Y Llan

AT Y BEIRDD. Rhaid i ni erfyn ar ein cyfeillion barddonol fod:mor garedig a thalu sylw i'r rheolau oanlvnol o hyn allan :— 1. Defnyddier note paper, aC ysgrifener ar un tu i'r ddalen. 2. Ymdreeher dewis testynau o ddyddordeb cyffredinol, ac «asiHidier tlyani a byrdra yn hytrach na meithder gormodol. 3. is is gallwa ddychwelyd cyfaiisoddiadau annerbyniol, na barna teiiyngdod c,yfieitl1iadau heb weled y gwreiddiol. DALTER Snw.Gofaled y beirdd dala cladiad pob llytbyr neu gwitlioair y cyfryw. Darfu i ni wrthod uu yr wytbnos hoc. Dychwelasom ef i'r llythyr- giudycid heb ei agor. G.B.-Na. fyddwch mor faith. Yr ydych, fel rheol, yn canayo swynol iawn, ond yn ymyia ar fod yn rhy hir.

AWDL: GWYBODAETH. (Parhacl). -Athrawon doetbion o deithi-gweddas Ddadgnduiant olenni, Hoff o ariidei hyfforddi-er ein Ilea, A doeth eu banes gwybodaethini. Dwyn y byd anwybodus-olynol I oleuni grymus, A gwyddom mai gweddns-dwyn orniwl trwcb, •O wir dvwyliwch yn rhai deallue, A nodwedd y dyn ydyw, A'r hyn a \vyr hyny yw. Heb crddas byad mab hwyrcldysg-dwl hefyd. O i lafur a'i derfysg, Ynfytyn na aderbyn ddysg Gywilyddia. gael addysg. A tbrwy wybodaeth arbeair-i lu Ddadleaon angbywir, Oherwjdd an y gwyddir—y gwir plaen, Dwyn gwarth i'w adwasn y gan wrthodir. Ofergoelion dirfawr giliant-a. thwyll, Mewn Rwartb bollol ffoant; Mor glan i'r gau w gwywiant-golen ddaeth, A tbray v. j bodaeth y rhai a beidiant. Llawer sy' yn T!wyrysywaeth—anaddaa Ddefayddiant wybodaetb, A dvffant lygreoigme.th-gan weini, n I ffjdcllawn licddi fSaidd len3-d.i e.1h. Diwyd yrfa diderfyn, Uchel a doeth Ymchwil flyn, Am eglorhad treiddia trwy R gloedig ddirgel adwy. Ar raglnniaeih rho'i golenni-a. gais Er gwerd a chysoni Pob croes cam a nam i ni, Odeiniwyd er daioni. Drwy wyll oes aymuda'r lien I Hyd i eilfyd a'i elfen. I Trwy y lien natur allanoi--enaia, Beunydd sy'n ymdreiddiol I'w gynydd annigonol-yw pob blys, A'i chwiliad erya uwchlaw daearol. } Gwir yni beiddgar anian,-aiff enaid Tros gyffiniau weithian, A gweled tros y geulan,—uwch marw, Taedd hwnw sydd at Ddaw ei hunan. Fy enaid i fy hunan-a chwery Uwch arwyl byd llydan, Trwyadl ddinystr hnan-ond medd brofiad, o gael esgyniad nwcb goloeg anian. Wedi'r byd ar wybodaeth—61aer binacl, Arbenig dysgeidiaeth, Y goraf oil dilwgr faeth, Daw lor yn Iachawdwriaeth. Gair Daw Ion sail grediniol—i'r enaid xn yr lawn anteidrol 1 Gwyn ei fyd a augnn. faeth O'r athrawiaeth a'r rheol. Dawn addas duwinyddiaeth-i'w feddiant, Oyfaddaa wybodaeth, Deil ei thrwyadl athrawiaeth, Yn rhinwedd yr lawn a ddaeth. Gwybod hanes yr Iesv,-rydd gyanr, Ddwg oesaa i'w gwnu, Drwg ei gur o'i frwydr i'w gara O'i groea a'i laes gras i lu. Wedi'r oil saif dyn ar draeth-rhyw for mawr, A'i furmuron odiaeth Mwynhau hefyd mewn aflaeth-nwcblaw llnoedd, A choleg bydoedd uwchlaw gwybodaetb. Er y drem o hir aramwy-heolydd Helaeth anllygradwy, Dyma iaith yr enaid mwy,—gwybodaeth, Yn uchel odiaeth yn ancbapiliadwy I Fy Ion sy'n annhprfynol-nwch nefoedd A Llyw y bydoedd maen Hollwybodol! CawAHELWR.

