Y Llan

Y PASG.—ADGYFODIAD CRIST. Yn foreu'r try dydd dydd Daeth lesu mawr yn rhydd O'r carchar caeth Colyn angau dynodd, Uffern a orchfygodd, Cloiau'r bedd a dorodd, A chodi wnaeth. Bethel, Mon. DEWI MEIRION.

cyl"IIWYSI)RA RIIYFEDDOL.Roedd gan ryw yn dall bum' cant o sovereigns wedi eu cuddio a'f a?1 <jongl o r ar<^ ond' ei gymydog, yr hwn odd eu cu<^°> a aet^1 ac a'u cymer- y^aith. Pan aeth y gwr dall yno wed'yn o'u v?61 y110 onc* eu ^e' ac azaheuai ei gymydog i'w c a i a^a* Dechreuodd lioli ei hunan pa fodd odd ,yn °1- Aeth at ei gymydog, a dy wed- fod o 1° e* ya dyfod a^° i °fyn cyngor ttewMi ° ^unau, a'u haner yn guddiedig yn ei f l6^6' yn yr ardd, a'i fod yn petruso peidio 6<aW^ Pa 1131 a roddai J gweddill atynt ai rhoddi j °S°Jd ei gymydog ef ar bob eyfrif eu dan aiif« Ileill; a chan gynted ag yr aeth y cant ymaitb a'r lleidr ar frys gyda'r pum' obaitli Vrere'tyns yn ol i'r ardd, mewn llawn y canfvrMCjj yn fuau yn fiL Y ?wr dal1' Pan rhoddi\ y Pum' cant sovereigns wedi eu ac a alwn,^ twl! T? o1, a'u cymerodd i ffordd, G-vfaill Sydai gymydog, gan ddywedyd— olwe 1~Qae y dyn dall wedi bod yn well ei Eatuyswl. sydd gand(io ddau lys^-—

Y PARCH. R. JONES, M.A. At Olygydd 11 Y Llan a'r Dywysogaeth." Syr,-Da genym glywed fod y Parch. R. Jones, M.A., Penisa'rwaen, Llanddeiniolen, wedi ei benodi i gymeryd gofal Eglwys Beau- maria a Llandegfan. Dymunwn iddo bob llwyddiant, a gobeithiwn y rhydd yr Eglwyswyr iddo ddeheulaw cymdeithas. Disgwyliwn bell- ach am dipyn o'u lianes yn Y LLAN, acy gwneir pob ymdrech i gael derbynwyr i'r LLAN, yr Haul, a'r CyfaiU Eglwysig.- Yr eiddoch, &c., CARWR LLWYDDIANT YR EGLWYS.

LLEYN. At E08 Llechid. Barchedig hen athraw,—Maddeuwch i'ch gostyngedig ddisgybl am ei hyfdra yn eich anerch fel hyn yn bresenol. Nid oes rhith o amheuaeth nad ystyrir chwi. gan bob gradd a chredo o gerddorion y Dywysogaeth, fel prif awdwr antliemau ac, yn wir, cydnabyddwyd yn gyhoeddus chwi, er's blynyddoedd lawer, gan benaf enwogion cerddorion Cymru, megis leuan Gwyllt, Tanymarian, Dr. Parry, ac eraill, fel tad yr anthemau Cymreig. Gan fod genych gymaint o anthemau mor rhagorol wedi eu cyf- ansoddi nad argraffwyd erioed mo bonn nt, yr ydych yn ymddwyn fel tad creulawn neillduol, yn cadw o afael y plant y fath ddefnydd gwledd- oedd mor ddanteithiol a melus. Gwyddom am lawer o gyfansoddiadau, wedi yr elir i'r drafferth i'w dysgu, a'u canu ychydig droion yn gyhoedd- us, ni cheir wed'yn byth un blfts na mwyniqnt ynddynt, ond priodol y dywedcdd Llew Llwyfo am eich rhai chwi. 14 Cyfansoddiadau ever- lasting yw eiddo yr Eos." Trwy ftafr, gwel- som y rhai canlynol, a gyfansoddwyd yn ddi- weddar:—Dwy anthen y Nadolig-y naill yn meddu ar deithi clasurol, ond yn llawn o'r eneiniad nefol; y llall yn syml a melodaidd lawn. Y Dyrchafael hefyd sydd wedi ei thrwytho oil a'r un ysbryd nefol, nes codi dyn wrth ei chanu i safle uwchlaw daearol. Anthem y Cynhauaf sydd yn rhwydd a bywiog, ae yn hynod nodweddiadol o'r tymor hwn o'r flwydd- yn. Tynir ffrwythau addfed, per, oddiar ganghenau hon, tra y pery pryd hau a medi; ac yn ol yr addewid, bydd hyny holl ddyddiau'r ddaear. Yr un Angladdol sydd syml, melodaidd, a llawn o deimlad dwys a phruddglwyfus. Ac Anthem y Cymun sydd hefyd yn rhwydd a tharawgar dros ben. Ac am yr Anthem Gyff- redinol y mae digon o dAn ynddi i wneyd coel- certh gerddorol oleuwen, lachar, na ddiffoddir mo honi tra Gwalia wrth ei gilydd. Er mwyn anrhydedd Cymru, gwlad y gan, da chwi, Eos anwyl, peidiwch a chuddio y trysorau gwerth- fawr hyn ar gopa y Rhiw (er mor uchelyno,nid ydynt o un gwasanaeth yn guddiedig), deuwch a, hwynt i oleuni trwy y wasg heb goll amser, a byddweh felly yn gwneyd lies a chymwynas cenedlaethol yn eich hen ddyddiau.—Yr eiddoch, &c., Ap MORUS.

