Y Llan

Y — hadeS/'20? 1o lon^ft" newyddioa yn cael eu yn Lloegr bob blwyddyn. Jd^ ^wrtl1 ddynes olygus a oisteddai ar MiB8, /P^rc,):Drwg genyf eicli liysbysti yna." V J i ai chwi godi oddiar y sedd 0bl6 £ r;f1„ ddvnes: Paham ?" Crwydryn neu ddwv?a( iV1S niliibell glai yna funyd Qallaf fti J11 ac yr ydych yn eistedd ami. ^gli llosgi! Cododd yn chwim.

Ymddiddanion Siop y Crydd YN D. A. THO¥AS.- Waeth beth f'o, ymneillduo wnaeth Eglwys Loegr oddiwrth Eglwys Rhufain yn amser Harri yr Wythfed, fy nghyfaill ac oherwydd hyny, yr wyt ti, felEglwyswr, yn 11awn cymaint o Ym- neillduwr a'r Methodistiaid Calfinaidd. WILLIAm.-Ffolineb- yw haeru y fath fEwlbri a hwnyna, Thomas oblegid ji mae yn amlwg i bob dyn deallgar a gwybodus, na wnaeth yr Eglwys ddim amgen, yn amser y Diwygiad, nag ym- olehi ac ymlanhau oddiwrth ei haflendid, megis h Priod-fab." Ni fentra neb haeru nad yr un gwyneb sydd gan ddyn, wedi tynu y gorchudd, ag oedd ganddo cyn hyny. Felly, yr un ydyw yr Eglwys yn awr a phan y sylfaenwyd hi; a'r un hefyd ydoedd dan ei gorchudd ag ydyw yn awr wrth wisgo ei harddweh a'i gogoniant. T.—Yr ydwyf yn dra chynefin a'r rheswm a roddaist dros brofi mai yr un yw Eglwys Loegr heddyw ag ydoedd cyn y Diwygiad ond y mae yn rhaid i mi gael gwell rheswm na'r un a roddaist cyn y gallaf gredu mai nid Eglwys estronol yw Eglwys Loegr yn y wlad hon. W.Wel, yr oedd rhyw wenwyn mawr yn erbyn Israel gynt pan ddychwelodd plant y gaethglud yn ol o'u caethiwed Rhyfedd mor bell y mae gwenwyn a gelyniaeth dynion yn myned yn ngwyneb gweled gwawr a llwyddiant ar eraill. T.—Yr wyf wedi bod yn darllen yr hanes lawer gwaith, ac wedi synu wrth falais, cenfigen, a chwerwedd y gelynion yn erbyn, ac at, yr yehydig bobl a ddy- chwelasant yn ol o'u caethiwed maith. W.-A ydwyt ti ddim yn canfod malais, cenfigen, ynghyd a gelyniaeth fawr y cynghreiriaid yn erbyh plant y gaethglud yh ddrych cywir ag sydd yn dangos cyflwr chwerw a chibddall pres- enol y sectau yn erbyn yr Eglwys ? Nid wyt tithau, Thomas, yn llai cibddaill a gwenwynllyd naY gweddill o'r teulu sectyddol; oblegid yr wyt yn gwrthod credu ifeithiau hanesyddol mewn perth- ynas i'r Eglwys, sef (a) ei bod yn sefydl- iad dwyfol, (b) ei bod wedi ei phlanu yn Nghymru yn oesoedd boreuaf Cristionog- aeth. T.—-Yr wyf yn barod i goelio ffeithiau hanesyddol, os dygi hwynt ymlaen, a rhoddi i mi y benod a'r adnod. W.—Er nad yw yn bosibl bod yn sicr pwy bregethodd yr Efengyl gyntaf yn Nghymru, nid oes un ddadl na phregeth- wyd hi yn wn gwlad tua'r flwyddyn 66 o oed Crist. Yn wir, y mae geiriau ein Hiachawdwr yn St. Matthew xxiv. 14 yn sicrhau i ni fod yn rhaid fod yr Efengyl wedi cael ei phregethu yn Nghymru mor foreu a'r flwyddyn 66 O.C. Cyfeiria y geiriau, A'r Efengyl hon am y deyrnas a. bregethir trwy yr holl fyd, er tystiolaeth i'r holl genhedloedd ac yna y daw y diwedd at gwymp Jerusalem a'r ymer- odraeth Rufeinig. Ymerodraeth Rhufain oedd yr holl fyd yn y dyddiau hyny hyny yw, yr holl fyd adnabyddus, ac yr oedd Prydain yn un o'r gwledydd ag eeddynt o dan lywodraeth Rhufain. Yr oedd Prydain yn rhan o'r holl fyd ad- nabyddus, neu mewn geiriau eraill, o ym- erodraeth Rhufain.. Oddiwrth y ffaith Ysgrythyrol hon, Thomas, ti a weli fod yr Efengyl wedi cael ei phregethu trwy yr "holl fyd" adnabyddus, neu trwy holl ymerodraeth Rhufain, pan ddinystriwyd Jerusalem, yn y flwyddyn 70 O.C., gan Titus Vespasian. T.—Wei, dyna rywbeth tebyg i reswm cadarn dros yr haeriad a wnaethost o'r blaen, ond pa fodd y gwyddost fod Eg- lwys Loegr yn gangen o'r hen Eglwys a blanwyd yn yr ynys hon yn y ganrif gyntaf ? W.—Hawdd iawn ydyw gwneyd hyny. Yr oedd tair gradd o weinidogion yn y Brif Eglwys, sef Esgobion, Offeiriaid, a Diaconiaid; felly hefyd y ceir y tair gradd yna yn Eglwys Loegr yr awr hon, a gellir yn hawdd profi na fu yr Eglwys yn Nghymru heb Esgob ac Offeiriad o'r amser boreu y sefydlwyd hi hyd y dydd heddyw. Y mae gan bob cymdeithas ei swyddogion, a'r swyddogion hyny eu gwaith priodol i'w wneuthur yn ffyddlon ac yn onest, os ydyw y gymdeithas i bar- hau. Felly hefyd yr Eglwys, y mae gan- ddi ei swyddogion i ddwyn ymlaen y gwaith yn ffyddlon ac yn onest, fel y gwnelsai y swyddogion yn y Brif Eglwys. CLUSTFEINIWR. (F w barhau).