A CARD.-AN IMPORTANT DISCOVERY is announced in the Paris Figaro," of a valuable remedy for nervous debility, physical exhaustion, and kindred complaints. The discovery was made by a missionary in Old Mexico it saved him from a miserable existence and an early grave. The Rev. Joseph Holmes, Bloomsbury Mansions, Bloombury Square, London, W.C., will send the prpscription, free of charge, on I receipt of a self addressed stamped envelope. Mention this paper.

IlLITE 0 LEttPWL. [GAN EIN GOHEBYDD ARBENIG.J EGLWYS I'R CYMRY YN BIRKENHEAD. Yn y rhifyn diweddaf o'r LLAN aidewais alw sylw at anerchiad Esgob Caerlleon ar ran y Birkenhead Church Aid Society, os gwnelai ei &rglwyddiaeth unrhyw gyfeiriad at y mudiad sydd ar droed i ad- eiladu Eglwys i'r Cymry yn y dref. Yn niwedd ei araith galwodd yr Esgob sylw at yr ymdreohiou a wneid i sefydlu Eglwys i'r Cymry trigianol yn y fwrdeisdref, gan gymeradwyo yn galonog y cynllun i haelioni Eglwyswyr yn gyffredinol. Yr oedd yr achos yn gryf, a dylent wneyd yr oil ag oedd yn eu gallu i'w gefnogi ar unwaith. Gyda golwg ar un o reolau y gymdeithas, Bef cynorthwyo i adeiladu Eg- lwysi haiarn, neu ystafelloedd cenhadol, yn y parthau mwyaf poblog o'r dref, dywedodd ei ar- glwyddia.eth ei fod yn ameu y dosthineb o wario arian ar adeiladan amserol o'r fath. Nis gallai ef edrych ar y cynllun hwnw fel dull oynil o wario arian ar adeiladau Eglwysig. Yr oedd o'r farn, yn hytracb, oa oeddynt i wario arian ar adeiladau cenhadol y dylai yr adeiladau hyny fod yn rhai parhaol, wedi eu hadeiladu o geryg neu briddfeini. Ni fyddent drwy hyny yn taflu arian ymaith, ond byddai ganddynt adeiladau parhaua i gynal gwas- anaeth Dwyfol, nen yn ol llaw, os adeiledid rhai gwell a mwy cyfleus, gellid ei defnyddio fel ysgoldai neu yetafelloedd i gynal eyfarfodydd plwyfol a chym. deithasoi o bob natur. Mae yr awgrymiad hwn o eiddo yr Esgob yn wir deilwng o ystyriaeth pawb sydd yn awyddua i hyrwyddo gwaith Eglwysig. Nid yw yr addolwyr yn teimlo yn gartrefol mewn adeiladau cenhadol am dymor, neu aneddau symudol. Gwnaed llawer ym- gaia yn nghof yr ysgrifenydd i sefydlu Eglwys i'r Oymry yn Mhenbedw. Mae arch Duw wadi bod yn trigo yno mewn pebyll, mewn ysgoldai (fel yn bres- enol), ae mewn tai anedd. Yr wyf yn cofio Eglwys haiarn yno ddeuddeng mlynedd ar hugain yn ol ar safle gyfleus ac amlwg yn Conway Street; ond ni fu y babell amserol hono yn hir cyn cael ei 11 datod." Bu yno Eglwys haiarn drachefn. Bu y diweddar Ddr. Baylee yn cynal gwassnaothau Cymreig yn Ngholeg