Y Llan

STREIC YN ERBYN OLEW GWAEL Foreu ddydd Gwener, darfu i dri ugain o Weithwyr a gyfiogir yn Nghlofa Tytrist, yr hon a berthyn i Gwmiii Gwaith Haiarn j-redegar, wrthod gweithio, am eu bod o'r tarn fod yr olew a roddid iddynt i'w losgi 11 eu Husernau yn hollol anaddas. Gan j mae ffwrnau y glo golosg a dwy ftwrnes flast yn awr yn segur.

ESGOB NEWYDD ST. ALBAN'S. Y mae j Parch. John Wogan Festing, ficer Eglwys Crist, Albany Street, Llun- dain, wedi derbyn Esgobaeth- St. Alban's, yr hon a ddaeth yn wag drwy ymddi- swyddiad y Dr. Claughton.

TAITH BREGETHWROL MEWN CARAVAN. Mae y Parch. Arglwydd Archibald DOllglai, o Genhadaeth Babyddol Annan, ai" ail-ymaflyd yn yr arbrawf a ddechreu- Q dy tlwyddyn ddiweddaf, sef myned 08 ei blwyf enfawr, yr hwn sydd yn Sail' milldir o amgylchedd, mewn Cciruvan, a phregethu o hono i'r bobl. Yn Y ty hwn ar olwynion y preswylia Ar- ghvYdd Archibald Douglas tra ar ei daith gellhadol, ac mewn un adran o hono ^^iftydda yr Offercn.

PRIODI DRWY Y PHONOGRAPH. Cy^erodd priodas le yn America, yn cuweddar, drwy y 'phonograph. Aeth yu a phonograph at weinidog. Llefarodd c ^einidog i mewn i'r peiriant y atV]eS^ynai1' a'r un moc^ y priodfab yr eWon i'r seiremoni briodasol. Yn n'0n wedi hyny, cludwyd yr argrafi- au i'r briodasferch, yr hon oedd rai 0 fiUdiroedd oddiyno. Aeth dri f 1 a gweimdog lleol drwy yr un 01 < Gyhoeddocld y gwr parchedig y ddau yn wr a gwraig hyd dranc.

ORWR WEDI CAEL EI FWYTA GAN FOR-GWN. J>dd yr agerlong "Britannic," yr (jj a gyrhaeddodd Queenstown ychydig 'ila a 'Ul yn °1> y newydd am farwolaeth «^ ^Us un o griw y llong Brydeinig Svnk ^Ueen-" Ar ol i'r cyfryw lestr ei th ° Beaufort, South Carolina, ar o'r alth OR ol i Lerpwl, ceisiodd morwr Jordan encilio Neidiodd dros y a l' c1, gollyngwyd bad i lawr o'r Hong, °jl(j ^v_yd morwyr ynddo ar-ol y ffoadur rh^v 111 hvyddasant i'w ddal, oblegid • ^\rv fgWyd y truan yn ddarnau a bwyta- eu y. ^an nifer o for-gwn a wnaethaut s y^ddangosiad yn sydyn. $^

CYFP'ES GWRAIG DWYLLODRUS. feiiyw ieuanc lanwedd atlirws- o AV(f'ddiweddar, hurio ystafell yn un ^adrl• -^ue de Strasbourg, a clieisio 61 bun yno. Cafwyd hi yn y boreu ei ^^vedd yn y gwely, a'i gwddf wedi yu ei hechr yr oedd llythyr, i a .Un y dy wedodd ei bod wedi | fatdi °,i gwr, yr hwn na haeddodd y | hytra ^friaeth oddiwrthi, a'i bod, yn i dyrvrr na'i wynebu ef, wedi penderfynu ,y Yr heinioes i ben a'i llaw ei hun. d Wecli terfynu y llythyr gyda y bvrii ;iln ^ai'dwn y N ef, a chyda gobaith I atti y *'r Rhagluniaetli Ddwyfol ofalu I "yrnvi^T1" a fradychwyd gan yr hon yr | y,)yt-^°ad ynddi. Cymerwyd hi i'r ♦