DYRNOD I DIR-FEDDIANWYR Y DEHEUDIR. Yn nghyfarfod blynyddol Trysorfa Ddarbodol Barhaol y Glowyr a gynal- iwyd yr wythnos ddiweddaf, rhoddodd Syr W. T. Lewis, Aberdar, ddyrnod haeddianol drom i dir-feddianwyr Mor- ganwg a Mynwy am nad oeddynt wedi rhoddi y cynorthwy a ddylasent i'r gyf- ryw drysorfa. Y mae y drysorfa mewn bodolaeth er's naw mlynedd, a derbyn- iodd yn agos i £ 200,000 yn ystod yr amser hwnw. Y gweithwyr danysgrif- iasant bedair rhan o bump o'r swm yna, a'u meistri y burned rhan. Yn yr un cyfnod, yr oedd y tir-feddianwyr, y rhai sydd yn 166 o nifer, wedi derbyn oddi- wrth y maesydd glo hyn ddim llai na saith miliwn o bunau mewn royalties ar y glo, ac nid ydynt wedi cyfranu ond tua phedair mil o bunau o'r swm anferthol yna tuag at y drysorfa a gychwynasid er estyn cynorthwy i weddwon ac amddif- aid yr aelodau darbodus a gollasant eu bywydau yn y glofeydd Beth feddylia ein glowyr am Syr William yn rhoddi y fath ddyrnod o'u hochr ?

Dylai pob un sydd am fod yn llwyddianus gyda'i fasnach ofalu am gyhoeddi ei hysbysiadau yn Y LLAN A'R DYWYSOGAETH, gan y cydna- byddir ef gan y rhai sydd wedi rhoddi prawf arno y goreu o holl newyddiaduron Cymru. Dim ond deuddeg o bob cant o boblogaeth Rwsia sydd yn medru darllen ac ysgrifenu. Nifer yr ysgolion dechreuol, ar gyffr ckul mil- wn o boblogaeth, ydyw 38,000. Y mae Dr. Langneau wedi proffwydo na fydd un Ffrancwr ar dir y byw ymhen llai na phiam' can' mlynedd eto, a hyny heb ryfeloedd neu lieintiau, os parlia pethau i fyned ymlaen fel yn bresenol. Y mae gwaddodion yr olew a elwir naphtha yn dyfod yn iwy cymeradwy yn barhaus fel tanwydd yn Rwsia. Dywedir ei fod 35 y cant yn rhatach na glo na choed, ac yn cymeryd llai o le ystorio. Cedwir ef o dan y ddaear mewn cuddgelloedd. John," meddai yr ysgolfeistr, "Pa beth a wnewch pan y bydd yn rhaid i chwi ysgrifenu 11 llythyrau, oddieithr i chwi ddysgu sillebu yn well ?" Rhoddi geiriau hawdd ynddynt, syr," oedd yr ateb buan.

LLITH 0'B, BWTHYN GWLEDIG. GAIR AT WEINIDOGION. CYFOETH 0 FLAEN CREFYDD. DISGYBLAETH UNOCHROG. [GAN HEN DOMOS.] Y mae Hen Domos, di'r help, am lefaru gair bach neu ddau y tro hwn wrth frodyr parchus y cadachau gwynion o bob gradd a sefyllfa. Y mae yn amheus iawn genyf a all y mwyafrif o honynt ddefnyddio geiriau St. Paul, a dywedyd, Yr ydwyf yn tystio i chwi y dydd heddyw, fy mod i yn lan oddiwrth waed pawb oil; canys nid ymataliais rhag mynegi i chwi holl gyngor Duw." Nid oes eisiau gwneyd un math o apology dros gyhoeddi Gair Duw. Nid oes eisiau ofni digio neb. Y mae pregethu yr Efengyl uwchlaw rhyw ddaearoldeb felly. Beth ydyw y gwahaniaeth pa beth a ddy- wed neb am y genadwri os y bydd yn wirionedd ? Gwyddom nad yw gweinid- ogion ond dynion. "Dynion hefyd ydym ninau," meddai Paul a Barnabas. Y mae llawer iawn o'r gwendidau dynol ynglyn a hwy. A dyna sydd yn brofedigaeth fawr i lawer un ydyw gadael allan wir- ioneddaii anghydnaws a theimladau y gynulleidfa. Nid ydyw hyn yn ymddyg- iad gonest. Y mae y gwr a'r fodrwy aur a'r llogell fawr yn cael llonydd i fyw yn ei bechod. Tra y parhao y gwr goludog i gyfranu yn helaeth tuag at yr achos, ni sonia neb yr un gair wrtho am aflendid ei fuchedd. Pe byddai Herod Antipas yn byw yn Nghymru yn bresenol, cawsai fod yn flaenor parchus yn y set fawr mewn llawercapel, a buasai my lady Herodias yn aelod anrhydeddus ond iddi gadw y mis" yn ei thro, a derbyn y brodyr dieithr i'w phalas Ni byddai neb yn beiddio dywedyd, Nid cyfreith- lawn i ti ei chael hi." Cawsai my lady ddigon o frodyr y cadachau gwynion i ddial ar loan Fedyddiwr. Aethai llu o honynt i'r carchar i dori ei ben ar un- waith drosti. Gwirionedd bob gair a ddywed Siluriad am gymhwysderau y blaenoriaid presenol yn y capelau. Y boced ydyw y cymhwysder. Ni bu y Pab erioed yn fwy anffaeledig na'r boced yn y capelau. Dangoser i mi unrhyw ddyn gweddol gyfoethog nad ydyw yn y set fawr yn bur fuan. Ai tybed fod mwy o ras a duwioldeb mewn dynion goludog na thlodion ? Nac oes, ond y mae yn- ddynt allu tymhorol—y mae ganddynt fwrdd da i'r pregethwyr-mae ganddynt welyau cysurus iddynt-y mae ganddynt geffylau a cherbydau i'w hebrwng o fan i fan-ac y mae ganddynt fodd i chwyddo y degwm cilddwrn Dyna gymhwys- derau blaenoriaid yn ein dyddiau ni. Gwaded a wado, dyna y gwirionedd. Pa le y mae y tlawd ? Dan wialen dysgyblaeth yn ami iawn. Y mae yn ddigon hawdd ei geryddu ef. Nid oes dylanwad