St. Aidan am beth amser, ond ni fu gan y Cymry yn Birkenhead yr un anedd barhaua a sefydiog erioed i addoli Duw yn ben iaith eu tadau, yn ol defodau Eglwys Gatholig ao Apoatolaidd ein gwlad. Ac i byn y gellir priodoli, i raddau helaeth, yr aflwyddiant sydd- wedi dilyn yr ymdreohion a wnaed mewn blynyddau a aethant heibio i sefydlu Eglwys i'r Cymry yn "ninas y dyfodol." Prif an- hebgorioB llwyddiant yr achoa Cymreig yn Birken- head ydyw eglwysdy cyfleus a phregethwr galluog a phoblogaidd. Gosodai yr Esgob yn ei anerchiad lawer iawn mwy o bwys ar y living agents" nag ar adeiladau Eglwysig. Nid oes dadl na fydd y gefnogaeth a ddyry Esgob newydd Caerlleon yn fantaia neillduol i'r achos teilwng hwn. ESGOBLERPWL AR Y "CONWAY." Oymerodd golygfa ddyddorol le yr wythnos ddi. weddaf ar y Llong Hyftorddiadol, y Conway," sydd yn rhwym wrth angor yn y Mersey, yn agoa i Rook Ferry. Mae 180 o ysgolheigion ar yr ysgol-long hon yn parotoi ar gyfer y Llynges a thrafnidiaeth forawl. Dydd Mercher aeth Arglwydd Esgob Lerpwl ar fwrdd y Conway i weinyddu y dda/od sanctaidd o gonffirmasiwn, neu arddodiad dwylaw, i 33 0'1; miiwyr a'r morwyr ieuaino hyn, y rhai a gyflwyn. wyd iddo gan gaplan y "Conway." Yr oedd an- erchiad yr Esgob i'r conffirmiedig yn alluog a di- frifol dros ben, a gwnaeth argraff neillduol ar feddyliau yr ymgeiswyr a'r rhai oedd yn bresenol. Dygwyd y gwasanaeth ymlaen ar brif fwrdd y Hong, yn yr hwn yr ymunai yr holl ysgolorion a'r ym. welwyr. Yr oedd nifer liosog yn bresenol o brif foneddigesau a boneddigion Lerpwl a'r amgylch- oedd. Yr oedd yr hin yn ddymunol a'r olygfa yn gyfryw nad anghofir ganddynt am dymor hir. Y GYMDEITHAS GENHADOL EGLWYSIG. Nos Sul diweddaf, pregethood yr Esgob yn Eg- lwys St. Silas, High Park Street, ar ran y Church Missionary Society, oddiwrth 1 Cor. xv. 57, 58, Ond i^ Dduw y byddo y diolch, yr hwn sydd yn rhoddi i ni fuddugoliaeth trwy ein Harglwydd Iesu Grist. Am hyny, fy mrodyr ftnwyl, byddweh sicr, a diymod, a helaethion yn ngwaith yr Arglwydd yn wagtadol," &e. Prif wersi y testyn ydoedd—diolch- garweh Cristionogol, buddugoli&eth Gristionogol, a dyledswydd Gristionogol, Yr oedd ganddynt lawer o achos i fod yn ddiolchgar am y bendithion a fedd- ent. Os edrychent ar yr ysmotiau duon ar y ddarlunlen (map) genhadol canfyddent fod-miliynau, a degau o filiynau, o bobl heb feddu y ganfed ran o'u gwareiddiad. Ni fedrai neb gymeryd y Beibl oddi-arnynt. Nid oedd arnynt eisiau dim mwy newydd—dim gwell na.'r hen wirioneddau. Dyna y gwirioneddau, fel yn