QWEDDW IEUANC LWCUS. '?- Xh1' t Un o fenywod cyfoethocaf Aws- itiae y lleA,vydd gyrhaedd Llundain. Y tti.il ^^e^dw ieuanc, ac yn werfch pum' ^ystori mffm o bunau y flwyddyn. Ei ^Vrwyi a Wengys pa mor broffidiol ydyw •' &°uth arian Broken Hill yn New £ 120 ales; Talodd gwr y foneddiges gyfi'andaliadau neillduol yn y ychyl-d liwn. Pan y bu efe farw ^aliac/g ain^er yn ol, yr oedd y cyfran- !ai ei j Syniharol ddiwerth, a thyb- iei;ianc0 ar gadael ei wraig a'i deulu angen. Yn fuan ar ol ei Sy<W- i'.codoc^d y cyfrandaliadau yn mor anarferol uchel, fel y c%irai?i Wed(lw ffortunus haner ei aw^ a^au am £ 11)0,000,. ac y mae ydelbyll, £ 25,000 y flwyddyn. i

MR. H. M. STANLEY A'I FEIBL. Syr Harry Verney a edrydd yr hyn a ganlyn :—Ychydig ddyddiau yn ol, yr oeddwn yn eistedd nesaf at Mr. Stanley, y teithiwr Affricanaidd enwog, ac mewn ymddiddan efe a ddywedodd wrthyf Cyn i mi gychwyn allan am Affrica, Syr W. Mackinnon a ddywedodd wrthyf: 'Yn awr, yr wyf am roddi rhywbeth i chwi, ond carwn i chwi ddewis drosoch eich hun. Bydd yn bleser nlawr genyf eich anrhegu ag unrhyw beth a hoffech. Na faliwch am y 'draul.' 'Atebais,' meddai y teithiwr, I Rhoddweh Feibl i mi.' Yr oedd y rhodd a ddymunais yn fuan yn fy meddiant. Ac yn ystod fy absenoldeb yn Affrica, darllenais y Beibl hwnw drwyddo deirgwaith."

YMGAIS AT LOFRUDDIAETH A HUNANLADDIAD. Gwnaed ymgais at lofruddio menyw briod o'r enw Mrs. Haley, mam i chwech o blant, ychydig ddyddiau yn ol, yn Lee, gan ddyn ieuanc, 24 mlwydd oed, o'r em% Frederick Hannan, Brickwood, Chislehurst. Arferai Hannan fyw yn Lee, ac yr oedd yn adnabod Mrs. Haley. Cyfarfyddasant nos Wener yn Grove Park Station, a cherddasant i Lee. Y mae yr heol yn arwain trwy le gwledig, a phan yr oeddynt yn y man mwyaf an- mhoblog, saethodd Hannan hi ddwy- waith a llawddryll. Clywyd yr ergydion gan heddgeidwad, yr hwn a frysiodd i'r lie o'r hwn y clywai efe ysgrechfeydd menyw. Dywedodd y fenyw ei bed wedi ei saethu, ond fod y troseddwr wedi cilio. Foreu ddydd Sadwrn, cafwyd ei gorff mewn llyn o ddwfr ryw 200 llath o'r lie. Yr oedd yn hollol farw, ac wedi tori ei wddf cyn ymdaflu i'r llyn. Y mae y fenyw wedi cyfaddef eu bod yn cerdded fraich yn mraich, ac iddo yn cldisymwth erchi iddi edrych ar y goleu- adau, a phan y trodd hi ei phen, iddo ej J saethu. VWrth ei saethu iddo, ddweyd ei fod yn gweled fod yn anmhosi bI iddo ei chael, ac -f elly y byddent farw ynghyd ei bod wedi ei chymeryd i ddawnsfeydd, a hyny trwy wybodaeth ei gwr ond ar yr adeg bresenol, nad oedd efe yn gwybod eu bod ynghyd. —