ganddo, nac aur, nac arian i hawlio ei ryddhad. Ni byddai y casgliad nemawr yn llai ar ol ei golli ef pe byddai yn pwdu. Y mae y gwan dan y fflangell am y trosedd lleiaf, ond y mae y gwr goludog yn cael y rliaff i ddilyn ei duedd- iadau llygredig fel y myno. Nid ydyw y fath ymddygiad yn Gristionogol. n zn Y rheswm am y bleidiaeth a'r ochraeth yma i'r boced* fawr ydyw ymddibyniad y gweinidogion Ymneillduol ar eu cynull- eidfaoedd am eu cyflogau. Nis gallant weinyddu yr un ddisgyblaeth i bawb heb wneyd eu meddyliau 1 fyny i godi eu pac, a myned i ryw fynydd arall i bori. Y canlyniad yw fod dynion pechadurus yn llywodraethu lliaws o gapelau, a'r gwein- idogion yn gwn mudion, heb ganiatad ganddynt i chwyrnu tipyn un amser chwaethach gyru y geifr o'r gorlan Nid oes cyfiawnder na thegwch yn cael eu gwneyd tuag at eneidiau anfarwol. Y mae arswyd ar fy nghalon wrth feddwl fod pethau fel hyn yn cael eu goddef mewn gwlad sydd yn llawn o Feiblau. Gellid meddwl, weithiau, wrth wrando ar y pregethwyr, mai bendith annhraethol fyddai dadwadtioli yr Eglwys. Ond yr wyf yn hollol gredu nad oes un pregeth- wr Ymneillduol na charai gael ei gyflog zn r5 yn sicr iddo fel yr offeiriad, heb ymddi- I bynu ar wg na gwen un boced fawr na phoced fach. A rhyngoch chwi a minau, yn ddystaw bach, dyna ydyw gwraidd yr eiddigedd a'r genfigen sydd yn berwi allan yn nghyfarfodydd dadgysylltiol a gwrthddegymol yn Nghyinru. Pe byddai brodyr y cadachau gwynion o Dan a Bethel ond cael gan Jereboam sicrhau eu cyflogau iddynt, byddent yn bur chwydd- edig eu crombiliau yn fuan, a chawsai my lord deacons ambell salute a how d'Yi! do awdurdodol ganddynt. "SOUT grapes meddai yr hen gadnoaid hyn yn awr. Y mae Hen Domos, di'r help, yn eu deall hwy i drwch y blewyn. Y mae rhagrith a humbug wedi talu y ffordd iddynt am flynyddau, ond y mae y lliaws yn de- chreu agor eu Ilygaid i weled trwyddynt. Ac 0 y mae yr elw mewn perygl. Tra y maent hwy yn ceisio dadwaddoli yr Eglwys, y mae rhagluniaeth yn lleihau eu cynulliadau hwy, a'r dadwadcloliad capel og yn cymeryd lie. Fel Hainan, y maent- yn parotoi eu crogbren eu hun. Dewch chwi, frodyr bach, ond i chwi gyfEesu eich pechodau, a'u gadael, fe gewch chwi lonydd gan ffon Hen Domos, di'r help. Ar drot wyllt hyd y tro nesaf.

NODIADAU SENEDDOL. [GAN EIN GOHEBYDD ARBENIG.] MESUR PRYNIAD TIE (IWERDDON). Nos Lun, yr wythnos ddiweddaf, yn Nhy y Cyffredin, pan gododd Mr. A. J. Balfour i ofyn caniatad y Ty i ddwyn i mewn y Mesur tir- bryniad Gwyddelig, cafodd y derbyniad mwyaf brwdfrydig. Dywedodd nad oedd am dreulio yr amser i ddadleu y cwestiwn pa un a oedd yn beth dymunol i ychwanegu nifer tir-ddalwyr perchenogol yn yr Iwerddon. Ar y cwestiwn hwnw credai fod pob plaid yn y Ty, pob gwlad- weinydd o enwogrwydd, a'r cyhoedd yn gyff- redinol, wedi gwneyd en meddyliau i fyny. Yr oedd llawer cynyg wedi ei wneyd yn ystod yr ugain mlynedd diweddaf i gario allan y polisi hwnw. Yr oedd rhai aelodau ar y ddwy ochr o'r Ty yn anghymeradwyo unrhyw gynygiad a wneid i gau allan o fywyd cymdeithasol gwledig y dosbarth tirfeddianol. Yr oedd ganddo ef y cydymdeimlad mwyaf a'u syniadau. Yr oedd o'r gred fod y tir-arglwyddi yn Lloegr a'r Alban nid yn unig yn elfen gymdeithasol werthfawr, ond eu bod hefyd yn offerynol i ychwanegu llawer at lwyddiant a dedwyddyd y ddau ddos- barth eraill cysylltiedig a gwrteithiad tir ond yn yr Iwerddon yr oedd tir-berchenogion mewn canlyniad i'r cynhyrfiadau gwleidyddol diweddar wedi eu difuddio, mewn llawer rhan o'r Ynys, o bob cyfleusderau i gyflawni llawer o ddyled- swyddau cymdeithasol er mantais i'r cyfundeb, y rhai a gyflawnid gan eu brodyr yn Lloegr ac Ysgotland. Yr oedd hyn, ynghyd a rhesymau eraill, yn ei gwneyd yn beth dymunol mewn modd arbenig i ychwanegu nifer tir-ddalwyr perchenogol yn yr Iwerddon, yr hyn oedd yn llawer hawddach ei wneyd nag yn Lloegr ac Ysgotland yn gyntaf, am fod pris tir yn yr Iwerddon yn llawer is nag yn Lloegr ac Ysgot- land ac yn ail, am fod tir-ddaliaeth yn yr Iwerddon ar safle mwy diogel nag yn y wlad hon, am fod y sicrwydd yn cynwys nid yn unig eiddo y perchenog, ond hefyd eiddo y tenant ar gyfrif hawliau deiliadol (tenant rights) anni- bynol ar y tir-berchenog. Yr oedd yn perthyn i'r Iwerddon y gyfundrefn dirol mwyaf dyrys yn yr holl fyd. DARBODION Y MESUR. Dechreuodd Mr. Balfour egluro darpariaethau y Mesur drwy sylwi ar y rhan olaf o