FFEIRIAU Y BALA AM 1890. IAU i..Ebrill 3 MERCHER.Mai 14 MAWRTH. Mehefin 3 IAU Gorphenaf 10 LLUN Awst 11 IAU Medi 11 .i. Medi 27 GWENIER Hydref 24 SADWRN. Tachwedd 8 GWENER.. rRhagfyp 19

METHDALIADAU. Yn unol it Stubb's Weekly Gazette, y mae nifer y methdaliadau am yr wythnos yn diweddu Mawrth 22ain, fel y canlyn :— 1890 1889 1888 Builders, & Building Materials 18 21 23 Chemists and Drysaltery 3 5 3 China, Glass, & Earthenware 1 1 1 Confectionery, Toys, &c. 4. r) 2 Corn, Coals, Minerals 9 3 11 Drapery, Clothing Trades 22 20 37 Farmers. 9 9 10 Furniture, Upholstery. 6 5 6 Horses, Vehicles 1 3. 3 Jewellery, Watches 6 2 1 Leather 9 15 11 Metals 6 10 5 Paper, Printing, &c. 3. 3 10 Provisions. 30 n. g 37 Wines, Spirits, beer, &c 2 23 24 Miscellaneous 37 21 4 • 17G 179 188 j

ESGOBAETH BANGOR. At Olygydd u Y Llan a'r Dywysogaeth." Syr,—0 ddiffyg dyfodiad rhyw gylansoddiad amgenach i'ch llaw mewn atebiad i'r gofyniad yn eich rhifyn olaf, mae y weddi ganlynol at eich gwasanaetb. Byddaf yn ei defnyddio fy hun yn y teulu ac yn yr Eglwys. Gwelir ei bod wedi ei chyfaddasu o Golect y Cyd-goriau mewn rhan.—Yr eiddoch yn gywir, St. A. D. W. T. "Hollalluog Dduw, Rhoddwr pob dawn ddaionus, yr Hwn o'th ddwyfol ddarbodaeth a osodaist amryw Taddau yn Dy Eglwys, Nyni yn ufudd a attolygwn i Ti edrych ar hyn o bryd yn drugarog ar yr Esgobaeth hon, a chyfarwydda feddyliau y rhai sydd yn gyfrifol am benodiad Bugail, fel y bo iddynt ddewis un a fyddo yn 11 gymeradwy ger Dy fron mewn saneteiddrwydd bucliedd, ac wedi ei f.'ynys>jaeddu a phob eym- mwysder a dawn i'r Fugeiliaeth i ogoniant Dy ddirfawr enw, ac er Iles i'th Eglwys sanctaidd trwy Ifsu Grist ein Harglwydd. Amen." NEWYD CYMREIG.

CRICCIETH. PRIODAS.- Y n Eglwys St. Catherine, Cricoietli, Mawrth 24ain, unwyd mewn glan briodas Mr. Robert Evans, morwr, Morfa By than, a Miss Margaret Jane James, Criccieth. Gweinydd- wyd ar yr achlysur gan y Parch. J. Lloyd Jones.