Lloegr, a ddylid ddysgu yn India, yn Affriea, yn China, yn Japan yn yr holl ranau hyny o'r byd dylent ddysgu y gwirionedd ^yml fel yr oedd yn yr Iesu. Talodd yr Esgob warog- abth uchel i fywyd a gweifchgarweh y Gymdeithas Genhadol Eglwysig. Yr cedd Duw wedi bendithio ei gweithrediadau i raddau anghyffredinol, a gwnai barhau i'w bendithio tra daliai yn ffyddlon i'r gwir- ionedd. Gwnaoth ei arglwyddiaeth apeliad grymus am gefnogaeth i'r gymdeithas fendithfawr hon. Yr oedd yr Eglwys yn orlawn o wrandawyr. Daillen- wyd y gwasanaeth gan y Parob. Canon Woodward. YR YSGOL SUL. Nos Sul diweddaf pregethodd y Parch, W. A, Ellis, yn Eglwys Gymreig St. Nathaniel, ar yr Ysgol Sul! Sylfaencdd oi sylwadau ar 2 Tim. iii. 15, Ac i ti er yn fachgen wybod yr Ysgrythyr ]â.n," &c. Y prif faterioD yr ymdriniodd â hwynt ydoedd (1) Elfenau addysg grefyddol, (2) manteision addysg foreuol, ac (3) y caalyniadau. Sylwodd mai mewn ieuenctyd yr oedd y meddwl yn fwyaf agored i dderbyn addysg; dyna yr amser y gwneid yr argraff ddyfnaf ar y meddwl; ao yr oedd addysg foreuol yn ein gallu i droi yn y cylchoedd uwchaf o ddefnyddio!deb. Yr oedd addysg foreuol yn dwyndyn i adnabod ei hunan, adnabod Duw, ac yn ei wneyd yn ddoeth i iaohawd- wriaeth. Sylwadau da a buddiol ar werth addysg foreuol, a gresyn na fuasai mwy o rieni a dynion ieuainc yn eu clywed. If

AWGRYMAU I AMAETHWYR. Amaethu cnydau ydyw gwaith y flermwr, Dwfr ydyw y peth pwysicaf mewn cnwd. Wedi gwybod natur y peth ydym am ei gynyrchu, yr ail beth ydyw cael allan y fiynonellau o'r rhai yr ydym i ddisgwyl hyny, ac yna pa fodd i'w troi i'r pwrpas goren. Y onwd ydyw y mater cynyrchiol. Cyfansoddir hwnw o sylwedd organaidd, ac o sylwedd mwnawl. Cytunir yn awr fod maeth y planhigyn yn d'od o ddwfr, awyr, ao o'r pridd. Mae'r rhan a dderbynia o'r pridd yn bwysig i'r fiermwr yma ymae efe i ddechreu ei waitb. Gwneir y tir i fyny o dri math-tywocl- dir, cleidir, a mawndir. Pridd o liw du yw y gorau, oherwydd fod ei atdyniad o'r haul yn fwy cyfartal, a bod oynesrwydd y ddaear yn dibynu ar y Iliw. Nid oes firwythlondeb mewn tir tvwodlvd. tir eleioor. UMI mwswgl. -0' Brasheir tir trwy chwanegu gwrtaith ato. Y tail goren a gwerthfawrocaf, ydyw tail cyffredin buarth y fierm. Y mae'n well na'r un gwrtaith ellir gael. Y mae oyfansocldiad y gwrteithiau yn bur wahanol -yn dibynu yn gyntaf ar yr anifail ei hunan, sef But fwyd y raae'n gael. Os bwyd gwael mae'n gael, gwrtaith gwael geir oddiwrtho. Y mae tail y stabl yn fwy cyfoethog na thail a geir oddiwrth yr