hono, sef drwy roddi disgrifiad o'r corff gan yr hwn yr oedd yr Act i gael ei gweinyddu. Nid oedd dim llai na phump o gyrff cyhoeddus yn bresenol yn yr Iwerddon yn dal perthynas a phrisiad a gwerthiant tir, neu roddi benthyg arian ar dir- y Landlorded Estates Court, y Commissioners dan Act 1881, y Commissioners dan Act 1885, y Commissioners of Valuation, ac yn olaf, y Board of Works. Cynygia y Mesur gyd-gorffoli y gwahanol swyddfeydd hyn yn un dan yr enw Land Department, ac i'r swyddfa newydd hon yr ymddiriedir gweinyddiad yr Act. Dywedodd Mr. Balfour nad oedd yn ystyried y dylai Mesur tir-bryniad yn yr Iwerddon f od yn un gorfodol, ond gwirfoddol a rhoddodd ei resymau dros hyny. Barnai y dylid gwneyd defnydd cynil iawn o orfodaeth yn unrhyw achos ac i unrhyw ddiben. Nid oedd dim ond angenrheidrwydd a allai ei gyflawnhau. (Cymeradwyaeth uchel.) Yn yr ail le, nis gallai gorfodaeth fod yn un- ochrog. Ni ellid gorfodi y tir-berchenog i werthu heb ar yr un pryd beri i'r tenant brynu, a buasai gorfodi y blaenaf i werthu yn sicr o gynyrchu ymsyniad o gam a'r tir-berchenog, a buasai gorfodi y tenant i brynu yn sicr o gael ei ddefnyddio yn ol llaw fel esgus dros beidio talu yr instalments am ei fod wedi ymgymeryd a'u talu yn anewyllysgar. Y trydydd rheswm ydoedd-os oeddynt i gael arwerthiad gorfodol, rhaid iddynt hefyd gael prisiad gorfodol ar werth yr eiddo. Nis gellid ychwaith wneyd y Mesur yn un gorfodol heb ei wneyd yn gymwys- iadol at bob math o dir, a phe gwnelid ef yn un cyffredinol yn ei gynwysiad, buasai raid ffurfio cronfa i brynu yr oil o'r Iwerddon. (Cymerad- wyaeth.) Y cwestiwn arall ydoedd—wrth gario y cynllun i weitbrediad-a fyddai trethdalwyr y wlad hon yn agored i unrhyw berygl ? Ateb- y n odd Mr. Balfour y cwestiwn yn nacaol. Cynygia y Mesur roddi benthyg Y,33,000,000 i .brynu tir yn yr Iwerddon yn ol £ 4 y cant, a barnai Mr. Balfour na fyddai y cyfrifoldeb blynyddol o dan yr Act uwchlaw Y.1,200,000 unrhyw flwydd- yn. Cynygir ffurfio trysorfa feichniafol (guarantee fund), yr hon a wneid i fyny o A;40,000 yn flynyddol, i'r hyn y mae gan yr Iwerddon hawl oddiwrth drwyddedau, yr hyn a ganiatawyd yn ddiweddar i Loegr ac Ysgotland, y swm o £200,000 oddiwrth brofiad ewyllysiau, a chwarter y cant oddiwrth yswiriaeth y tenant- iaid. Heblaw hyny, ffurfir cronfa i gyfarfod ag amgylchiadau, yn cael ei gwneyd i fyny gan gyfrifoldeb lleol, pumed ran y tir-berchenog, a securities eraill. Dywedodd Mr. Balfour fod proiiad yr ugain mlynedd diweddaf o dir-bryn- iad yn yr Iwerddon yn dangos nad oedd un perygl o gwbl. 0 dan y Mesur ni fyddai yn ofynol i'r tenant dalu mwy na chyfanswm ei ardreth am ugain mlynedd (twenty years' purchase), hyny yw, yr ardreth wedi tynu allan y trethi Ileol, y rhai a delir yn awr gan y land- lord, ond ar ol y pryniad gan y pwrcaswr. Dy- wedai Mr. Balfour fod peth tir yn fwy o werth, na hyny yn yr Iwerddon, ond mai eithriad oedd. Anogir y tirfeddianwr a'r tenant dan y Mesur i gyfarfod a'u gilydd, a chytuno ar werth y ddeil- iadaeth. Os methant ddyfod i gytundeb gellir cyflwyno y cwestiwn i'r Land Department, ond rhaid i'r swyddfa hono beidio cymeryd i ystyr- iaeth swm yr ol-ddyledion. Yr oil a fyddai gan y Swyddfa Dirol i'w wneyd fuasai penderfynu ar y pris, ond gallai y tirfeddianwr a'r tenant, os byddent yn dewis, hysbysu y llys eu bod yn cytuno i ychwanegu yr arrears ar y pris, ond nid dros ddwy flynedd. Wedi i'r fargen gael ei gwneyd daw y tenant yn uniongyrchol i f edd- iant o'i ddeiliadaeth, yn ddarostyngedig yn unig i'r f4 y cant yn flynyddol a godir ami. Byddai hyn yn welliant neillduol ar Act Arglwydd Ashbourne. 0 dan y gyfundrefn bresenol digwyddai yn ami i ddwy neu dair blynedd fyned heibio cyn cwblhau y pryniad. Bai y gyfundrefn oedd hyny, ac nid eiddo y swydd- ogion oedd yn ei gweinyddu. Credai Mr. Balfour y byddai hyn yn fantais i bob plaid yn ye ymdrafodaeth, ac na fyddai yn angliyfiawn- der a neb. Wedi gwneyd rhai sylwadau beirniadol ar y Mesur, dywedodd Mr. Gladstone fod darpar- iaethau Mesur mawr o fath hwn yn haeddu cael ei ystyried mewn ysbryd eangfrydig, ac y dylai gael ei wahanu hyd ag y byddai yn bosibl oddi- wrth ddadleuon pleidiol. Ceir gweled a fydd y boneddwr gwir anrhydeddus yn un a'i air. Wedi hyny rhoddwyd caniata-d i Mr. Balfour i ddwyn y Mesur i mewn, yr hyn a wnaeth yn nghanol banllefau o gymeradwyaeth o feinciau y Weinyddiaeth, a