GWAREDIGAETH I FORWYR. Pan oedd y Llyngesydd Syr Thomas Williams, sylfaenydd yr ysgol freinlol at addysgn merched morwyr, yn llywyddu llong ar yr Atlantic, yr oedd yn pasio heibio, ond ymhell iawn oddiwrthi, ynys anghyfanedd Ascension, yr hon nafyddai llongau yn myned ati ond yn achlysurol i gasglu crwbanau (turtles). Fel yr oedd y Llyngesydd yn syllu trwy .'ei syll- ddrych ar.yr ynys, ac o'r braidd yn gallu ei gweled o'r pellder, teimlodd argym- helliad anwrthwynebol i droi allan o'i gwrs, a myned ati. Rhyfeddai ei swydd- ogion yn fawr at ei ymddygiad. Nis gallent ei ddeall o gwbl, ac nis gallai yntau ddeall ei hun, ac eto yr oedd yn benderfynol o hwylio tuag yno, a hyny gyda phob arddangosiad o frys. Rhodd- odd y swyddogion a'r dwylaw ufudd-dod parod, canys hyny ydoedd eu harfer. Fel y dynesent at yr ynys, er eu dirfawr syndod, gwelent ami rywbeth gwyn yn chwifio arwydd o galedi, ac yno y caw- sant un-ar-bymtheg o forwyr newynog, wedi eu t-afiu i'r lan gan long-ddrylliad. Buasent oil wedi darfod am danynt yn fuan, oni bai i'r Hwn oedd yn eu gweled gyffroi ysbryd y Llyngesydd Williams i fyned yno i'w gwaredu. Diau fod un neu rai o honynt yn gwecldio yn daer.

Y MAB A'R FAM WEDI CIGYDDIO Y TAD AR GAIS CARWR. Cyflawnwyd llofruddiaeth ysgeler yn Ffrainc ychydig ddyddiau yn ol. Darfu i fenyw o'r enw Enjalbert, gyda chy- northwy ei mab, 17 mlwydd oed, ladd ei gwr mewn modd erchyll o flaen llygaid ei ferch fechan. Bernir i'r weithred gael eichyflawni ar gais Gely, ffermwr, 67 mlwydd oed, yr hwn oedd wedi ym- serchu yn ngwraig y dyn a lofruddiwyd. Prynodd y fenyw lawddryll chwech ergyd, ac arfogodd ei mab a phastwn mawr a chrvf. Yna rlBnwvrl v J" "L.J'V..&. r<.J-J.I.. t. allan o'i dy yn gynar yn y boreu, er mwyn myned gyda'i wraig a'i fab i'r farchnad yn Gabin, gerllaw Montpellier. Tra yr oedd y tri yn croesi rhyw bont, Madam Enjalbert a ddeisyfodd ar ei gwr i gylymu carai ei hesgid ac ar ei waith yn plygu i lawr er gwneyd hyny, hi a. ollyngodd dri ergyd o'i llawddryll i'w wegil. Syrthiodd y goddefydd, a thrayr oedd ar y llawr, taniod'd ei wraig dri ergyd arall ato, a thorodd ei fab ei benglog a'r pastwn. Yn nesaf, tynodd y fenyw gyllèll allan o'i llogell, a chigyddiodd gorff ei gwr mewn model aimesgriikidwy. Yna tafiwyd y corff i mewn i bydew, lie y cafwyd ef dranoeth. Cymemvyd y fenyw o flaen y llys barnol, ac addefodd ei bod yn euog, ond yr oedd am ddweyd 0 fod ei mab, yr hwn hefyd a gyffesodd ei fod wedi cymeryd rhan yn y weithred, yn ddieuog. Condemniwyd y fenyw i farw- olaeth, alltudiwyd y mab am ei oes, a rhyddhawyd yr hen ffermwr.

CYFARFOD LLENYDDOL YSGOL- ION SUL LLANLLECHID. Beirniadaeth y Traethodau "Pechod Jeroboam." Tri ymgeisydd, sef Brysiog," Ystyr- iol," ac "Awstin." Brysiog. Cyfansoddiad lied fanwl, mewn iaith lied ddidramgwydd, o hanes Jeroboam a'i bechod, ynghyd ag ambell sylw esboniadol ac addysgol wrth fyned yrnlaen. Nid oes yma air o son am Jeroboamiaid y dyddiau presenol. Ystyriol.-Mae'r ymgeisydd hwn yn ysgrifenwr rhwydd, dymunol, ac yn Gymreigydd da. Y mae wedi ymdrin a'i destyn bron yn gyfangwbl mewn dull hanesiol, ac eithrio'r cymhwysiad yn y rhan olaf o'i draethawd, yr hwn sydd yn dra rhagorol. Awstin.—Traethawd maith a manwl, yn arddangos llafur, ymchwiliad, a meddwl. Hwn, yn ddibetrus, yw'r teilyngaf o'r wobr. Chive'' Penill (agored i')- by(l) Eglwys Llanllechid." Tri ymgeisydd, sef "loan Llechid," "Un yn c-aru, &c. ac "Ap Llechid." loan Llechid.—Hollol ddiamcan. Un yn carll, &c.—Penillion yn darllen yn rhwydd a naturiol, ond heb feddu un- rhyw deilyngdod arbenig arall. Ap Llechid.- Penillion gwir ragorol, ac yn llwyr deilvngu'r wobr. BERW.