anfeil- iaid sydd yn pori ar y tir. Mae y tail a goir oddiwrth y ceffylau, gwartheg, moch, yn gwahaniaethu yn fawr. Allan o bob can' pwys o dail eyff redin y fferm, y mae 80 pwys yn ddwfr, 11 pwys o fater llysieuol, 7 pwys o fater mwnawl, felly dim ond dau bwys o'r tri chySyr ffrwythianol, Nitrogen, Phophoric Acid, a Potash. Dibyna gwerth tail arpaun a ydyw yn braenu nen boethi yn fuan neu yn raddol. Y mae tail oeffylau ya boeth, a thail gwartheg yu oar; ao felly y path goreu ydyw cymysgu y ddau gyda'u gilydd. Y mae'n berygl colli llawer o'r gwlybaniaeth sydd. yn y domen, trwy iddo redeg i ffwrdd. Allan o bob can' pwys o'r gwlybaniaeth sydd yn y tail, y mae 99 yn Ammonia-Nitrog&r., y peth goreu sydd yn perthyn i'r tail. Y mae Ammonia yn werth 500 o ddoleri y dunell. Collir Hawer o elfanau goreu tail trwy i'r gwlaw eu golchi i ffordd hefyd trwy adael i'r domen boethi yn rhy gyflym. Peth da yw troi y domen yn ami; atalia hyny wresogiad gormodol. Calch sydd elfen bwysig yn y tir. Mae pob tir, fel rheol, yn cynwys cymaint o galch ag sydd yn angen- rheidiol fel maeth i'r llysieuyn. Gwasanaeth mwyaf pwysig oalch yw dadgloi y defnyddiau ffrwythlonol sydd yn y tir, a'u gwneuthur o fudd i'r llysieuyn, tra yn gwella, ar yr un pryd ansoddau gallofyddol (mechanical) y tir. Ar diroedd trwm (stiff) ao ar diroedd mawnogaidd y gwelir effaith y gwasanaeth olaf hwn yn fwyaf eglur. Un o'r pethau mwyaf pwysig ynglyn a defnyddio caloh brwd yw peidio gadael i'r awyr effeithio arno ond Ileied ag sydd bosibl. Dylid ei orchuddio a phridd er rhwyatro iddo i gymeryd i fyny y Carbonic Acid sydd yn yr awyr, a tbrwy hyny gael ei droi yn ol i'r ystad yr oedd ynddo cyn ei losgi. Collir y faataia o'i losgi os gadewir i'r awyr effeithio arno fel hyn, ao ni effeith- ia ary tir yn fwy na phe cynwysid chalk yn ei Ie. Nid yw yr hen arferiad o gymwyso calch i bob math o dir, ao hefyd bron ar bob achlysur, i'w gym- eradwyo. Y mae defnyddio gormod o galch a'i gym- wyso yn rhy ami yn cymeryd o'r tir ormod o'r maeth llysieuol sydd ynddo, a thrwy hyny ei dlodi yn or- modolgogyfer a'r dyfodol. Y tiroedd a fantelsiant fwyaf oddiwrth galch yw tiroedd yw tiroedd ciaiog, a thiroedd mawnogaidd, a dylid ei ddefnyddio yn bur gynil ar diroedd tywodlyd. Gwellhft calch dir claiog trwy ei wneyd yn fwy rhywiog, a gwellha dir tywod- lyd trwy ei wneyd yn Uai bract Hefyd y mae yn rhyddhau y Potash, &c., ag sydd megis yn farw yn y olai, ao felly yn ei wneyd yn barod a chyfleus i'r llysieuyn wneyd defnydd o hono. Effeithia