HENDY GWYN AR DAF. YR YSGOLION CANOLOG.-Gwna'r cyfeillion yn St. Clears ac Arberth eu goreu glas i gael pob o sefydliad o'r natur uchod. Rhwydd hynt i'r brodyr hyn, ond rhaid i ni godi ein llais yn ffafr yr Hendy Gwyn ar Daf. Pa le y mae y Cynghorwr Thomas ? Disgwyliwn lawer wrtho ef. Gwnelai yr Hendy Gwya y tro yn lie y ddau le uchod ar amryw gyfrifon. Y mae genym yma Junction 0 Railways, ac y mae yn lie cynyddol, tra y mae'r ddwy dref a nodwyd rhyw bellder oddiwrth eu gorsafoedd, ac yn gwanychu o ran maintioli a plioblogaeth. Mewn gair, y maent ar y down grade, a dichon y byddant ryw bryd yn y dyfodol, fel Laodicea yn bresenol, heb ddim ond llwynogod o'u mewn Gwyddom i gyd am enwogrwydd boreuol yr Hendy Gwyn. Yma yr oedd Prifysgol y deyrnas a'r Cyfandir y dvddiau liyny. Yma y bu y byd-enwog Dewi Sant, Sant Teilo, Sant Padarn, Sant Dyfrig, Sawgl Ben-ucliel, ac eraill, o dan aden y dyfn-ddysg Pawl Hen am flynyddoedd lawer yn gorphen eu haddysg ac yn graddio fel ysgolorion add fed yn ngwahanol ganghenau gwybodaeth! Yr ydym yn galw ar y trigolion, yn lien a lleyg, i ddeffro, a dyfod i'r maes o blaid yr Hendy Gwyn ar unwaith. Anghofiwn ryw bethau bychain yr ydym yn gwahaniaethu yn eu cylch, a deuwn allan fel un gwr o blaid llesiant y He. Y mae'r hen seintiau enwog uchod, ac eraill, yn edrych i lawr ac yn synu uwchben ein musgrellni a'n difaterwcli. Dihuriwn mewn pryd nid oes amser i'w golli. Ofnwn ein bod ar ol yn barod, gan fod y Cyngliorwyr yn ymgyfarfod yr wythnos hOD. Teimlwn yn siomedig oblegid i'n nodiadau am yr. wythnos cyn yr olaf fethu ymddangos. Y mae ein hamser mor brin fel y gorfodir ni i wneuthur aberth mawr cyn y gallwn ddanfon gair fel hyn yn wythuosol i'r LLAX. Da genym weled gohebwyr galluog yn codi i fyny o'n liamgylch. Mewn gair, gallwn fforddio bellach i orphwys weithiau ar ein rhwyfau bychain, a darllen eynyrchion ein brodyr. Y mae y LLAN Fawr" yn lloni ein hysbryd. Addaw- odd ein cyfeillion, yn ngliyfarlod y ddeoniaeth wladol yn LIanbedr Felfre y dydd o'r blaen, i bleidio ein hwythnosolyn a'u holl egni, trwy gyfrwng yr ysgrifell yn gystal a'r pwrs. y 13 ,I Deallwn fod y Parch. J. George oLandysilio, ar ol gweithio yn ffyddlawn yn y plwyf am beth amser, yn bwriadu ymadael ar ddychweliad y Ficer, am faes newydd yn yr Esgobaeth. Eiddunwn lwyddiant iddo. Bydd yn dda gan y cyhoedd wybod fod llyfr- yn bychan tlws Cowyn yn y Gymraeg, yn awr yn barod, ac i'w gael gan Mr. Colby Evans, Caerfyrddin. Anfoner am dano yn ddioed. Y mae yh ddywenydd genym fod llawlyfr rhagorol Mr. J. Davies, o'r Bauk, St. Clears, hefyd yn cael derbyniad calonog eisoes. Cynhelir cyfres o wasanaethau y Garawys yn Llanddewi Felfre. Cufwyd pregeth yno yr wythnos cyn y diweddaf ar y Conffirmasiwn. Darllenwyd y llith gan Mr. T. L. goliebydd gwycli Y LLAN. Gweitliiwr di-ildio ydyw y Parch. J. E. Jones, o'r Llythyrdy. Da iawn genym i Ragluuiaeth dirion ei arwain allanyn 1 0 brydlon a'i alluogi i fod o help i'r Ficer oedranus yn ei anffawd y dydd o'r blaen. Ymddirieda llawer mewn meiroh, ond derbynied ef gyngor y gohebydd, a mynned gyfaill i arwain y merlyn, beth bynag, o hyn allan, Da genym fod cyfeillion i ri o'n liamgylch wedi cael adferiad iechyd. Gwell yw peidio eu henwi, am nad ydynt yn ddigon cryf eto i dderbyn y newydd o dudalenau Y LLAN. Rhodd- wn bob chwareu teg iddynt i ymgryfhau. Nid o'n bodd y gohiriwn y cyfarfod dirwestol ag oedd i fod yma yr wythnos hon. Hyderwn y geilw y Parch. P. Griffiths heibio i ni heb fod yn hir eto. Ymlawenychwn yn llwyddiant yr achos teilwng a bleidir gan ein brawd gyda chymaint o allu a brwdfrydedd yma a tliraw. Teimlwn yn wir ofidus am fod ein Hesgob yn gystuddiol, ac wedi gorfod goliirio gwasanaethau y Conffirmasiwn hyd ar ol y Pasg. Adferiad llwyr a buan i'n Prif Fugail. Drwg genym fod Llanboidy a Llanglydwen yn bwriadu cefnu ar y Gymraeg, ac ymuno a'r Saeson yn yr wyl ddyfodol. Dylai y blaenaf ymbarotoi ar gyfer y ddwy wyl. Cofion cynes at yr Abbe," King," Taf- lanc," ac Aurenau." LLANGAN.—Gwasanaeth, if Gatawys.—Nos Fercher, y 19,eg, cynhaliwyd y gwasanaeth arfer01 yn Ysgoldy Cwmfelinboeth. Pregeth- wyi gan y Paycli, J. E, Jones, Llanddewi Felfre, i gynillloidfa liosog. Nid oes nemawr o blwyfi yn ein deoniaeth nad ydynt yn cynal gwasan- aethau neillduol yn ystod y Garawys. Ni ddylai fod cymaint ag un plwyf Ceisiodd offeiriad genym hysbysu, trwy gyfrwng Y LLAN, pa rai ydynt y plwyfi sydd ar ol yn hyn o beth, ond gwell ydyw ymatal, efallai, y tro hwn, gan fod afiechyd, pellder ffordd, a phethtm eraill, yn rhwystr ar ffordd llawer i gynal gwasanaethau hwyrol. Cedwir yr Adfent gan amryw o honom ynghyd a phob dydd gwyl a groniclir yn y llyfr Gweddi. Gwna ychydig o'n hoffeiriaid gwledig (y rhai a gamddarluniwyd yn warthus gan ryw goegyn o Gaerfyrddin yn y Mail y dydd o'r blaen) gynal gwasanaethau wythnosol, ynghyd a chyfarfodydd eraill bob wythnos trwy'r flwyddyn. Dylem i gyd ymestyn at byn. Da iawn genym fod y Parch. O. J. Thomas, o Cyffig a Marros, yn brysur gyda'r gwaith o gasglu tuag at ail-adeiladu Eglwys Cyffig. Eiddunwn lwyddiant iddo i orphan y gorchwyl teilwng ag y mae wedi ymgymeryd ag ef o ddifrif. Y mae y Parch. W. Davies, ficer Llanfihangel- Abercowin, yn danfon cylchlythyr allan, bran erfyn am help offeiriaid a lleygwyr Cymru i ddwyu allan daflen o'r llyfrau Cymreig hyny ag ydynt yu dwyn cysylltiad a'r Eglwys a'r Ysgol ¡ Sul. Hyderwll y eydsynir a i gais yn ddioedi! Hyderwn fod Llanfyrnach a Monachlogddu yn bwriadu ymuno ft ni eleni i fyned i Feidrym. Clywn fod y Rheithor da a'i gyfeillion am weled pawb sydd yn perthyn i'n Hysgolion Sul yno yn yr wyl. Nid oes dim perygl iddo ef ofyn yr hen gwestiwn hwnw gynt, Beth yw hyn rhwng cynifer ?" Y mae genym ymddiried llwyr ynddo ef a'i haner oreu

NODION 0 HIRWAUN. Y mae pethau Eglwysig yn edrych yn bur lewyrchus yn y lie hwn. Y mae llwyddiant yr Hen Fam yn y blynyddoedd diweddaf yn Hir- waun yn profi dylanwad cryf fod Dofydd yn ei bendithio. Y mae yn dda genyf ddweyd fod y eyfarfodydd adloniadol a gynhaliwyd yma yn y Mission Room wedi bod yn llwyddiant hollol, ac wedi bod yn dderbyniol iawn hyd yn nod gan yr Ymneillduwyr. Efallai mai llawer yw'r daioni ellir wneyd i'r cyfeiriad hwn eto, trwy symbylu'r ieuenctid i ddefnyddio eu hamser at rywbeth gwell na rhodiana, a bod fel y dywed- odd Punch rywdro, yn hanging round a lamp- post." Yr oedd yn dda iawn genym wel'd "Erasbus" yn rhoi ergyd i'r iawn gyfeiriad yn y rhifyn di- weddaf o'r LLAN. Yn sier, gormod o halogi Gwener y Groglith sydd, fel llawer o ddiwrnod- iau cysegredig eraill. Gobeithio na wna Eg. lwyswyr yn un man ddim byd ag a dueddo i halogi y dydd hwn. YR HKLAETHIAT).—Gallaf ddweyd yn ddi- betrus fod Y LLAX A'R DYWYSOGAETH yn ei suit newydd, o ran cynwysiad a maintioli, yn llawer gwell nag un newyddiadur Cymreig wythnosol arall. Ond yn sicr, y mae llawer o le eto i helaethu ei gylchrediad. Gwn am ddau blwyf, heb fod dros ddeng milltir o Merthyr, nad oes ond un copi o'r LLAN yn cael ei dderbyn ynddynt. Y dydd o'r blaen yr oeddwn i a'm cyfeillion yn siaxad a Rheithor, ac ymhlith pethau eraill, dywedodd ei fod yn credu fod newyddiadur o'r enw Y Dywysogaeth yn cael ei gyhoeddi yn y Gogledd, ond nad oedd wedi ei weled er's talm. Gobeithio na fydd eisfhu gwneydachwyniadau o'r fath hyn eto, ond y gwna yr offeiriaid ac Eglwyswyr y lleoedd uchod eu goreu er lledaenu ei gylchrediad.— Gwenfron Rhys.