EISTEDDFOJFF CROOSWALL T. Beirniadaeth y "Cyfainsodd\iadau. Gan i mi fetliu a bod yn Liresei-i,)I yii yi Eisteddfod a gynhaliwyd yn y lie uchod ar y eyfisol mewn cysylltiad a'r Eglwys Gymraeg, yr wyf yn anfon fy meirniadaeth ar y gwahanol gyfansodd- iadan a ddaeth i'm llaw i dudalenau y LLAN. Rhaid i mi ddechreu drwy ddyweyd fod y cyfansoddiadau bob un yn wir dda. Er fod Croesoswallt yn dref yn Lloegr, eto y mae ei Chymry wedi cadw eu hiaith yn ddilwgr. Barddoniaeth.—Daeth dan gyfansodd- iad i law ar y testyn, "Yr Eglwys Gym- raeg yn nliref Croesoswallt." Y mae y ddau gyfansoddiad mor .debyg i'w gilydd, fel y mae yn debyg mai yr un awdwr sydd i'r ddau. Os nage, y mae un wedi lladrata oddiar y Hall. Y goreu o'r ddau ydyw Ymgeisydd am y goron." Ym- gyfarwydded Ymgeisydd am y goron a'r mesurau, a chydag amser fe wna fardd cymeradwy. Y mae yn wir deilwng o'r wobr. Mr. R. T. Roberts, Orchard Street, yw "Ymgeisydd am y goron." Cadwraeth y Stil.Un cyfansodd- iad a ddaeth i law ar y testyn hwn, yn dwyn y ffugenw "Y Ferch Anfedrus." Nid mor anfedrus. Gellirdyweclyd am dano ei fod yn short and sweet. Teilynga y wobr. Miss Mitchell ydyw "Y Ferch Anfedrus. Dylaswn ddweyd fod y testyn uchod yn gyfyngedig i ferched. Cyjieithiad o'r Saesneg Vr Gymraeg.— Yr oedd chwech o ymgeiswyr ar hwn. Ni wnaf. roddi eu henwau, oherwydd y mae rhai o honynt yn anfesurol o hir. "Disgybl" yw y goreu o ddigon. Y mae ei sillebiaeth yn well, ac y mae wedi cadw at idiom yr iaith yn well na'i frodyr. Darllena ei gyfieithiad yn, llithrig. Gan hyny, ni phetrusaf ddyfarnu y wobr iddo ef. "Disgybl" yw Mr. W. E. Mitchell. Dyledswyddaii Athraiv Ysgol Sal." —Daeth pedwar cyfansoddiad i law ar y testyn hwn, y rhai a ddangosant fod eu hawdwyr yn feddianol ar yr hyn sydd yn gwneyd athrawon da. Gobeithiaf eu bod yn athrawon yn barod. Os nad ydynt, byddai yn gaffaeliad mawr i unrhyw Ysgol Sul eu cael fel y cyfryw. Y cyfan- soddiad goreu yw eiddo Eghvyswr." Y mae ef wedi cyffwrdd a dylelswyddau atliraw Ysgol Sul yn fyr ac at y pwrpus, ac y mae yn wir deilwng o'r wobr, hyd yn nod pe byddai y wobr yn gymaint arall ag ydyw. Eglwyswr ydyw Mr. J. Davies. Pe byddai pob tref fel Croesoswallt, ni fyddai perygl am yr iaith Gymraeg. Y mae clod nid- bychan yn ddyledus i'r Parch. J. Morris am ei lafur diflino Gymraeg. Morton. J. DAVIES. -m_-

Y mae byr-olygon yn fiyau i raddau helaeth anarferol ymysg y Ffrancod Ymysg y hechgyu ljynaf yn yr athwieydd Ffrengig yn Paris, y mae rliagor na 46 y cant o lionynt a golwg byr. Y Gwr Wraig, buasai yn dda. genyf pe byddech wedi eich geni gyda chystal barn ag sydd genyf fi, ond ofnwyf na cliawsoch." Y Wraig Yr ydyck yn iawn y mae ein dowi-s- iad o bartneriai(l dros ein bywyd yn fy argy- hoeddi fod eich barn ehwi yn llawer gwcll na:r eiddof fi."