calch yn rhagorol ar dir mawnogaidd. Hyrwydda fraeniad neu bydriad y defnyddiau organaidd yn y mawndir, a thrwy hyny rhyddha y Nitrogen fel ag i. fod o ddefnydd i'r llysieuyn. Ond cofier hefyd fod eisiau rhoddi gwrteithiau mwnawl, megis Potash i fawndir, gan nad yw mawndir yn oynwya y pethau hyn ond yn brin iawn. Mae calch hefyd yn dda ragorol i fawndir am ei fod vn swrthweitbin Affair .¡.I' tywyll, y dwfr du, a welir yn rhedeg o hono. Mae hwn yn tOeddu i wneyd y tir yn sur, yr hyn nid yW dda. Wrth dori i fyny y fawnog am y tro cyntaf erioed, dylid ar ol ei sychu roddi iddi ddigonedd o galch, digon o leiaf i newid natur y tir yn drwyadl. Os rhoddir dogn iawn yn y dechreu, feallai na fydd arnynt byth eisiau ychwaneg. Ar dir porfa effeithia. calch i ]add chwyn, ao ar yr un pryd i faethu y glas- wellt. Difrod fyddai cymysgu calch a thail y boartb, gan y byddai i'r caloh yru ymaith yr ammonia o'r tail. Ond ni ddigwyddai hyn os oymer y cymysgiad le yn y tir, gan y bydd i'r ammonia gael ei gymeryd i fyny gan y pridd. Y mae y gwrteitbiaa celfyddydol o dri math (1) Gwrteithiau Phasphatio (2) Gwrteithiau Nitro- genus; (3) Potash. 0 dan y penawd cyntaf daw esgyrn, corproletes, apatites, basic slag, a quarto- Defnyddir esgyrn yn y ffurffau oanlynol :-(a) lludw esgyrn, (b) blawd esgyrn, (c) esgyrn wedi ett dadansoddi. Ceir basic slag fel sofchach pan y troir haiarn yn stssl yn 01 y dull a elwir y Besse?ii@r VTO~ cess. Defnyddiwyd oddeutu 300,000 o dunelli o basio slag fel gwrtaith yn Germani y flwyddyn ddiweddaf. -Proff. M. Aikenan, M A., Glasgow, yn y 11 Dryelk." CRNTEEH GWEKITH Y FLWYDDYN DDIWEDDAF.— Mae ger ein bron amcangyfrif o gynyreh gwenith yr holl ddaear am y flwyddyn ddiweddaf, a dichon nacl annydaorol gan em darllenwyr fydd cael yr adroda-, iad. Cyhoeddwyd yr adroddiad gan awdurdodau y Taleithiau Unedig, fel y gellir dibynu arno. oyn- yrch gwenith yr boll fyd a gyfodwyd yn 1888 ydoedd 2,152,669,184 o fwsieli yn cynwys triugain pwys. Y wlad sydd fwyaf ar y blaen ydyw yr Unol Daleith- iau, yr hon a gynyrchodd 415,868,000 bwsie1. Ffraind yw y nesaf gyda 273.620.125 bwsiel; yc* daw yr India gyda 266,882,112 bwsiel; Rwsia (yn cynwys Poland), 254,619,000 bwsiel; Hungary, 131,746,879 bwsiel; Itali, 116,000,000 bwsiel; a da"" Prydain'Fawr a'r Iwerddonyn nosaf gida 76,760,671 bwsiel. Cynyrch Awstralasia ydoedd 47,588,161, 7* hon sydd yn ddegfed ar y rhestr. Wrth gyfrif Yr uohod gwelir nad oes ond 363,584,186 bwgiel yn ngweddill ar gyfer gweddill y byd na yn oynwys yr ynysoedd.

