymraeg i'r Saesneg yn lie Cyfansodd- iad Saesneg yn y Safonau uohaf, a thrwy hyny sicr. hau majtais ychwanegol. 6,—Yn olaf, gall yr ysgolion bychain gwledig sydd mor lluosog yn y Dywysogaetb, ao yn y rhaifelrheol nad oes ond ychydig o athrawon, ail drefnu yr ysgol at ddybenion doqk arthol, i dri dosbarth yn lie saith safon er enghraffft, gellir trefnu y'safonau fel hyn -.I)osbarth 1, Safonau 1., II. Dos'.varth 2, Safonau III., IV. Dosbarth 3. Safonau V., VI., VII. Bydd hyn yn ysgafnhad pwysig i athrawon yn yr ysgolion hvnv. Ar y cyfan, y mae yr hawliau osodir yn awr yn nwylaw llywodraethwyr Ysgolion Cymreig yn fodd- haol dros ben, a gellir llongyfarch Cymru ar y ffaifch ei bod o'r diwedd yn feddianol ar gynllun o addysg elfenol sydd yn cyfateb i'w hamgylehiadau a'i hang- enion arbenig ei hun. Felly, ar ol ychydig gyda thair blynedd o frwydro caled, y mae Cymdeithas yr Iaith Gymraeg wedi enill buddugoliaeth lwyr can belled ag y mae a fyno a'r Llywodraeth. Ond nid yw'r cwbl eto wedi ei ddiogelu. Rhaid bellach i Ysgolion Cymru gymeryd mantais o'r gallnoedd ychwanegol loddwyd yn eu dwylaw. Bydded i rieni Cymreig yn mhob parth o'r Dywysogaeth, ao i athrawon a llywodraethwyr ein hysgolion, ofalu yn awr fod y plant yn cael myned i mewn i'w betifeddiaeth newydd yn ddiymdroi. Wele ein hen iaith anwyl, ar olcael ei throi allan gyda dirmyg o'n hysgolion, wadi cael eu gosod o'r newydd mewn safle o anrhydedd, o batch, ac o ddefnyddioldeb yn ein cynilun o addysg. Na fydded bellach i neb esgeuluso y manteision enillwyd iddynt. to..

CYFARFOD LLENYDDOL E6" LWYSIG LLANLLYIKI, t BEIRNIADAETH Y CHANT. Daeth i law yr onwau canlynol :—" Ehedy^aj "Alun," "Eryr-Asaph." Nid yw y tri hyn VVø t. wedi cadw at ffurf Chant—sef tri bar i'r gyntaf, a phedwar i'r rhan olaf. Tri i bob sydd ganddynt hwy Un ar Frys," LleW^J"1' Ifor Hael," (dwbl), Eglwyswr," Grego^V Hopeful," Waller," No. 2 (Solffa), N°* Z# "Pennant," "Dyffrynwr," (sengl), Mae un nodwaddu y cyfansoddiadau hyn—maa eu enwyr wedi bod yn yr un fold yn dysgu ysS1 Maent mor debyg, fel y credwyf mai yr un yegrif yw eu haner. Dylal y pwyllgor nodi pa **0 Chant-sengI ynte dyblyg. felly osgid yr amryf^V o gael rhai Double Chants yn gystal a Single Gll L0n Ychydig o newydd-deb sydd ynddynt gan mwaf» froddegau wedi eu hieuo a'u gilydd. Gwaith; ba*^ g. yw gwneyd Chants, mae cymaint o filoedd °Jju geiriau ready made, a Jlaw gerddoroi, heb fod 0 yjj mawr, allai ddodi y broddegau ready & hwylus wrth eu gilydd. Nid wyf mewn un m0""yjj dweyd fod un o'r ymgeiswyr wedi gwneyd fwriadol. Fel rheol, mae'r gynghanedd yn dd» el yn yr oil o honynt. Cefais waith i'w didoli, allan, i'm tyb i, yr oreu a mwyaf buddiol. yT oe0 mai yr oreu yw eiddo "Dyffrynwr," a'r ail (° ail), yw Pennant.Ydwyf, ar air a cbyd^ Rhiw, Mawrth 20fad- Eos