PRINTING of all kinds executed without delay, in the best style of the art, and at reasonable prices at the office of this paper. Church and Choir Notices, Bills and Tickets for Entertainments, &c What the Trade Journals say of our work:— From the office of Messrs. Farrant and Frost, Printers, of Merthyr Tydfil, we have received a number of specimens of general printing (chiefly concert work) of a very super- ior character. Where so many nice things are shown, it is not easy to particularise. The bulk of the programmes and cards show several original designs, successfully carried out, and even where nothing out of the ordinary run has been attempted, the job bears the stamp of neat and excellent workmanship. Two programmes —for a volunteer and an orchestral concert- are good samples of new and attractive ideas for this special class of printing, and indeed the whole collection from this house bears impre&s of having been produced in a well-stocked office by efficient hands."—"TJie London, Provincial, and Colonial Press News," April 26th, 1887. Messrs. Farrant & Frost, Printers, 135, High street, Merthyr, and 8 Canon street, Aber- C, dare, send samples chiefly ef bazaar and pro- gramme work-a,ll first rate. Some of the ideas are original and very happy."—The Paper and 11 y Printing Trades Journal," December, 1887. Messrs. Farrant Jj- Frost, Merthyr Tydfil, send us the four-page announcement of a fancy fair in aid of the restoration of the Parish Church of Merthyr. Worked throughout in the stylo of our ancestors as regards both type and spelling, the aniiouwei-neiit with its quaint design of an old fashioned crier who begins the text; with the time honoured Oyez! Oyez 1 -arid with its cliocolate-liued ink solidly impres- i S4, sed upon rough deckle-edged paper is strikingly adapted to its purpose. The Paper and Printing Trades Journal," March, 1888. Messrs. Farrant & Frost, 135, High street, Merthyr Tydfil, Very superior specimens in- deed-all tastefully done in the best style. The booklet, Marriage, is it a Failure ?" composed of extracts from the poets who think it is not a failure, is quite a gem in its way, its material aspect being worthy of the beauty of its literary contents.— The Paper and Printing Trades Journal, June, 18S9. p BOOKBINDING by competent workmen on the Premises. Miss- ing parts of Magazines, &c., procured to com- plete. Church Bibles and Prayer Books repaired The first section of the Folio Church Prayer Books supplied new in place of torn ones in Welsh or English, ACCOUNT BOOKS of any pattern ruled, printed, and bound in all descriptions of binding. RELIEF STAMPING from engraved dies in colours or plain. Diet 0 sunk. Monograms designed and Arms found. BOOKS, in all Departments of Literature in stock. Cash Discount. Any work not in stock procured in a few days, and forwarded by post to all parts of the country free of charge, Depot of the Society for Promoting Christian Knowledge. Books for Sunday School Prizes a special feature. All the Monthly Magazines regularly supplied/" STATIONERY, Fancy and Commercial. A large and varied stock of Note Paper from 44d. per packet. Envelopes from 4d. per 100. Sermon paper in .stock, or specially ruled to order. Mem. Books from 6d. per dozen. Reporters' Note Books from Id. each. Copy Books ruled to any pattern, and supplied with name of School, &c., for quantities. 'Heb unrhyw betrusder, cydnabyddir gan y cyhoedd mai Y LLAN A'R DYWYSOGAETII yw y cyfrwng hysbysiadol rhagoraf a feddwn. A CARD.