DOSBABTH I. SION GORPI-I A'I HILIOGAETH. Bn gynt ben wr yn Nghymrn,— Sion Gorph oedd enw hwn,- Priodododd Sian y llymru, 0 deulu Sion Pen crwn; 'Boedd Sion yn wr go dawel, Grefyddol, ara'deg; Ond Sian oedd chwim i ryfel, Gan yrnladd efo'i cheg. Dechreuwyd byw, feddyliwB, Heb dderbyn unrhyw glwy'. Gan ddilyn dull ben ffasiwn, Am fiwyddyn fer nen ddwy; Ond bnau daeth croes.dynn- Aeth pethau'n symol bailt Wrth Sion fyn'd ar i fyny, A Sian i lawr yr allt. 'Boedd Sion am fyw yn gynil Mewn ty o dan y bryn, Ond Sian oedd fel rhyw fwystfll y Am de a bara gwyn; 'Roedd Sion yn ocheneidio Gan siarad fesur gair, Ond Sian oedd yn bwrlymio Dwr berw fel o bair. Fe anwyd iddynt blentyn Bhyfeddaf fa erioed; I hwn y mae un corpbyn, Dan ben, a phedwar troed 33 i gorpb sy'n gynwysedig, 'Run faint o ddwr a thftn Un pen, i Sion sydd debyg, A'r IIaU 'rnn fath a Sian. Mae'r ddau yn gallu siarad, Ond siarad drwg ei drefn;] Anfedrus ei aymndiad, Mae'r ddau yn wysg en cefn; Mae'r nn ddan'n cynddeiriogi- Pan ddywed un" Gwna, gwna," Mae'r Hall yn si wr o regi, Ac ateb, li 0, na, na." Pan gaweant en bedyddio, 'Run enw ga'dd y ddau, Ond gelwir un, Sion gryno, A'r llall yn Sionyn gan; Peth croes yw pob anghenfli- Peth croea i drefu a Ilun Mae Sion yn waeth na thrychfil, Maeln groes ag ef ei hnu.- Mae'r hen Sion Gorph yn farw, Ac isel yn y bedd; Ond Sian sydd fyw a garw, 0 hyd yn hO.i(i'r cledd A'r bacbgen, neu y bechgyn, Nis gwn pa un o'r ddau, Yn ohwyriia yn ddiderfyD, Fel llewod yn y ffau. Go ddrgrif clywed becbgyn Ynlkfain ar ei hoi, Gan waeddi, Sion ap Sionyn," Neu, Sion fab Siani ffol Un garw yw am gicio, Yn byn mae'r ddau yn un, Ond mynych mae yn syrthio Wrth gicio'i goesau 'i hun. Ar adeg rhyw etholiad, Ceir elywea iaitb dwy geg, Sion Sian yn chwyrnu'n waetad, Sion Sion yn MB' deg; Sion Sion sy' drcs y Tory, Sion Sian gy' dros y Whig; Un fotia drvs Rig Rory, •; A'r ]]all dros Rory Ri- Os pery Sion i siarad, A rbwygo'i Gorph ei hnn, Fe frysir y Dadfeiliad- Bydd Sionyn heb 'run glun Os myn o'n hir ymwiago Yn mbob man fel Sir Fôn, 'Fe dynir I o hono, Ac ni fydd dim ond Son. G. B.

MERCH IEUANO 0 LANBERIS MEWN HELBUL. CYHUDDIAD DIFRIFOL 0 GAEL ARIAN AT GAPEL TRWY DWYLL. Yn llys ynadon sirol Caernarfcn, ddydd Sadwrn diweddaf, gerbron Mr. J. Menzies, ac ynadon eraill, cyhuddwyd Jane Williams, merch ieuano olygus, o gysylltiadau parchus, genedigol o Lanberis, ond yn ddiweddar yn gwasanaethu fel milliner yn Altrino- ham, o gael arian trwy dwyll. Erlynid ar ran yr heddgeidwaid gan y Dirprwy Brif-gwnstabl Davies. Tystiodd Mr. J. D. Jones, goruchwyliwr chwarel- yddol, Llanberis, ddarfod i'r gyhuddedig ddyfod i'w dy yohydig wythnosau yn ol, a rhoddi ar ddeall iddo ei bod yn casglu arian tuag at sefydlu achos oref- yddol ynglyn a Chymry Accrington a Blackburn. Dywedodd fod achos bychan eiaoea wedi ei gychwyn yno. Credodd yr hyn o draethai, a rhoddodd rodd o haner coron iddi. Y Parch. J, Evans-Owen, gwainidog Annibynol