DOWLAIS. GUILD SANT IOAN Y DUWINYDD.—Cynhal- iodd y frawdoliaeth uchod eu gwasanaeth misol yn Eglwys y plwyf, nos Iau, Mawrth yr 20fed, pryd y cafwyd anerchiad rhagorol gan y Rheithor ar 11 Y Cymun Bendigaid." Ar ol y gwasanaeth ymneillduwyd i'r festri er mwyn trin materion y gymdeithas. Etholwyd swydd- ogion am yr haner blwyddyn nesaf fel y canlyn: Warden, y Rheithor; is-warden, y Parch. Daniel Evaas cyngor, Mri. Cox, Clements, Edwards, Clarke, Watkins, Evans trysorydd, Mr. Lintern, Oedwyd etholiad ysgrifenydd hyd y cyfarfod nesaf. Arwyddair y gymdeithas ydyw Gwirionedd a Chariad." Y mae yn perthyn iddi reolau dymunol, a theflir allan hefyd ar y tocyn aelodaeth awgrymiadau a chyfarwyddiadau ag sydd yn sicr, os gweithir hwy allan. o wneyd lies i'r aelodau yn bersonol yn ogystal /t'r Eglwys a'i sefydliadau yn gyff- redinol yn y dref a'r ardal. Eiddunwn bob llwyddiant a bendith i'r frawdoliaeth.-Ap I.P. N 0 FANGOR A'R CYLCHOEDD.

YR ESGODAETH.-Dywedir fod yr Esgobaeth hon wedi ei chynyg i'r Tra Pharchedig J. J. S. Perowne, D.D., Deon Peterborough, a'i fod wedi ei gwrthod, ar y sail nad ystyriai ei hun yn deall digon o Gymraeg. Dyn rhagorol yw Dr. Perowne mae ei enw fel awdwr, siaradwr, a gweithiwr difefl yn dra adnabyddus drwy bob rhan o'r deyrnas. Da genym ganfod fod ein brodyr y Saeson yn dyfod i gydnabod ein hawl- iau fel Cymry, i gael Esgob Cymreig. Pe buasai pethau fel hyn wedi cael mwy o sylw yn y ger- phenol, diameu y buasai llai o derfysgoedd, a mwy o undeb a chariad yn Nghymru heddyw. Chwareu teg i'r Deon hyglod, gorchfygodd demtasiwn fawr. Y DEON LEWIS.-Hysbys yw fod y Deon wedi bod yn dioddef er's amser maith bellach oddiwrth afiechyd trwm, ond da genym ei fod yn gwella yn rhagorol. ST; MAIn.-Mae yr Eglwys lewyrchus hon yn myned ar gynydd yn brysur. Nid oes derfyn ar ymdrechion a gweithgarwch y Parch. T. Edwin Jones, y ficer. Mae y Parch. D. Davies, y curad, wedi gwella yn lied dda ar ol bod am dros ddau fis o dae y dwymyn goch y mae wedi ail afael yn ei ddyledswyddau. Y DHVEDDAR E. SWETENHAM, Q.C., A.S.— Derbyniwyd y newydd am farwolaeth yr aelod seneddol dros fwrdeisdrefi Arfon, yma fel taran- follt annisgwyliadwy. Yr oedd wedi enill edmygedd ac ymddiriedaeth y ddwy blaid wleid- yddol i raddau pell iawn a gwaith anhawdd fydd cael dyn i lanw ei le. Mae Mr. Lloyd George, Criccieth, yn barod gan y blaid Rydd- frydol, ond hyd heddyw (dydd Llun) nid yw y Ceidwadwyr wedi penderfynu ar eu dyn, gan mor sydyn y daeth yr alwad. BEAUMARIS A LLANDEGFAN.—Y mae y Parch. T. Jones, M.A., curad Penisa'rwaen, Llanddein- iolen, wedi cael ei drwyddedu i wasanaethu yn y plwyfi uchod, y rhai sydd yn wag oherwydd ataliad J Parch. J. Williams-Meyrick, y rheithor, am ddwy flynedd. Mae yma le rhagorol i ddyn ymroddgar, a chredwn na bydd Mr. Jones yn hir cyn rhoddi yr Eglwys mewn safle anrhyd- eddus yno.-Rhosgar..

PONTLOTTYN. Nos Sul diweddaf, bu Arglwydd Esgob Llan- daf yn yr Eglwys hon yn gweinyddu y ddefod o Gonffirmasiw*. Rhifai yr ymgeiswyr 74, sef 29 o fenywod a 45 o wrywod. Yr oedd amryw o honynt yn cyraedd ymlaen mewn oedran, ae eraill yn droedigion oddiwrth Ymneillduaeth. Gan fod yr Esgob yn talu ymweliad a'r plwyf hwn yn fiynyddol, a hyny er's pump neu chwe' mlynedd, angenrhaid yw fod yr eglwys yma ar ei chynydd, gan fod ymgeiswyr newyddion yn dyfod i mewn yn barhaus y naill flwyddyn ar ol y llall. Cafwyd anerchiadau a chynghorion pwysig ar yr achlysur gan yr Esgob, ac yr oedd y gwasanaeth a'r canu yn swynol. Gwnaeth y surpliced choir ei ran yn ganmoladwy. Yr oedd yr adeilad yn orlawn, a phawb yn gwrando yn astud.