darllenwyd ef y waith gyntaf. Dywedodd Mr. W. H. Smith, mewn atebiad i Mr. Gladstone, y gosodid yr ail ddarlleniad i lawr ar gyfer Ebrill 14eg, nid gyda'r bwriad, fodd bynag, iddo gael ei ddadleu, oblegid mai hono oedd noson y Gyllideb. Gwlych-damaid yn mhellach i Cerberus yw y Mesur mawr a dyrys hwn, ac os na wna dawelu y cynhyrfwyr Gwyddelig, nis gellir disgwyl i ddim wneyd hyny mewn ffordd o ddeddfwr- iaeth wellhaol. Mae y wasg Nasiwnalaidd, a'r rhan fwyaf o'r aelodau Parnellaidd, ac y mae y Gladstoniaid yn myned, meddir, i wrthwynebu y Mesur am y rheswm nad yw yn cynwys sicr- wydd digonol i'r trethdalwyr. Nis gellir disgwyl cysondeb oddiwrth yr Ysgarwyr. Costiai cyn- IlunMr. Gladstone o £ 100,000,000 i Y,150,000,0,00, yr hyn a syrthiai ar y trethdalwyr Prydeinig yn y diwedd, ond dygodd Mr. Balfour gynllun ymlaen a ellir gario allan yn effeithiol ar 133,000,000, heb gostio dimai i drethdalwyr y wlad hon. MESUR I DDIWYGIO ACT Y MAN- DDOSRANAU. Cynygiodd Mr. Ritchie ail ddarlleniad y Mesur uchod, amcan yr hwn ydyw diwygio Act y Man-ddaliadau (1887). Cymerodd dadl faith le ar y mater, yn nghwrs yr hon y gwrthwynebwyd y Mesur gan amryw o'r aelodau Gladstonaidd. Sylwodd Mr. *Jesse Collins nad oedd dim yn peri-cymaint o boen i feddyliau rhai pobl ag ad- ystyriaeth o gyfleusderau wedi eu hesgeuluso, a rhaid mai hyny oedd yr achos o'r ingoedd a'r poenau dirdyniadol a amlygid gan aelodau an- rhydeddus ar yr ochr wrthwynebol i'r Ty pan yn canfod y Llywodraeth bresenol yn cyflawni y gwaith. Trowyd y Llywodraeth Geidwadol allan o swydd yn 1885 ar y cwestiwn hwn, ond pan gymerodd y Llywodraeth Ryddfrydol yr awenau i'w dwylaw ni soniasant air am Fesur y Man-ddosranau. Yr oedd Act 1887 wedi profi yn fwy bendithiol yr amser byr y buasai mewn gweithrediad na'r un Act Seneddol arall. Dywedodd Mr.Chaplin na wnai y Llywodraeth orphwys hyd oni ddarparent foddion diogel ac effeithiol i gyraedd yr amcan oedd ganddynt mewn golwg. Darllenwyd y Mesur yr ail waith. YSGOLION ELFENOL YN NGHAER- EFROG A CHAERCARADOG. Nos Fawrth, traddododd Mr. Mundella araith faith wrth gynyg penderfyniad yn condemnio y Swyddfa Addysg mewn perthynas i gyflenwad cyfleusderau addysgol yn ninasoedd York a Salisbury. Cyhuddai y Llywodraeth o ffafrio ysgolion gwirfoddol. Yr oedd cyfleusderau addysg yn Nghaerfrog mewn sefyllfa warad- wyddus, ac yn Nghaercaradog, gyda'r eithriad o un ysgol berthynol i Eglwys Rhufain, yr oedd yr holl ysgolion dan reolaeth Eglwys Loegr. That's the rub I Gwadai Mr. Hulse fod unrhyw ymryson sect- araidd yn Salisbury, fel yr haerid gan Mr. Mundella, ond yr oedd trigolion y ddinas yn unfrydol yn ffafrio y gyfundrefn wirfoddol. Dywedodd Syr W. Hart Dyke nad oedd yr Education Department wedi gwneyd dim ond cario allan i'r llythyren y Ddeddf Addysg. Wedi i eraill gymeryd rhan yn yr ymdrafod- aeth, ymranodd y Ty- Dros y cynygiad 115 Yn erbyn 167 Mwyafrif yn erbyn 52 Ni chymerodd dim o ddyddordeb neillduol le yn ystod yr eisteddiad, a chyfrifwyd y Ty allan am 9.15. MESUR Y DEGWM. Nos Wener, cynygiodd Syr M. Hicks-Beach ail ddarlleniad Mesur y rhent-dal degymol. Sylwodd fod pwnc y degwm yn un o natur mor anhawdd a dyrys fel na wnai yr un Llywodraeth alw sylw y Senedd ato, fel yr oedd y Llywodr- ueth bresenol wedi gwneyd, oddieithr eu bod yn argyhoeddedig fod cyfnewidiad yn y gytraith oy yn wir angenrheidiol. Nid oedd ef yn bwriadu sylwi ar berchenogaeth. bresenol y degwm. Yr oedd y Mesur yn un ag oedd yu dal perthynas a'r degwm ei hun. Nid oedd gan y Llywodraeth unrhyw gynygion i'w gwneyd i'r Ty mewn per- thynas i'w gynfliwysiad, neu y defnydd a wneid o hono, yr hyn, yn eu barn hwy, a ddylai barhau fel yn breseuol. Yr oedd pob degwm lleygol, pa un bynag a fyddai yn perthyn i bersonau unigol neu gorfforiaethau, yn ymddangos iddo ef yn gorphwys ar sylfaen lawn mor gadarn ag unrhyw eiddo arall, ac na ellid ei gymhwyso i ddibenion cyhoeddus, heb ad-daliad i'r perchen- ogion, mwy na'r oriawr oedd yn llogell unrhyw foneddwr anrhydeddus yr ochr arall i'r Ty. Yr oedd y Llywodraeth, drachefn, yn dal nad oedd degwm Eglwysig yn eiddo cenedlaethol yn yr un ystyr a'r aelod anrhydeddus dros Abertawe (Mr. Dillwyn). Yr oeddynt yn ystyried, i'r gwrthwyneb, mai eiddo yr Eglwys neu ei gwein- idogion ydoedd, yn cael ei ddal ganddynt am wasanaeth a gyflawnent i'r genedl yn gyffredin- ol, ac nad oedd gan y Senedd ddim hawl i'w