yn Llanberis, a ddywedodd i Miss Williams alw gydag ef ar y 18fed o'r mis presenol, a'i bysbyau fod ei nheges yn dal perthynas ag achos neu eglwys Gymreig, ymba un y oymerai ddyddordeb yn Accrington. Deallodd ei bod yn ceisio gwneyd rhywbeth mewn trefn i gychwyn achos neu Ysgol Sabbothol i'r Cymry rhywle rhwng Aocrington a Blackburn. Yr oedd, meddai, yn cynal Ysgol Sabbothol yno eieoes, ac fod Mr. Davies, gweinidog gyda'r Annibynwyr yn Blackburn, yn pregethu i'r cyfeillion Oymreig ar rai prydiau. Ychwanegrdd fod llawer o Gymry yn byw yn yr ardal, ac fod yr aohos y gwoithiai o'i blaid i fod yn un aneawadol. Qan ei fod yn adnabod y foneddiges ieuanc rhodd- odd ddau swllt iddi. Mewn atebiad i'r fainc, dywedodd Mr. Owen fod Ilyfr casglu gan y gyhuddedig pan ddaeth ato. Robert Hughes, Frongoch, Llanberis, a ddywed- odd ddarfod iddo roddi swllfc i'r gyhuddedig ar y 27ain cynfisol, oherwydd iddi ei hysbvau mai caselu yr oedd tuag at achos Oymreig yn Accrington. Dy- wedodd fod rhyw Mr. Davies yn arfer pregothu iddynt unwaith yn y mis. Y Parch. T. Hallett Lewis, gweinidog Annibynol yn Accrington, a ddywedodd nad oadd efe yn gwybod am unrhyw wasanaeth cyhoeddus ynglyn & Chymry Accrington. Yr oedd yno ddau weinidog Annibynol o'r enw Davies, ond nid ooddynt yn arfer pregethu yn Gymraeg. Ni wyddai a oedd Cymry yr ardal yn bwriadu oychwyn achos Cymreig neu adeiladu lie i addoli ynddo. Yr oedd addoldy bychan yn Audley Range, a deuai y Cymry yno o bellder ar adegau i wrandaw ar bregeth gan un Mr. Evans. Gabriel Williams, dilledydd, Accrington, a ddy- wedodd ei fod yn adnabod y gyhuddedig, yr hon fu yn ei wasanaetb. Cafodd rybudd i ymadael ac aeth oddiwrtho ddydd Llun y Sulgwyn diweddaf. Yr oedd amryw o Gymry yn ei wasanaeth, a gwyddai eu bod yn arfer myned unwaith yn y mis i addoli yn rhywle rhwng Accrington a Blackburn. Ni chlywodd eu bod yn bwriadu adeiladu addoldy yno. Mrs. Ann Evans, Ceunant, Llanbaris, a dystiodd iddi roddi twllt i'r garchares tuag at gronfa yr achos yn Accrington. Mown etebiad i'r cyhuddiad, dywedoda Miss Williams ei bod yn arfer myned unwaith yn y mis i addoli mown man rhwng Acarington a Blackpool, lie yr oedd gan y Cymry Ysgol Sul unwaith bob pythefnos, Oddiar deimladau da tuag at yr achos bychan hwnw y darfu iddi geisio oasglu ychydig pan I yr oedd ar ymwoliad a Llanberis. Ni buaeai hi byth yn dyfod i'w chartref ei hun gyda'r hwriad o warth- ruddo ei theulu a'i pherfehynasau. Yr oedd yr arian yn ei meddiant, ac nid oedd wedi gwario ceiniog o honynt. Baasai yn danfon yr oil o honynt i'r cyfeill- ion draw pa cawsai ei har'oedu. Barnodd yr ynadon fod y tyetiolaethau yn an- nigonol, a gollyngwyd y gyhuddedig yn rhydd. Pan ddeallodd y ddynes ieuanc hyn, wylodd yn ehwerw dost.

Mae Tywysog a ThywysogesICymru wedi anfon atebiad pendant na bydd iddynt dalu ym- weliad Ag Eisteddfod Aberhonddu fel y diagwylid. Ni raid dweyd fod yr hyebyBrwycld byn wedi peri siamiani dybryd drwy Gymyia,