LLANLLECHID. Y CYFARFOD LLENYDDOL.—Cewch'vr oil o'r ffugenwau yn y LLAN nesaf, os gwel y Golygydd yn dda eu rhoddi i mewn. Gallwn dystio fod cynyrchion lawer wedi dyfod i law eisioes, ac fod rhagolygon disglaer o gyfarfod rhagorol. SUL Y PASG.-Mae ymdrech neillduol yn cael ei wneyd yn y cyfarfodydd cymunwyr yr wythnosau hyn i wasgu ar y cymunwyr y ddy- ledswydd arbenig o fod yn bresenol yn y Cymun Sanctaidd foreu Sul y Pasg. Gobeithio y y ceir ein gweled oil yn gwneyd pob ym- drech ar y boreu bendigedig hwnw i ddy- fod ynghyd fel tyrfa i gadw gwyl. Mae Mr. Thomas Pierce wrthi a'i holl egni yn perffeithio y rhan gerddorol o addoliad y dydd mawr hwnw, ac nid bychan ydyw y Uafur y mae ef a'r cor wedi ymgymeryd ag ef. MARWOLAETH. Dydd Sadwru diweddaf, claddwyd gweddw y diweddar Thomas Jones, y Corbri, yn mynwent y plwyf. Yr oedd ei phriod yn un o'r colofnau cadarnaf a welwyd erioed yn Eglwys Llanllechid yn adeg y Deon Lewis. Yr oedd yn Gristion gloew, ac yn amndiffynydd cadarn y ffydd, yr hon a draddodwyd unwaith i'r Baint: ond cyfarfu a. damwain angeuol, tua 30 nilynedd yn ol, yn chwarel y Penrhyn, a chollwyd ef o'n plith er mawr alar a cholled i'r Eglwys. Yr oedd Catherine Jones, ei briod, yn aelod o'r eglwys hefyd ar hyd ei hoes, ond yr oedd yn analluog er's blynyddoedd i fynychu y gwasanaethau. Gweinyddwyd wrrh y tf ac yn yr eglwys gan y Parch. E. Davies. [Bydd yn llawen genym roddi lie i'r enwau.— GOL.]

NODION 0 DDEONIAETH CEDEWAIN. SYMUDIADAU EGLWYSIG.—Mae y Parch. J. Williams, rheithor y Drefnewydd, a Deon Gwladol y Ddeoniaeth hon, wedi cael cynyg gan Esgob Llanelwy ar ficeriaeth Llanrhaiadr yn Nyffryn Clwyd, ac y mae yntau wedi pen- derfynu ei derbyn. Mae yn ddrwg iawn gan bawb o'i blwyfolion ei fod yn ymadael, gan ei fod, yn ystod yr ugain mlynedd, braidd, ag y mae wedi bod yn rheithor y plwyf hwn, wedi enill iddo ei hun enw da gan bawb yn ddi- eithriad fel boneddwr hynod garedig, hawdd- gar, ac heddychlawn, a hyny, cofier, yn un o'r trefydd mwyaf nodedig yn Nghymru am ei hymbleidiaeth. Nid yw, gan hyny, i ymadael heb iddynt ddangos eu paroh tuag ato mewn modd sylweddol. Bwriadant gyflwyno tysteb deilwng iddo, ac y mae oddeutu can' punt wedi eu casglu eisoes tuag at hyny. Ymadawa, mae'n debyg, yn fuan ar ol y Pasg. Gobeithiwn y gwna plwyfolion Llanrhaiadr yn fawr o hono. Rheithor newydd Drefnewydd fydd y Parch. E. A. Fishbourne, M.A., rheithor Llandysil, yn y ddeoniaeth hon. Credwn fod Esgob Llanelwy yn hyn wedi gwneyd penodiad doeth a chym- wys. Fel y gwyddis, mae y fywoliaeth hon yn un o'r rhai mwyaf pwysig yn yr esgobaeth, ac yr y'm yn sicr nad heb gryn lawer o bryder meddwl y gwnaeth yr Esgob ei ddewisiad. Heblaw bod yn ddyn gweithgar a serchog, y mae Mr. Fishbourne yn gerddor gwych, a gwyddis yn dra chyffredin fod trigolion y Dref- newydd yn hynod hoff o gerddoriaeth. Gallant ddangos rhai o'r corau penaf ar lwyfanau ein heisteddfodau-y rhai cenedlaethol yn eu plith. Bydd Mr. Fishbourne yn gaffaeliad mawr yn hyn i'r Eglwys yn y dref hon, oherwydd bu am ryw un mlynedd ar ddeg, cyn dyfod i Lan- dysil, yn brif gantor yn Eglwys Gadeiriol Llandaf. Rheithor newydd Llandysil fydd y Parch. J. Parry Morgan, B.A., yn awr ficer Llanrhaiadr yn Nyffryn Clwyd. Ni fydd yn hollol ddieithr i'r gymydogaeth hon, gan ei fod yn fab i un o gyn-ficeriaid Llanidloes, ac y mae rhai o'i hen gyd-ysgolheigion yma eto yma a thraw. Yr y'm yn sicr y ca bob croesaw gan blwyfolion Llandysil, a chan holl glerigwyr y ddeoniaeth. LLANMEREWIG.—Bu farw y Parch. E. Montford-Montford, M.A., rheithor y plwyf hwn, ychydig wythnosau yn ol, ar ol hir afiechyd. Yr oedd yn foneddwr hynaws a pharchus gan bawb, a chaiff y tlodion golled fawr ar ei ol. Yr oedd, ychydig cyn ei farwol- aeth, wedi dechreu ymgymeryd a'r gorchwyl o wneyd adgyweiriadau helaeth yn Eglwys y plwyf. Nid yw y plwyf ond bychan o ran poblogaeth a maintioli, a lied fychan hefyd yw gwerth y fywoliaeth, yr hon sydd yn rhodd Esgob Llandaf. Cynhelir gwasanaethau, heb- law yn yr Eglwys, yn Ysgoldy Dolforwyn, ar gyffiniau y plwyf, lie y mae y rhan fwyaf o'r boblogaeth. Nid yw y rheithor newydd wedi ei benodi hyd yn hyn, am a wyddom, ond parha y y Parch. T. Harries, B.A., curad y plwyf, i weinidogaethu. LLANLLWCHAIARN.—Y mae Eglwys yr Holl Saint, yr eglwys y mae Syr Pryce Pryce-Jones yn adeiladu ar ei draul ei hun yn y rhanbarth hono o'r Drefnewydd sydd yn gorwedd yn y plwyf hwn, bron a bod yn barod i'w hagor. Bydd yn eglwys hardd pan ei gorphenir, ac yn deilwng o haelioni arferol Syr Pryce. Sedda ryw bedwar cant, neu fwy, a chyst ymlaen tua phedair mil o bunau. Ychydig wythnosau yn ol, bu farw Mr. David Oliver, clochydd y plwyf hwn am oddeutu deng mlynedd-ar hugain. BETTWS CEDEWAIN.—Cynhelir nodachfa yma yn nghwrs yr haf, i gael modd i brynu peiriant newydd i gynhesu yr Eglwys, ac i wneyd rhai adgyweiriadau angenrheidiol. Mae hon yn un o'r eglwysi harddaf yn y ddeoniaeth. Gobeithiwn y ceir swm llawn ddigonol i wneyd yr hyn a fwriedir. ABE IT]-TAFE -.i,Deallwn fod y Parch. J. Dixon, y rheithor, yn bwriadu, cyn bo hir, gael curad i'w gynorthwyo. Fel yn amryw o'n plwyfi, nid yw yr eglwys yma yn gyfleus i'r mwyafrif o'r plwyfolion, ac y mae y Rheithor yn amcanu cynal gwasanaethau ychwanegol yn Mwlchyffridd, yn mhen uchafy plwyf. PWNC YR YSGOLION CANOLPADDOL.-Mae y symudiad tuag at sicrhau un o'r ysgolion hyn i'r ardal hon yn y Drefnewydd yn parhau i fyned rhag ei flaen. Mae y pwyllgor yn awr yn brysur gyda hel addewidion o danysgrifiadau, ac y maent wedi Uwyddo yn weddol dda. Bydd addewidion o dair mil o bunau, o leiaf, yn angenrheidiol. Gobeithiwn y bydd y Dref- newydd mor ffodus a chael ei dewis fel un canolfan. YR AKWYDWST.—Mae hwn yn dal ei afael ar yr ardal hon hyd yn hyn, ac y mae amryw yma wedi ei gael yr ail waith. Y mae yn awr yn araf symud o'r lleoedd mwyaf poblog i'r rhai gwledig.