gymhwyso i unrhyw ddibenion eraill. Beth bynag allai fod eu barn am y defnydd wneid o'r degwm, yr oedd yn ymddangos iddo efyn ffaith ddiamheuol ei fod yn ddyled cyfreithlon ar y degwm-dalwr i'w berclienog, ac nis gallai ef (Syr Hicks-Beach) ddeall pa fodd y gallai neb ddadl- eu dros beidio talu dyled cyfreithiol am fod y dyledwr yn anghymeradwyo y dibenion i ba rai y gallai ei ofynwr ei gymhwyso. (Uchel gym- eradwyaeth). Yr oedd yn anmhosibl dweyd faint oedd y colledion yn Nghymru drwy ddiffyg taliad degymau, ond yr oedd ganddo y manylion o'r colledion mewn 75 o blwyfi yn Esgobaeth Llanelwy. Yn y plwyfi hyny. yn 1888 a 1889, yr oedd 138,918 o ddegymau Eglwysig yn ddy- ledus. O'r swm hwnw yr oedd £ 10,230 yn aros heb eu talu, a £ 300 wedi ei wario i orfodi taliad y gweddill. Ni wnai ef ymhelaetliu ar ddi- oddefiadau y clerigwyr, ond gallai adgofio y Ty mewn perthynas i'r clerigwyr Cymreig nad allai neb ddweyd eu bod yn gyfoethog, crafanglyd, a llyin fel degwm-berchenogion. (Clywch,clywch). Cysegrent eu bywydau i wasanaeth yr Eglwys, ac yr oedd yn ymddangos iddo ef yn Gristionog- aeth ryfedd yr hon a allai basio yn ddisylw holl ddioddefiadau y cyfryw ddynion a gwrthod talu dyled cyfreithlon, nid am fod y person yn an- alluog i dalu, ond oherwydd cymlielliadau llai teilwng." Os caniateid i bethau fyned ymlaen yn hir fel ag yr oeddynt yn bresenul, ni fuasai yr eiddo oddiwrth yr hwn y disgwyliai bonedd- igion anrhydeddus yr ochr arall i'r Ty y fath les oddiwrtlio i Gymru yn y dyfodol ymhen ych- ydig amser yn fawr mwy na threth wirfoddol, a llwyr ddiflanai yn raddol. Beth fyddai y can- lyniad o beidio talu y degwm yn y diwedd ? Ni arosai yn hir yn llogellau yr amaethwyr. Mewn achosion yn y rhai yr oedd y tenant wedi ym- rwymo i dalu y degwm, ond yn gwrthod gwneyd hyny, yr oedd yn sicr y deuai rhyw berson arall ymlaen i gynyg mwy o ardreth, ac elai yr arian i logell y tirfeddianwr. Amcan y rhan flaenaf o'r Mesur ydoedd cario allan yr eg- wyddor a dderbyniwyd gan y Ty yn Awst di- weddaf, a gosod y cyfrifoldeb o dalu y degwm yn uniongyrchol ar y tir-berchenog. Buasai y cyfnewidiad yn fantais i'r tenant, ac yr oedd ef yn credu y buasai yu degwcli a'r tir-feddianydd. Yr oedd yn cyfnewid y sicrwydd am y degwni. Y sicrwydd hwnw yn awr oedd stoc a ehynyrch y tir, ond gan mai eiddo y tenant oedd hyny, nis gallai fod yn sicrwydd mwyach, ac yr oedd y Mesur yn cynyg mai y sicrwydd newydd am y degwm fyddai yr ardreth. Buasai y rhanau o'r Mesur ag oedd yn dal perthynas agad-bryn iad y degwm yn fantais neillduol i'r degwm- dalwr ac i'r degwm-berclienog, yn enwedig yn y parthau hyny o r wlad oedd yn dioddef odtli- wrth ddirwasgiad amaethyddol. Nid oedd yn cynyg ad-bryniad gorfodol cyffredinol o'r degwm, ond yr oedd yn rhoddi pob rliwyddineb i'r naill blaid neu y llall a fyddai yn dewis prynu i'r diben hwnw. Nis gellid disgwyl i un- rhyw gynllun i ad-drefnu y degwm ddyn cymeradwyaetli gyffredinol. Nid oedd ef (Syr Michael) yn gofalu dim am wrthwynebiad v rhai oeddynt yn awyddus i wneyd taliad y degwm mor anhawdd ag oedd bosibl mewn trefn i niweidio yr Eglwys-y rhai oeddynt yn edrych ar y cwestiwn fel trosol defnyddiol i ddymchwelyd y Sefydliad—(Cymeradwyaeth) —neu y rhai hyny ag oedd yn gwrthwynebu pob eiddo, ond yr oedd yn awyddus i wneyd cyfiawnder ;Vr ddwy ochr. Cyflwynodd y Mesur i sylw y Tý fel ymgais deg i benderfynu y cwestiwn, ac fel un, yn roarn y Llywodraeth, a roddai derfyn ar y camwri mympwyol, yr hwn oedd ffynhonell nerth, os nad bodolaeth, y cyn- wrf a'r terfysgoedd peryglus yn y wlad. (Ban- llefau cymeradwyol o feinciau y Weinyddiaeth, a bloeddiadau gwrthwynebol o Ob.") Mr. Picton, wrth gynyg gwrlhodiad y Mesur. a ddywedodd ei fod yn ei wrthwynebu am ei fod yn cynyg chwareu yn dwyllodrus ag eiddo y genedl, yr hwn a ddylai fyned i ysgafnhau beichiau arianol y bobl, a'i estyn i Eglwys na ellid mewn un modd ei hystyried yn geoedl- aethol. Yr oedd hyn yn warthrudd cywilyddus, a galwai ar gynrychiolwyr Cymru i "ymladd y Mesur hyd dranc, oblegid nad oedd dim a fodd- lonai y bobl ond adferiad o'r hyn ag yr oedd ganddynt hawl gyfiawn iddo. Dywedodd Mr. Samuel Evans ei bod yn amlwg fod y Mesur yn gyfeiriedig- yn benaf at ddegwm-dalwyr Cymru, ac am byny mai bwr- iad y cynrychiolwyr Cymreig ydoedd gwneyd yr oil ag oedd yn en gallu i'w gorchfygu. Da nad oes gyrn ar dda moelion. Dywedodd Mr. S. Gedge, wrth