—AN IMPORTANT DISCOVERY is announced in the Paris Figaro," of a valuable remedy for nervous debility, physical exhaust- ion, and kindred complaints. The discovery was made by a missionary in Old Mexico it saved him from a miserable existence .and an early grave. The Rev. Joseph Holmes, Blooms- bury Mansious, Bloomsbury Square, London, W.C., will send the prescription, free of charge, on receipt of a self addressed envelope. Mention this paper. MUSICAL. MR. M. W. GRIFFITHS, Mus. Bac., Organ- ist and Choirmaster of the Parish Church, Dolgelley, North Wales, gives LESSONS through Post in Harmony, Counterpoint, Fugne, Composition, &c.; and prepares for Musical Examinations. MSS. Corrected and Revised. Terms very Moderate. AMDDIFFYNIAD YR EGLWYS. DADL DOL WYDDELEN. Hela y Parcli. Evan Jones, Carnarvon." GAN y Parch. R. Williams, B.A., Rheithor Dolwyddelen. Pris Ceiniog. I'w gael yn Swyddfa R. Isaac Jones (" Alltud Eifion "), Tremadog. Anfonir 50, post free, ar dderbyn- iad 4s. Established 1884. Patronized by the Clergy and Nobility. OWBEAGONSFIELD HOUSE, BALA. THOMAS THOMAS, TAILOR AND DRAPER, Lady's Jacket Maker. Agent for JOHN SMITH, Royal Art Dyer and Cleaner to H.M. the Queen and T.R.H. the Prince and Princess of Wales. The HAUL, CYFAILL EGMVYSIG, Y LLA\" A'R DYWYSOGAETH, and other Church Monthly Magazines supplied. THE ORPHANAGE OF MERCY, Randolph Gardens, Kilburn, London, N.W., Receives Destitute Orphan Girls from all parts of the United Kingdom, free of charge. rpHIS Institution has been founded for the express purpos3 of befriending children of the labouring class. It has already been a comfort to many dying parents to have the promise of admission into this home for their little ones, whom they can themselves no longer protect. In such cases the recommendation of a Clergyman alone is necessary. ny As the Orphanage is entirely supported by voluntary contributions, funds are earnestly solicited. Applications for Forms of Admission, and all Subscriptions and Donations, should be sent to MISS FRANCES- ASH DOWN, 27, KILBURN PARK ROAD, LONDON, N.W. O. GOLDSMITH, PIANOFORTE AND ORGAN DEALER. Sole Agent for Merthyr for the celebrated COMPETITION PIANO, With Iron Frame, full Trichord, and all recent Improvements. CASH PRICE. 27 GTJIZSTEAS. Splendid Value. Sample always on View. 50, Pontmorlais, Merthyr. The Bishop of Llandaff writes I have just read your Popular Story of the Church in Wales,' and think it a valuable and very seasonable addition to Church Defence literature, and that it would help to strengthen our han Is very much if the Clergy (especially in Wales) would make an effort to get it widely cir- culated in their parishes." The Bishop of St. Asaph writes" I have read it with much interest. It seems to me in every way calculated to do good by distributing valuable informa- tion throughout the country." A POPULAR STORY OF THE CHURCH IN WALES, Shewing its Birth, its Progress, and its Work in the Principality. L, r, A Sketch for English Readers, in three Chapters. I.-ITS PAST HISTORY. II.-ITS PRESENT WORK. III.-THE AGITATION FOR ITS DISESTABLISHMENT. « By G. H. F. NYE. PRICE SIXPENCE. Post Free, Eight Stamps. Cloth Boards, Gold Mitre, ONE SHILLING .■« u The Bishop of Peterborough, in commending, to ail who in his diocese are interested in the cause of Church defence Mr G. II F. Nye's book i A Popular Story of the Church of England," sai,s: It gives in a condensed and popular form one of the best statements of the past history and present work of the Church with which I am acquainted.- It seems to me especially suited for distribu- tion amongst our intelligent working classes, who need just such a corrective to the false and misleading statements now so industriously circulated amongst them by the enemies of our Church." Just Out. New Edition. Twenty-sixth Thousand. A POPULAR STORY OF THE OHURCH OF ENGLAND, Shewing its Birth, its Progress, and its Work for the People. A Sketch in Three Chapters By G. II. NYE. >RICG SIXPSMGS. Post Free, Eight Stamps. Cloth Beards, Go'd Mitre, One Shilling. The Bound Copies make excellent Gift Books. Oopies of these Popular Stories" supplied in quantities for distribnrio-) ?n cheap rates on application to THE CHURCH DEFENCE INS 1ITIJTION.