LLITH 0 LANELLI. CENIIADAETH BLWYFOL. Daeth papyryn bychan i'm llaw mewn perthynas i'r genhadaeth blwyfol a fwriedir gynal yn yr iaith Seisnig, yn y plwyf hwn tua diwedd mis Ebrill. Dywed y parchus ficer, Canon Williams, yn ei anerchiad rhagarol i'w blwyfolion, ei fod wedi gwahodd dau offeiriad profiadol yn y gwaith o gynal cenhadaethau plwyfol yn yr iaith Seisnig, sef y Parch. H. Guildford Sprigg (Cenhadwr Esgob- aethol yn Esgobaeth Caergaint), a'r Parch. Edward Morgan, ficer Llanishen, Caerdydd. Yr ydym yn cydsynio yn hollol a'r hyu a ddywed y parchus Ganon vn mhapyryn bach ei anerch- iad, y bydd llwyddiant y genhadaeth yn ym- ddibynu i raddau helaeth, o dan Dduw, ar eu cydweithrediad zelog hwy fel plwyfolion," ac ni a gyd-obeithiwn gydag ef hefyd, y bydd i'r holl weithwyr Eglwysig, ynghyd a holl gymun- wyr yn Eglwys yr Holl Saint, ddefnyddio eu dylanwad mewn cymell eu cymydogion, ac eraill, Ymneillduwyr ac Eglwyswyr, i gymeryd mantais o'r cyfleusdra gwerthfawr hwn o ddaioni ysbrydol." Cynwysa y papyryn bach hefyd, anerchiad byr, ond tra phwrpasol, oddi- wrth y ddau genhadwr, ac Arglwydd Esgob Ty Ddewi i'r plwyfolion, ynghyd a ffurf o weddi, yr hon a gymhellir i'w harferyd yn ddyddiol gan bob aelod o'r Eglwys cyn ac yn ystod y genhadaeth, yr hon a ddechreuir dydd Sadwrn, Ebrill 19eg, ac a ddiweddir ar yr 28ain. Ni wir obeithiwn gyda'r parchus Ficer y bydd y genhadaeth a ddisgwyhr fod o fawr fendith i bawb." Y mae yn agos i ugain mlynedd oddiar y bu cyfaroddydA o'r fath yn y plwyf hwn o'r blaen, ac ni a hyderwn y try y genhadaeth blwyfol allan mor llwyddianus a hono. Bydded i'r Cymry gydweithredu a'r Saeson ymhob ryw ffordd i sicrhau llwyddiant y genhadaeth, gallant wneuthur hyny m.wn amryw ffyrdd ond nac- anghofied yr un o honynt yn Haw pwy y mae calonau plant dynion. Er cael y cenhadon mwyaf doniol ac hyawdl, bydd y cwbl yn ofer, os na fydd i Ysbryd Duw gymhwyso y gwirioneddau at gyffyrau y gwrandawyr. Nis gall y doniau goreu ond chwareu a'r gluit. Ysbryd Duw yn unig a fedr ymwngyd a'r galon. Y mae yna ormod o anialwch o'r glust i galon pechadur i un llais dynol dreiddio trwyddo. Bydded i holl gymunwyr Eglwysig Llanelli ym- wneyd llawer a Duw mewn gweddi am "i'r llais distaw main dreiddio drwy weinidogaeth y cenhadon i galonau lliaws o'r gwrandawyr yw dymuniad—Myrddin Cocli. ¡