gefnogi yr ail ddarlleniad, fed y Ty wedi gwrando dariith dros y Liberation Society. Gwadai mai medd- iant cenedlaethol oedd y degwm. ac aeth ymlaen i ddaugos y buasai pasio y Mesur yn fantais arbenig i'r degwm-dalwr. Ystyriai Mr. Jeffreys y Mesur fel ymgais deg a gonest i setlo cwestiwn anhawdd a phoenus. Dywedodd Mr. Stuart Rendel fod tcimlad unfrydol- Cymru yn erbyn y Mesur Mesur heddgeidwadol newydd ydoedd, yr hwn na wnai gadwraeth yr heddwch yn y Dywysogaeth yn ddim hawddach. Prif amcan y Mesur yd- oedd—cadw. i fyny y Sefydliad Eglwysig yn Nghymru. Cefnogwyd y Mesur yn galonog gan Arglwydd Wolmer, yr hwn a ddadleuai y buasai y Mesur yn fantais neillduol i'r degwm-dalwr drwy ei ryddhau oddiwrth atafaeliad am yr hyn nad oedd ef i hun yn ddyledus. Nid oedd yr awgrymiad fod yr amaethwyr Cymreig yn teimlo gwrtliwynebiad i dalu degymau yn werth dim i ddibenion ymresymiadol, am eu bod wedi cymeryd eu tyddynod pan oedd y baich degymol eisoes yn gorphwys arnynt. Nid my oedd dim byd a wnelai y cwestiwn ag Eglwys estronol." Gwrthwynebwyd y Mesur gan Mr. Thomas a Mr. A. Williams, a chefnogwyd gan Mr. Heath. Sylwodd Mr. Byron Reed fcd cyfnewidiad mawr wedi cymeryd lie yn ngwrtliwynebiad yr aelodau Cymreig i dalu degwm yn ddiweddar. Ychydig amser yn ol gwrthwynebent y degwm ynddo ei hun, ond eu gwrtliwynebiad yn awr oedd i'r defnydd a wneid o hono. Gwadai Mr. Osborne Morgan y bu amser erioed pan yr oedd yr amaethwr Cymreig yn erbyn talu y degwm ynddo ei hun: nid i'r tal yr oedd y gwrtliwynebiad, ond i gvmhwysiad y degymau. Edrychid ar yM esur yn Nghymru fel ymgais i wneuthur yr hyn nad oedd dim llai na gwyrth a allai ei gyflawni-gosod Eglwys Loegr yn Nghymru ar ei thraed. Ymgais yd- oedd i wneyd y tir-feddianwr a'r tenant yn benben a'u gilydd er mwyn y person Cymreig. Aeth ymlaen i geisio profi mai eiddo cenedl- aethol oedd y degwm, a gwnaeth ymosodiad ffyrnig ar yr Eglwys. Dywedodd Mr. S. Leigliton fod yr liysbys- rwydd a roddwyd i'r Ty gan Mr. Osborne Morgan yn hollol gamarweiniol. Nid oedd neb yn gwrthwynebu y Mesur ond haid o gynhyrf- wyr yn Nghymru-a lot of agitators. Wedi i amryw ymliellacli siarad o blaid ac yn erbyn y Mesur, gohiriwyd y ddadl hyd ddydd Gwener. ADN E W Y PDI AT) Y DDAPL. Agorwyd y ddadl ar welliant Mr. Picton, nos Wener, gan Mr. C. W. Gray, bron yr unig Geidwadwr ag sydd yn teimlo gwrtliwynebiad cryf i'r Mesur; ond addefodd y gellid ei wneyd mewn pwyllgor yn fesur a allai setlo y cwestiwn am flynyddau lawer. Gwrthwynebwyd y Mesur gan Syr H. Vivian, yr hwn a ddywedodd fod y terfysgoedd gwrth- ddegymol yn Nghymru yn wrtlidystiad yn erbyn. anghyfiawnder y dreth. Yr oedd yr Eg- lwys yn Nghymru wedi colli ei gafael ar y bobl, ac ni wnai y Mesur mewn un modd leihau y waedd am ddadgysylltiad. Dywedodd Is-Iarll Crar-bourne nas gallai ef briodoli y terfysgoedd yn Nghymru i deimlad crefyddol ac yr oedd yn ymddangos iddo ef fod yr aelodau anrhydeddus ar yr ochr arall i'r Ty yn fwy awyddus i adael y cwestiwn yn agored hyd nes y gallent berswadio y wlad i gefnogi dadgysylitiad a dadwaddoliad nag iddo 3 1 1 11 gael ei benderfynu ar seiliau teg a chyfiawn. Yr oedd y Milwriad Cornwallis West o'r farn y dylasai y Llywodraeth, cyn dwyn y Mesur ymlaen. apwyntio iDirprwyaeth Frenhinol i wneyd ymchwiliad i'r mater, ond datganodd ei benderfyniad i gefnogi yr ail ddarlleniad. Cyd- nabyddai fod rhai yn awydclus i adael y cwestiwn yn agored i ddibenion politjcaictd, ond yr oedd ef yn hyderu y byddai yn anmhosibl dwyn oddiamgylcli yn y dyfodol y fath olyg- feydd gwaradwyddus a'r rhai a ddigwyddasant yn ei sir ei hun. Yr oedd o'r tarn y tueddai y Mesur i heddwch a dedwyddwcli yr holl wlad. Gwrthwynebwyd y Mesur gan Mr. Beadell, Mr. Samuel Smitli, a Mr. W. Abraham. Creodd Mabon ddifyrwch mawr drwy adrodd darn o waith y beirdd Cymreig. Beirniadodd Syr W. Harcourt y Mesur yn llym, ac nid oedd yn credu os na wnai y Llyw- odraeth newid y Mesur yn drwyadl fod y gobaith lleiaf iddo basio. Dywedodd Mr. Raikes fod Syr William Harcourt yn y rhan fwyaf o'i araitli wedi ym- drechu egluro ymaith ei gymeradwyaeth fiaen- cl y orol o'r egwyddorion cynwysedig yn y Mesur. Yr oedd y degwm yn caelei dalu gan berclienog I y tir, ac nid gan y deiliaid, er cyn cof yn yr Ysgotland. YR YMRAXIAP. Dros welliant Mr. Picton. 164 Yn erbyn 289 Mwyafrif i'r Llywodraeth. 125 Wedi hyny darllenwyd y Mesur yr ail waith.

LLANLLWNI. Llanllwni yw'r llanerch anwylaf 0 bob man drwy Walia i mi, Ei dolydd a'i choedydd cysgodol A garaf p'le bynag 'raf fi Pob blod'yn a egyr ei ymrant, A'r adar a bynciant i Dduw, 0 amgylch y bwthyn gwyngalchog, Lie mae fy anwyliaid yn byw. Ynghanol gorwychder y trefydd Ni ddaw r un llawenydd i'm rhan Hiraethu mae'm calon am fyned Yn ol i'r hen fwth ger y Llan Ac yno dymunwn gael treulio Fy nyddiau, faint bynag eu rhi' Yn nghwmni fy nheulu anwylaf, Boed bywyd a beddrod i mi. Llanllwni. EDRYD.

ANFOESOLDEB MON. At Olygydd Y Llan a'r Dywysogaeth Syr,—Y mae yn ffaith alarus fod y pechod o odineb ac anlladrwydd yn uchel iawn ei ben yn Mon, mam Cymru y dyddiau hyn, ac ofni yr ydwyf ei fod ar gynydd, ac am hyny "angenrhaid a osodwyd arnaf" i alw sylw gweinidogion yr Efengyl, blaenoriaid yr Eg- lwysi Ymneillduol, a phawb o bob gradd a sefyllfa sydd ganddynt ryw ddylanwad ar en cyd-ddynion, i godi eu Ilef yn erbyn pechod sydd yn bwyta ein nerth moesol yn y dyddiau yma. Onid ydyw yn resynus meddwl, mown gwlad mor uchel o freintiau, "gwlad y Beiblau," gwlad yr Ysgolion Sul," a gwlad lie y mae'r Efengyl wedi bod yn cael ei phregethu gan rai o ragorolion y ddaear am ganoedd o flynydd- oedd, fod y pechod gwarthus o odineb yn ffynu ymhob plwyf yn M6n. Y mae yn ddiameu fod hyn i'w briodoli i raddau i'r dull arferedig gan bobl ieuainc o ymgyfeillachu ymhlith y dos- barth o weision a morwynion ffermwyr. Pa hyd y goddefir hyn gan ffermwyr a phenau teuluoedd Môn? Y mae hyn yn ysmotyn du ar ein cymeriad, a goreu po gyntaf i ni yoaysgwyd o'n cysgadrwydd mewu cysyllt- iad ag ef, onide ni a fyddwn, os nad ydym eisoes. yn destyn gwawd i holl geiihedloedd gwareiddiedig y byd adnabyddis. Ai gormod gofyn i'r Bwrdd Sirol roddi eu cynorthwy i roddi i lawr yr hen arferiad lygredig yma ? Byddai hyn yn adlewyrcliu mwy o glod arnynt na llunio bai lie na bydd," fel y gwnaethant ychydig amser yn ol, pan yn dwrdio yr hedd- geidwaid am gyflawni y dyledswyddau gor- phwysedig arnynt.—Yr eiddoch, &c., DEWI.

Ymddiriedwyd ynwyf" ydoedd enw no'e1 a gyhoeddwyd ychydig amser yn ol, ond ni chaf. odd ddim croesaw gan y man-fasnachwyr. CoegYll (mewn llyled): Mae y stripe yna yn edrych yn dda—felly y check yma. Pa un o r ddau ddefnydd ddewisech chwi ?" Y teiliwr digofus Check check Mewn hanes llongddrylliad a gybceddodd rhyw newyddiadur yn ddiweddar. ceir a ganlyn: —" Y mae un o'r rhai a foddwyd wedi cael ei daflu ar ynys ddi-drigolion lieb gymaint a swllt yn ei logell Boncddiges wrth siopwr A fyddwcli cliwi "ystal a dangos rhywbeth i mi a fyddai yn addas t, i'w roddi fel anrheg i'm gwr ar ben ei flwydd ?" Siopwr Gwnaf, m'am rhywbeth rhad ydych am gael, onide ?" Siopwr "Pa beth wyt ti yn ei wneyd yn awr. Toi-til ?" Prentis Arllwys sand ar y siwgr, syr." Siopwr Arllwys y siwgr i'r sand ddy- laset wneyd, fel y gallet ddweyd yn onest wrth bob un a ddigwyddai ofyn a ydym yn arfer dodi sand yn y siwgr-Xac ydym Gweil dweyd y gwir bob amser, Tomi." Prynwr "A ydyw y cadachau hyn yn gryf?" Gwertliwr: Yn gryf! Clywcli, syr; yr wythnos ddiweddaf y gwertliais un o honynt i foneddwr ag oedd a thuedd ynddo i gyflawni huuanladdiad, a chafodd ei foddloni gymaint yn y pad,,tch fel y defnyddiodd hi i grogi ei hun, ac yn sicr i chwi, syr, hi ddaliodd ei bwysau yn gampus

0 dacw Ef yn eyraedd Pen mynydd Calfari, A rhoddi mae ei Hunan Yn aberth drosom ni 0 wele'r milwyr creulon Yn hoelio'r addfwyn Oen, Ac yntau o fawr gariad Yn dioddef yr holl boen. Ni bechaduriaid truain Sydd heddyw'n cael fath fraint, Cael maddeu ein holl bechod, Er cymaint yw ei faint Myfyriwn y dydd heddyw Yn unig ar Fab Duw Fu farw ar Galfaria Er mwyn i ni gael byw. Trefnant. J. R.