NODION 0 DDEONIAETH WYDDGRUG, EGLWYS Y PLWYF, WYDDGKUG.—Goddefwch i mi ddweyd gair mewn perthynas a'r Eglwys brydferth hon. Fe ddichon nad yw y rhan fwyaf o ddarllenwyr Y LLAX yn gwybod ond ychydig, os dim, am dani, ac nid anfuddiol yw mynegi trwy gyfrwng ein hunig newyddiadur Eglwysig weithrediadau a rhoddion rhwydd- y e G -w galon ein henafiaid, pa rai sydd hyd heddyw yn llefaru yn uchel am eu ceriad tuag at eu Crewr. Adeilad Gothaidd yw, cyflwynedig i Mair y Forwyn, ac wedi ei adeiladu yn y lofed ganrif. Mesura 150 o droedfeddi o hyd, a 61 o drocd- feddi o led. Mae'r tufewn yn hynod dlws ac eang, ac yn cynwys dros fil o eisteddleoedd, pa rai sydd wedi eu cerfio yn hardd dros ben. Y mae ynddi saith o fwau meini o bob ochr, a gorphwysant ar golofnau culion a hirion, yr hyn sydd yn fantais anghyffredin i bawb a addolant ynddi. Y ffenestri ydynt hynod o lydain; a'r pileri sydd rhyngddynt yn feinion a dillynaidd. Mae y rhan fwyaf o honynt yn ddarluniedig, ac yn portreadu ein Harglwydd a'i weithrediadau gweinidogaethol tra yma ar y ddaear. Yn wir, Did gormod yw dweyd mai dyma un o'r eglwysi harddaf a welir yn Ngogledd Cymru, a gall un- rhyw ddyn dreulio llawer diwrnod buddiol trwy chwilio ac edrych ar y gwahanol argoelion celfydd a chywrain sydd yn ei phrydfertliu. Amser a gofod a balla i mi fanylu ar ei hardd- erchowgrwydd y tro hwn, a diben mwyaf neill- duol ly ymyraeth a hi yn awr yw, eicli hysbysu am ychwanegiad ffenestr liwiedig hardd gan y 11 1 Yswain y plwyf, a'i gyfeillion, er cof am Mr. Richard Wilson, R.A., byr hanes am ba un sydd yn canlyn isod. Yr ydym oil yn teimlo yn dra diolchgar i Mr. Davies-Cook am ei ym- drech lwyddianus eto i harddu ein hen Eglwys anwyl, ac nid wyf yn meddwl y gallai godi cof-faen i foneddwr mwy teilwng na Mr. Richard Wilson. MB. RICHARD WILSON.-Trydydd mab yd- oedd i'r Parch. John Wilson, unwaith yn Ber- iglor Penegoes, gerllaw Machynlleth, a thebygol mai yno y ganwyd ef. Dywedid iddo gael dysg- eidiaeth uwchraddol hynod dda yn ei ieuenctyd, a buan y daeth ei rieni i ganfod ynddo duedd- fryd neillduol at dynu darluniau. Cynghorwyd ei dad i roddi i'r darluniedydd ieuanc anogaeth a ehyfleusdra i feithrin y dalent hon oedd yn ymddangos mor eglur ynddo. Cydsyniodd ei dad a'r anogaeth; a chaniataodd i gyfaill iddo gymeryd ei fab gydag ef i Lundain er diwyllio ei athrylith. Nid oedd y pryd hwn ond 15 eg oed, sef yn y flwyddyn 1728, a bu yno hyd y flwyddyn 1748. Ymadawodd a'i athraw o her- wydd ei anghymwysder i'w ddysgu, a dechreu- odd arf eryd ei gelfyddyd yn gyhoeddus ar ei droed ei hun. Cafodd gefnogaeth prif foneddig- ion y deyrnas am ychydig amser, ymhlith pa rai yr oedd Dr. Hayter, Esgob Norwich, yr hwn a fu yn foddion i'w dynu isylw y Brenin Sior IV., sef Tywysog Cymru y pryd hwnw, a cliafodd y fraint o dynu darlun helaeth o hono. Yn fuan wedi hyn cymerodd ei daith i'r Ital er diwyllio ei dalent yn helaethach, a chyfarfyddodd a'r Darluniedydd Zucareli yn Venice, yr hwn a'i cynghorodd i ymarferyd a darluniau arbeiawl (landscape). Cydsyniodd Wilson, ac yn fuan wedi hyny daeth i'r fath enwogrwydd fel y cyf- addefoddVemet(y darluniedydd Ffrengig enwog) wrth foneddwr o Loegr ag oedd yn canmol ei ddarluniadau ef Na soniwch am fy narlun- iadau i," meddai, tra y mae genych gydwlad- wr mor gampus." Dychweledd yn ol i Lundain yn y flwyddyn 1755, a sefydlodd ei hun mewn lie ysblenydd, ac yn fuan gwelwyd pobl o bob graddau a doniau yn cyrchu ato. Yr oedd pawb a phobpeth yn gwenu arno yn awr, ac ym- ddangosai dyfodol disglaer a llwyddianus" o'i flaen, ond ni pharhaodd hyn yn hir. Achosodd ei lwyddiant i'w gyd-yingoiswyr genfigenu wrtho, a phwy a all draethu effeithiau dinystr- iol cenfigen a malais ddrwg? Y mhlith y rhai hyn yr oedd Syr Joshua Reynolds, y penaf o frodoriaeth y darluniedyddion, yr hwn fe ddy- wedir a fu y penaf o athrodwyr y Cymro talentog hwn. Wrth gwrs, yr oedd g\IT o enw- ogrwydd Syr Joshua yn cael gwrandawiad gan y byd, ac folly drwy gamfeio ar waith Wilson llwyddodd i'w ddifetha yn ei ymdrechion. Yn fuan ar ol hyn bu gorfod iddo ymadael a Llun- dain am wlad ei enedigaeth, a chan fod ganddo berthynas mewn lie a elwir Colomendy, yn agos i'r dref hon, cyfeiriodd ei gamrau yno, ac aros- odd yno i ddiweddu ei ddyddiau. Ni bu iddo ddyddiau lawer yn y Colomendy, gan iddo farw yn fi9 mlwydd oed, a cliladdwyd cfyn mynwent y Wyddgrug, yn agos i ddrws go-leddol "3 r Eg- lwys, ac o dan y ffenestr newydd ddarluniedig ag sydd wedi ei chodi er cof am dano. HANESIAETH EGLWYSIG.—Bu ein parchus Ficer yn hynod lwyddianus y gauaf yma i gael cynorthwy tri o leygwyr galluocaf ein gwlad i roddi darlithiau ar y testyn uehod, sef y Gwir Anrhydeddus H. C. Raikes. A.S., Mr. P. P. Pennant, a Mr. Helm, amddiffynydd yr Eglwys yn Nghymru. Cafwyd darlitliiau "penigamp gan y tri, a gresyn na b'ai rhywnn yn cymeryd y pleser o'u cyfieitliu i'r iaith Gymraeg, er budd ein brodyr Eglwysig mewn parthau eraill o'r Dywysogaeth. Mr. Raikes a roddodd y ddar- lith gyntaf ar "Hallesiaeth gyfiredinol yr Eg- lwys." Olrheiniodd safle yr Eglwys trwy y gwahanol gyfnodau mewn modd deheuig a meistrolgar. Gwnaeth sylw manwl hefyd o safle Awstin Fynach, a'i waith cenadaethol yn Mhrydain. Yna aeth ymlaen i ddangos pa fodd y taenwyd Cristionogaeth aj hyd a lied y wlad, ac ymdrechion digyffelyb ein cyndeidiau Eglwysig yn dwyn hyn o amgylcli. Sylwodd hefyd, gyda gofid, ar yr ymraniad a gymerodd le oddeutu can' mlynedd yn ol, ond credai fod amser yn d'od pryd y byddai yr Hen Fam anwyl yn ail-gynull ei phlant ynghyd, megis Ily I y casgl yr iar ei chywion dan ei hadenydd." Cawsom hefyd ddwy ddarlith odidog ragorol gan Mr. Helm, y gyntaf ar Gyflwr presenol yr E-Iwys YIli Nghymru," a'r ail ar "Barhad didor yr Eglwys." Dangosai y^ boneddwr hwn ei fod yn berffaith hyddysg a hanesiaeth yr Eglwys o'r dydd y sylfaenwyd hi hyd yn awr, ac os oes ar ddarllenwyr Y LLAN chwant gwybodaeth Eglwysig cynghorwn chwi i geisio gan Mr. Helm i dd'od i eh plith, a gallaf eich sicrhau y'ch diwellir. Rhoddodd Mr. Pennant hefyd ddarlith hynod dda ar u Darddiad degym- au a rhaniad plwyfi- Hu yn alluog i'n goleuo ar lawer o bethau ag oedd o'r blaen yn dywyll i ni, yn enwedig mewn perthynas i raniad plwyfi. Hyderaf y bydd ir darlithiau hyn greuawydd ynom i ddarllen mwy am y ffeithiau cysylltiedig a'r Eglwys v garwn mor fawr. DARGANFVDDIADAU DIWEDDAR YX NGWLKD- YDD Y BKIUL.—Nos Fawrth, j l.Sfed cyfisol, ymwelodd y Parch. Chas. Chidlow, B.A., ficer Caio, a ni, a rhoddodd ddarlith pur ddyddorol ac addysgiadol ar y testyn uchod, yn yr Ysgol Genedlaethol, o dan lywyddiaeth y Parch. T. Jones, M.A., ficer. Yr oedd yr adeilad yn or- lawn, ac agorwyd y cyfarfod drwy weddi a chanu ton gynulleidfaol. Ar ol cael anerchiod hynod bwrpasol gan y cadeirydd, dechreuo-i- v darlithydd ar ei waith, a bu yn alluog i gael gwrandawiad mwyaf astud y gynuU,.idfa am. dros awr, gan faint ydoedd dyd'orieb y testyn, a'i ddull meistrolgar o'i drin. Gwnaeth sylw manwl o'r darganfyddiadaeth di- weddaraf a wnaed gan Gymdeithas Antui-iaethol Palestina. Sylwodd hefyd mai nid cymdeithas grefyddol yw hon-yn anfon dynion allan i anturio er cadarnhau gwirioneddau'r Beibl, ond yn hytrach, er d'od o hyd i'r gwirionedd pa un bynag ai o blaid neu yn erbyn y Beibl a f i-ddeii i. Anfonwyd allan ddynion dysgedig a diduedd gan y gymdeithas hon, oddeutu dwy flynedd yn ol. y rhai a benderfynasant roddi hanes teg a gonest o'r ddwy ochr. Y canlyniad fu iddynt ddarganfod llyfr^elloedd mawrion, a gryn nif r o weddillion henafiaethol. ynghyd ag amryw adeiladau perthynol i'r teyrnasoedd nerthol y

gwastraff arianol, a gwastraff gallu ysbrydol ynglyn a'r holl gapelau di-alw am danynt sydd yn ein gwisa i OndnidyClyW y gwastraff arianol yn ddim fw gymharn a'r golled a wneir i achos lesu Grist. Y maff yr ymrysonau a'r ymbleidiaeth yma yn caledu calonau annuwiolion. Y maent yn planu egwyddorion drwg yn nghalonau yr ienenctyd. Y maent yn cael eu hegwyddori mewn rhagfam. Y maent yn cael eu dwyn i fyny i gredu mwy mewn enwadaeth nag mewn bywyd a* buckedd" Gristionogol, a ffydd yn yr Arglwydd IesuGrist. Beth a ellir ddisgwyl oddiwrth blant sydd yn cael eu dysgu i ddiystyru pethau cysegredig, ac i. wawdio pob peth ond enwadaeth a sectyddiaeth ? Hauir y gwynt, a medir y oûrwyntyn y man! Y mae Hen Domos, di'r help, yri. adwaen personau did(lysg a di- egwyddor sydd yn 11awn o bob melldith a chwerw6dd tuag at bawb ond pobl eu capel eu hunain. Dysgant eu plant i fynwesu yr un teimladau atgas. A all fod gronyn o ras a duwioldeb mewn ymddygiadau felly ? Na, nid yw crefydd y Testament Newydd yn dysgu dynion i gashau eu gilydd, ac nis gallaf fi lai na chaaglu mai rhyw grefydd fach, fain o'n gwaith eu hunain sydd gan ddynion felly. Y mae eisiau mwy o undeb a chariadoldeb yn ein plith—mwy o Ddw-mwy o'r nefoedd-a llai o'r ffng, y rhith, a'r sham crefyddol! Y mae galwad am weinidogaeth mwy gonest, i siarad yn hyf, yn wrol, yn ddiofn, ac yn drwy- adl yn erbyn rhith, rhagrith, a rhagfarn y wlad yn gyffredinoL Y mae Hen Domos, di'r help, yn dymuno llwyddiant i'r LLAN Fawr, ac yn addaw rhoddi how d'ye do faoh lied gyson i'w ddarllenwyr o hyn allan. Bendith ar eu penau Ilawnion bob un. Ar drot wyllt i weled yr asyn bach sydd o gan yr itsflvenxts.